Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct
to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc
publishcr to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing tcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laigc amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct andhclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you arc doing is lcgal. Do not assumc that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offcr guidancc on whclhcr any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite seveie.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb
at|http : //books . qooqle . com/|
^/^j. //s
HARVARD
COLLEGE
LIBRARY
T. LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA LIBRI SEX
£X EDITIONE 6ILBERTI WAKEFIELDI
CVM NOnS ET INTERPRETATIONE
IN USUM DELPHINI
VARIIS LECTIONIBUS
NOTIS VARIORUM
RECENSU EDITIONUM ET CODICUM
BT
INDICE LOCUPLETISSIMO
ACCURATE RECENSm.
VOLUMEN SECUNDUM.
T
-5 . LONDINI :
CUBANTE ET IMPRIMENTE A. J. VALPY, A. M.
1823.
££^(9. /^^
H.«VA«0 C0LLE6E UB«^«^
T. LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LTBER V.
ARGUMENTUM.
I. LiAUDBs Eplcnri, cai propter inTentam et ezplicatam philosophiam
plns del)ent hominei, qnam Cereriy Baccho, Hercuiiy aliisqne Divis, qnos
grati venerantnr, ad ts. 66. prsedicat. ii. Deinde, in vs. 92. proponit totins
libri argnmentnm, cnjns partes postea explicat : et iii. ad ts, 167. terram,
mare, cceiam, solemi sidera, mortalia docet, neo, quod Stoici pntarnnt,
aalmata, Dei ipsins partes, ant sedem et domicilium DeoriMn esse« qood vnl-
gm existimat, asserit. it. Ne qnis mnadnm a t>ils fnisse llictam, atqoe
Ideo immortaiem credat, ad ts. 236. varias rationes congerit, tam a natnra
Deornm, quam a vitiis hujns mundi, ductas, qnibus probare conatur, banc
compagem non a Diis constitntam, et mortaiem esse. ¥. Ad vs. 41T. qna-
toor eiementa, terram, aquam, aera, ignem, e qnibns mondns constat, nasci
et interire, et proinde mnndum ipsum aliqnando inceptsse, aliquando etiam
perltnmm, arguit; variisque aliis argqmentis confinnat, hanc compagem
Bec ab seterno extitisse, neqoe futuram esse immortaiem. vi. Ad vs. 610.
agit de primo mnndi exortu ; et singnlis ejns partibos, prout graviores aut
leviores sunt, sedes snas et locos assignat. vii. Ad vs. 619. roulta de coeli
et sidernm motibns propooit, at nihii certi decemit : deinde docet, cur terra»
eor tota coaspages, quod corpns grave est, nulli faodamento inoixa, pendeat :
Bolem deniqne, looam, sidera, metitnr ; atqne iila neo majora nec minora
9a$ef qaam oobis apparent, pronuntiat. yiii. Ad vs. 770. variaa ntriosque
solstitii, SBativi et byemalis, cansas reddit ; qno modo noi; fiat, cnr aorora
solem prseeedat, cnr dies et noetes vicissira sase sopereat, cor luna vnltnm
et figuram variet, cur denique sol ac Inna eclipsio patiantor, dispotat.
IX. Deiode, a ccelo descendens, herbaram, arboram, avittm^ bratornmi bo*
574 T. LUGRBTII CARI
nom, origincs describit. x« Ad ti . 8S6. moostra qaoqae, matlU qasdam
atqoe imperfecta aoimalia, oasci concedit ; sed ChimaeraB, Centaoros, Scyl-
las, reliqoaqoe poetarum portenta, soaviter deridet. xi. Demom, a ts.
92S. ad ts. 1090. primorom bominom Tires, radem Titam, coltam, Tictttm,
ingeniom, mores, domicilia, matrimonia, describit; et docet, onde sermo,
▼oces, et rerom nomina. xii. Tandem, post ignem in terras a folmioe
delatom, cultior vita facta est, et victos mollior ; pacta et fcedera inie-
ront homines, agros partiti sont; et pnlcherrimi, ant fortissimi, reges
constituti snnt; at brevi, orta seditione, respublica emersit, ad vs. 1160.
XIII. Inde,*ad vs. 1940. dispntat de Deorom metn, et ortn religioois ; qoam
di^inae natnrte, et canssarom natnralinm, ignofantise acceptam reftrt.
xiY. Qoe seqnantnr, metallorom ortom, primas bellandi artes, artis tex-
trinae, agricoltorae, musices, et altarnm artiom, ortom atqoe progressom
continent, osque ad finem libri.
Quis potis est dignum pollenti pectore cannen
Condere^ pro rerum majestate^ hiisque repertis ?
Quisve valet verbis tantum^ qui fingere laudes
Quit poUatfaeeri venua dignos potenii animo ucundum digniiaiem hamm r«-
rum, et secondam hac inventa, de qnibos disputo ? Aui qwe adeo dieertue etif
^^^^^^^^^^y^^
1 palanti P. Ald. Gnrph. marg. paUenii$ V. ed. Th. Ra. pattenti Bodl. O.
Mns. B. I. 2. 3. Cant. Ferr. polenti Gif. Par.— 2 mtOettatieiiue repertia P. Vind.
y. ed. Ferr. Tb. Ra. Ald. Bodl. O. Mos. B. l. 2. Cant. Grypb. Nard. Bas.
mtoeaiatii atque reperiia Voss. vet. et L. B. Miis. B. S. nudeatau at^e v. Siis.
—4 vakt ianium verMj, utfingere Delph. quiafingere P. queiapingere Gif. Par.
NOT^
1 Quiapoiiaeai dignumf dfcJ} Qoin- antem proseqoitor eleganter his 65.
tomhonc librum aospicator Locretius primis vss. Videtor autem non alteri
ab landibos illios viri, qai sapientiam philosopho litare, qnam uni Epicuro
invenit; eumqne non modo Diis at- gno. Sicenim ab ejosdem Epicori
qniparat, sed et Deom appellat. laodlbos tertiom librom ioceperat.
Qoippe cnjos bsBC inventa divinaplns Sic jam infra vs. 56. Epicorom saoe
hominibus profoerint, qoam aot Ce- notat, cojos hic vestigia ingressns
reris ac Bacchi reperta, ant Hercolis doctrinam explicat.
tot ac tanta facinora; cnm ant haec 8 Qttt[uO fingere] Lambinns, Qiiis
omnia mortalibus pamm ntilia sint, fingere, Parens, Qiiets pingere : Qimm,
aot sine his vita bene degatnr: Sapi- snpp. verhia, Alii, Quiafundere, Bene
entia vero omnino sit ntiiis, sine qua aatem,Ftfigere, h. e. adnmbrare, com-
non bene vivatnr, tnm qnia fogat ab ponere. Sic Cicero de amic. diait,
animis vitia, cnm qnia remm naturam * Fingere sermonem ad volnptatem
omnem revelat, ac de Diis immortali- aUerius/
bos plorima mortales edocet. Hsec
DB RBRUM NATURA LIB. V.
575
Pro meritis ejos possit, qni talia nobis,
Pectore parta suo quaBsitaque, praemia liqnit ? 5
Nemo^ ut opinor, erit^ mortali corpore cretus.
Nam^ si, ut ipsa petit majestas cogn^ita rerum,
Dicnndam est, Deus ille fuit^ Deas^ inclute Memmi !
Qui princeps vit» rationem invenit eam^ qace
Nnnc adpellatar Sapientia ; quique per artem 10
Fluctibus e tantis vitam^ tantisque tenebris,
In tam tranqaillo, et tam clara luce^ locavit.
Confer enim divina alioram antiqaa reperta :
Namque Ceres fertur fruges^ Liberque liquoris
«# queat ccmponere dUtU, proMi par e$t, Umdee tiltKt, qui reliqmt mMm tanta mai-
«era, qiin peperit^ et tnveeiigavit sagaci eaa mente 7 NuUiUf ut puto^ qai ortue eit
de hauano corpore, Namauef ei loqneudum eet, prout ipea dignitae nota rerum
poetuJat, h iUe /uit Deue^ Deue, inqaam, o pradare Memmi^ qui primu» reperit
eum madum vhoendif qui nune vocatur Sapientia ; et qui per miram dieeiplinam
posmt intam t» tranquilUtatef et in eptendere adeo eptendido^ postquam eripnit
eam e tantie tempeetatibuSf et e tanti» obeeuritatihu», Etenim eompara dwina
priaea iuueiUa aUarum rerum cum istis. ScUieet Ceree dieitur prima doeuieee ho'
qttte Fab. — 4 quia pro qui Voas. L. B. quie P. Ald. — 7 Nem» P. Ald. Orypli.
eicut V. ed. Bodl. Tb. Ra. Mns. B. 2. eeu ut P. iii not. sic, eraso voc. seq., Mns.
B.I. eitut Mns. B. 3.-8 eet deest Mus. B. 2. ipeefuU Gif. Par. Delph. Cont.
Voas. vet.— 9<am pro eamV, ed. Tb. Ra.~lO appeUetur V. ed. Th. Ra. qnippe
per Mns. B. 2. Cout.— 1 1 cantie V. ed. Tb. Ra.~12 tranquiUti Mos. B. 1. vocavit
Vosa. Tet. et L. B. Sus. Voss. marg. — 1S Cum fet V. ed. Tb. Ra. Ulorum
Bodl. Ferr. V. ed. Th. Ra. H. ts. deest Mns. B. S. — Hjrugeeque Voss. L. B.
NOT^
5 Parta . . . quaeUaque, tfc,'] Sic lo- Tivendi viam demonstrasse ; iii. 2. et
cntQS estiii. 420.
7 NoM, «t, «1, ^c.] Dactylns est,
necfit elisio. Quod farailiare est Ln-^
cretio.
8 lUellpee"] Lambinns legit ttf«.
JfMHNt] Qnis fuerit Memmins dic-
tom est a nobis i. 26.
0 Priiic€pt] Primns. Sic i. 95.
Porroexhoc loco mnlti colUgnnt non
£|»icunim intelligi hic a Lncretio :
led alinm antiqniorem, sive Pythago*
ram, slve Socratem, sive Tl»letem,
ant alinm e septem Sapientibns. Ita
FirmiaDQS de falsa sap. iii. 14. Ve-
mmjam bisatqne iterum Lncretius
prvdicaTit Epicumm primnm nobis
renun natnnm ezprorarisse beateque
1.06.
12 In tam trunquiUOftpe.'] Sic dici-
tnr, ^esse in tranqiitUo,' 'ferri in
tranquiliom.' Loclll. Sed vide quam
bene paria paribns reddat, e flucti-
bns,intranquillo: e teiiebris,in clara
Ince.
IS AUorum'] H. e. aliarnm remm,
aliaram vitss commoditatnm, qnas
alii invenerant. Ceteris antem in-
ventis antiqnis prsKfert sapientiam,
qnn nna plus ceteris rebns faciat ad
bene beateqne vivendum.
14 Ceree] Frugnm inventriz ac Dea
fertur. Virg. Oeorg. 1. 147. * Prima
Ceres ferro mortales vertere terram
In8tituit/&c. HinCytestibnsVarrone,
676
T. LUCRBTII GARI
Vitigeni laticein^ mortalibos instituisse ;
Quom tamen hiis posset sine rebus vita manere ;
Ut fama est, aliquas etiam nunc viTere genteis :
At bene non poterat sine puro pectore viyi.
Quo magis bic merito nobis Deus esse Tidetur :
£x quo nunc etiam, per magnas didita genteis,
Dnlcia permulcent animos solatia vitffi.
Herculis antistare autem si facta putabis^
15
20
mnui agitei^ et Baeduu Uquorem Jbamont qmMex tUe: qitamm tammi tUa po-
terat exktere abeque hie rebmty vdati rumor eetqaoMdam natianetjam mmc degere
sine iif . Verma naapoterai beae degi abeqae Ubero carde, Qmeeirca eo difpiAu
videtar mbit Deutikaberi iUe, a quo tun euama lemmdaa mta Jam maac ditperea
per magnat mUionee demaiceni mentee Imnianai. iSi vero credee prudare geeta
Uber V. ed. Tb. R».— 15 Fhrigini latione V. ed. Tb. R«^16 moaere V. ed. Tli.
Ra.~18 Deest Bodl. Ut Sns. bane P. Ald.~19 H. ts. et teq. deauot Bodl.
^20 dedUa P. Vind. O. Miit. B. 2. S. Cant. Ferr. Tb. Rm. Ald.— 21 «miiiiuii
Vo88. vet. — 22 tefacta V. «d. Tii. Ra. putabat Voii. ▼et, sed puiubit sopertcr.
NOTiE
Cicerone, et Amobio, dicta est Ce-
res, qaasi Oereiy qnod lalntariam
seminom frngem gerat, ot ▼erbis Ar-
nobii lib. iii. utar.
lAber'] BacchtUy qni primus Tini
ututa reperisse fertur ; et quero Li-
berom dictom refert Plutarcbos in
quaest. cent. vel qoia potantibns li-
bertatis patereztat : vel qnia libamen
pnebuit : vel quia Xiber dictnt est a
libera Biaotia. Sic Horat. Od. iii.
21.
Liquarit ViHgeni latieem'] H. e. ▼!•
nnm.
17 Ut /ama mI, ifcJ] Sic Diodoroi
Sicnlos III. narrat de iis populis» qui
oram sinns Arabici, et Troglodyticam
regionemy et ^thiopiam Anstralem
inooinnt, qnoram alii piscibnt et tea-
tndinibnsy aiii radicibns» alii fron-
dibns, aeminiboB, at fructibns arl>o-
roroy aiii iocustit vescnntnr, neqne
frugum aut vini asnm novemnt. Igi*
tur sine paneetvinobenepotestvivi:
at sine sapientia non potest. * Sapi-
entia enim/ inqait Cicero llb. i. de
Fin. * eat nna, qnse mmstitiam pellat
ex animisy quse nos ezborresoere ne-
tn non sinat, qna prseceptrice in
tranqoillitate vivi potest omniom cu-
piditatum ardore restincto.'
18 Sine puro pectore'] Sine sincero
acjiliero corde; qnia, ut ait Hora-
tiusy 'Sinceram cst nisi vas, quod-
eumque infnndis acescit.' Ita, nisi
sinceram cor habeas mentemqae pa»
ramy non poteris beate ac tranqnilie
vivere. Mentem aotem pnram at
habeaSy * adbibenda est sapientia/ nt
ait Cicero i. de Fin. * qn», et terrori-
boi cnpiditatibnsque detractis, et om-
nium faisaram opinionnm temeritate
derepta, certissimam se nobis dncem
prsebeat ad voluptatem.' Itaqoe pa-
rnm pectns vocat, qnod reram igno>
ratione non torbetnr, nec erroribo»
obnozium sit. Sic vi. 44. infra.
19 Hic] Nempe, Epicnras : vel
aliosy si malneris.
21 Dukia . . . folalta oite] Sic tu
4.
22 Hereakt aaiiatartj ifc.] OU 16.
DK RBRUM NATURA LIB. V.
677
Longias a vera multo ratione ferere.
Quid NemeaBus eDim nobis nunc magnus hiatns
lUe leonis obesset, et horrens Arcadius sus ?
Detiique, quid CreUe taurus, LemaDaque pestis,
Hydra, venenatis posset yallata colubris ?
35
HeraiUt frasture his rebnty profeeto Umfe pr§eid aberrMt a veriiaie reL
Qmd eiiMi jam nmu iUe ingens riciw kenit Nemeai noceret nobia, aui aper hoT'
rendus ArciMnB ? Demmm qmd taurue Candue, ei exiHum Lemaumy Dempe Hy-
dra eircameineta etiam eerpeniilmi venefteie, pottet nnnc noeere nafnt 7 Aui quid
*^^ ^^^^»^^>^<»
— ^2S hngeraiione Mos. B. 2. rrferre Vo88. vet — 1^ Nement Vind. Mns. B. S.
ve wuut V. ed. Th. Ra. Nemiteut Ald.— 36 abettet Vind. V. ed. Mun. B. 3.
Ferr. Th. Ra. abett Mna. B. 2.-26 cret taurut Uenea^ V. ed. Tb. Ra.—
NOT^
▼88. icqq. Herculis aliquot memorat
labores, qnos eo magis poftponendos
ait inTentis sapientiae, qno anima prsB*
statcorpori. Hercoles enim monstris
qnidem, qn» corpori nocerent» mor-
tales feliciter liberavit : at Epicnrus,
qni primns per artem mortales e-
docoit sapientiam, mentes omnibns
terroribns ac cnpidilatibns solvit,
qnse beate Tivere non sinunt : metum
pepnlit ez animis, qno percnssi ez-
borrescimns : errores di^ecit, quibns
▼itie bnmanse lieatitudo vexatur» nt
ait Cicero de Fin. i.
AnHtiare'] Antecedere.
92 Pererel Alii, fererit : idem.
S4 Nemtenmkiaiutltonui] Peripbra-
sis ; i. e. leo Nemesens. Hic est ▼•
intcr Hercnlis labores ; nnmerantur
enim xzxiv. prsecipni» Sciiicet erat
in syiva Nemesea, prope Cleonas Ar-
giflft nrbem in Peioponneso» immanis
leoy qnem cnm neqne sagittis neqne
impacta ciava interficere posset Her-
cnlesy nngnibns apprehensnm dis-
secnit ; ejnsqne pellemy quse neque
saao neqne ferro erat penetrabilisy
in yestem sibi assumsit ac pro insig-
ni gestavit. Sic Piant in Pers. Sic
Diodor. Sic Virg. JEn. tiii.
26 AreadvuM sas] Hic fnit vii. labor.
Neqne enim ordinem servat Liicre-
tins, sed prttcipuos tantnm Hercnlis
labores ennmerat. EratigiturinEry-
mantho Arcadiae monte horrendus
aper, qui omnia vastabat ; huncvivam
cepit Hercnles, et ad Eurystheum
Mycenomm regem attuiit.
26 Creiet faicriis] Hic fuit ix. labor.
Hnne antem tanrum agros Creten-
sinm popniantem etiam vivnm ad-
dnxit Hercules ad Enrysthenm. Aiii
fabulantnr immissnm in Cretamfiiisse
a Neptnno, qnem Minos Cretse rex
offenderat. Alii tanrnm fnisse illumy
qniEuropam Minois matrem transtu-
leratin Cretam: aiii tanrnm cojns
amore insanierat Pasiphae Minois
nxor. Virg. JEn. vi»
27 Hydra . • . •] Lernaea pestis. Hic
fnit iii. iabor. Erat serpens in aquis
et terra vivaz, cni nomen Hydra fuit
ab tSbttf, * aqna ;' degentem hunc in
Lema palndey Mycenas inter et Ar-
gos, capitibus septem, vei, nt alii vo-
iant, quinqnaginta aut centnm^ terri-
bilem ; qnorum nno abscisso duo re-
nascebantnr: admoto tandem igne
ad singnla capita interfecit Hercn-
les.
Delph.etVar.Clat.
Jjucret.
2 O
578
T. LUGRUTII CARI
Qaidve tripectora tergemini vis Geryonai,
Et Diomedis equei, spirantes naribus ignem,
Thracia, Bistoniasque plagas^ atqne Ismarapropter?
Tanto opere obficerent nobis [nncisque timendae
Unguibus^ Arcadiao volucresj Stymphala colentes ?
Aureaque Hesperidum servans fulgentia mala.
80
tripUx torporea foientia tripUeia Genfoni», aui equi Diomedit exhalante» flammam
naributtjujeta Tnraciam^ et regionee Bietonias^ et lemara ; aut aves iliae ArcaduB
hamatis unguUnu metuendcBf qua ineolebani Stymfhala, adeo jam noeerent nobie ?
Aut quid horrendue draeo ilie constans ingentt corporej eomplexu» tnmenmar'
^»^^^*^*^^**
28 trvpee^eirie Mns. B. 2. woque Geryona me P. Ald. Orypb. marg. Bas. marg.
vie Geryona Vind. V. ed. O. vie Geryonis Mns. B. 8. vie Geryomea (>int. terge-
nwnutfe Geryona Mas. B. 1.— 80 Thracen P. Vou. L. B. Ald. Bip. Thracem
Delph. Bieconiae Vind. Universa exempl. n P. excipias, h. tb. seqoenti post-
ponnnt. Seqq. dnos omittit Vidd. et omnes aiii praeter P. vs. integrnm unci-
nis cancellatnm non agnoscnnt.— 81 officeret P. O. eMcerent V. ed. Ferr. Th.
Ka. Mns. B. 2.-88 etruan» pro eervan» \, ed. Th. Ra.— 84 tii manu Cant.~
NOTiE
28 Tripectora'] Adject. tripcctomSy
a, nm, pro tripector ; sic Prndentins
dixit, unicolorns pro unicolor ; et ver-
sicoloms pro versicolor.
Geryonatl Oeryon» ; dicitnr enim
Oeryo, onis : et Geryones, a*, vel is.
Hic fnit XVI. labor Hercnlis. Erat
antem Oeryo Hispanornm rex non
nna sna vi, sed et dnoram fratrom
viribus corporis potens : unde tripec-
toraSytricorpor, triceps, et teramplus
a poetis dictns est. Virg. Xn. viii.
202. Horat. Od. i. 14. Pansan. et
Diod. Sicnlus iv. Hunc autem regem
bello snperavit, ejnsqoe armenta ab-
duxit Hercules.
20 Diemedi» equei^ ^rc.] Hic foit vi.
labor. Diomedes Thracis rex erat,
qni eqnos, ut ait Diodoros citatus,
non horreo aot avena, sed humano
sangnine et carae pascebat, ut fero-
ciores forent. Illam devictnm Her«
cnleseqnis propriis dedit in pabnlnm.
Sic Virg.^n. x.
80 Thracia .... propter'] H. e. juxta
Thracem, seuThraciam. Erat enim
Thrax Diomedes.
Bietoniaeque plaga»'] H. e. regiones
Thracitp, ab nrbe Bystonia ; vel, nt
aliis placet, a Bistone stagno. Ex
quo Thraces dicti sunt Bystonides,
apnd Horat. Od. ii. 10.
I»mara] Plnr. neut., in sing. vero
Ismarns ; mons est Thracie.
82 VolucresStymphalaeolente»] Hic
fnit viii. lal>or. Stymphalns, sing.
mascul., at plnr. Stymphala, oram,
neutr. Nomen est et orbis, et mon*
tis, et paludis in Arcadia. In hac pa-
Inde, ant montey aves erant magni-
tndine groibns pares, figura ibibos
similes : rostra habebant ita solida,
nt ferram penetrarent ; has sagittis
confixit Hercoles, testibos Paosania
et Catnllo : teste vero Diodoro 8i-
cnlo IV. ahenei crepitacnli sonitn fn-
gavit.
88 Aureaque Hesperidnim^ ^»] Hic
fnit xiY. labor. Hesperides Hesperi
filic tres, £gle, Arethnsa, et Hespe-
rusa, habntssedicuntnr hortos nemoro
aurifero pretiosos, in qnibus Draco
pervigil nrnla aurea cnstodiret. Hnnc
iaterfecit Hercoles, aureaque mala
DB RBRUM NATURA LIB« V. 579
Asper, acerba tnens^ inmani corpore, serpens,
Arboris amplexns stirpem, quid denique obesset^ 35
Propter Atlanteum litus, pelagique severa^
Quo neque noster adit quisquam, necbarbams audet?
Caetera de genere hoc quce sunt portenta perempta^
Si non victa forent, quid tandem viya nocerent?
Nibil, ut opinor ; ita ad satiatem terra ferarum 40
Nunc etiam scatit, et trepido terrore repleta est,
Per nemora^ ac monteis magnos^ sylvasque profundas :
borii, imhi«n$ aeerbe, ouU^IUm mtna mala tandem jam neeerH Mhh juxia oram
Aikmtitamy et erudHe mare, in qua loca nemo natirum pn^ectu» est, ne^ exteru»
quisqaain auderet adire ? Si omnia monttra hi^ua generie^ qua/uerunt interfecta^
flo» jam eseent euperatay quid demum vitentiaium obeaeent nobit i Nihil, «f fmto.
Adeo terrajam UMnc abundatferis ad tatieiatem, et pUna est Iwrrore tremendo per
tylvoM et per magnoe montee ae per eaUu» aUiMnmos : qua tamen loca fugiendi
S6 ArheribuM V. ed. Tb. Ra. «ttrpm Vind. H^tee P. Ald. eerpen» V. ed. Moi.
B. 8. 3. Th. Ra. etipee Ferr. etirpee Mas. B. 1. Cafit. deest O. — 36 Oceanum
fropter P. Viad. V. ed. Bodl. Mas. B. 2. 3. Orypb. Nard. Bas. Ferr. Tb. Ra.
Ald. Propter Atianeum Vos». vet. et L. B. et pro var. lcct. Atianeam Vosa.
▼et. Propter Aeianeum O. Propter Aeeianeum Miis. B. 1. Propter Adianeum
Cant. JEctianeum Vons. marg. Ailaniarum Delpb. latum pro Uttu» P. in not.
pelagique Grypb. Nard. Bas. Voss. vet. et L. B. Bodl. Voss. marg. V. marg.
1. Ferr. V. ed. Tb. Ra. Ald. pelageque edd. Tnlg. sonora P. Vind. Mus. B. 3.
BodL Gryph. Nard. Bas. Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald.— 37 wec Vind. V. ed. O.
P. Mos. B. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. neque vnlg.— 39 Non eic Bodl. Sed
mou Voss. Tet. et L. B. vincta vel juncta V. ed. Voss. vet. et L. B. O. Cant.
Ferr. Tb.Ra.giit tandem P. V. ed. Bodl« O. Cant. Th. Ra. Ald.-^O eatietatem
Cant.— 41 eeatet O. Mns. B. 1. Grypb. teniit V. ed. Bodi. Mos. B. 2. Ferr. Tb.
NOTiE
sostnlit. Diodor. Virg. £n. iv. et \^; qno pariter utitur vi. 619. *At
alii poets. pelage molta et late snbstrata vide-
34 Aeerba'] Acerbe. Sic mntna pro mus.' Scilicet, nt Tempe, Cete. Sie
mntno. I. e. acerbo aspectn into- Manilios ii. 90. ' Atque hmc seditio
ens. Sic Virg. Qeor. iii» <Asper acer- pelage nonc sidere Lonse Mota te-
ba sonaas.' net.' Ut bene castigavit doctissimns
36 Stirpem} Troncum. vir Petros Daniel Haetius ad nos-
36 AtUmtteum JUu»] H. e. ea oceani tram editlonem Manilianam.
pmrs, qnse Manritaniam ab occaso al* 37 Barbaru»] Ezteros, qoivis alios
loit : ita dicitor ab Atlante monte, non Roraanns.
qoi eam oceani partem respicit 40 Ad »aiiatem'\ Sic vs. 1390. et if .
POagique {j^daget^e'] eevera] Maria 102. H. e. valdey abnnde.
non navigabilia, et qnae navigantibos 41 SeatH] Pro scatet, tertise cott<
infesta sont. Sic iy.462. dizit, <Se- jog. Sic fervo, is, pro ferveo, es«
vera silentia noctis.' Pelage autem Sicinfra vss. 697. 960. et vi. 890.
uidecUnabile est nomeny Grsece r«-
580
T. LUGRBTII CARI
Quas loca vitandi pleramque est nostra potestas.
At^ nisi pnrgatum est pectus^ quao praelia nobis,
Atque pericula^ snnt ingratiis insinuandum ?
Quantao tnm scindunt hominem cupedinis acres
Solicitum curse ? quanteique perinde timores ?
Quidve superbia, spurcitia, ac petulantia, quantas
Ecficiunt clades ? quid luxus, desidiasque ?
Haec igitur qui cuncta subegerit^ ex animoque
Expulerit dictis, non armis^ nonne decebit,
Hunc hominem numero Diyom dignarier esse?
Quom bene prcesertim multa, ac divinitus^ ipsis
Jam mortalibus, e Divis^ dare dicta suerit^
45
50
9ape noHra tstfBunUoi, Verumf «t pechti non €&! purum, qua eertamina, et qnm
dtfcnfirifMi guni nobie etiftm invitis eubeunda t Quam ma^^a aolieitudinei aeutm
empiditatiM diicerpunt anxium kominem? et puan magni eimititer metui? Ant
pnd ambitiOf iordei, Zofciota, quam magnoi ealamitatei proereant homini ? Quid
kuBWrleiyae iegniiiei? Ergo quieumque vieerit et ejeeerit ex mente bominnm htee
emmia Mr6i«, ihmi armi»^ nan^e cowoenieni erit^ fU ii homo dignui eii^ qm reeeU'
aaiur uiter Deoi? Pracipue quoniam comuetirii docere imi^ m ae divinitui
»*»#iO»»i»*i^»*l»^
Ra. itnei Gryph. marf . Bm. roarg. P. Ald. itarei V. marc. 1.— 44 Ac P. V.
ed. Th. Ra. Ald. quoque pretUa O. Mas. B. 1. — 45 iune tngraiii Bodl. Mo8.
B. 1. 2. et edd. valg. eii hignaii Glf. L. B. u inrinuani dmn Vost. marg. — 40
teM icindMni P. Vind. Vou. vet. et L. B. Cant. Ald. qum ocinduni V. ed. Th.
Ra. ciMi icindmnt Ferr. comcinduni Bodl. O. Mas. B. 1. eftani ictiidinif Maa.
B. 8. cupidinei Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. eupedinei Vost. ?et. et L. B. Bat.
euppidiniique Cant.— 47 ^<icif mii V. ed. Th. Ra.--48 ipicrciH«< omisso ae
Lamb. etalii.— 49 deeidiaque P. Bodl. Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1.
Cant. Ald. dendieique Mns. B. 2. et edd. valg. demdia equi Vind. V. ed. Th.
Ba. deiidiaiequi Mus. B. 8. dmdia aqua Ferr. — 60 eub egrU V. ed. Th. Ra. —
61 decehai Sas.— 6S hone P. Ald. if>ra Delph.~64 Jam mortaUbui P. Vind. V.
ed. Voss. L. B. Mas. 1. 2. S. Ferr. Th. Ra. Ald. Bas. marg. In mortalibui
NOT^
44 Purgaium'] Parnm vs. 18.
46 /iiiiiiiiaiidiaii] Hellenismas, pro
insinaanda; h. e. loeoDda. Sic i.
lll.et alibi passim.
46 Cirp«diiii«] CnpidiUtis. Sic i.
1081. III. 1008. IT. 1088. et yi.24.
61 i^Toii armii] Non ferro, at Her-
cales.
62 Himc] Nempe Epicnram, at mo-
nui sapra ts. 1. not. de qao iii. snb
initium, £t i. 67. et seqq. Neqne
enim solam d« rebas Physicis scrip-
serat Kpicaras, sed et de Ethicis.
Qose aotem de Pbysicis scripsit, ea
psne integra remanseront Laertil
stodio ac cura. Qoae vero de Ethicis,
▼ix reliqoa sant nonnolia in epistolii
illios.
XNjgiMricr] Poetice, pro dignari.
64 Jam mortalibui [laimortabW]
Pro immortalibns» roetri causa.
0ar<dtcta] Docere.
DB RBRUM NATURA Llfi. T.
681
Atque omnem reram nataram pandere dictis.
Qaoius ego ingressas vestigia, dum rationes
Persequor ; ac doceo dictis, quo quaeque creata
Foedere sint, in eo quam sit durare necessum ;
Nec validas valeant cevi rescindere I^es.
Quo genere in primis animi natura reperta est,
Nativo primum consistere corpore creta;
Nec posse incolomem magnum durare per asvom :
55
eo
qnidem nMt de Dtit immorialibui ; et mamfeiUare verbU wneermm nrum m-
imwm, Cujue homuiia Bemitiu ego eecuiMM sum, dum pergo trueUre maieriam
4^»y ae demmtiro verbU, qiuam neceke eit rei cunetas permanere in ea eonecrdia,
qua proereatafiterini; ei qnod nequeani deeiruerefirmai leget iemporie. Quo in
gemere preeoirtim primo natura animi inventa est/uisee procreata de moriali eor-
pore: mee poeoe eaiva pefmamre per longum tempue; verum inkigine» eouueicere
»»»^^^«»^^>»^<»^
Cant. ImmortaUbui O. et edd. vnlg. de divie Lamb. et aiiL fiterit Th. Ra.-
nmnc rationet P. et edd. valg. — 67 ProsequorV, marg. 1. quaque V. ed. Th. Ra.
—68 sie dwrore V. ed. Th. Ra.— 59 <m vaUani Miis. B. 1. et edd. vnl^.— 60
«miiui V. ed. Th. Ra. animm P. Ald.^1 primo Bip. creata Canf.— 6S vsedh'
mam P. Ald. incobunen Vind. tn cotumen Ferr. V. ed. Th. Ra. ineelum^m Bodl.
VoM, L. B. O. Mnt. B. 1. S. Cant mneuhm eei Vom. vet. tii htcem Mnt. B. 2.
NOTiE
S6 Pandere'] Sic 1. 127. < et remm
natnram expandere dictis.'
66 Quabm ego ingresaus^ 4pc.] His 86.
▼ss. seqq. proponit jam libri hnjus
argomenta, qu» cnm his qnss libro
tertio et quarto docnit, apte con-
nectit. Com enim ex Epicnri doc-
trina dispntet de remm natnra ac
asortali exortu, prius hactenns de
■oimc et animi natora, taoqnam de
prsdpnis ac nobilioribns rebus do«
cnit : nunc Tero de mnndo, atque de
mondi partibnsy terra, mari, coelo,
deque rebos omnibns qose in illis
cootinentory ex ordine dispntatnrus
ett. Itaque mundum de novo factum,
mortalemqne fntnrumy seque ac sin-
gnlas partes, nnnc probare intendit.
Prspterea poHicetor se traditurum
qua lege coierint atomi ad terrs,
odi, maris, sidemm, solis, ac Innse
generationem. Tnm qua ratione ani-
mantesy qnss nullo antea tempore
erant, natss ftierint. Demnm unde
orta sit nominum irapositio rebus;
nnde varius Deorum metos animis
mortalium incussus; et qua vi sol,
luna, ac sidera feranturyne forte hsee
▼olvi eredamns aliqua Deomm po-
tentia, qnos otiosos esse ▼nlt, secre>
tos a rebus nostris, ac secaram agere
Titam. Qnse quidem omnia, si bene
memineris, initio libri primi, com to-
tius operis sui nniTorsam proposnit
materiam, rite polUcitus erat, nempe
a vs. 60. ad vs. 64. et iteram a vs. 188.
ad vs. UO.
ii^resfiis] Snpp. snm.
60 Repertd\ Nempe lib. iii. in qno
mortales animas esse docnit.
62 Necposse Uuolomemf IfeJ] Sioiii.
606.
582
T. LUCRBTll CARI
Sed simalacra solere in somnis fallere mentem,
Cemere qaom yideamar eam^ qaem vita reliquit.
Qaod saper est^ naac hac rationis detalit ordo,
Ut mihi mortali consistere corpore mandam,
Nativamqae simal, ratio reddanda sit^ esse :
Et, qaibas ille modis congressas roateriai
Fandarit terram, coelam, marci sidera, solem,
Lunaiqne globum : tum, quae tellure animantes
Exstiterint ; et^ quae nuUo sint tempore natae :
Quove modo genus humanum variante loquela
Cceperit inter se vesci per nomina rerum :
Et, quibus ille modis Divom metus insinuarit
Pectora, terrarum qui in orbi sancta tuetur
65
70
75
deHper$ animitm aoportf qwmam tfidemur vufire iliHm guem tiiu deeermi. Qm&d
sntcin retUtf wrdo materia jam dedvxii me eOf vt eoMea dandu $it mihi mmd¥m
eonetare perituro eorpore, et unajkieee iiatefii: et ^Hm» rationiilma iUe eeetue ato-
wMrum conetruxerit terramt ceBhan, wutref attra, aolem, et eorpue rotundum bma ;
deinde qua animaiia nata eint de terra, quet tamen wMa tempore antea orta/uerint :
et qua ratione gene A«mtiiirm inceperit uH mutuo eeipeie ini^iui mutante per diversa
nomma rerum: et quilme rationibue iUe timor Deonm intraterit in corda homi-
num, 9«! Bcilicet timor conaervat in orbe terrarum aaera tempiOf laeu$, nemo»
^^^^^00^^^^^
tfieo/MHtf edd. Tnlg. — 04 mAeon$tur V. edd. Ferr. Th. Ra. reJtii^ttif Ferr. — 66
iiviic me kuc edd. ▼olg.— 67 Nativamque V. ed. Th. Ra. reduuda Vind. retunda
$ie V. ed. Th. Ra.— 60 Fondorti Mns. B. 2.— 70 cumtgae et tethtre O. Mns. B.
1. qua deest V. ed. Th. Ra. — 71 et deest V. ed. Th. Ra. eorpore naUe Mns. B.
2. — 7S Comperit O. Mos. B. 1. veeci Voss. vet. et L. B. O. Caut. Nonius, it.
7S4,no$ciF. Vind. Bodl. Mos. B. S. Grypb. Nard. Ba8.V. roarg. 1. Ferr.
Ald. no$ti\, ed. Th. Ra. re$ci Mos. B, I. ne$ci Mos. B. 2. per deest V. ed.
Th. Ra. — 74 imetruaMt V. ed. Th. Ra. — 76 quin pro qui V. marg. 1. morbi Ferr,
NOT/E
65 Simulaera'] Remro imagines, de
qnibns fnsius lib. iv.
64 Cemere quom [ctim, ^c.] Sic i.
1S6. Hinc alii legunt, Cernere ut:
vel, Cemere utif tfc, Pareos tamen
Cemere cum.
66 Hue^ Alii, me : alii, me hue.
68 Congre$$u$ materiai'] Coetns ato-
morum, concilinm primoram corpo-
rnm.
7S Feset] H. e. nti, inqnit Nonius,
qni sic legit et interpretatnr hunc
versum. Quo sensn Virg. ^n. i.
ait, ' Quem si fata virnm «ervant, si
vescitur aura.' Et ipse Lucretius ite-
mm infra vs. 866. Qnanquaro Joan-
nes Nardns habet noeci.
74 Ineinumit Pectora'] Supp. se in.
Sic absolute nsnrpat hoe verbnm alibi
passim.
76 QHt ta] Non elisio 6t vocalis i,
sed corripitnr. Qood famiiiare est
nostro Poetse.
Tuetur] H..e. facit ot homines Diis
consecrent templa, araa, locos, sta-
tua^, &c.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
583
Fana^lacuSy lacos, aras^ sitnalacraque^ Divom.
Praeterea, solis corsas lonaeqae meatas,
Expediam, qua yi flectat Natura ^bemans :
Ne forte hsec inter coelam, terramque^ reamar
labera sponte sua carsas lastrare perenneis,
Morigera ad frages augendas, atque animanteis :
Neve aliqua DiYom volvi ratione putemas.
Nam, bene qaei didicere Deos securum agere sevomy
Si tamen interea mirantur^ qaa ratione
Qnasque geri possint, preesertim rebas in illis,
QusB supera caput setfaeriis cemuntur in oris ;
Rnrsus in antiquas referuntur religiones,
Et dominos acreis adsciscunt, omnia posse
80
8»
fCf ^Hwria^ H Mtatua§ Dearum. Denique oatendam qua pelentia natura regem
gubemet eurauM soUe^ atque viaa lumB ; ne/oraan eredamue hac sidera libera pcr-
gere eua vi motus snos perpetuo» inter cwlum ac ierramf obteguentia ad ampit/SaiM-
das teme ploMtaM et brotas anmante$ ; aut necredamui ea maceri aiiquo numine
Deorum. Etemmy qui bene noverunt Divos vivere tranquillam viiam, interim te-
men $i admirantur quomodo cuncta res queant Jteri, prtecipue m rdms Hsy qmB
super eaput nostrDiii videntur tn aeris regionibuSf iterum reducuntur tn priscas
cuperstUiones, et admittunt severos dominutoreSf quos illi if{felic^putant posse facere
^^•i^^^^^^t^^^^^^
Y. ed. Th. Ra. O. Mos. B. 2. S.— 76 Fama V. ed. Th. Ra.— 78 msjteclult Sns.
—79 Atfc VoM. ?et. et L. B. O. Cant. Larob. V. marg. 1. Delpb. hic P. Bodl.
Ald. Bip. hoc Ferr. V. ed. Th. Ra. vidra Mus. B. 2.^0 Ubere Vind. Lunam
O. Mns. B. 1. Ferr. — 83 bone P. Ald. vene V. ed. Th. Ra. Mns. B. 8. neu O.
Mns. B. I. neve Mns. B. 2. sed bene in marg. ne ve Cant. dixere V. marg. 1. —
80 supra V. ed. Bodl. Viod. O. Mns. B. 1. 2. 8. Cant. cupera voig. (Btheris V.
ed. Vott. L. B. Th. Ra. athereis Vots. ?et. Ferr. — 88 tfomtno saeris O. Mns.
NOTiE
78 Lamt] H. e. sdes. Pars pro
toto. Lacos enim interdnro accipi-
tnr pro trabe in «diOciorom contig-
natiooibns, aut protignommintersti-
tio, laconw qnandam similitudinem
referento. Sic Lncilins, ' ResuUant
aadesqney lacnsqne/ &c.
78 Natura gubemans] Sic vs. 108.
Plinins vocat eam rernm parentem
ac opificem. Seneca de Benef. ir*
haoc facit Denm, a qno cancta fiant
et irgantnr. ' Qoid enim/ inqnit,
* alind est Natura, qnam Deus, et di«
vina ratio toti mundo ac partibns in-
sertaj' Lncretins aliam a Deo facit.
79 Hae] Lamb. bene; supple so*
lem et lonam. Alil» hic.
80 Lt^era sponte «mi, tfc,] H. e. ad
libitum spatiari, moveri.
81 Afcrigerd] Obseqoentia, sese ac<
commodantiay apta.
88 Namy bencj ^v*] Hls 9 vss. ite-
rantor vi. 67. et seqq. i. 58. et seqq.
et II. 645. et seqq. eadem fere do-
cuit.
85 G«rt] Fieri, admhiistrari, nt
passini alibi monui. Lambinns antem
semper legendnm pntat, genif qnati
gigni,
88 PomtiiM aeriis] Soperbos ac te-
584
T. LUCRXTll GA.RI
Qaos miserei credant : igwxei, qaid qaeat esse,
Qoid neqaeat ; finita potestas deniqae quoiqae 90
Qaa nam sit ratione^ atque alte terminus haarens.
Quod saper est^ ne te in promissis plura moremur ;
Principio^ maria^ ac terras^ coelumque» taere :
Quomm nataram triplicem^ tria corpora» Memmi !
Treis spe<Hes tam dissimileis, tria taiia texta, 95
Una dies dabit exitio ; multosque per annos
cwwto, ignari qnippe qtdd po»tU eremrif ^uid nomp9$aU^ et qmmodo demmm poien^
iia HmiUUa eU^ ei metapoeUa eU radieUue aidqwe reL Quod reliqmm ett, ne reUr"
demue ie amipUae t» pollioitaiumitm nottru: prumiiii aepiee emora^ terraey et cor*
iwii. Umea diee, o Meemi^ detirmet wetmram iergemimm^ tri^eorpora^ tria geaera
tam dieparioj tree toMtoe textura» korum trinm ; et wiaeea atque maehiaa miault,
^^^*^^00^00^
B. S. fldlfciml Mus. B. 2. atUtenU Ferr.— 91 iiime Oif. Par. Aerwf Oif. Ptr.
Delph. — M iMC pro ne te Voss. vet. maMimir v. ed. Th. Ra. fncreiiiMr Vosa. vef.
mvremMM Nard.— M Hmiwi edd. Yolg.— 97 tace V. ed. Th. Ra.— 99 MaSk
NOT/E
veroi Deos, q«os miserl metaant, ae
ignarl rernm adorent tanqoam rernm
anctores.
90 Qatd ffC9iiM#, 4-c.] His S. ▼ss.
positl suDt sopra i. 77.
91 Hmeae \kaereek\ Daetylos pro
spondso. Alii, keereue.
9S Qnod siipcr esi, ^c.] His 6. tbs.
Jamjam conserit manns Poeta, jobet-
qoe Memmiom observare inprimis
terras, calnm, ae mare ; qoe dles ona
integro dabifexitio. Qood qnidem
negant Aristoteles i. de Ccelo, et Plato
in Timapo. Qoanqoam etiam in eo
dlscrepant, qood hic qoidem nativnm,
et a Deo creatom esse mondom ait,
sed interitnrom aliqoando negat; non
qood soa natora immortalis sit, sed
qood non deceat sapientiam Dei opi-
flcis tantom opns aut dissoivere aot
dissoivi sinere. Ille veroy qoicquld
natom sit, id interire posse atqoe in-
teritnrom esse volt. Coelom antem
neqoe natom esse, neqoe onqoam in-
teriturnm. Non onns aotem Aristo-
teles gloriari debet statoisse mondom
ingeoitom atqoe aetemom: anteip-
som enim idem docoemnt Xenopha*
nes, Parmenides, Melissns, Philolans,
Oceilos, Aristsos, Chaidsi, et alii.
Similiter non ooos Epicoms ex vete-
ribos Philosophls initiooi fecit mnn-
do; namqoe dederont Empedocles,
Heraclitos, Aoaximander, Anaxime-
nes, Anaxagoras, Archelans, Dioge-
nes, Lencippns, Democritos, Brach-
maoft, ^gyptii et alii. Recte aotem
et congrae sacro Fidei dogmati sen-
sit Epicnnis, dom initiom fecit mon-
do : sed erroTit In eo, qnod mondom
Don aoctore Deo csepisse crediderit,
com sacra Fides doceat Deom esse,
qoi * in principio colom et terram
creaverit.' Erravit, et alii Philosopht
cum ipso, In eo, qnod non ex nihilo,
sed ex praeexistente materia creattim
esse mondom docoerit. Itaqoe ab h.
vs. 92. ad vs. 418. dispotaturos est
acriter Poeta de mondi primo exorto,
et ejusdem fotoro interito.
94 iVeiiiJiiij Qois fuerit dlximos i.
97.
96 DaM exitio] Sic iofra ts. 996.
Et II. 1144. * Sic igitor magni qoo-
DB RBRUM NATURA LIB. V.
585
Sobstentata^ raet moles, et machina, mandi.
Nec me animi fallit, qnam res noya miraqne menti
Adcidit, exitium cceli terrasqne futuram ;
Et^ quam difficile id mihi sit peryincere dictis : 100
Ut fit^ ubi insolitam rem adportes aaribns ante,
Nec tamen banc possis ocnlorum subdere yisu,
Nec jacere indu manas^ yia qaa manita fidei
Proxuma fert humanum in pectus^ templaque mentis.
Sed tamen ecfabor : dictis dabit ipsa fi^em res 105
^ma dtawrii per pkra Moila, penitnt cwruH, Neque raiio menHa deeipit Me,
fMJn JMM qiamve admiraiida res etemai anime nostro, futura \\\u ruiua eerii ei
ierret: ei ^imm perdiffieiU eU miki demomeirare ieiud verbie veivH aeeidiit eum
afferas rem aniea iiumeiam oMtUmMt neque tamen queaa euijicere illam oculie^ neque
deure inier manuef per quae partes ota maxime pntpinqua iraneferi in cer hominum
ei m eedee ammifirmamfidem renim. Verumiamen dicam : forie ree ipea reddei
^i^»^^^^»<»<^^»
P. V. ed. Vind. O. Mat. B. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. Aceidai ▼nlg.-- 100
penmHere P. V. ed. Bodi. Mas. B. 2. Tii. Ra. Ald. pereicere Mut. B. S.— 101
md V. ed. Th. Ra. Miis. B. S. itn Vos«. L. B. ineoliium V. ed. Th. Ra. Mas.
B. l. S.^102 Deest Vind. hanc pro ^tid Moa. B. 1.— lOS indumanue P. V.
ed. O. Cant. Orypb. Nard. fnain P. V. ed. Voss. L. B. O. Mus. B. 1. 2. Cant.
Ferr. Th. Ra. Ald. t» wdea Jidei V. ed. Th. Ra.— 104 JU Cant. haud
NOTiE •
qve circum moenia mQndi expngnata
dabnnt labem, piitresqoe minas.'
06 Nec me ammifaUii, ^.] His IS.
▼M. Interim fatetur hoc dogma de
mandi interltn mirnm viderl ; diffidit-
qve» pne nofitate doctrins hojus, se
fidem apnd anditorea InTentomm,
com rem experimento comprobare
BOQ faleat; qnanquam, inqait, ret
ipaa forsan dabit fidem, ac totum
mandnm brevi tempore conqvassarl
«ememns ; qnod Fortona gnberiians
procnl arertat a nobisy * £t ratio po-
tint qnam reo persnadeat ipsa.'
AnimifaUii'} Snpp. ratio. Sic i. 021.
Gennt loqnendi Latinls usitatum, sed
maxlme poetlt. Vel, AnimMefaUiif at
notatom est i. 1S7.
102 Vteu] Visoiy h. e. ocnlls. Sle
Terent. in Adelph. * vettitn nimio in-
dalges/ pro, vestitui.
10S Nee Jaeere tnda moiiaf] H. e.
ncc manibus tractandam dare. Est
enim indn, vel endo, antiqna prtBp<^
sitioy qotB valet, in, ut notatum ett i.
1004. IV. 776. Scc
Qual Per qnam partem.
ilfioiifa Jidei] Mnnitam 6dem. Sie
alibi passim, * clansa domoram/ * stra*
ta viarnm/ &c. pro^ clautat domot»
stratat vlat, See, Sic iii. 407. * Mn-
nita viai.'
104 Proamma] Snpp. via : h. e. max-
Ime proplnqua, maxime certa. £a
enim maxime credimnt, qnae cerni-
mnt ac tangimnt, nt docnit i. 424.
* Sentns; quo niti prima fidet fundata
Talebit, Hand erit occnltit de reboa
qno referentetConfirmareanlmi qnid.
quam ratione queamut.' Idem vtt.
604. 700. &c.
Tempiaque menHe'] H. e. in praseor*
dia^ qnts tunt tedet mentit| ut doeoit
111. 141.
586
T. LUGRBTII CARI
Forsitan ; et grayiter terraruniy motibas ortis,
Omnia conqaassari in parvo tempore cemes :
Quod procnl a nobis flectat Fortuna fpibemans ;
£t ratio potias quam res persuadeat ipsa,
Subcidere horrisono posse omnia yicta fragore.
Qua prius adgrediar quam de re fandere fata
Sanctius^ et malto certa ratione magis^ quam
Pythia, quae tripode a Fhoebi, lauroque» profatur ;
Multa tibi expediam doctis solatia dictis :
Religione refrenatas ne forte rearis,
Terras^ et solem, et ccelumy mare^ sidera^ lanam.
110
115
fiiem virbh nneU, et Mebi» hrevi tempere forsan re$ euneU» dieeoivi ffekemetUer
cvmtpuMatiombiu ipsios globi terrarum, Quod oore^ ^uee regit omnia, atertui
Umge a fio6w, et raHo magi» fMm re» ipoa edoeeat nos, ree euuetoM poeee snMerca-
dere korreudo cnm foiitlii, «61 expugnata /uerM tempore. Qua de re antequam
iueifriam prtedieere faialee eaeu» diviuiu» et com longe verieri eertiiudinef quam
Pyihki sacerdosy qua loquiiur e tripode^ et e loiir» ApoUini», aperiam tibi doeii»
verbi» mei» plura »olamina vitae ; n» /orta»»e repreeau» euperetiiione ereda» terra»^
et aelemy ei eeeUtm^ etquar^ aslm, et litmNn debere permamere quasi
^^>^<i»<»<»>»i»^»r«»^
V0S8. Yet. — 106 orfrts Mns. B. I. 2. S. et edd. qospdam. — ^107 CMioiMMsa Mos.
B. 2.— 108 /ieetii V. ed. Th. Ra. Naiwra gul>eman» Ci Mos. B. 2. V. marg. 1.
—109 pertuadet V. ed. Th. Ra.— 110 Suecedere V. ed. Tli. Ra.— 111 Qiuf P.
Bodl. Oryph. marg. Ald. Ferr. quadere Cant.— IIS Thya» Ferr. V. ed. Tb.
Ra, Vind. Mos. B. S. Pkiftia O. Mos. B. 1. Phytia» Mns. B. 2. tripodi» PhesH
O. Mos. B. 1. tripode e P. et edd. vnlg. tripede V. ed. Th. Ra. a deest Mos. B.
2.— 114 dieti» pro doclis V. ed. Tb. Ra.— 110 et posterios deest Vind. Cant.
NOT.f:
108 Fortuna gubeman»'] Bene ad
mentem Epicori, qoi omnia temerario
ae fortoito caso fieri ac geri Tolnit.
Sont tamen qni legont» iVoliira gn^-
mmf, ad sensum versos soperioris 78.
111 Qua priu» adgrediar, tfc,] His
12 vss. priusquam aggrediatnr Poeta
* fnndere fata' de mundi interitu,b. e.
certis rationibas eviocere ac persoa-
dere certios mundnm interitnrum,
quara prstfata est olim Pytbia PbcBbi
smcerdos ac fatidica,monet Memmium
sQum atqne anditorem omnero se ve-
reri, ne arbitrati corpore divino coo*
starc ccElnm, terram, roare, solem, ac
sidera, ice. ejosdem illnm faciant cri-
minis reom, cojus oUm gigantes rei|
qni magna temeritate adorti snnt dis-
tnrbare mmnia mnndi, peenas pro im*
mani scelere loerant. Quod et ipse
timety ne censeatnr iisdero pttuis dig-
nnsy dom mundi aeternitati minari ?i-
detur, ac stodet notare mortali ser-
mone ea, qnaB baotenns immortalia
qnibnsdam pbilosophis fisasnnt, pne-
clarumqiie oceli solem restingnere
vnlt.
Fundere /aia'] Prs^dicare, responsa
dare, 1. 7S8.
112 Sanetiu» et muUo^ ^pr.] Hi 2.
vss. positi sunt 1. 7S9. Consule amio-
tationes ibi nostras.
1 16 ReUgione nfrenaiu»] H. e. su-
perstitioue et inani Deorum metn re»
pressas.
DB RERUM NATURA UB. V.
687
Corpore divino^ debere seterna meare :
Proptereaque pntes^ ritn par esse Gigantnm
Pendere eos poenas inmani pro scelere omneis^
Qnei rati<me sna distnrbent mcenia mnndi,
PraBclammqne velint cceli restingnere solem,
Inmortalia mortali sermone notantes :
Quas procnl usqne adeo divino a numine distent^
120
divmo eorptre ; H ideireo credas^ oimik etee more gigantum eot omnet Utere euppU'
eia fro erimine crwdelif qvi nempe ratione nui evertani ambiiMt «Mkit, el capwU
exhnguere tplendidnm tolem caiij 'vocantet mortali nomine res qun sant immor'
talff. Qnee qaidem res oportet ut longe prortut abtint a divina naiura^ et quct
»«»^^^^»^»i^»<#»»
et edd. valg. ceebm et tekm Mas. B. 2. — 117 meare omn. iib. vet. manere edd.
vulf^.— 118 par P. in not. part reliqoi. e$t Vind. V. ed.— 131 rettringere P.
Vind. Y. ed. Bodl. Mi». B. 1. 2. S. Ferr. Th. Ra. Ald.— 12S a deest P. Ferr.
y. ed. Tli. Ra. Ald. ab edd. Valg. animi lastent V. ed. Tli. Ra. numine lutcent
jaOTJE
117 Corport divim„aBtema'] H. e.
«terna ae immortalia esse sqne ac
Deos : vs. 122.
IIS Proptereaque putet, ^rff.} H. e.
£t iddreo potes eqonm este eos om*
nes dare pouiai pro s«a impietate, nt
gigantes impios, qnl suis rationibns
mnndom interitnrum esse probare
oooantnry sicot gigantes olim ccelnm
distnrbare ac Diis bellnm inferre ansi
snot.
120 Meenim mtmdS} Coelnm» qnod
ambitn bw> nranit et circnmcingit
mnodom. Sic lib. i. 74. 1004. it. et
III* passim.
121 Reoiimgueni] Eleganter. Sol
cnim ignit creditor.
122 Inmortaiia'] Nempe, coslnm, so*
lem, Innam.
MortaH tennone notaniet'] Mortalia
ea ease dicentes.
12S Quet proeul atque adeo,ffc.] His
24* vss. •eqq. nihiloraiuns ait tantnm
alietse, nty qusB de interitn mundi fu-
tnro docet, ea Dcornm nnminibns ac
Diis ImmortaJibnii aliqnid detrabant,
nt eomm dignitatem ac natnrs prs-
stantiam tueantar; cnm inde noti«
tlam habeamns qnid corpore divino
pneditnm sit, qoid vero non sit. Quid
enim Diis indignom magis videtnry
quam eorum immortaiitatey B>temi-
tate, ac divino sensu prsedita esse
prsedicare coeluro, terram, mare, so-
lem, Innam, et sidera, (qnod faciont,
qui hsec immortalia esse volunt,) qutt
tamen ne anima qnidem donata tste
qneant, cnm non magis in illis anima
esse possit, quam ant arbor in sethere,
ant nnbes in mariy ant pisces in ar<
vis, ant sanguis in arborlbas, aot soc-
cns in saxis. Nimirnm, * Certum, ac
dispositnm est, nbi qoidqnid crescat*
et insit.' Sic anima neqnit oriri ant
esse estra corpns, nervos, ac sangtii-
nem. Quam sententiam jam snpra
tutnseratiii.657. et786. Sed,qoam
impiasit, etavera rationeaUena,con-
stat vel ex ipso Fidei dogroate ; aoi*
mas enim immortales esse Fides do-
cet. Prsetereasatis abnnde fiictnm eat
a nobis Lneretianis objectionibns ad«
versnt animm humanm immortalita*
tem lib. viii. Qno fit, nt hic ad nan-
seam ea non mpetamns. £a igitur
Lncretii meos est, nt ex Epicuri doc-
588 T. LUCRBTU CARl
Inque Denm nnmero qn» sint indigna Tideri ;
Notitiam potins praebere nt posse pntentnr, 125
Qnid sit vitali motn, sensnqne, remotnm.
Qnippe et enim non est^ cnm qno vis corpore nt esse
Posse animi natnra pntetnr, conisilinmque :
Sic, nt in eethere non arbor^ non aeqnore salso
Nnbes esse qnennt^ neque pisces yivere in arvis; 190
Nec cmor in lignis^ neqne saxis sucns^ inesse:
Certnm, ac dispositnm est, nbi qnidquid ciescat^ et insit :
Sic animi natnra neqnit sine corpore oriri
Sola, neqne a nervis et sangnine longins esse.
Qnod si posset enim, mnlto prins ipsa animi vis 135
In capite^ ant humeris^ ant imis calcibns, esse
Posset, et innasci qna vis in parte soleret :
Qnamde in eodem homine atque in eodem vase manere.
rei oportet at mNi «tiil digmcf haberi in mamen Deorum ; »ed itf im^ cndmUmr
]MMe dare cogniiioium, quid tit alienMm a motu et eenm vUali. Negue enim
ratio alla est, ut naiura anima et mene eredatur poete exietere in quUibet cor-
per^: vehtti arbor non potest existere in aJere; neqne nubUa poeeunteeee in mm-
jjfie eM» maris : neque pieeee possunt degere m agrie: neque eanguie potest esse
tn Hgnie : neqme kumer potest eeae in lapidibue, Canelat atque etatutum eet, qua
im loeo queeque ree naecatur et exietat, Ita naturu ammm nem poteet eola naeei
abeque eorpere^ neque proeul aheeee a nervie et a etmguine, Namque ei ooeeei
facere ietud, Umge potiu» facuUae ipea mentie poeeet ineeee in eapite^ vel m hMme*
rit, vet in extremie ealceameniie, et coneue$ceret naeci m quaUbet parte corporis :
demum pemumerei in eodem hemine et in eodem vaeculo. Sed ^iiia certumeet^ ae
^»^^^»^^^^*^^^
Mus. B. S.— 124 qua eunt V. marg. 1. Ferr. «tc eini Lamb. «tc simf vnlg.— 116
ei pro ut V. marg. 1.— 126 Quidte O. Mos. B. 1. iii iaU V. ed. Th. Ra. Ald.
O. Mas. B. 1. 2. eeneuve Mas. B. 1.— 127 metse Mas. B. 1.— -128 animai ao^
iuram Mus. B. 2. coneuUum Voss. wei, concUium Cant. P. in not. V. marg. 1. —
129 <ir6or« V. ed. Th. Ra. tuc in aquore Vind. et edd. vulg. faleo V. ed. Tli.
Ra.— 131 11«? pro neque Viod. O. Mus. B. 1. 2. S. Bip. Hav. Delpb. Mrrif
Moi. B. 2./MCM Voss. vet. cruor Bodl. Ferr. V. ed. Th. Ka.— 1S2 ei Cant. eet
deest Mus. B. S. quicquamV, Ald. ereecit V. ed. Mus. B. 1. Ferr. Th. Ra.
ereecet Vom. vet. et L. B. ineei Mos. B. 1. — 1S4 Umgiier edd. vulg. — 1S5 Hoa
qnatnor vss. rejicit Fab. Hoc P, Vind. et edd. vnlg.— 187 quamvie V. ed.—
18S QiMtiidtf Wakef. emend. m ea!dem Vind. maneret P. Vind. Mns. B. I.—ISO
NOT^
trlna notet mortali sermone coelam, promiscne interdnm nsnrpare.
Innam, sidera, terras, ae mare, &c. Caneiiiumque'] Mentemque, nt ait
Unde peritnra illa argnit. iii. 94. * Primnm animmn dico, mea-
128 Animi tMtera] Anima. Sic enim tem qnem sepe vocamos, In qno con-
III. 422. et seqq. monet se hoc utrum- silium vit«, regimenqne locatnm est.'
que vocabnlam, anlmam et animum, 129 SiefUiim athere^ 4pc.] Hi IS. vss.
DE RBRUM NATURA LIB. V.
589
Quod quoniam nostro qaoqoe constat corpore certum ;
Dispositumqae yidetar, ubi esse, et crescere, possit 140
Seorsam anima, atque animos; tanto magis inficiandum,
Totum posse extra corpos, formamqoe animalem,
Patribos in glebis tenarom, aot solis in igni,
Aat in aqoa dorare^ aut altis aBtheris oris.
Haud igitor constant divino praedita sensa^ 145
Quandoqaidem neqoeont yitaliter esse animata.
Dlod item non est ut possis credere, sedes
Esse Deom sanctas in mundi partibos ollis:
Tenois enim natora Deam, longeqoe remota
Mdnhiiii eikon viefrdir esse, pia in parte in corpoff noeiro anima $i animnBp09thd
aeparatim onri ei ineue, eo magie negandam ett, ntrumque poaee permanere extra
eorpue et extra Jigwram ammalfln, et sabsistere aui in eorrupiie eeepHilnu fcrra-
ruM^ aut in igne toiif , aut in afiia, aut t» en^^remit regionibue wsrie, Ergo he res
omnes nem tmd eamatantee dimno eeneUf «t ^iisdem moii |WMtiiii eiM prtBdita anima
ad mtam. SimUiter hoe non eet verisiiniley ti« 91^0« piiiare tftotiMu eedee Deo-
tii «11911161» partibue mmndL Nam^ cxun natura Deerum sit eubtaie^
^o»»»^^^^»«i^»«»
pmndo Bodl. V. marg. I. ctmi V. ed. Mns. B. S. Ferr. Tb. Ra. ^iiMiMfe Mas. B.
l.~14S Pnili^iit V. ed. Th. Ra.~l44 oiil tn attte O. Mos. B. 1. Aorte Mos. B.
S — 145 Aut O. Mos. B. S. eonetat Mas. B. 1.— 147 iUiid aiileM V. ed. Th.
NOTJB
seqq. sapra positi sant iii.786. Con-
sole ibi annotationes nostras.
143 Totum'] M. e. atromqQey nempe
aniioam et animnm.
146 Constoiif] Sapp. ccslomy terra»
mare^ sol, lona, sidera, Sec.
147 JUud item nan eet^ ^rc.] His 10.
vss. monet etiam ac docet interim
Lacretios adYersos HomernmyAris-
totelem, ac ▼atgas pbilosophoram et
eeteromm hominomy qai cselam De-
ornm esse domiciiiom oonsentianty
noUam mnndi partem aot esse ant
posse ease Deomm sedem. Qnod enlm,
inqnit, sedem habet, sea qood est in
looD, illnd et tangit et tangitor. Lo-
ent enim et locatomi at aiont, snnt
eorpora: corpos aatem tangere aot
tuigi potett* Sed Dii aeqae tangnnt
neqne tangnntar: non tangontnr qoi-
dero, qaia adeo tenois est eoram na-
tnra, nt a sensibos nostris sit remotis-
sima; onde et sedes ilioram natnram
ieqoi credibile est, et nostris sedibas,
boc est, iis sedibas, qaas volgo Dlis
assignamosy longe esse dissimiles ; h.
e. tenoesy et a sensibns nostris pariter
remotas. Omnes antem moodi par-
tes sob sensoB nostros cadont. Igitor
nallM possont esse Deornm domici-
liom. At vero cam non tangantor
Dii, sane neqne tangant necesse est.
' Tangere enim non qoit, qood tangi
non licet Ipsnm.' Qoapropter alia
est Diis qoserenda sedes, qoam qam
hactenos iis assignata. Qnod qaidem
se praestitoram infra poUicetnr.
590 T. LUGRBTII CARI
Sensibus ab nostris, animi vix mente videtiir. IfiO
QasB qooniam manonm tactom subfugit et ictnm^
Tactile nihil nobis quod sit, contingere debet:
Tangere enim non qoit, si tangi non licet ipsom.
Qua re etiam sedes qooqoe nostris sedibos esse
Dissimiles debent ; tenoes^ de corpore eonim. 155
Qufie tibi posterios largo sermone probalK).
Dicere porro, hominom caossa voloisse parare
et aetMia jrrocMl a tennhu nottrit^ wix etiam tendhar ratieme memtiM noetrm: qm^
quidem natnn Deorum eum fugiat tactam et ptagae miiiiiiiim nostrarnm, ea
sane ma debet taagere aHqaidj qmad paerinnu tamgere; etemim ilind mam patatt
tamgerey qmod ipemm hmi pateet tamgL Qmapropter eedet Deornm debemi etkm
ette ditpwret mattrit tedUmt, qnippe qns tmbtiiet qmati de mkotena iUarmm aint.
Qaat ret damomttrabo tibi ii^ra miJHt raHmiibmt ac ?erbia. At vero dieere Deot
Ra. pottit dieere P. — 150 db Mns. B. S. Cant. a Tnlg.— 161 emm pro
V. ed. Ferr. Tli. Ra. amom muamm Mns. B. 2. comtaetmmjmgit Delph.— 161 qmi
pro qmit Cant. ti tamgt P. Ald. Mos. B. l. qmod ta^ Tnlg. ^iiMi n tamgi Vind.
V. ed. O. Mns. B. 2. ft. Cant. Ferr. Tli. Ra. — 164 qmati profiiofiie Mns. B. S.
^165 pro eorpore Lamb.— 160 lomgo Vind. C— 167 noiii» i^ Voea. vet. — 168
NOT^
160 AmimU vix mumte'} H. e. vix inqnit, nt Dii, qui anmma pace frn-
cogitatione et intelligentia eompre- nntnr, illicerentnr ad aoi ant homi*
henditar, Sic iv. 760. ' Mens animi nnm canaa priorem snam vitam otio-
vigilat/Ac.et VI. 1181. SicPlaotnsy aam motandam, et nt hominnm ac
HoratioSyCatnlluByetalii poet» ntram- remm creatarom cnram snsciperent,
que hanc vocem, mens animi> conjnn- cnm antea pnlchre beateqne vive-
gnnt. rent? Praeterea qnid mali iViisset no-
165 Temuet, de eorpore eormm] Te- bls creatoa non fuisse ? Qni enim vi-
nnea, qnasi de materia, de atomis, ts amorem gnstavit, is jnre merito
de corpnsculis, ez quibna Dii con* cnpit vivere: «t qni nnnqnam fne-
atant. mnt^non est qnod vitap volnptate re-
167 Dicere porrOf Aointiiiim> 4*^.] Hia tineantur. Denique qnomodo Dii
S6. V88. totua in id incnmbit Poeta, mnndum in honiinnm gratiam fabri-
nt mnndnmhnnc hominnm cansa non caaae potuerint, nlsi prsBvio exem-
fhisse a Diis paratnm peranadeat. plan, atqne praevia cognitione ? Ni-
Unde non sit, cnr quisqnam mortalis, hil enim fieri potest sine idea. Verom
qnasi memor tanti beneficil a Diis unde primum Dila insita est idea
accepti, tantnm laudet opus, aeter- mnndi creandi ? Unde innata eat illia
nnroqne putet,ac fnturnm immortale. mnndi notitia, per qoam animo cer-
Quid enim, inqnit ingratns ille vir, nerent qnid facere instituerent ?
gratia nostra potnit apod Deoa, nt Etenim cnm ex atomia creandua Init
mnndam in noatmm gratiam condi- roondoa, nnllo aiio modo vim illaram
derinty qni nnllam a nobia gratiam cognoscere potniaaent Dii, hoe ent,
erantreiatnri?Deinde,qnidttOvifttit, qnid illaa valerent mntata poaitnniy
DB RBRUM NATURA LIB. V. 501
Preeclaram mandi natiiram^ proptereaque
Adlaadabile opus Divom laudare decere,
^ternumque putare atque inmortale futurum ; 160
Nec fas esse^ Deum quod sit ratione yetusta
Gentibus humanis fundatum perpetno ed\o,
Solicitaie suis ulla vi ex sedibus umquam,
Nec yerbis yexare^ et ab imo eyortere summa :
CsBtera de genere hoc adfingere, et addere^ Memmi ! 165
Desipereest; quidenim inmortalibus, atque beatis,
Gratia nostra queat largirier emolumenti,
Ut nostra quidquam caussa gerere adgredientur?
Quidve noyi potuit tanto post^ ante qnietos,
9obd»Me prvpter homm$$pntparare pukhnon hanc unwerti natwram ; et tdeo een*
•emieiu esee eottoMdare opue Deorumy et exieiimare iltud etee ab egiemo^ ei fore
eempiiermm: neqMeJicUum eete conari mooere unquamaHquid de euie etaHonibuef
fuod Mi etabiiiium aniiquo eonsilio Deorum m graiiam generie kumani ab atemo
tempore; neque Ucitain esse labtfuetare dictief ae di^ieere ab /undo ipsam Uni-
wermim: et ftngere sibi atque adi*mgere reliqua ^fuemodi, delirare eet, o Memmi /
Quid emm eommodi bene/ieium noeirum poteei tribuere Biis immortaUbue et beatie^
fd MMtptaxl fecere aiiquid propter noe? aut qu4g novitae potuH incitare illosy qui
Perdaram V. ed. mcm^ Mus. B. 2. pratereaque P. pronterea quod V. marg. 1. —
159 Adtaudabik lib. vet. /d laudabUe P. in not. et edd. viilg. dium V. ed. Tb.
Ra. «iiriJit Vind.— 162 fondatum Mus. B. 2.— 163 uUa vi ex P. Gryph. Vind.
Vosa. vet. et L. B. Miis. B. 8. Cant. Ald. Hlum ex V. ed. Th. Ra. uliam de O.
Ferr. uUam ex Miis. B. 1. 2. uUum de valg. iUud ex V. marg. 1. eeneibue Oryph.
P. Ald.— 164 ab uno V. ed. Th. Ra. siitmiiam ▼nlg./ifiid& Lamb. pesMimBentl.
— 166 De euper Mus. B. 2. mortaUbHe O. Mos. B. 2. — 167 rem aUmenii Mns.
B. S.~168 quicquid V. ed. Th. Ra. Bodl. adgredieniur P. Vmd. V. ed. Mas.B.
ft. Caot. Ferr. Th. Ra. Aid. aggrediantur ▼olg.— 160 Quodve Ferr.— 172 ab*
NOT/E
nisi natnra crdando mandnm ercoeto mondamy wh vw^ omne» quod scilicet
temerario atomonim illis specimen ' Gentibas humanis fondatom per-
dedisset, ac per ipsam rernm exor* petao »vo.'
t«m experti essenty qase Vis esset 166J«iiiofta<i6ii«]Sapp. Diis. Qnam
atomonim. Igitur non a Diis creatns rationem hic proseqoitar Lncretias ,
eat mandos» sed ex temerario, natara eandem praeclare dedocit Lactantiat
tamen dnce, atomomm concarsa at« et refutat tii. 6.
que coBgressa factas. Impia sane 167 Largirierl Poetice, pro larglri.
seoteDtia, qiiae Tirtntem Deo oiniii- 160 QictdM noet potuU, tfe.'\ Sic
poteoti detrahit* prseclare Cicero de Nat. Deor. ii.
16t SeUtiiare\ Qaasiy solo citare, in- eandem rationem proseqaitar his Ter-
qoit Fettm : b. e. e ioco sno moverey bls : * Qaid aatem erat, qnod concu*
aat labefactare. pisceret Deos mnndum signis et la-
164 Amum [Amimam] Universnm, minibos, tanqaam ^ilis,omare? Si,
se2
T. LUCRKTII CARI
Inlicere, ut caperent yitam mutare priorem ? 170
Nam gaudere noTis rebus debere videtar,
Qaoi Teteres obsunt : sed^ quoi nihil adcidit segri
Tempore in ante acto, quom pulchre degeret seTom^
Quid potuit novitatis amorem adcendere tali?
Auy credo^ in tenebris yita ac mcerore jacebat, 175
Donec diluxit rerum genitalis origo ?
Qaidye mali faerat nobis non esse creatis ?
Natus enim debet quiquomque est, velie manere
In vita, donec retinebit blanda Toluptas :
Qui numquam vero Titae gastaTit amorem, 180
mAeo multum antea conquieieebantf «i veUetU eemmdare firultvMm saam «tneiidi
nrftonm? Eietnm ille videtwr debere deUetari rebaM nooif, cm j^rittime naeeai:
verumf eui nihU agrihidinit evenitf eum beate vineret vitam w preeterito tempere^
fmenam re$ patmt ineuiere euffidinem namtatia taU homiDi? An^ puto^ vitm
I)eonim tepeliebatur in tenebrie et erat in trittitia ntquednm natima ortut renm
iUuxit 7 Aut pud damni /uietet nobit non fuitte natit ? Etenim qmemnque creth
tnt ettf ia debet cupere permanere tn vitaf quamdiu dulcit volnptat retinebit enn.
At, fnt nMnquam deguttavit votuptatem mta^ neque/uit in numero ▼iventiiuD) ^nad
^'j^»^»*»^**'»»»^^^
eunt Vind. eum prp quei O. Mat. I.— 17S inante aeio V. ed. Th. Ra. BodL —
174 Qui P. Quit Mus. B. 2. novitaMY. ed. Th. Ra. amor« P. Ald. Baa. marg. V.
marg. 1. Nard. accedere P. O. Bas. marg. taUt O. Mns. B. 1. Hic inseritur
▼8. 177. in P. V. ed. O. Mns. B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald.— 175 vitam
Mn». B. 2. In Vom. vet. et L. B. h. et qni seqnitnr vs. tranepositi legnntnr.
•—176 diduxH Gryph. marg. Bat. marg. — 177 /ueret Oif. Par. — 180 verevitam
CaoL gettavit Ferr. V. edd. Th. Ra. O. Mns. B. 1. Cant.— 181 Non Mns. B. 3.
NOT^
nt Dena ipae melins habitaret; ante
Tidelicet tcmpore infinito in ienebris,
tanqnam in gurgustio, habitaverat
Post antem varietatene enm delecta*
ri pntamnf , qna coelnm et terras ex-
omatas videmns? qns ista potest
ease oblectatio Deo? qnm si esset,
non ca tamdiu carere potnisset. An
bseCy fere nt dicitisyliominum cansa a
Deo constitnta snnt ? Sapientnmne i
propter pancos igitnr est tanta facta
remm molitio. An stultorum? at
primum causa non fnity cur de im-
probis bene mereretnr/ &c. Dno
igitnr circa mnndi constitutionem
peccavit Epicurns: i. quod voluit non
Denm, sed casnm esse causam mun-
di; II. qnod censuit neqne Dei causai
neqne hominis gratia mundnm esse
factum.
170 Iniieere] Antiqne pro ilUeere.
177 Fuerat] Lambinus ; t>ene. Pa-
rens et aliiquidam/Kersi,pro fuisset;
ita videtur nsns hoc verbo Lucretina
passim ; sic infra vs. 1342. etiu. 849.
Creatit'] In dativo casu, bene. Sic
Latini scriptores loqnnntnr» nt slmi-
lem casnm ponant ante et post infi-
nitivum ' esse.' Quanquam non e«
semper constnictio servator. Sic in-
fra vs. 181. non, creato, sed 'creatum'
legitnr, etiamsi dativus casns pneces-
serit.
DB RBRUM NATURA LIB. V. 503
Nec fuit in namero ; quid obest uoh esse creatum?
fixemplum porro gignundis rebus, et ipsa
Notities hominum Diis unde est insita primum,
Quid vellent facere, ut scirent, animoque viderent ?
Quove modo est umquam vis cognita principiorum, 185
Quidque inter sese permutato ordine possent,
Si non ipsa dedit specimen Natura creandi ?
Namque ita, multimodis^ mnltis primordia rentm
mocH tali booiiBi wmfmme luAwml Venm undetum prineipio exempkBte^ qnod
sequereotnr in r^me ertandia, notom est, et nnde idea hominwn innata eai l>ttf,
ui eognaeeereni^ et mente intuetentw quid cuperent ngerel et quanam ratiane
poieeias aiontonan fuii iit unquam nofa, guidnam valerent itrveraa iiianmi htier »e
poeUura? niei natura ip§a dedit iis exemplare gignendo res ipsas? Etenim ptU'
rima prineipia rerum adeo variie modis agitata fueruni ictibuejam ab tetemo tem^
^>^^^i^^^^^^^*>^
tti stnafdo O. Bfiis. B. 1. abeet Cant. crrafo quidam].— 182 gignandi V. ed. Th.
Ra. — 188 diie unde eei insUa Bodl, Voss. vet. et L. B. dii^if uitdtf est inazta Mas.
B. 1. Cant. dholeunde tirsito P. Ald. divimii eei Vind. Mn». B.3. dtrisum deeei
V. ed. O. Ferr. Th. Ra. diviadeeet Mns. B. 2.— 184 aui scirent Mns. B. 1.-185
tn^iiajii vis Nard. Mns. B. 1. — 186 Quidve Bodl. Quceque Mns. B. S. Qiridiuim
edd. vulgi Qn^quid Voss. marg. Quidnam Bas. se Vind. V. ed. Voss. vet. et L.
B. Mns. B, 1. 3. Cant. — 187 speeiem P. V. ed. Voss. vet. et L. B. O. Mns.
B. 1. 2. Cant. Gryph. creando Lamb. Creech. Delph. — 188 Namque ea\,
NOTiE
181 Tn nmtero'] Snpp. viventinm. tiant ac resllianty atqne in varias inde
162 Exemplum'] ExempIarCy quod generationes ferantnr ,non poterant
sciiicet Dii sequerentnr in creaudis prsniittere sni exemplar in mente
rebofl. Deornm opificnmy antequam in res
183 NoOiies'} H. e. ipsa idea, ad ipsas novaa creatas conveniasent.
qoam Doverint Dii creare gentem bn- UndeDam ergo Dii remm creanda*
mm notitiam habuerint i
187 iVahra] Natara gnbemansy nt Itaque negat Epicorns mundom
ait aiipra vs. 78. o^era Deorum csse factnm : sed do-
l^Namqnewtaymidiimodis,Sfe,]8ici- cet omnia esse effecta natnray seit
Ueet argumentatnrLacretinsexpriD- fortuna ac casn, hoc est, atomoram
piissnis, qnnsnpraposoitUbi. et ii. fortnito concnrsu. Neque enim vo-
Docait enim cnm Deos, tum homines Init fortunam ant sortem esse aii-
ssqoe ex atomis fieri, ae ceteras res qnam, qnss per se temperaverit ato-
creataa. Qni vcro, inquit, vis atomo- mos, et ad tales effectns, quos vtde^
rampec8pectafnissetDiis,anteqQam mns, disposnerit: sed ipsas atoraos
ill« ad iiovas generationes conveni- ipsam esse fortunam, qnatenns nnlla
rentP Vnlt enim mutnam atomomm praemeditatione sibi invicem occnr-
oeciirsatloD^matqaeindefessam pug- rentes sese coroplectuntnr, resqne
■aai et infinito tempore prsscessisse concretas, pront contigerit, facinnt.
eamm conciiivm atqne ccBtum. Hm Ita enim Epicuri nientem explicavit
vero, cnm saopte nisa tantum percn- Lueretins i. 102<K * Nam certe neqne
Delph.ei Var, Clas. Lucret. 2 P
594
T. LUCRBTII CARI
Ex infinito jam tempore percita plagis>
Ponderibusque snis consuerunt concita ferri, 190
Omnimodisque coire, atque omnia pertentare^
QusBquomque inter se possint congressa creare ;
Ut non sit mirum si in taleis disposituras
Deciderunt quoque, et in taleis venere meatus^
Qaalibus hsec rerum geritur nunc summa novando. 195
Quod^ si jam rerum ignorem primordia qu» sint,
Hoc tamen ex ipsis coeli rationibus ausim
Confirmare^ aliisque ex rebus reddere multis ;
Nequaquam nobis divinitus esse paratam
Naturam rerum ; tanta stat prsedita cuipa. 200
portf et iolUa gunt moteri perlata nta gravUaie, et omnibue modU eowcemre ioter
Hp, et turbare reacuncta»t qtuu ipsa inter eecengregata queant proereare ; utnuran'
dum non «ii, <i delapta eunt etiam in tales diepowtioneif et detenerunt in iaHa
intervalla, qualibus Kac uwiverea rerum molea nunc administratur renovando ea,
qaa eunt atate confecta» Etiamn autem neeciam quce eint jnincipia rerum, atta'
men audacter poeeem demonstrare ex ipeis rationiima ccfti, et dicere ex aliie rebus
pbtribuB iatud, nempe naturam rerum non eese creatam a IHia ingratiam noatram ;
adeo tantia incommodia, atque tantia dtfectibua repleta eat, Primum, quantum
^^■^^^^'^^^^^^^
marff. 1. Sed quia muUo Gaflsend.— 190>^ert V. ed. Th. Ra.— 191 pertemptare
Vind. Mus. B. 1.— 19S vitalea V. ed. Tb. Ka.— 194 Deeiderint P. Ald. taUbua
Mqs. B. 2. novatua P. in not. Mus. B. 1. Ferr. meatua Vind. Cant. meeatua V.
ed. Miis. B. 2. Tti. Ra. in eatua Mns. B. 8. — 196 jam nune V. marg. 1. O. Cant.
jam ego Mns. B. 1. ai deest V. ed. Bodl. Voss. vet. Mos. B. I. 2. 8. Tli. Ra.
NOT^
conslHo primordia rernm Se ordine
qnsqne suo, atqne sagaci mente io-
carunt: Nec quot quaeque darent
motus pepigere profecto ; Sed quia
multa modis mnltin mntata per omne/
&c. Et infra jam vs. 420. nbi repe-
ttt lios versus.
104 Deeiderunt] Penultiraa brevis.
Sic vs. 416. ' coustitenint.'
195 QuaUbua heec, i^c.'] Hic vs. posi-
tus est I. lOiT.
Rerum aumma'] Natnra, nniver-
snm.
Novando] Snpp. ea, quse jam setate
et «vo confecta snnt.
196 Qttod, ai jam rerum, SfcJ] Hi 5.
vss. jam positi sunt ii. 177. Monet
antem iis quinque verstbusy snppressa
etiam atomomm cognitione atqne na-
tnra, facile probare posse ex ipsa cceU
ratione, atque ex aliis etiam rebos im-
perfectis et incommodis,qn» inmnndo
suntymnndum hnncdivinitns, hoc est,
a Deoinon fuisse creatum in hominnm
gratiara. Quod et Cicero de Nat.
Deor. 1. praeclare explicat.
197 CceU ratUmibua] Cceli condi«
tione, natora : coelo.
199 DtciNt^Hs] A Deo, a Diis Im-
mortalibus.
200 Naturam rerum] Hunc mnn-
dnm.
Tanta atatpriedita culpa] Adeo mnU
ta snnt in mundo hoc pebcata, incom*
raoda; et qnss non recte neqne or«
dine facta snnt.
DB RBRUM NATURA LID. Y.
595
Principio^ quantum coeli iegit inpetus iogenSy
Itide ayidam partem montes^ sylvaeque ferarum^
Possedere ; teaent rupes, vastaBque paludes^
£t mare^ qaod late terrarum distinet oras.
Inde duas porro prope parteis fervidus ardor, 205
Adsiduusque geli casus, mortalibus aufert.
Qtiod super est arvi^ tamen id natura sua vi
Sentibus obducat^ ni vis humana resistat,
ceUrrimua ambitu» eeeli magnus ohtegit, ex eo coUe$j et aaUuiy ubi fexa wtgantur^
ocempmere voMtam partem ; scopulif ingerUeeque pahideay et tequor^ quod vaste coer'
ceifine» tcrrarum^ occupant etiam partem. Ex eo asiue arderiB, et continuua
lapsug gelUf toUmt honttnibua fere etiam duas paries, Quod agrorum restaty na-
tura tamen ex auo mutu operiret iUud apini», nm aolertia hominum obstaret^ aidita
— 201 quam ium P. V. ed. Gryph. marg. Bas. marg. Th. Ra. Ald. tegat P. in
oot. gerit Mas. B. 2. et in marg. regit pro var. lect. — 202 Inde aiiam Mar.
sjflvaM Mos. B. 2.— 204 desiinat P. V. ed. destinet Mus. B. 2.— 207 auavi V. ed.
Tii. Ra.— 208 GentibuM O. Mut. B. 1. S. abducat Mos. B. 1. irt ris V. ed.
NOT^
SOl Prineipio, quantum, tfc,] His 6.
VS8. continetnr i. argumentnm, qno
probat maximam terrarum partem
hominibns esse inntilem ; ut pote qu»
partim montibns, sylvisy ac rupibos;
partim vaatis paludibns et mari pos*
sideatiir : partim nimio fervore solis
adaratnr, ant frigore rigeat, nbi non
licet habitare, nempe snb zona tor«
rida, et snb zonis frigidis. Qni ergo
dici possit terra in hominum gratiam
creata divinitos, qnae tot ac tantis
defectibns ac incommodis praedita
est?
Quantum'] H. e. eam mnndi par-
tem, qnam ccelnm tegit ; i. e. terra-
mm orbem, qni partim terra est ha-
bitabilis : partim inbabitabilis, prop-
ter calorem et frigns : partim mare :
partim sylvae : partim fluvii : partim
lacns ac paindes.
InpetUB tn^fnsl Ocli ambitns cder-
rimns et volubilissimos. Sic Cicero
de Nat. Deor. ii. * Cnm aatem impe-
tnm coeli admirabili cnm celeritate
moveri vertiqne videamus/ &c.
202 Avidam partem] I. e. magnam,
vastaro, et ingentem partem, quasi
avide occupatam. Hypallage. Sic
Horat.Od. ii. 14. dixit, 'pavimentnm
snperbum/ pro pavimento snperbi
domini.
SylvcBqueferanun] Hyivae, in qnibu»
vagantnr fe(te.
205 Fervidua ardor"] Nempe sub zo-
na torrida.
206 Assiduuaque geli casua] Nempe
sub duabns zonis frigidis.
Gelicasua] Oeln, qnod est pmina
frigida, qjiae cadit ex aere in terras
vs. 217. Dicitur aotem, teste Nonio,
geln, et gelus.
207 Quod super est arviy fye,] His 7.
V8S. continetnr ii. argumentum, ni-
mirnm, quod ex residua terrarnm,
qns colitur, parte, non nisi magno
cnm labore hominnm colentinm eam
aratris et bidentibus fructns ttrgre
proveniant. At si hominnm gratia
creata esset divinitns terra,cur spon-
te sna uon ferret frnctns ?
Natura] Fortuna, sors, qnam rernm
opificem statnit Epicnrps.
208 Resistat] Nempe, arando, co«
506
T. LUCRfiTlI CAU
Vitai canssa^ valido coosueta bidenti
Ingemere, et tenam pressis proscindere aratris :
Si non, fecundas vorteates Tomere glebas,
Terraique solum subigentes, cimus ad ortns ;
Sponte sua neqaeant liquidas exsistere m amasr
Et tamen^ interdum magno qa«sita labore»
Quom jam per terras frundeoit atqne omnia florent ;
Aut nimiis torret fervoribus «tberius sol>
Aut subitei perimunt irobres, gelidasque pruinas,
Flabraque ventorum violento turbine vexant.
Praeterea, genus horriferum Natura ferarum,
Humance genti infestum, terraque marique,
Quur ality atque auget ? quur anni tempora morbos
210
215
220
gemere fodiendo ternim dwro bidenH^ ei ecindere terram depreeem erwtriM^ «t-
vendi gndia. Niei excHarenme terram od fntctue fmtdendee, imverteniee ermtre
fertUtB glebaMy et cemterewtee mbm teUwie^ ndji feeeetit frttctn» ti em exemrgere e
terra inflatu» fimdM aerie, Et tamen aiiquando ree oomef eeni/uieita magno
labore^ nMjan^am veUUi frondeeemxt et quati fioreeeemlt peromnee terra»; tnnc
vel »ol aeriue urit illas nimiie sttis ardoribue, vel pbniie repemtmm imitrhemnt en,
e/ frigidte pmuur, autfiatue ventonun labitfactant eas vehementiorifiatu. Deinde
quare natura nutrit et auget horrendam gentem ferarum, quce inimica eet generi
knmano, in terra et \n mari? Quan tempeetate» anni ajfmmt morboe7 eur mor»
Tb. Ra. rt vttMas. B. 3. iiMi otf Mns. B. 9.— m Deest Voss. vet. peeeie Mus.
B. 2. — 211 iteranie» VoM; marg. vomere terraoMm. B. S. pro Tar. lect. — 212
etiante V. ed. Tb. Ra. ecimu» Voss. vet et L. B.— 21S pereiatere Mos. B. 2.
exeuTgere P. in not.— 214 Sed tamen qaidam.— 216 nimium Mus. B. 1.— 217
NOT^
lendo, pastinando, fodiendo, &c.
209 Bidenti] Bideoa inatnimentum
fbssoriumest, qno terra fodilnr, qnod
dnosdentes habet. Plin. zvii. 21. Co-
hun. IV. 14.
211 Sinonfecundaeyifc.'] Hi 2. vss.
positiaunt i. 212.
212 Subigewtee] Mollientes, colen-
tes, cootereutes. Sic Virg. Georg. i.
125.
Ad ortua'] Sopp. fmetnnm : h, e. ad
fructus fnndendoa.
21S Zdquidae exeietere in auraa] O-
riri, nasci, exsurgere iaaera.
214 Et tamen, interdum, Sfc.] His 5.
vss. continetur iii. arg. nimirnHi,quod
etiamfrnctibns speratis ex labore et
cultu dnro terrarom, soppe tamea
frustremnr per varios casns, nerape
aot per assidoaa imbres, aut per ni*
ininiifsoIisaBstumiaot per ventorura
vim validam, &c; Sed de his omni-
bos consule Virg. Qeorg. i.
219 Praterea,genu»koniferum^i^c,]
His 4o^8s. contiuetur iv. arg. nempe,
qnod noxia animalia terra mariqae
crescant et alantor: qnod morbos
anni tempestatea afferant: quod mors
immatura rapiat homines. Quiba«
malis obnoxii esse non deberent ho-
roines, si cancta creata fuerinl eorum
causa.
DK RSRUM NATURA Llfi. V. 597
Adportant ? qaa re Mors inmatura vagatur ?
Tam porro pner, nt saeyis projectas ab nndis
Navita, nndns^ bnmi jacet^ infans, indigus omni
Vitali anxilio ; qaom primam in laminis oras 235
Nixibns ex alvo matrts Natnra profndit:
Vagitnqne locvm lugnbri conplet, at 8eq«am est,
Qaoi tantum in vita restet transife malonim.
At varise crescnnt pecodes^ armeata, fereeque :
Nec crepitacillis opiis est^ nec qnoiqaam adhibenda est 280
praeox fertwrf PoHtm ttiam iifmsj tiiui mnU fjtctm Mb/imeiilnu <mm4im6w,
iiu ^ieitur nudau in ierrmm^ lopii nescient, indigent omnijwamint viUtf enm fni"
mmm naiura eadUii ilKiin in aiinu lucit ex uiero geniiricit iua per nitut magnos,
ei impiei loea circuin phraiu lameniaMi, ticuijusium eti, qnippe cui ioi ae ianta
emlamHaiet wupertini tndueere in friia. - Verwn diverta animantetj peeora, et
Mmr fervcet emgeniury neque eymbala suni neeettaria iUit ad ludendum ; neque
mMa VoM. L. B^MS Impmiant Luib.— t2S Cnm Mni. B. %.vero ei Mns. B.
8.-.294 NamiUVind. NauU Y. ed. Th. Ra.— S26 Vitai Mns. B. 1. ia marg.
Gif. Par. Lamb.— 226 albo Mos. B. 2. prqfundii P. V. ed. Voss. vet Delph.
— 228 Qui Cant. V. marff. 1. iamen Mns. B. 2. irantire eti Voss. vet. et L. B.
—229 Et Mas. B. 2.~28D Nee erepiiaeaiit P. in not. Voss. vet. et L. B. Mus.
B. Gryph. Nard. Bas. Vo9s.«iarg. Nee reeepiaeuUa Vhid. Ne erepitacuUt V. ed.
Bodl. Ferr. Tb. Ra. Nterepitai aneiUit O. Nec reptttaeuUt Mos. B. 2. Nee re»
pUaeilUia Mns. B. 3. Nee repU aneUUt Cant Nec crepUaeula eis P. Ald. et edd.
▼alg.opw tuni Lamb. Bas. marg. P. cmque pro ^tiot^iiam P. Vind. Mos. B. S.
NOTiE
223 Tum porro puer, ^fc.] His 13. ratus, nuUumque tot animaliom pro-
vss.continetury.arg. Nempequod mosadlacrymas^atqiie has protinos
hominum videator fuisse mioor cnra, vite principio/ &c. Console locnny
quam ceteromm animalium: homo atqne cnm bis confer.
qoippo aascitur infirmior pocndibus, 230 CrepitacUUt [erepUaeuia eit o-
ooBiom reram indigens, nndns, io< pu* suni] Lamb, bene ; male quippe
fans, vagiens, &c. QnibuB incom- vulgatae editiones babent, Nec crepi-
modis cetera animalia non snnt ob- iaeuUt oput ett» Est autem crcpita-
noxia. * Cnr ergo,' inqnit EpicDrns culam instrnmenti genns, quod ma-
apudLnctaatiamvii.6. *Oeusomni- nibus pnlsum reddit soBHm. Marti-
bas malis, qiiem diligcbat, hominem alis de crepitacnlo xiv. 59. ' Si qnis
objecit? Cor mortalem fragilomque plorator collo tibi vemnla pendet,
constitnit?* Sce. Haec quatiat tenera garrnla sistra
227 VagitUfue lociai, tfe,'} Sic prae- manu.' Quod quidem instrnmenti ge-
clare Piin. lib. vii. de imbeciliitale nus nutrices quatinnt, nt a fletn et
natorsa bnmanse. * Horainem tan- ploratu avocent pueros. Vulgo, un
tnm nndam, et in anda humo natali hocket,
die abjiclt ad vagitus statim et plo-
598
T. LUCRBTII OARI
AlmsB natricis blanda, atqae infracta, loqaela ;
Nec varias quserunt vesteis pro tempore coeli :
Deniquc, non armis opus est, non moenibus altis,
Quei sua tutentur; quando omnibus omnia large
Tellus ipsa parit, Naturaque daedala rerum.
PrincipiOy quoniam terrai corpus, et humor,
Aurarumque leves anim», calideique vapores,
E quibus hsec rerum consistere summa videtur^
Omnia nativo ac mortali corpore constant;
Debet eadem omnis mundi natura putari.
Quippe et cnim, quorum parteis et membra videmus^
Corpore nativo^ in mortalibus esse figuris.
235
240
uUi mfferendus eat dulcii et interceptue iermo nwtrieie aienlie : nec qmterwU sibt
diverta indumenia pro difersis tempeetatibus ceeU : demum non habent opna onmf ,
aut murit celBia^ qvibu» cuatodiaMJt »ua» ree, quoniam terra iprnj et naturaf renm
opifex, progignit illis omnibuM ree omnet. Primum cum terra, et aqua, et ieueri
fiatuM oertf , et fereidi ealorea^ ex quibua hac UDiTersa molea rerum videtur conatare^
onmia habeant corpua genitabUe et interiturum, unioeraa quoque ipaa natura mundi
debet exiatimari aimilia. Namque videmua rea, quarum cemimua partea et mem-
^»^^^■^■^^^^0^
Cant.— 2S1 BhKnda Mns. B. 2. oa infracta P. V. ed. Tb. Ra. Ald.— 2S8 aut
mamhua Mas. B. 2.-234 Qtieu edd. Yulg. Mns. B. 1. Qiuv P. Ald. quomMm
pro f Maiufo Mus. B. 2.-236 pttiJt V. ed. Th. Ra.— 236 fvom pro gicoMain Ferr.
V. ed. Th. Ra. quomodo O. V. marg. 1. fiMiido Mus. B. l. V. marg. 2. cum
Mus. B. 8.— 230 Corpore nativo ac mortalibua omnia conatant P. in not.— 246
^em omnia Oif. Par. omiiu idem Voss. yet. tota eadem edd. vnlg.— 241 ^iioiit-
am parteia Oassend. — ^242 iiaiioo tmmorfait6iM P. Ald. luUtrKm mor(ait6iff Vind.
V. ed. Bodl. Mus. B. l. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. nattvom mortaUbua Vots. L. B.
NOT^
231 Alnue nutricia'] De Toce alma
vide Dotas i. 2.
Infracta'] Fracta et decnrtata.
285 Dadala] Artifex, opifex. Vide
qn» annotavimns i. 7. ad hnnc lo-
cnm, ' daedala tellns.'
236 Prtiidpto,9iioiiiam,^r.] Hi8l2.
¥Sf. jam monet se demonstratnmm
mundnm neqne esse setemnm neqne
immortalem ; sed nativnm et morta-
lem. Cnjos enim partes nativ» snnt
et mortales, illud et nativum ac mor-
tale sit necesse est. Atqui preci-
pnas mundi partes, nempe terram,
aqnam, aera, et ignem, nativas esse
ac mortales jamjam sigillatim osten-
surnm se ait. Igitur mundus et nati*
vns et mortalis est.
Tm-ot corpiis] Terra, arida.
Humor'] Aqua.
237 iiiiramiii levea anima] Aer. Sic
Manil. 1. 161. ' Proximus in tennes
descendit spiritus anras, Aeraque ex-
tendit medinm per inania mnndi.'
CaUdeique vaporea] Ignis.
238 £ 9iit6ifs, ^c.] Sunt enim qna-
toor olementa, qiise Manilins i. 136.
▼ocat ' Qoatuor mundi artus.' Et
ipse Lucretins infra vs. 245.
Rerum siimma] Mundus, vss. 196.
240.
240 Mundi iiafirra] Mnndos.
242 MortaHbua Jiguria] Mortalibns
principiisi seu atomornm contexturis
EH RBRUM NATURA LIB. V.
699
Haec eadem ferme mortalia cemimns esse^
Et nativa simnl : quapropter maxuma mundi *
Quom videam membra, ac parteis, consumpta, regigni ; 245
Scire licet, cobU quoque item terr»que fuisse
Principiale aliqnod tempuSi clademqne futuram.
IUud in hiis rebus ne conripuisse rearis,
Memmi ! quod terram, atque ignem, mortalia sumpsi
Esse ; neque humorem dubitavi, aurasque, perire ; 2d0
Atque eadem gigni, rursusque augescere, dixi :
Principio, pars terrai non nnlla, perusta
Solibus adsiduiSy multa pulsata pedum vi,
Polveris exhalat nebulam, nubesque volanteis,
Quas validei toto dispargunt aere ventei : 255
6ra, cimstare genita naiwra, et farmu atomoroin perituris, etu penitut obnoxiaa
mortij simul et generabUet. Quamobrem quoniam cemo phtrimaa partea mundi
ac membra inieremta regenerarif inde possum agnotcere aliquod fume eimUe tem-
pu$ natale etiam cceH et terrtgy ae venturum exitium. VeruiD nefortaaee putet, o
JHenuni, me ateutnsisMe istud i» ki» rebue, quod posui terram et ignem eau peritura,
et qnod docui eadem iUrum regenerari et creocere. Primtam certa para terra
aduata ccntinuia aTdaribua aoliaj et triiafrequenti impeiu pedvm, emiitit levem mi-
bem puiceriay et nifnboa votttanteay quoa venti rapidi di^cinni per iotum aera.
^^^^^^^^^^^^
wAivum matalibua Voss. vet. naiivo mortalibua Nard. Bas. O. naiivo et nuniali-
6tuedd. vulg. — 24S eadem deest V.cd. Th. Ra. /orma Mut. B. 1. — 244 natura
V. ed. Th. Ra. — 846 item Bentleins. idem omn. exempl. — 2-17 Principale Mos.
B. 2. — 248 nee pro ne Mua. B. 2. ne arripuiaae Oif. Par. ne me arripuiaae
edd. valff. reatia V. ed. Th. Ra.— 250 hauraaque V. ed. Th. Ra.— 262 non uUa
O. Mtts. B. 2. Ferr.~254 Pohferia P. V. ed. Tb. Ra. Ald. Pulveria vulg.~265
NOTJE
mortalibns : sic pataim loquitor.
247 Principiaie tempua'} H. e. tem-
pus, qao principiom et originem ha-
bnerint: sicii. 423.
248 lUud tn kHa rebua, ^.] His 4.
v»s. monet mirum videri non debere
si assumserit ac dixerit terram,
aqnam, aera, et ignem esse nativa et
mortalia. H oc enim jamjam declara-
tnrus est sigillatim.
Conripuiaae [arripuiaaey ^fc.] Sen-
tentia est : Ne forte existimes me per
vim et temere et aine ratione assum*
stsse, quasi abs te datum et conces-
sam id, qaod samsi et posui» nempe
partes mandi esse interitoras, 6ic.
250 Humorem] Aquani.
iluras] Aera.
262 Principio, para ierrai, ^c.] His
10. vss. probat i. de terra, qnod cor-
rumpatur et renascatur. Namque
solibus assidois assatur, pedibus de-
teritur, vi ventorum in aera disper-
gitur, tabesdt imbribus, abraditur a
iluminibus, absumitnr snis a faetibns,
rursusque rediotegratur. Deniqne
sicut rerom omnium videtnr magna
parens, ita et earundem sepulcrum
commune. Ergo terra corrumpitor
et renascitor.
COO T. LUCRUTII CARI
Pars etiam glebaraoi ad diluviem revocatur
ImbribuSy et ripas radefttia flumina rodunt.
Pr83terea« pro parte sua, quodquomque alid auget,
Redditur : et, qqouiam dubio procul esse videtur
Omniparens eadem rerum conmune sepulcrum^ SGO
Ergo terra tibi libatur, et ancta recrescit.
Quod super est, baipore novo mare, flumina^ funteis,
Semper abandare, et latices manare perenneis,
Nihil opus est verbis, maguus decursus aquarum
Undique declarat : sed primum^ quidquid aquai 265
ToUitnr; in summaque fit^ ut nibil humor abundet;
Porf qwque cetpUum terrae reducltur ad inuudalionem per plHma$ ; et ftucii C0r-
radentei abripiuHt ormf. Adde quod id omne aliudf quod terra alit pro parte eua^
eorrodatur ; et quody cum aine duffio videatur eeee mater rerum omnium, eadem tit
etiam communi* tumuhu rerum omMium, Igiiur terra dimimuitur iiiif et aug'
mentata iterum crescit, Quod reliquum est^ noit opu» est dictie ostendere,
mareffluviotf et/onteeperpeiuo affluunt novia aquie, et eonim aquae perpetuas fluc'
re; magna aqua undique defluenies ostendunt satis istnd ; eed primo ea pars aqute^
qucB ntrsum trahitur, ei per quam efficitur, ut aqua non exaetuet in mole aquarum ,
Qua Cout. ditpargunt Mus. B. 2. 8. dispirgwU vulg.— ^66 dilie^iem V. ed. Th.
Ra.— 258 o/jd Voss. vet. et L. B. alit reliqui. aUtetMm, B. 2.CaDt. augetque
Bodl.~269 Roditur edd. vulg. ut quom V. ed. Th. Ra. H cum Mns. B. 2.—
261 labmtur Ferr. Umatur Bip. Lamb. rectescit V. ed. Tli. Ra. eeneecit Gassend.
—263 peremnis Cant.— 264 equarum Ferr.~266 dedarat V. ed. Th. Ka.— 266
eumma qua V. ed. Ferr. Th. Ra. Mus. B. 8. «^ deest Mus. B. It 3. m/ P. O.
NOT^
266 Ad diluviem nvoeatur'] loniida- enim temper laticea fontUiroy flumi-
tnr, obrnitur torrentibns et aqnis. nnm, et maris perenniler manant ;
258 AUd} Lambin. bene, pro alind. faciuntqne tnm venti, qui maria ver-
Sici. 268. 1106. III. 984. .^c Pacens rentes abripiunt aqn^s, cnm calor
et quidam alii legnnt, aliif oon male ; lolis, qni aquaii absumit, ut mare non
sic enim vs. 221. redundet. Praeterea p9rs alia aqaa-
269 Reddiiur IKoditur'] Diminui- rum maris per terrs cnnicnloi subter
tur. irrepit et percolatur, ac dcposlto ibi
960 Omniparewi] Sic Virg. ^n. vr. viro »en sale, rnrsus emergit in foii«
' Terrs omniparentis iilamnain.' Sic tes ; e fontihos in flnvios ; e fluviis in
Lncret. ii. 706. mare redit, perpetuo curso ac recnr-
261 lAbatur] Pareus, bene: hoc snm^nans.
est, diminuitur,^ roditur. Sic alibi 264 Magnusdecursueaquarum] Mag-
passim, iii. 214. 717. Sic infra vs. na aqnarum copia, magni undiqne
669. Lambinui yero Unjwtur* Auvii d<^currentes io mare. Sic i.
262 Qaod $i^ est, Aai^or^, ifc,'] His 1030. h^c sententia script» fuit.
12. T8#. prpbat ii. de 9qaa, quQd cor- 266 In summa} In ma^a, \n tota
rnmpatnr et iterum crescat. Novi mole nquarum*
DB RJSRUM KATURA LIB. V.
m
Partim, quod Yalidei, yerreiites aoqaora, ventei
DemiDaant, radiisque retexens aetherius sol ;
Partim, qupd sabter per terras diditur omneis :
Percolatur enim Tiras» retroque rem^nat
Materies humorisy et ad caput amnibus omnis
Convenit : iode super terras flait agmine dulci,
Qua via seeta semel liqoido pede ^dtqlit undas.
Aera nunc igitar dicamy quid corpoie toto
Innumerabiliter privas mutatur in horas :
270
276
«• pud ptrtm ftskmmiimrm venH 9tringent€$ muaia mimttmi aqoM, 4< ip»f eol
miinm nwtmm ac}«a», miiiiik eas : ptaHm ^/ma aqoa itiff HiaiNir iirfra per ommet
iimu, Eimiim ofua aaka eoiaiiirf H maierin aqna retnjlmi ti ioia eoMmmi m
ari^mimfiimmm^ ; kmc deemrrii mtper ierras levi dueiu, per eaiu parten, per
qaam iier eemel/aeium dedueii oqwtMkmmdo pede, Jam vero loguar de aere^ qui
in ieia sna maieria vertUur auiguiia horie m injimioe niodoft. Eteuim id omne,
Ald«— 907 ParH V. ed. Tb. Ra. vmieniee Ferr.— 268 Diminuuni Gif. Oryph.
Nard. Bas. P. Bodl. V<w». vet. et L. B. Ferr. V. ed. Tli. Ra. Ald. Dimminuuni
Gif. L. B. Par. Sos. V. aiarij^. 1. mthereue O. V. ed. Th. Ra.— 269 dividUv
Ferr. V. ed. Th. Ra. Bodl. Vou. L. B. Mos. B. 2. 3. Vind.— 270 PereoU'
tur Cant etrtK« Ferr. V. ed. Tb. Ra. Mus. B. 2. iniua O. Mus. B. 1. utroque V.
ed. Th. Ra.— 279 AuvU Mna. B. 2.-273 eepta Mus. B. 1. retulU P. V. ed. Th.
Ra. Ald.— 274 ^corpore P. in not.~275 primas Mas. B. 8. m ora» P. Vind.
NOTiE
2^ Verrenieemqueral Sicvt.SSO.
nbi hi 2. v«s. repetnntur ; et vi. 624.
Sic 1. 280. ntiinr eodem verbo.
268 Reiemeni] Vel revocantadfie
iiqnafy qnm ex sethere decidont: vel
diafolvens radiis suin ipsam aqnaruni
•nipiDani ac diminnens.
276 Pereointmr emm virue] Snpp.
aqnaruai. Virai, i» e. sal. Sic if.
479. * Hnnior dileit) nbi per terras
crebrina ideni PercQlatnry iit in fo-
vean flnat, ac Bansnetcat ; Linqnit
fijiini snpera tetri primordia viri Aa-
pera/ drc.
271 Ad eaput] Ad fontes, cx qni-
bns oriuBtor flnvii ; vi.636.
972 Inde] £ footibns ; 1. 1630. ii.
591.
Agmine dubn} $ic Virg. /Eq. ii. «Le-
ni fluit agmine Tibris,' Agmioe, boe
esty actUy dnctQy ioquit Macrob. lib*
VI. Satnm.
273 Qua via, ifc,} Hic vs. repelitnr
VI. 638.
274 Aera nune igitur, t^c.] His 8.
vss. probat ui. de aere, quod corrom-
patnr et iterum crescat. Is enim
singulas in boras mutatnr.to Quic-
qnid enim e rebns effinit, id fer-
tor in vastnm aeris spatiom. De-
eidnnt quippe e rebos assidue cor-
pnscula, qnae femntnr ac volitaot per
aera. Qoa quidem corpnscola nisi
assidue redderet aer rebns, jam sane
res omnes effloxisse deberent, ac pe-
riisse. Igitur res perpetno mntan-
tnr in aera, et aer in res revertitnr.
276 PrtMS in Aoros] In singnlas ho-
ras : singnlis momentis : semper :
perpetao. 8ic vs.782. <privos in dies ;'
hoe est, in singnlos dies. Sic vi. 793.
ftiC III. 724. IV. 666. &C. Snnt qni
602 T. LUCRBTII CARI
Semper enim, quodqaomque fluit de rebus^ id omne
Aeris in magnum fertur mare ; qui nisi contra
Corpora retribnat rebus, recreetque fluenteis,
Omnia jam resolata forent, et in aera vorsa.
Haud igitur cessat gigni de rebus, et in res 280
Recidere^ adsidue : quoniam fluere omnia constat.
Largus item liquidi funs luminis^ aetherius sol,
Inrigat adsidue coelnm candore recenti,
quod deeidii de rebuMy $emper edfii m ingene itquwr aerii; qui cemira nid redM
rebus eorjnueulaf qua ex iis flazerunty et reeareiai res eas, qua deeidmUf sane
jam re$ euacia eeeent peremUe^ et mataia in aera. Ergo aer nan deeinii gemerari
de rebui, et eontinuo revertere ui re$, stfntcfem eertam eei ree evneia» paolatim de-
eidere, SimiUier eol aeriuiy qui origo eet eopiota elarw /mcu, pet;fundii eowtiuuo
Ferr. Ald. Oryph. Nard. Bas. O. Canf. moroBV. ed. Th. Ra.— 276 quoeunqme P.
cuieunque P. in not.— 278 reereatV. ed. Th. Ra. Ferr.— 280 Houi V. ed. Mas. B.
S. Aut Mus. B. 2.— 281 Reeddere Voss. vet. et L. B. O. Larab. P. in not. Ded-
dere Mar. fiioMi Ferr. V. ed. Th. Ra. eonstant Cant.— 282 ietheris sol V. ed.
Th. Ra. Mns. B. 2.-283 recenti P. O. Cant. Ald. regenti Vind. V. ed. Ferr.
lli. Ra. Bodl.Voss. ¥et. et L. B. Mas. B. 1. S. sed in Voss. vet. corr. rigenti
NOT^
legendum patant, prioas in orao» 1. e. pereat et renascatur necesse est.
in proprias extremitates ignis, aqnae, Qnod quidem ad nostra luroina spec-
etterrs. taf, quae humido et pingui alnntnr
277 ilerts...martf] Metaphora est ; qnasi oleo, nemo revocat in contro-
b. e. vastnm aera. Sic Ennius, apud Tersiam, quin contlnoo mntentur. At
Festuni : * crassa pnlvis oritur, omne Aristoteles ii. Meteor. negat solis
pervolat cnli fretum.' Sicii. 560. Inmen ceteris luminibus terrestribns
278 FluenteUi] H. e. e quibus ali- esse similc. Semper enim idem et
qnid deflnit ac deperit Active. unum esse vult, quippe qnod hnmo-
281 Reeidere [Reeeidere] Dnplicata ribus non alatur ; alias enim qnotidie
litera c* inetri cansa. Sic ii. 22S. sol novus oriretur, et novns assidiie
282 Largus item, ifc,'] His 25. vss. esset. Qnod falsum et absnrdnm est.
probat IV. quod ignis corrnmpatnr^et Lucretins qnidem hoc in loco neqne
iternui renascatur. Qiiod quidem arguitsolem aot sideraignea esseant
contingere docet in sole, cnjns In- ignem : sed sat habuit probare Inmen,
men prios actiitum perit, et novnm in qnoif^niscontinetnr.assidueet pe-
creatur ; ciijus rei fidem facit nebula rire,et iterum gigni. Locus erit in-
interpoftita. Docet et id contingere fra,quo probabit soloe sitignis, nec-
in lychnis ac candelis nostris, in ful- ne; docebltqne ex Epicnro ccelestia
guribns cceli, in Luna, in sideribns corpora,nempesidera,autigneaesse,
aliis ; qnorum omnium prima lux pe- aut ex igne constare. Quod et alibi
rit, ac nova continuo subministratur. svpius insinuavit.
Lumen igitur, in quo ignis est, et pe- 283 Inrigai] Irrigat, eleganter ;
rit et gignitur in omnibus lumiuosis soi eniro fons ac flumen est omnium
corporibus; atque adeo ignis ipse igniuro, iit ait infra vs. 507.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
608
Subpcditatque novo conTestixn lomiDe Itinien.
Nam» primum quidquid fulgoris disperit ei^ 285
Quoquomque adcidit : id licet hinc cognoscere possis ;
Quody simul ac primum nnbes subcedere soli
Coepere^ et radios inter quasi rumpere lucis ;
Ex templo inferior pars horum disperit omnis,
Terraque inumbratnr, qua nimbei quonlque ferantur ; 290
Ut noscas splendore novo res semper egere,
Et primum jactum fulgoris quemque perire :
Nec ratione alia res posse in sole videri^
Perpetuo ni subpeditet lucis caput ipsum.
Quin etiam noctuma tibi, terrestria quae sunt, 295
Lumina, pendentes lychnei^ clarseque coruscis
Folguribus, pingues multa fuligine» tedae»
eorfirm iu»ro tplendore UteU^ et tubmmUtrat tulrito kicem reeenii hue, Eienm prt-
imrm quodfne htmen deperdUwr ei, tii quamcumque pariem abeat, lAcitum eet tit
aueoB eognoeeere utiid ex eo, quod et prinmm nubiia ineeperumt tui^ici aoU, et veluti
interterndere radioe faantnu, eubiio toia pare ima horum radiorum interii, et ierra
iegitur umbra tii ea parte^ in quam nubee abeunt^ ui cognoeeae res indigere aemper
noea luee et quodUbet priuejaeutum lueia itUerire : neque ob aUam cauaam respoeee
eemi in eole, niei /ona ipee tuminie oindue suppeiat. Adde quod kanina nociuma,
qntB Mxt terrenoy appetuet lucema, et faees micaniee coruicaniibua fidgoribuay ud
Mna. B. 2.— 2S5 quidqnid deest V. ed. Th. Ra. ei omii. ¥et. exempl. m ed<f.
recent. ejua\, marg. 1.-— 286 poaae Bas.— 287 nubea primum Mus. B. 1. nuUoa
pro fiic^* V. ed. Th. Ra.— 288 Corpore V. ed. Th. Ra. ac Mub. B. 2.— 290 ciii-
qne V. ed. Tb. Ra.— 291 novo deett Mns. B. 2.-292 Ut V. ed. O. Mns. B. 1.
2. 3. Caiit.~294 vi V. ed.Th. Ra.— 295 Qnm V. ed. Th. Ra.—- 296 Numina
O. fycJUm Mos. B. 2.-297 Fuigoribua P. Bodl. O. Mos. B. 1. 2. Caat. piguea
NOT^
284 Subpediiatque noro, tfcJ] Sic vs.
661. et IV. 375. * Seroper enim noTa
se radiorom lumina fundunt, Prima-
que dispereunt, quasL in Ignem lana
trabator,' &c.
285 Quidquid] Qnidqoe, qnodlibet,
quodqoe. Sic vs. 292. et vs. 305.
287 Subeedere aolX\ Subjici soli:
subire solem : succedere snb solem.
290 Qua nimbei qwmque] Tmesis
vocabuli, quacumque.
292 Primumjactumfulgoria\ Meta-
phora est. Sic passim vocat locemy
tela locis.
293 In ooU] Ad solem, in solis
luce.
294 Suhpediiei'] Absolute snmen-
dum; i. e. suppetat, subministret,
supp. Incem, in qoa res videri possint.
296 Pendentea lychnei] Sic Virg.
Kxk, I. ' dependent lychni laqneari-
bns aureis.'
297 FulguTibu»] Fulgoribos, ii. 327.
332.
Tedaf] Faces, lampadae. Vide ii.
387. et III. 1081.
004 T. LUCaBTlI CARI
Consimili properant ratione, ardore ministro
Subpeditare novoai Itmieny tremere ignibas instant ;
Instant, nec ioca lux, inter qoasi rupta, relinqoit : 800
Usque adeo properanter ab omnibns ignibus ei
Exitiam celeri celeratur origine flamme.
Sic igitar solem, lunam, stellasqnei putandom
Ex alio atque alio hioem jactare suborta,
£t primum quidqaid fiammarum perdere semper ; 805
Inviolabilia basc ne credas forte vigere.
Denique, non lapides qnoqne Tinci cemis ab fls¥0?
Non altas turreis rnere, et pntrescere saxa f
Non delubra Deam^ simolacraqae^ fessa &tisci ?
pingvei plurimofiuMy pari modofestiMani tnbuttnigirtwe tUfi nooam buemf mtiitff*
ierio ignii^ et celerant miearefulgorihm: ederawt, iBqiiain, meqwe immem mUUi
interturbatum deeerit loca^ abi ett : adeo cekriter damtium lacis euMtentatur a
cunctie iUiuM igmbusj mbortu eubito nova Imcu. Ita ergo credendum est eotem^
lummi ^ tidera mitt^ kMm «6 Wm, «# aU/& tanriM tacky et amUiere ctedinm pri-
mam ^juamque lueemi m foriaeoe putae ka» re$ mamere teoipQr imlegrm. Tamdem
noune uidet etiam 9Buoa tab^aetmri a teatporit iongimquitmte ? Ntmm «Mes ethtM
turret oorruorej et lapUm pmtrqfUrif Nmmt videA fama^ ti ttidum Mkorum
V. ed. Tl). Ra.— 298 properant P. BodL Maa. B. 8. r^eram Mos. B. 2. pro-
ferant reliqui.»299 iaatar Mus. B. 2.— 900 Pritcant Mus. B. 2. empta pro
rupta Mut. B. S.— SOl properant Mos. B. 1. d Vind. O. Mus. B. 1. 2. 8. Caot.
ejut ynlg.— 802 celeratur Viod. VoaA« vet. et L. B. O. Mus. B. 1. 8. Cant Vom.
marg. toUratur P. V. ed. Mim. B. 2. — ^808 tteUat \\nd.putandum ett Caot V.
marg. I.— 804 «ii^ ortu P. V. ed. O. Moi. B. l.Cant Oryph.— 8Qft priiMi V.
ed. Ttu Ra. Jtammarum Voat. vet et L. B. O. Mnt. B. l. 8. Cant Mar. V.
marg. L Ferr. fitmmai p. Viad. BodJ. Aid. Bip. Hav. Delph. Jtammat V. ed.
rii. Ra./(iifniMre Moa. B. 2.-800 ntoY. ed. Mia. B. l. 8. Caat Fenr. Th.
lU.--a06 Nonm P. in not ierrit V. ed. 1%. Aa.— «09 >ie Fab.--810 pro-
NOTiE
299 Subpeditare] Prasbere, submi- arte tractentor, sive qusB natnrae snaB
nistrare. Active sumitnr. Sic vs. relinqnantnr ; quas etiam et nativas
284. et mortales esse coniendit Valtdis-
800 iiiler quati rupta'] Tmesis; simaergoprofttrtsaxa,qa8e velscolp-
qaasi intermpta. ta in Deoram stataa.% vel secta in
805 PrimuiH quidquid Jtammarum] eornndem templa, ant hominnm mo-
Primam qoamqoe aammam : vs.286. nnmeota, vel etiam neqae in rapibns
not. saU annexa, tandem «evo tamen vin-
806 Hac] Solem, lonara, stellas, cantur, senescunt, corrnnnt, et dete-
&e, runtor. Qose si forent setema, tane
307 Denique^non lapidet, 9^.] Non in seteraom injnrils temporis relac-
contentns Poeta pnecipnas mondi tari potuissent.
partes iodoxissey quas et nativas et 809 Fetta] Fracta svo.
mortales docuit, his 12. vss. jam mi- Fatitei] Frangi^defetisci.
nores alias partes affert, sive qute
DB RBRUOf NAT.URA LIB. V. 605
Nec sanctum nmneii fati pratollere fineis 310
Posse, aeqne adrorsns natnr^e fbedera niti ?
Deniqae, non monimenta Tinim dilabsa yidemus ?
Quserere» proporro» sibi qnomque senescere credas.
Non ruere avolsos sillces a montibas altis ;
Nec validas aevi vireis perfen»> patique, 315
Finiti ? neque enim cadeient avolsa repente,
Ex infinito qu» tempove pertolerassent
Omnia tormenta setatis, privata fir^ore.
Denique> jam tuere hoc, circum superaque, quod omne
frmeUm seTO cadere? Nequ* mtgualtcm pciefUmm /oH petee pnferrk termhm
▼it« ? Neqme pMse reeieUre eonira iegee Mikrm ? DemuM noime eemimu» mo-
nmmemUL hemimMm proUipea imdem eorrueref et eeleri rukm coneeneeeere ? Nonne
▼ideinas mjm abetmeta de eeleie meniibue eadere^ neque poeee toterare ac ferre
flrume niree iemporie limitaU? Neque etrim aitetraeta ruerent eubUOf qaippe qwe
exemia tali caeu pertuHeeent ab atemo tempore omnee impetue <m. Demum nunc
*^******^^**
ieUere Vind. Voss. L. B. Mns. B. 8. peetoUere Vosr. yet. pro<elar« Jnntia. ed.
proeeUere reiiqoi. — S12 H. vs. delendmn censet Fah. numimenia P. Vind. V.
ed. O. Mns. B. 1. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. monmmenta vuig. — 818 Spnrium
censet Lamb. Cedere vnlg. eibi onmique V. ed. Bodl. Mns. B. 1. Tli. Ra. subi-
ioque P. eibiomique Vind. eibi omni Mus. B. 2. Qua ruere proporro ibi conqtte
uneecere eredae Voss. roare. Omnta ut porro Fab. eubiioque eeneeeere caeu vnlff.
—814 am^s Vind. V. ed. O. et edd. recent. ealieee Mus. B. 2.^315 Non
Mus. B. 2. O. paciqueV. ed. Tli. Ra. — 819 mere Grypli. marg. Bas. marg. P.
O. Ald. que deest V. ed. Th. Ra. quod deest Vind. omne P. V. ed. Vors. vet.
ct L. B. O. Mos. B. 1. 2. 8. Cant. V. niarg. 2. Ferr. Th. Ra. Ald. omnem VinJ.
NOT^
810 iVnjnen faii] Namqne» nt fn- dieei : Denique mn^ nMdmenta vimm
sioa docni in Manil. 1. 1. amiot* ptift- delapea mdemue^ Quitrere properroeihi
ca gens Iwmianm snbjicl voloit fato cunque eenmeen credm, Cnjn» po^fe-
Deos, et homioea» et creatnras omnea rioris versvs seiisom sic inMpretan*
tnm animatas, cam inanimatas : ciif- tnr: nt credas ea qnaerere sibi ali-
jus legesnemo frangere valeat. qnando senectulnns. Qns senteotia
ProioUere'} Proferre. Allodit ad nihil ad montero Poetft bic fbcit. Un-
honc versani' i. 77. ' Finila potestas do delendom bniie versnm pntavt.
tieBiqoe quoiqne Qnanam sit ratione, 817 Quof] Quippe qmv si.
atqneaite terminnsbaerens.' Lambi« 818 Tomwnta] Impetns. Metafiho-
ms legitprMettffv. ra est docta a tornientiB belticiSb
812 Deniquef ^«.] D. n,m. v, ddapm 819 Demque, jam tuereiifv,^ His 6.
videmm9Cedereprop9rro^mbiieqme,ca- tss. indsdt etiam cmlfim ipsfim,
«ii?Ita Iambi».et aliiplares legunt quod, cnm remm omninm porens a
etinterpungnBthosdnosversns. P»- cunctis dicatnry corrnptibiie etiam
reusveroetaliiposterioremdelendnm eese neoesse eet. Qaod enim anget
cen&ent ; qoia sic habent veteres co- et alit res ex: se, iHud monale esse
006
T. LUCRETII CARI
Continet amplexu temuram ; procieat ex se 330
Omnia, quod qoeidam memorant, recipitqae perempta :
Totum nativum mortali corpore constat.
Nam, qnodquomqae alias ex se res auget, alitqoe,
Deminui debet ; recreari quom recipit res.
Praeterea, si nulla fuit genitalis origo 325
Terrarum et coeli^ semperque aeterna foere ;
Quur supra bellum Thebanum, et funera Troiae,
Non alias aliei quoque res cecinere poetse ?
inimre Ulud^ quod cirea et ntpra compleetUwr ambiiu totam terram ; qaod fTogig-
nit ex ae rea eunctatf (ut quidam ahmt,) et qaod excipit res interemtae ; illiid,
iuquam^ totum genUum est, et compowUur ex eorpore obnoxio merti. Nanuiue
id oimie, quod proereat^ et nutrit re$ aUae ex eeipao^ debet decreacere ; et augeeeere
Uerum^ quamio reeipit res novas. Deiade $i nuUus /uit ortua genUabUii terrarum
et ceeli, et aemper /uerunt <etema, quare poeia non eantafferunt aliqnid ante belUm
Thebanumyet cladem Trcjay aut alii etiam poetae non cantavernnt aiiaarea?
^^0^*^^^^^ 0^
Bodl. et edd. ▼nlj(.— S20 fmvmaiMns. B. 1. terrai P. Ald. terram auod edd.
▼ulg. qum terram Mo». B. 3. quod terram Cant.— 323 quocunque P. sed corr. in
not. — 324 Diminui Vind. Vos». vef. et L. B. Mus. B. 2. Kas. marg. Mar.—
326 Terrarum P. V.ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. O. Mus. B. 1. 2. 8. Cant.
Oif. Par. Gryph. Delpli. Nard. Bas. Ferr. Th. Ra. Ald. Terrai Vind. et edd.
vnlg.— 827 Qur Mus, B. 2. Cur vnlg. aupra Vind. V. ed. O. Mus. B. 1. 2. 3.
Cant. Ferr. Th. Ra. aupera vulg. Troianum Mns. B. 2.-328 aUquoque Vosn.
vet. et L. B. aUaaquoque Ferr. aUaaque Vind. V. ed. Mus. B. 2. 3. tenuere V.
NOTiE
debet; com res generando sibi ali-
^uid detrahatur. Simiiiter, cum res
recipiat, debet qnoqoe recreari et re-
generari.
Tu£re'\ TertisB conjng. toor, eris :
et tecnnd» conjug. tneor, eris, dici-
tnr.
Hoc"] Nempe coelum, qnod tanquam
remm pater creditur. Ennios, ' As-
pice hoc Bublime candeos, qnem in-
vocant omnes Jovem.'
321 Queidam memorant'] Poet»| qni
fingnnt ccelum antiqnissimum Deo-
rnm, qoi terram sororem dnxerit in
niorem ; nnde pater renim omnium
creditur*
325 Praterea, ai nutta/uU, ^c.] Hia
6. VBB. aUnd profert argnmentnm, quo
probare coDatnr coelnm et terram.
hoc est, mnndom ipsum, non ab aster-
no fuisae. Alias enim, inqnit, cor
Poetft alii non aliqnod aliud beUum
cecinere ante beilum Thebaonm aut
Trojanum? Neque enim credere fas
est haec prima extitisse bella, ant
non alioB extitisse poetas, qui alia
cecinerint. Quo igitur cecidernot
illa priora virornm prttclare facta?
Eodero argumento ntitur Macrobios
II. in Somn. Scip. adversns mundi
aetemitatem.
GenUalia] Principialis, quse initium
habeat.
327 Supra [Supera] Snpra ; ante.
Thebanum] Tbebanum quippe bel-
lum antiquius fuit Trojano. Macrob.
citatus.
DE RBRUM NAT.URA LiB V. 607.
Quo tot facta Tiram totiens cecidere ; iieque usquam^
iEtemis famse monimentis insita, florent ? 330
Verum, ut opinor, habet novitatem summa recensque
Natura mundi est; neque pridem exordia cepit»
Qua re etiam quaedam nunc artes expoliuntur ;
Nunc etiam augescunt : nunc addita navigiis sunt
Multa ; modo organicei melicos peperere sonores ; 335
Denique, natura baec rerum^ ratioque, reperta est
Nupet; et hanc, primus cum primis ipse repertus
Nunc ^o sum, in patrias qui possim vortere voces.
Quod, si forte fuisse antehac eadem omnia credisi
Quo praclare gesta toties tid mrorum pmerunt f neque ullihi ineculpta eempi'
ierwie mtmumentie fama vigent? At^ ut puto, mundue habet novitatem; et
nova eet natura mundif neque paulo ante eumsit iniiia» Qmunolfrem eiiam quo-
tidie artee qu4gdam perjiciuntur : quotidie quoque augentur : nuper plurimtB res
odditiB sunt navigationi: nuper mutici invenerunt eonoe dulcee, Tandem hac
apeeiet naturo!, et fuee coguitio rerum recenter inventa eet ; et ego ipse prior
sum inter prioree ixofii/i», qui queam traducere hanc rationem reruni in ser-
usones pairios, Quod si fortasse putas easdem res cunctas extitisse antea ; sed
^s»S»^^.»^«^^>^i»^
ed. Th. Ra.~329 totiens Vind. Y. ed. Tb. Ra. O. Cant. toties vulg. tot res Sns.
mequeVind. \os», vet. et L. B. Mus. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. V. marg. 1. nec
vulg. ne V. ed. Th. Ra.— S30 monimentis P. Vind. V. ed. Mns. B. 1. 2. 3. Cant.
Fcrr. Th. Ra. Ald. monumentis vulg. forent Ferr. — 332 tnondi Mns. B. 2.
flmiJH/t es< Vind. V. ed. Ferr. I1i. Ra. Voss.. vet. et L. B. Mus. B. 2. 3. Cant.
est mundi edd. vnlg. — 333 partes Cant. — 335 melitos Mus. B. 1. 2. 8. et O. a
pr. m.jMpmreV. ed. Tli. Ra.— 336 ac rerum Mus. B. 1.— 337 hae pro hanc
Itfus. B. 1. — 338 sum deest V. ed. Th. Ra. Bodl. possem Miis. B. 1. possum
Lactantius, iti. 16.— 839 /irtMet Mus. B. 2. axUe hoc O. Mus. B. 1. ante ac
NOT«
8S1 FcnuHficf o/>M<»r,^c.] His8. vss. ns praedicavit, i. 925. et snb initium
cootinetQr aliud argnmentnm, quod lib. iv.
potins respoDsom est ad soperiorem Ciun primis^ In primis, e primis,
percnnctationem. Qoaii diceret ; nil inter primos. Sic 1. 181. 717. ii. 536.
roir.um si novae sint artes, si recenter &c.
expolioDtury v. g. oavigatio, mnsica, 838 Patrias^ Latinas.
poesis, &e. Scilicet, quia recens est 339 Quod,sifortefuisse, ^c.] His 18.
ip«e nioDdns, oec ab sterno fuit. vss. arguit ex concessisj aot cooce-
Lactant. iii. 16. dendi», mondom doo esse immorta-
Summa'] Mundns. lem. Si enim, inqnit, coDcedas mul-'
885 Organicei] Mosici, fidicioes, ti- ta oppida aut igo^, aot ioiindatione,
bicioes, cithanedi, &c. ii. 412. aot terrs nioto corroisse ; liQmioum-
836 Natura kac renim] Haec philo- qne gentem variis casibns peremtain
sopliia, hKC rerom cognitio, qnam esse ; qoarnm tamen renim memoria
ego priiiMis io Latinum sermoDem perierit : sane concedere debes ani-
verto. versum mundum fore peritnrnm, si
837 Primus] Idem de se jam 8»pt- major cansa iocobaerit. Sicut eoim
608
T. LUCRBTII OARI
Sed periisse homibam (orrenti secla vapore^
Aut cecidisse urbeis magne vexamine mundi^
Aut ex imbribus adsiduis exisse rapaceis,
Per terrasy amneis, ac oppida coopemisse ;
Tanto quique magis^ victus^ ftiteare necesse tsl,
Exitium qnoque terrarum^ coeliqoe, fatttmili.
Nam, quom res tantis morbis taotisque periclis
Tentarentnr, ibei si tristior incubaisset
Caussa, darent late cladem, magnasque raiBas.
Nec ralione alia mortales esse videmur
Inter nos, nisi quod morbis asgrescimus iidem,
Atque illei, quos a vita Natura removit.
340
345
360
inieriissB illaa igm eombwrenie geniem humaiMm: v«l cMtatee ecrruisse rr-
hementi motu ttnmersi : vel ex conldnnx» pluviie exiitisee rapidosflMvios per tet'
raSf et obruisse ttrbes; eo magis sciUcet oportei nt convicttts confitearis, cta-
dem etiam terranm ac coiH veniuram, Eienim «t, ubi res vexarentur tanits maUs,
ianiisque discriminibuSf ibi tunc gravior causa adtenisseif sane dedissent exiiium,
et ingenies ubique cktdes: neque ob aliam causam videmur esse mortales inier nos,
«Mt quia laboramus iisdem morbis, quUms U laborarunt, quos naiura avocami a
^^^^^^^^^^^ ^
Ferr. V. ed. Th. Ra.— 340 periMse V. ed. Cant. Tb. Ra. omiincm i, s» voporeV-
ed. Th. Ra.— 341 credidisse V. ed. Th. Ra.~S43 ac P. V. ed. O. Mui. B. 1. 2*
Ferr. Th. Ra. Ald. at Voss. vet. et L. B. atque volg. coperuisss V. ed. Th. Ra-
Mus. B. 3. cohoperuisse Cant. — 344 miique Voss. marg. Voss. vet. et L. B*
Mns. B. l. quippe reliqui. victa Mus. B. 2. /aiear Vind. — 345 terrai edd. vnlg*
— 348 daret Mns. B. 2. irisiesque mnas Gassend. — 860 agrescvmus P. Vind-
Voss. vet. et L. B. V. ed. O. Cant. Ald. agriscimMS vulg. iidem vel idem omu.
vet. exempl. isdem edd. vulg.— 351 quod ortta V. ed. Th. Ra. fifos avUa O.
NOTiE
credlnms inter noe morti esse obBOx-
ios, qnia iisdem laboramiu roorbis,
iisdemqne tentamnr periclis, qnibns
et laboravernnl et tentati snnt, qni
jam mortem obierunt : ita qnia mnn-
dns sen nrandi partes vexantur iis-
liem motibns, teotantnr iisdem raa*
lis, quibns vexantnr et tentantur ea,
quse periemnt, ac perennt qnotidie,
sane fatendnm est mnndnm totum in-
teritarnm aHquando, st major incn-
boerit cansa. Negat autem Aristo-
teles hoc esse metuendum de mnndo :
qninimnio ait diluviones aquarnm, et
incendia, deflagratione&que terrarnm
ad univerai salutem afivrre. Sciitcet
mvndum Kternnm cemait. Qote
Aristetelica doctrina repognat et Fi-
dei Christianas et ceterorom fere
pbiloBophornm opinlonl.
840 Hominum secta\ Oentes buma-
nas, I. 21. 468. (iOl. 1091. et alibi
passim.
TorrtnH vajtoTe^ Calore «dttrente. i.
491. II. 149. 857. &c.
341 Vexamine wiundt] Mdtibna ter-
ramm.
347 Tenidrenturt 4^.] Sic i, 632. lo-
quitur.
Dfi RBRUM NATURA LIJ). V. 609
^raBterea, qnadqiioaiqiie mauent aotema, neGessimi est, '
Aot, quia soiit solido cum corpore, respueie ictus^
Nec peoetraie pati sibi quidquam» quod queat artas
Dissociare intus parteis ; nt materiai 356
Corpora sunt» quorum naturam obstendimus ante :
Aut ideo durare astatem posse per omnem,
Plagarum quia sunt expertia sic nt inane est,
Quod manet intactum, neque ab ictu fungitur bilum :
Aut etiam, quia nuUa loci sit copia circnm, 3(i0
Quo quasi res possint discedere, diasoluiqne ;
Sic ut sunmiarum summa est aBtema, neque extra
Qui locus est, quo dissiliat : neque corpora sint, qnie
Possint incidere, et valida dissolvere i^aga,
«Uo. Dnmie ea ownmf qput mm$ iamortdHat tporttt mI, fimi ctmtimU Mdo ««r-
forOf «I repeiUmt pi^fu*, nec ioUrent aUamd uUrare whu in eeipea^ fnod pMMl
diaaolvere iairuuecae pariee cemuxa», ptaaa amU carpaecala prioia maierimf f«#-
rmm demomMirammaM miimwn eupra : vei ui iddrco qaeant permanere per oama
«omi, fnta MiMi ooMi obnoxia tef iAm, tdiaii eei mom, fMod eei itUaeiiief ei ^ood
mailaienMelabeJafaatwaplaga: aeletiam «gaAanmUameei epmtiam dm, t» qmed
rea vdMlti foeaU diuilire et jMrimt, guemadnnodam amioeream ipeam eet immonale
et Mra quod maOmm eet epaHam^ t» fiiod rae dieeedamt : nefiif rmeant oUtt, ^nm
gmgmmt adoeniref et di^ieere iilnd oeheaMmH iciu» FsnMiy mt oetendif neqm im<«-
Cant. — 859 ii«e«Miim Voss. vet. neeeeee reliqnL— 964 artae V. ed. Cant. Ferr.
Th. Ra. mtae V. oiarg. 9. artie Mus. B. 9. aretae ?alg.— 955 Dieeonare Mut.
B. 9. et Ctf nt. V. marg. 1.— 567 AnU V. ed. Th. Ra. Bodl.— 569 vilaiidiim V.
ed. Bodl. Tb. Ra. Jigiiur P. Vind. V. ed. Bodl. Mos. B. 9. Th. Ra. Ald. Grypli.
marg. Baa. marg. /rangiiur O. Mas.B. 1. Oryph. Nard. Bas. Delph. V. marg.
1.— 562 iummni Oastend.— 555 Qin V. ed. Bodl.VotB. Tet. et L. B. O. Caot.
NOTiE
559 PrcBterea qmmquomque^ ^c.] His diffdgiant, et ande diMolTaiitar, qoale
99. ▼aa. eodem atitar argumento ad- est aniversam, qnod extimte spatiam
▼enns raiindi immortalitatem, qao non habet, quo diffagiat, aat disaol-
•sas erat iii. 808. et seqq. adfersas vator. Atqai mondos sea mandl
animaramlmmortalitatem. Immo hi pars qossqae son est solido eorpore
95. vss. priores iidem hic repetuntar. constans, at atomns ; quia admistnm
8ic igitnr argait : ^terna snnt, vel est in rebos inane. Neqne at inane
qase tam solido constant corpore, ut est. Neqne deest spetium aat qno
ictas respoant, neque piagis dissoivi diffngiat qaseqoe ONUidi pariy aat
qaeant, qoales sant atomiy qaa soli- onde eorporm inddant, qnss valldlB
dissima snnt corpora : vei qusB pla- plagis quamqae rem dissolvaot. §ed
fanimsimt expertia,qaaleestinane: de eeteris consale annetatlooes aos*
▼el qam spatiom non habent, qao tni ibi iii. 858. et etfiii,
Doiph.et Var. Clae. Luoret. 9 Q
610 T. LUORETIl CARI
At neqne» atei docai» BoHdo cum corpore mundi 865
Natara est, quoniam admixtam est in rebus inane ;
Nec tamen est ut inane ; neque autem corpora desunt,
Ex infinito quae possint forte coorta
Conraere hanc rerum Tiolento turbine summam,
Aut aliam quam vis cladem inportare pericli : 870
Nec porro natura loci, spatiumque profundi,
Deficit, exspargi quo possint moenia mundi ;
Aut alia qua vis possunt vi pulsa perire.
Haad igitar leti praeclusa est janua ccelo,
Nec soli, terraeqae, neque altis aequoris undis ; 875
Sed patet inmani, et vasto respectat, hiatu.
Qua re etiam nativa necessom est confiteare
Hcec eadem : neque enim, mortali corpore qaae sunt,
Ex infinito jam tempore adhuc potuissent
Inmensi validas eevi contemnere vireis. 380
ra nmndi bojas cwdai MoUdo wrpwe^ nqiadem uume intermixtwn eH rebu»:
neqw Umen e$t vektti intme : neque eorpera vero denmt, qute fortaeee egreaea ex
immeneo tpatio qneani efoertere hane motem rerum vekementi eoneuseionef vel
qnodUbet atiud quoque exiiium dieerimini» inferre: neque etiam natura epaiii aui
loeua immensua deest^ m quem amlntue cceli queani <jicif vet vexati quaUbet aUa vto-
lentia queant interire» Non ergo porta mortia cUnua eei ccelOf neque teUurij neque
profuimi aquii marie: verum paiefaeta ««t, et laiu atque ingentilnu faueibm»
respicit. Quamobrem oportet ut fatearie ha» eaedem res habere quoque exortum.
Etenim euy qua eonstani corpore perituro, nondum potuieoent jam ab infmio avo
^^^^»^»»'^»!»^^»»»
Ferr. Th. Ra. Qicitf reliqni.— S6A tum c. mondi Mas. B. 8.— S66 fvoiiiV. ed.
Th. Ra. 9110 Mu8. B. 2. quomodoV, marg. 1. quoniam admixtum eOt in rebu» inane
Nec tamen e»t desaot Vind. — 367 anie corpora Mas. B. 2. — S68 fonie Maa. B. 1.
coorta P. Mas. B. 8. Hav. Ald. Bip. copertaVoM. vet. et L. B. Bodl. Ferr. V.
ed. Th. Ra. coportaV. marg. 2. — 869 Cemere Mas. B. 2. Proruere edd. valg.
—870 ffV. ed.Th.Ra.— 872 DeffieitV. ed. Th. Ra. expet^ P. Ald. Bip.
exepergi Vind. po»»uni V. ed. Th. Ra. — 873 poaaunt Voss. vet. et L. B. O. Caot.
poasint reliqai. — 375 neque Vind. Voss. vet. et L. B. O. Mus. B. l. Caot. Ferr.
nec reliqui. — 376 »pectaiur Mos. B. 2. — 377 et pro etiam Mos. B. 2. iui<iira
Mus. B. 2. Cant.— 878 quo »uni Delph. — 380 eontendere Cant — 381 Deinde
KOTiE
872 Afanita mundi] Arobitos coeli, nativa, atqoe initinm habere, qao-
ccBlam. Sic vs. 874. lib. I. 74. &C. niaoi mortaliasunt. Quodeoimmor-
877 Qua re etiamy ^e.] His 4. vss. tale est, id oativom fnerit necesae
conclttdit hsc eadem, oempe ccelom, est. Igitnr muodas noo «ternnSy sed
solem, terram, et mare pariter esse nativos est.
DE RKRUM NA.TURA LIB. V*
flll
Deniqae, tanto opere inter se qnom maxnma mnDdi
Pagnent membra, pio nequaqoam concita bello ;
Nonne vides aliqaam longi certaminis oUis
Posse dari finem ? vel, qnom sol et vapor omnis,
Omnibns epotis hamoribas, exsuperariot ; 385
Qaod facere intendant^ neqne adhnc conata patrantur ;
Tantnm subpeditant amnes, ultroque minantnr
Omnia diluviare ex alto gargite ponti ;
apenere forte$ viree temporie infiniiL Tandemf qwmiam pracipute pariee mimdi
eerUmt inier m, coneitatie qDidem itnpio belloj nonne eemie aliquem modnm diu-
tnma pugna poeeefieri ilUs 7 quod fortaMe fiet vel uH eol et toiue ejas caJor
9ieerint, omuime liquoribue aquarum exhaustie ; quod qiiidem eertant /aeere ; sed
qus tentatanmidumperfiauntur^uequeadeo fiumieiuppetueUj et eponie %%ku mmi-
iantur obruere ree cunctae diluvio exsestuantea de pro/undo eJbyeeo marie : fruetra
Mut. B. 8. quom deest Mas. B. 2.— S82 Pugnet Mot. B. 2. pio deest V. ed.
Th. Ra.— S8S dliqua Mw, B. 2. longo O. Mas. B. 1. eertamine eoUe V. ed. Tti.
Ra. O. Mos. B. 1. eertamxne olUe Ferr. V. marg. eertamina eolie Mut. B. 2. S.
oHe yind.'-S84 eolet V. ed. Th. Ra.— S85 e potie Ferr. V. ed. Tb. Ra. humarie
Mas. B. 2.— S87 Deett V. ed. Tb. Ra. uUraque P. O. Mus. B. 1. 2. Ferr. Ald.
— S88 dibma reealio Vind. deUmare ex aUo O. dehinare ex aUo Mub. B. 2.— S89
NOTiE
S81 Demque, ianto epercy ifc.l His SO.
▼st. contioetur oltimumargumentom
adversott mundi asternitatem et im-
mortalitatem. IUud aotem deducit
Locretios a pogna continua praeci-
poamra mondi hnjos partiom inter
se« Com eoim modo iocendiay modo
ebiTies soperent, ezistimat Poeta
taodem eTincere posse, ot com totios
nundi roioa beUom hoc termioetur.
Vel enin, inqoit» sol et calor, epotls
omnibos aqoisy soperabont, recidet-
qoe tempos Phaethontis, qood fabo*
lantor poet»^ qoantomvis reloctentnr
amnes, mineturqoe pontos diloviom
toti terrarom orbi. Vel tandem ho-
mor soperabit mrsos^ qoalis tempore
Deocalionis soperior foisse fingitor.
Qoapropter tonc oniversom aut flam-
mis in prsedam concedety aut aquis
obmtam mergetor. Observabis ao-
tera Locretiumy com et iocendia
magna moodo contingere ezemplo
Phaethontflei, et dilovia erumpeie
pari ratione ex Dencaliooeo probare
potnissety noluisse tamen haec Deo-
rnm interventn ant fieri aut cessare,
sed ex natorali caasa pendere.
Maxima nmndi manbra^l Elementa.
382 Pio n^quaquam] Impio; qnia
bellum hoc civile et intestinom est.
585 OUie'\ Antiqoe, pro iJUie.
S84 Vaporl Calor, ut. passlm mo-
nol.
586 Epoiie'\ Ezhaostis.
Exmiperarini'] Soperiores foerint.
586 Conaia\ Tentata ; sobstan-
tive. Sic Attins apud Noniom, * £go
incipiam, conata exeqoar..' I.e. co-
Daniina.
587 ToiiiNM eubpediieBd] Usqoe
adeo soppetont aqoas.
588 DUvmare'] Dilovie obraere.
613
T. LUCRETII GARI
Neqaidqnam : qaoniani, verrentes Deqiioray ventei
Deminaunt^ radiisqae retexens aBtherins sol ; 390
Et siccare prias confidant omnia posse,
Qaam liquor incepti possit contingere finem.
Tantam spirantes adquo certamine bellom,
Magnis de rebus inter se cemere certant ;
Qaom semel interea faerit saperantior ignis, 399
£t semely ut fama est, hamor regnarit in arvis.
Ignis enim superavit^ et ambens mnlta pernssity
Avia qaom Pbaethonta rapax vis solis eqaonim
^there raptavit toto, terrasqae per omneis.
tamen, $ifmdem venii itringentea moria minmtU aquaSf et «ol oertKg revaemu eas
eniore sao : et aperamt peeee exeiccwre cinwla, amteqiutm kumw ptetd aeeeiiuiJUem
•ni ceepti, Agitantee tam magnam pMgnam ttqme Marte eentendmU decemere imter
$e de magnia re6ii«, eo qnod ignie eemel Juerit potentior in terra : aqua vero, sieni
rmmor est, euperior fuerit eemel tii agrie, Etenim ignie oiot, et eorrodens combut-
eii muHae rei , quemdo valida vie equorum eeU$ de£eetena u reetu uia traxH PMf-
tkonia per tetum aeru et per cunetaa terrae, Verum onmipoien» geniior tuue
quom Ferr. V. ed. Th. Ra. comodo Mos. B. 9. verieniee V. ed. Th. R«.--^M
iXintfiiiiml P. V. ed. O. Mos. B. 1. 9. Th. Ra. AM. fos deett V. ed. Th. Ra.
— S91 Exmeare Mns. B. •.— S09 pooMd Maa. B. 9.— $04 isutaui Mns. B. 9.
— 806 inJterea Voss. L. B. O. Mas. B. 1. im^e^a V. marg. 1. m terru reliqae
esempl.— S96 regnaxii Ferr. V. ed. Th. Ra. Mas. B. 9. «H^erarje Oassend. —
107 amhene P. in not. Vind. Voss. vet. et L. B. O. Mas. B. 1. S. aMehiem» P.
V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald. Nerd. Bas. ambieo Mas. B. 9. ambem Cant.
sed ambien» a rec. m. In marg.— S08 PhetemiWML Vind. PheHemiuy, ed. O. Th.
Ka.— S90 terraeque perueeii Gassend.— 400 cum Vind. V. ed. Bodi. Voss. Tet.
NOTi£
S80 Quonittm^ verrenie$j ^v.] Hl 9*
▼ss. positi sunt sapra ts. 967. 968.
Consale locnm, et notas ibi.
504 Ceni€r«] Deccmere, contro-
yersiani dijudicare ac finire. Sic
Ennins, * Ferro non aaro vltam cer-
namas atrique.' Idem, ' Ter sbb ar-
mis malim vitam cemere, qoam semel
modo parere.'
505 Aiperaiittor] Snperior, poten-
tlor, validior.
507 Ambens'] Ambedens, ab ambe-
do. Compositum ab edo, edis, vei
es. Sic ambesse, pro ambcdere.
508 Atia quom Phaethenia, ^c.] Fa«
bulam hanc, que nota est, longa car-
minnni serie prosecutus est Ov. ii.
Met Qnid vero sifnifket fa«c fabv-
la, docait Plato In Tim. his verbia :
* Nam qnod etlam apad nos dicltnr,
Phaethontem olim,SolisfiHam,patria
currn juncto, propt<«ea quod non po-
tnerit patrla via anrigare, et ea, qnse
snnt in terra, exusslsse, et ipanm ifol-
mine pereassam periissey hoc quidem
dicltnr per fabntae figaram. Kevera
autem slgnificator et eorom, quat
sont in terra, eommqae, qnae In oatlo
et cnm cielo moventnr, immntatlo:
tnm is, qni fit longo intervallo inter*
posito reram, qnas in terra snnt imik
tis ignibns grassantlbnsy interitna.'
Sic Artst. de Mundo iv.
DB RBRUM NATURA LIB. Y.
618
At pater omnipotensy ira com percitas acri, 400
MagnaDimmn PhaetboDta repenti folminis ictu
Detnrbavit eqois in terram ; solqne^ cadenti
Obvins, aeternam snbscepit lampada mundi :
Disjectosqne redegit eqnos, jnnxitque trementeis :
Inde sunm per iter, recreavit cuncta^ gubemans ; 405
Scilicet» ut veteres Graium cecinere poetas :
Quod procnl a vera nimis est ratione repnlsnm.
Ignis enim snperare potest, nbi materiai
Ex infinito sunt corpora plura coorta :
Inde cadunt vires^ aliqua ratione revictae ; 410
Ant pereunt res, exust» torrentibus auris.
Humor item quondam coepit superare coortus,
I7t fama est, bominum multos quando obruit undis.
gtwn v« d^ecii ez eqtda m Urtwm mhUo iehk fidmhd» tmdaeem Phai'
fkonia; ei ml mueeden» ddapeo PhaethoDti etutUmt mtemiaM ftieem wumdif ei
redmxii efime dUpenoe ei aUigmi irepidmUee adhoc: poetea dmeene illot per
•oUtam JWM vio» exkUarami emmiay nimhwm eieiU aaiiqui Grttcerum peeiee eaa*
iaeenmi, Qaod tameD hmge remaium eti a veriiaie rei. Namque igfd» poieei
vkteere i» ea parie^ in q^aaplarima eorpaeetda maierim exoria emti eximmeneo spa-
tlo : paeiea xkree iUlas m^emm evperaiae ab aliqua cauea minmmim' ; vei ree
oeeKhmeiaJkiUme ardeeiiiibm veiertmai, Aifea evmUier euboria oUm nuepii «foc«r«,
eUmi rumer eei Aoaifa—i» eum •cilieet eepelMi ptura eieiiaiee* PoeUa eum eie
*»#»*»*i^#»#»*»»»^^
et L. B. Ferr. Th. Ra. teiii reliqaL— 401 PMonfa ViDd. Ferr. PhetiotdaV» ed.
Hi. Ra.— 409 eoU Cant. eadeniie P. Ald. Bas. marg.— 409 eueeepii Vots. L. B.
Mna. B. 1. 9« 1. Lamb. Fab. Creech. eueeepii ▼iilg.— 404 In Vind. •yllab»
eeque ra eras» faemnt.— 406 JHM«i pariier V. ed. Tb. Ra« iainwaai per iier Mna.
B,!.— 406 Dee«l Vind. ^roliMi pro Gratlbi Maiu B. 9. V. marg. et Mus. B. S.
a maiu sec— 407 Mrtt onnmf eei Vind. V. ed. Mos. B. 9. S. Cant. Th. Ka. oerH
eei aaimi P. O. Mus. B. 1. et vulg.— 410 retfiucia P. Ald. r^uueim V. ed. Th.
Ra. revieia O. Mns. B. 1. — 41S kemiuem Mns. B. 9. mNltaf Vind. Vons. ▼et.
etL. B. O. Mns. B. 1. 9. «MiafVind. «r6isMas. B. 1. 9. «ffteis Tnlg.— 414.
NOTiE
400 Ai paUr smnijwtois] Jnplter.
401 l2apM<i] Repentino. Sic Cicero
Ttese. III. *Qnanqnam hostinm re-
pens adventna magis aliqnando con*
tnrbat, qnam expectatns.'
409 In ierram\ Vemm, nt ait Ofi-
dlns, excepit Phaethonta Eridanns
flnftns.
CWmK] Nempe Phaethonti.
40T Qnid pra^ \e^ Hic ts. posi-
tns est II. 044,
408 Mofsriai] Atomommy primo*
mm eorponim.
400 Ek vepMe\ Ex immenso mnn-
di spatiOy per qnod atomi Tolitant
perpettto. Sic ? s. 416. Sic 1. 1061.
&c.
410 Bemtim\ Vicissim ▼ictse.
41S Uifema ed^ [Vifama #s<] Aom»-
muny^v*] l^ Lambinns. AtParens
et aiii qnidam : Uifama eeif Immimue
malio» qua»de obruii mMi» Qnn leo-
014
T. LUCRBTll CARI
iadey ubi vis^ aliqua ratione avorsa, recessit,
£x infinito fuerat quaequomque coorta,
Constiterunt imbres, et flumina vim minuerunt
Sed, quibus ille modis conjectus materiai
Fundarit terram, et coelum^ pontique profunda;
Solis, lunai> cursus ; ex ordine ponam.
415
ej«< aecestU deJUspa ab aHqwL eausa^ qu^eum^MU exwia fmernk ex immemee spatio,
plwoia ceeMWTuntt et ^woii diminuerunt wmm impetum, Verum nnnc exponam
ex ordinef quibue rattmttbuM iUe ceetue atomorum fabricrtverii ceelum, et ttfrmm.
Unde P. V. ed. Th. Ra. AM. ubi deest Mus. B. 2.-416 Constituenmt Vind. Mns.
B. 2. S. Cant. nubes Gatsend. — 417 conlectue Gif. — 418 terram et caHum P. Vind.
V. ed. Bodl. Vosa. vet. et L. B. Mim. B. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. Ba».
marg. et deest Mus. B. 1. coEiumac terram O. et edd. vulg. — 419 Soli» lunai Voss.
▼et. O. Mu8. B. I . Cant Soli» lunm Vind. V. ed. Vosa. L. B. Mus. 2. S. SolUeq[Uie
NOTJE
tio proba qnoqne videtnr. Hoc an-
tem intelligitor oontigisse tempore
Dencalionis, qno tempore terra aqnis
obruta natavit. Quas fabula- qnoqoe
nota eit.
416 ComtiteruMt'] H. e. repressi
•Qnt et cohibiti. Pennlttma antem
brevis est ; sic vs. 194. ' deciderunt.'
417 Sed.quihuetUemodu.ifc.'] Hac-
temis de mundi exortn et interitn.
S«t igitnr prohasse sibi videtnr Poeta
mnndnm et natlvnm et roortalem
esse ; qnod sibi proposuerat deroon-
strandum vs. 65. * Qnod snperest,
nt^nc hnc rationis detnlit ordo, Ut
mihi mortali consistere corpore mun-
dum, Nativumqne simnl, ratlo red-
donda sit, esse.' Nunc alteram, qn«
seqnebatnr, promissi partem solvit.
Namqne seqnenti vs. 68. simnl polli-
citns est edocturnm^ ' E qnibus ille
modis congressns materiai Fundarit
terram, coelum, mare, sidera, solem»
Lunaiqne globum,* &c. Itaqoe ab
hoc VH. 417. ad vs. 610. dinputatnrus
est Poeta de modo generationis, qno
coBlum, terra, mare. sol, lona, sether,
et aer, ex atomorum concursn, con«
gressn, ac ccetn coorta snnt et cora-
pacta. His ergo 36. vss. prlmom ait
casu et fortuito res cunctas ex atomis
constitisse; dnm nempe atomi ez in-
iinito tempore snin concitae ponderi-
bn8,aut plagia resilientes, varios coe-
tns inire satagebant. Dnm vero, ita
inter se convenirent percitsB atomi,
docet neque terram, neque mare,
neqne coelnm, neqne sidera extitisM :
sed mdem qnandam indigestamqne
molem. Ubi vero prsecipnae mnndi
partes inter se disjnngi cflepennit,
tunc ccelnm afiulsit, arida appamit,
congregatae sunt aqnss in unnm, drc.
Sero itaqne res cunctas crevisse vnlt
Lncretins non solnm ob diversa con-
gressns atomornm impedimeota, sed
etiam ob earundero coeuntium dia-
pares fignras. Quo factum ent nt
neque ab flstemo res extiterint, neqve
siniol esse aut operari potnerint. De'
remm autem prncipnaram ezoTtii
sigillatim est dispntaturas.
418 Pontiquepn^tmda'] Altnromare.
Sicnt alibi dixit ' vera viai,' pro vera
via, ' nltima natnrae/ pro ulttma na<
tura, Arc.
DB R£RUM NATURA LIB. V. 015
Nam certe neqae consilio primordia remm 420
Ordine se sno quseqae sagaci mente locarunt ;
Nec, quos quaeqae darent motas^ pepigere profecto :
Sed, quia multa, modis multis, primordia rerum».
Ex infinito jam tempore percita plagis,
Ponderibusque sais consuerunt concita ferri^ 425
Omnimodisque coire, atque omnia pertentare,
Quaequomque inter se possent coi^essa creare ;
Propterea fit^ uiei^ magnum volgata per asvom,
Omnigenos ccetus, et motus, experiandoy
Tandem conveniant ea, quaa, conventa^ repente 430
Magnarum rerum fiunt exordia ssepe»
Terrai, maris^ et coeli^ generisque animantum..
Heic neque tum solis rota cemi, lumine largo>
Altivolans» poterat ; nec magni sidera mundi»
mUmm MMre, et mUmi ioUt ae hauB, Etenim pre/eeto prineipia rerum neque pro-
mdeniia neque eolerH ammo diepoweruni te queeque in ea di^^oeiiura, qoa tuot ;
ueque eerte convenerunt inter $e de motibus, qmos quaque redderent : verum cum
pbira principia rerum pereueta ietibusjam ab infinito tempore diveniique modie, et
perciia eua graviiate eolita eunt moveriy et congregari omntfriis modity et experiri
res cunctaty qtiae scilicet valereni congregata tim^ efflngere» Ideofli, ut vagata
per tempue infinitum perteniaudo motus et congreseus omnis generts, demum ea
cotaniy qua congretea tubiio fiant plerumque exortus puignarum rerum, Dempe
ierree, marii, et ceeU, et geniie ojitma/tiiin. /H tune temporie neque rota toUe tub-
lime lata poterai mderi cam profuta saa luee, neque eteUa magni mundif neque
ei buue P. et edd. vnlg.— 491 quaque euo atque tagaci P. Oryph. Bas. te qu4Bque
aique Bogaci Vind. etedd. Tnlg. quaquetuo tagaei V. ed. O. Mn». B. 1. S. Cant.
Perr. Th. Ra. te nee queeque eagaci P. in not. quetque tuo quamque tagaei Mna. B.
S. euoqne quaque tagaei Voss. vet. nt in text. Vou. L; B.— 423 multa modit P.
Vind. V. ed. Mnn. B. 1. 2. ». Cant. muUimodit Hav.--427 ifiCtM Ferr.~428
/uit reuobUa Mns. B. 2. — 130 ea conveniani qnidam. conveniuni ea qua eoi^uneta
Creech. convenkmt ea qua eonveniani P. aua convenere P. in not. cot^uneia
Mns. B. 1. ut cowtenere edd. vnlK.— 4S1 ftunt P. O. Cant. A\d,fiuunt Vind.
V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. Mns. B. 3. Th. Ra. refiuunt Mus. B. 1. Ferr.
fieMt Hav. Bip. Dclph. nempe pro eeepe Fab. Bentl.— 433 Hit Macrob. vi. 2.
tuue Mm. B. 2. ciim Mns. B. 3. ciaro Macrob. vi. 2. — 434 AUiooUmt Macrob.
NOTiE
420 iVam certe neque eennUOf tfc.] ubi conveuere, Non male, nt patet.
Hi S. vss. positi snnt 1. 1020. £«, snpp. prima corpora, piimordla.
424 £3rtii/!iit<o(«mpore] AbaBtemo. Vulgares lectiones, Eo, quaoonvenia,
428 Voigatal Voiitantia, vagata. Vel, Ea, qua cot^eeta,
3letv.75. 434 Magni iidera mundi] Steli»
430 Euy qua^ eonvmta [coi^aiicfa] coeli.
Farens et alii ; bene. Lambinas, 91110
616 T. LUCRBTII CAEl
Nec mare, nec coelaiHy nec deniqae terra, nec aer^ 485
Nec similis nostris rebus res alla yideri :
Sed nova tempestas qusDdam, molesqae^ coorta.
Diffugere inde loci partes coepere^ paresque
Cam paribtts jungi res, et discludere muBdum,
Membraque dividere, et magnas disponere parteis 440
Omnigenis e principiis ; discordia^ quorum
Intervalla^ vias» connexus^ pondera, plagas^
Concursus, motusj conturbat^ praelia miscens^
Propter dissimileis formas, variasque figaras ;
Quod non omnia sic poterant conjancta manercj 445
Nec motus inter sese dare convenienteis.
Hocc' est a terris altum secemere ccelnm,
Et seorsum mare utei secretom^ humorque^ pateret ;
Seorsus item pnrei^ secreteique, fletberis ignes.
tf^Nory neque coBbMi, nee imidem tettMe^ nee dir^ nee ree nUa nmr ^«6««i 9W» Jom
otdaiuUy eemi poterat : vemm recene tanium qnadam procfua et confafta Mona
naia erat. Ex qno loeo pariee ineeperuni diecedere, et ree dmilea een^ungi eam
MMtlifrttf, et dietmgnere numdam, eteepanwe pariee mnndi, ei loeare ordine magna
mnndi memkra^ facta exprimardiiie omnie generie ; quamm primordiomm pngna
pertvrbabai dieiantia$f regionee, vineula^ gravitatemf ietue, congreeeme^ et moine
eommy agHane beUum^ A dieparee foneae^ et divereaejigwrae^ eo qned euneia nmt
peierant permanere iia eongregata, nee reddere moiue inier eeee aptoe; td eei^
eeparare ceUam ingene et mare a terrie, ui eeparaiim extenderetur eegreguta aqua in
unnm locum ; et eimiiiier dieeemere flammae puri et eegregaii aHrie eeparaiinu
^»^^^^^^^*»^^^
P. Vind. AHeeaUme rellqui. neque Macrob.--4S6 neeaStr P. V. ed. Bodl. O.
Mu». B. 9. Cant. Macrob. Ferr. Th. Ra. Ald. neqiue aer Tnlg.— 4S8 tndiMloci
Vind. M due loei Cant. M« lod Vom. marg. P. in not.— 44S ma Vind. Mu».
B. S. poM4fcre Vind. Mus. B. S. S. Ferr.-^i4S eeniurb^ Cant. iurbabai rcliq. omii.
•xempL— 446 ee eedare Vind. Mns. B. S. Ferr. V. ed.Tli. Rar— 447 terrieealium
Mui. B. 9. ierrte eaHu Mns. B. S. terrie magnum Delph. Macrob.— 44S «vnimi V4
ed. O. Mns. B. 1. S. Ferr. Th. Ra. eoreum Vot». vet. et L. B. mrMiM Mut. B. S.
eeereiumV, Ald. jMrvloFerr.V.ed.Th. Ra. Hav. Bip.Delph. Ammm^P. Vind.
V. ed. Mus. B. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ka. Ald. humare Tulg.— 449 Seoreum pmeri
4S7 Nova tempeetae, ire,'] I. e. con- 4S0 Diecluderel Disceraere, disiin-
fnsio qusdam cieca atomoram, et in- gnere, disparare. Sic vi. 8S9. et
digetta moles, ut ait Ovid. i. Metam. iii. 178.
4SS Inde loei] Ex quo loco. Sic 440 Membra} Partes.
Ennius, ' interea locl.' SicPacavius, 448 /a<tfnMiUa,vias,4t;.] Dehisom-
*ubiloci.' Plautns, <quoloci.'Siein* nibns atomomm qnaUtatibns, quaa
fra Lncretius vss. 740.780. vel, ut in- vocant, disputatnm est fusins ii. pas-
terpretantur omnes^ Ex quo tempore. sim*
DR RERUM NATURA LlB. V.
617
Qaippe et emm primam terrai corpora queeqiie, 450
Propterea qaod erant graTia, et perplexa, coibant
In medio^ atqne imas capiebant omnia sedes :
Quce, qaanto magis inter flfe perplexa coibant,
Tam magis expressere ea| qa» mare^ sidera» solem^
Lanamqae^ ecficerent ; et magni mcenia mandi. 455
Omnia enim magis hcec e tevibas atqae rotundis
Seminibas^ maltoqae minpribas sant elementis,
Qaam teUas : ideo per rara foramina teirse,
Partnbas erampens, primas se substallt adther
Namqui fnriMcipio earpuMcula priint nmgnla ierrcBy to quod enmt pradUa pomimt
€t iwipUcataf oingregabaniur, et ringula sumtbani sibi i^feriora toea in medio, Qua
qnideni fno woagi» iater oe inmUeita cemDeniebaMiy eo magi» eiiieuermit ea corpas-
ciila, fiuff ereareni teqnor, eieua»f eoiem^ et iunamf et ambiiuo i$nmenei eeM. Nam^
fM ket rm onmea eonetant ex pr^nordii» magi» ievigati» et globui»y et ex vrineipii»
lamge minoribuet quam terra. Ideireo cedum eteiiiferum exieea e partihu» terree
Miu. B. 9.-459 /m medio aique Vind. Voss. vet. et U B. Mnft. B. 1. 9. S. O.
h» medioque volg.-^456 hme mmi Orypb. marg. P. Atd. kae ex Maicrob. kme
€f V. ed. Th. Ra. A«c a Caat. magi» deest Mus. B. 9.-469 prima» V. cd. Tb.
NOT^
460 Qmippe et enim primmnj 4r«>]
His Sl. Tsa. agitor de ortn terrae,
ecaii, solis, lanse, et sidemin. Doeet
nerope qoa ratione coorta sint bsBC
primnin ez fortnito atoDMMmm eon-
gretsn. Itaqne primnm terram se-
emCam fnlsse ceaset» qnia tnnc pri-
mnm graTin et perpleza atqne ha-
nata corposenla coibanty et in medlo
sedes imas capiebant. Dnmqne in
dies magis ae magis ea gravia corpns»
onla sese premebaat et oomplexa*
baatnry tnne teaaia, levia, et ro>
Uuula eiprimebaatar et ascendebant
ia emli, solis, Inasty et sidemm, aSris
et mtberis concmtiones. Hand seens
ac Tldemns interdnm attolli vapereSy
atqne in anbes concrescere. Slc
pffmclaK Manil. Ub. i. de tenra:
* Imaqne de cnnctis mediam teaet
aadiqae sedeaa,Ideircoqnemanet sta-
bilis, qoia totns ab illa Tantnmdem
rslngit mnndns, fedtqne cadeiido Vn-
dique, ne caderet; medinm totlas et
imnm est: Ictaqne contraetis coa*
sistunt corpore plagis, £t concar-
rendo probibent in longios ire.'
Corpsra] Corpora prima^ atomL
461 Perpiexa] Hamatay impiexa.
469 in medio] Posnit qoidem Ln-
crettns cnm Epicnra terram in medio
mnndi: sed negaTit esse aliqnod
terrse mediuiiiy seu centram ad qnod
omnia gra^ia tenderent, nt fnsius ex-
pUcatnm est a aobis lib. ii. snb fiiiem*
465 QumUo magi», 4«.] Nota partl-
cnlas, ' qnanto magis, tam magis.'
Sic vss. 484. 488. dec.
464 JEiyrssssrg ea^ ^.] Qnippe le-
via, teania, rotnnda corpnscnla.
466 MetHm mmndi} CcBlnm. Peri-
phrasis.
467 ilfiaorjlas [Aftaorjft»'] Pm mi-
aoriftns, metri eansa.
469 JBther Igw{fer [JXgn^er'] Cmlnm
steUiferam. Sle ts. HOO. et vi. 481.
et IV. IOS9k vel per setben iotelttgit
eam mnndi regionem, la qnam snb*
618
T. LUORETIl CABI
Ignifer, et nmltos secam levis abstalit igneis : 4fi0
Non alia longe ratione, ac saepe videmus»
Aorea quom primomy gemmanteis rore, per berbas
Matatina rubent radiati lumina solis ;
Exhalantque lacus nebulam^ fluvieiqae perennes :
Ipsaque et interdum tellas fumare videtur : 465
Omnia quae» sursum quom conciliantur in alto,
Corpore concreto, subtexunt nubila coelom :
Sic igitur tum se levis ac diflfusilis a&tber»
Corpore concreto circumdatus undique» saepsit;
Ety late diflfusus in omneis undique parteis, 470
Omnia sic avido conplexu caetera saepsit.
Hunc exordia sunt solis^ lunaBque, sequuta ; et
Inter utrasque globei quorum vortuntur in auris ;
pet mealhu apertoa fninmm evexit se, et qaia leve erat abripmU $eeym p!uret
ignee: haud abeUniU fere modo, quam nomntnqtumi cmiimt», ufrt prtmtMn aumia
iix matuiina eolie conacanti$ rultUat per gramina petfuMa rore; etpalude» acftmni'
na perpetuo fluentia emittunt nubeculam ; et terra etiam ipaa tipe tideturfund-
gare. Qua ret onmee ubi eurtum in aiere congregantur^ nubee operiunt cedum
corporeepisto. Ita ergo ccelum leve ac fluidum^ quasi circumwaUatum corpore
tpiiao ex omnibu» partibue, tunc vallavit ee, et^ longe ejfueum ex omnibut partibut
tii omnet pariet, circumvatlavit rdiquat ret amplexu tam vatto^ qttam est. Prin-
cipia tolit et bifue, quorum orbet tolvuntur in tethere inter utrotque globot term
Ra. tubttulit P. Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. euttuUt Talg.— 460 Ign^
Vind. VoA8. vet. et L. B. O. Mos. B. 1. S. S. Cant. P. in not. Signifer reliqui.
^462 gementu rota V. ed. Th. Ra.— 464 flumiaque V. ed. Ferr. Th. Ra./tf0ii
Mas. B. 2. perhemnet V. ed. Cant. Th. Ra.-~-466 Iptaque et Wakef. ex conj.
Iptaquoque P. Hav. Ald. Bip. Ipaaqueut omn. vet. exempl.<-466 Ommmeet
rurtum Mus. B. 2.-467 tub texunt nebula V. ed. Th. Ra.— 4G8 cttm te P. V.
ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald. Oryph. difflcilit O. Mus. B. 2.-460 circumdant
Mns. B. l.~-472 Nunc P. V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald. Hinc O. Mns. B. S.
P. in not. V. marg. 1. et Voss. L. B. deest in reliqnis. — 47S U. vs. delent
Iiamb. Crecch. Parenthesi incladnnt Oif. Par. Delph. Aetrorumque §^MFub.
NOT^
latns fertttr ignis Elementarins, qnsB
Dempe snpra aera surgit, infra ccehim,
eC in qu» Planetac moventnr, e( phae-
Qomena. Sic vs. 601.
462 Gemmanteit rore'] Sic ii. &19.
* Invitant herbs gemmantes rore re-
oentl.' Sic Manil. v. 256. ' Ille colet
nitidls geramantem floribos hortnm/
464 Exhatantque lacut iie6ii/am] Sic
T%. 24S. Sic Virg. Oeorg. ii. 217.
' Qoae tamen exhalat nebalam Ai-
mosqne volucres.'
468 DiffueiUt} Qni facile diffnn-
ditnr.
471 Avido} Vaslo et ingenU. Sic
vs. 202.
472 Hkii«] Nempe stbera; b. e.
Ccelnm*
Exordia] Atoroi, semina, primor-
dia. Sic 1. 160. ii. SS. &c.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
019
Qaas neqae terra sibi adscivity nec maxnmas aether ;
Qnod neqae tam faerint gravia^ ut depressa sederent» 475
Nec levia^ ut possent per sammas labier oras ;
£t tamen inter ntrasque ita snnt, ut corpora yiva
Vorsent^ et partes ut mandi totius exstent :
Qaod genus, in nobis quaedam licet in statione
Membra manere^ tamen quom sint ea» quae moveantur. 480.
Hiis igitur rebusretractis, terra repente,
et caeli, ucuta iunt ittud; qalppe qua principia solta et Itin» neque teUuB^
ne^e vaatum e^gium assumserit sibi, eo quod non fuerint adeo pntdita pondere, u$
dejecta eonsiderent : nec adeo 2«rta, ut possent ferri per «ublimes regionee stheria.
Et tamen nc sunJt inter utroeque, ut volvant duo» snos globos, et ut nni membra
prscipna totiu» mundi, Quemadmodum t» nobit quidam artus poeeunt etare
in quietey ubi tamen eint ii artns alii, qui eint in motu. Hi» ergo rebue ita remo-
^^10^^^^^^^^^
idroeque P. et alii. tii otom P. in not. aria V. ed. Tli. Ra. — 474 nec P. Voss. vet.
et L. B. O. Mns. B. 1. S. Cant. Ferr. Ald. ut V. ed. Tli. Ra. Mns. B. 3. nequie
▼alg.— 475 Quot Mns. B. S. neqiue P. Viud. V. ed. Voss. Tet. et L. B. O.
Mns. B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. nee edd. ▼nlg. fuerunlt Vind. V. ed.
O. Cant. Bas. Ferr. Th. Ra. fuertni Tiilg. ac d, uderet Mns. B. 2.-^77 nirv
^Heomn. vet. exempl. utroeque edd. ▼alir, corpore bina Delph. — 479 imtUutiem
V. ed. Th. Ra.--480 movemtt noe P. Ald. Oryph. Nard. tamen deest V. ed. Th.
NOT/E
47$ Imterntra8que[uiro»que'] Nempe
Inter «thera seu coelnm, et terraro.
Slc TS. 479.
Globei quorum] Scilicet orbes soUs
et lanse,
/n aiins] In sethere, in aeris regio'
nibns.
474 Quai] Supp. ezordia soiis ac lu-
^ker] Cttinm : ts. 459.
476 Labier] Poetice pro labi, h. e.
ferri, attolli.
477 /ii<€rii<ra«9iie [nffMfiie] Nempe
iBter terram et sethera maximum,
h. e. ccBlnm.
Corpora vwa [bind] Lamb. bene.
PuwM et alii, Corpora viva; maie.
Namqne pngnantia loqueretur Poeta,
eom supra negaverit solem et Innam
vitali prsedita esse sensn. Deinde
▼eriNim MrseiU sat indicat legendnm
Nm, non viiMu Qnid enim est qnod
sol et Iniia versent seu Tolvaot cor-
pora Tira? Bene volvunt corpora
bina, hoe est, snum qnemqire globnm.
479 Qiiodii^aiiu] Qualiasuot, sicut,
quemadmodum, &c. Sic vs. 27L Sse.
480 Manere in s^attone] Quiescere.
Sic V8. 618.
481 HU» igitnr rebu» retracti», 4«.]
Hls erge 18. vss. concludit terram in
medio consedisse compressani et co-
actam, sublatis nempe levioribiis cor-
pusculis in aera, in 8Bthera,in coelum,
in sidera, in soiem, et in lunam, de*
pressis vero gravioribus in terr» glo-
bum. Itaque dum interim terra ma-
gis ac magis in dies afiiciebatur ab
tttheris ssstu solisque radils, eo magit
hnmor exprimebatur, ignea corpns-
cnla sursnm ascepdebant, ac proinde
elementa pnra sunt reddita in suum
qusBqne locum pro sua levitate aut
gravitate.. Qoam elementomm sor*
tem ac stationem prspclare scripsit
Manilius i. a vs. 140. ad vs« 178.
' Ignis in sBthereas volocer se sns-
tttlit auras» Summaque compleioa
620
T. LUCRBTll CARI
Maxuma qua nmic se ponti plaga casrula tendit,
Snbcidit, et salso snbfodit gargite fossas :
Inqae dies qnanto circom magis fletheris sestus,
Et radiei solis^ cogebant undique terram
Verberibus crebris, extrema ad lumina apertam,
In medio ut^ propulsa^ suo condensa coiret;
Tam magis expressus salsus de corpore sudor
Augebat mare manando, camposque natanteis':
£t tanto magis illa, foras elabsa, volabant
Corpora multa vaporis, et aeris ; altaque coeli
Densabant procul a terris fulgentia templa :
485
490
<w, mbito telluBf ^ jrnrU wutus etenlem camfm» mari» txteniU UM nmc, dr-
frt9mJ9CidtyHemD0mJtfoua»immiUoalm9nmn\n, Et fw magi» de dU im diem
eakr eaHi^ et tfUmdone «ottf exrcwaKp^heanlt ex emmi pmiefreqiiiatilme ielibm» M*
Imrem pmtemtem ad extremai «ru, mt im mtedie mm emm^tdea et temiprewm mmieemwetf
eo mmgi» ealame kmmm' eticitmt de ittiue glabo mmpUJieabmt eammamda eeeammmt^ et
piaga» kmmadae, Et eo muigie ittm plmn eorpueemla mtherity et igmi» egreeam farma
ferebmmtwtf et eegebamt Umge a terrie eubiimim tmfuemria epkmdidm eedU
Ra.— 489 qui ee mnic Cant^SS faleo V. ed. Ferr. Th. Rt. eateo aujfkdit Mas.
B. 1. 8. gmtture CanUfoeea OasseDd.— 484 eurvam P. Ald. cnraiii V. ed. Th. Ra.
—485 radHe Voss. L. B. V. marg. 3. V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. tegebmmt
umdiqme terrae Mns. B. 9.--4S6 VertieibuM Mns. B. 8. tmmeiua Vind. V. ed. O.
Mas. B. 1. 2« S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ummnavnl^.partem Oryph. Nard. P. Ald.
Ferr. V. ed. Th. Ra. P. V. marg. 2. Bodl. Voss. L. B.— 488 eateu» deest V.
ed. Th. Ra.-^89 mandaiHlo Oryph. marg. Bas. marg. P. Ald. mmmdeado P. pro-
posnit in not.— 400 valebamt Vind. volebamt V. ed. Th. Ra.— 401 dttaepie Vhid.
NOTiE
stellantia cnlmina coeli, Flammamm
vallo natnre mcenia fecit. Prozimns
in tennes descendit spiritns anras;
Aeraqne eatendit medinm per inania
mnndi. Ignem flatus alit viclnnm
shbditus astris. Tertia sors nndas
straVit flnctnsqne natantes, £qnora
pefiVindit toto nascentia ponto, Ut
liqnor exhalet tennes atqne CTomat
anrasy Aeraqne ex ipso ducentem se-
mina pascat. Ultima snbsedit glo-
merato pondere teltns, Convenltqne
Tagis limns coramiztns arenis, Pau-
latim ad snmmum tenni fngiente li«
qnore. Qnoqne magis pnras humor
secessit in nndas^ Et siccata magis
strinzerunt teqnora terraS| Adja-
cnitqne caTis flnidnm conTaUibos
seqnor/ &c.
488 SubcidU^ Ima snbaedit» aese
retraxit
SuVodifi EzcaTaTit.
485 Cogebmut'] Compelleba&t.
486 Apertam'] Nndam, nondnm ar-
lK>ribn8 eonsitamy ant frugibns Tea-
titam.
480 Camipoeque mmtamte»] JEqnora*
Sic Ts. 409. * ponti plaga.'
401 Corpora] Atomi.
Vapori»'] Caloris, ignis.
409 ileiisa6«ml IDemeebamf] Deasa-
bant. Dicitnr denseo, es : et deoso,
as, passim.
Tiempla emU] Coelnm; periphraiis.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
m
Sidebant campei, crescebant montibiis altis
Adscensus ; neque enim poterant snbsidere saxa,
Nec pariter tantamdem omnes snbcnmbere partes. 495
Sic igitnr terr», concreto corpore, pondus
Constitit; atque omnis mundi qnasi limus in imnm
Confluxit gravis, et sabsedit funditus, ut f»x.
Inde mare» inde aer, inde SDtber ignifer ipse»
Corporibus liquidis^ sunt omnia pura relicta ; 500
Et leviora aliis alia ; et liquidissimus aBther»
Atque levissimus^ aerias super influ)t auras ;
Nec liquidum corpus turbantibas aeris auras
Agri tMdebimi, H w^mMn wMgthmhtr eM$ mmdUm»: namqim lapides imi
potenml exiendi m plamtiemf neque rimiUier emietet jmrte» mU^ere eepuHter,
Ua erge gramtae ieUurie compoda esi tx eorpare epieeoy et vebUi Umue tethu
«nanU eanvenU in i^ferieTem fociaii, qnia panderaea eitit, et rientf^ex aUe depreeea
Jeumi, Hine eeqner, kine wir^ hine et ipee JUmmifer mtkery eemi reeervata emieia
•mra eerpneenUe iimdie; et aHa qnidem kviora aUie: et teiher Jtuldieehmie et
tenieeimm perfwemi eeee enprajlaineaeriee, nepu mieeeijimdnm Baiim eerpn» cnm
— 4M Deneehani cdd. valg.— 491 SedebaMt Ferr.— 494 enbeidam Viod. enb m«
dmre V. ed. enb eydera Th. Ra. Mns. B. S. enb eidera Mns. B. 1. t.— 496
embenmbere Cant. Ferr. «if€ciim&«re vnlg. eubeidere Oassend. — 496 em^eeto Muf •
B. 9.-^01 lemer V. ed. O. Mni. B. 1. 9. Ferr. Th. Ra.— ffOt anrae P. V. ed.
▼oM. vet. et L. B. O. Mns. B. 1. Cant. Ferr. Tb. Rt. Ald. mtrii Mnt. B. 9. et
NOTiE
Sic Ts. 699. Sle Ifttiilias passim lo-
q«itnr.
499 aidebani'] SnlMidebuit, pbmi
ScbnoC : va. 449.
494 AMdcre] H. e. ita sidere, nt
plaaitiem efficerent.
499 Memnbere'} Cadefe, snldecere.
49T Mmidi ^maei Inmif, ^«.] Sic Ma-
alL 1. 169. ' Ultima snbtedtt f lome»
mto pondere tellns, Convenltqne v«*
gla limns commlztns arenis, Paniatim
ad snmmnm tenni fngiente liqnore/
499 Mnde imare^ ^.] His 11. ▼«•
docet itemm qno ntione mare, aSr,
et SBtber eenstiterint ex levioribns»
tennloribasy et llqnidioribns atomiSy
«tqne pm sna minori levitate ac li«
qniditate alia aliis snperins evoleve-
rint in eat, qnas jam sedes occnpant.
Sic Manil. llb. i. fbsins hmc eadem
proseqnitnr.
^therignifer'] C«lnm,ntait vs. 459.
JEihar igmfer^ scilicet, qnia Veteres
crediderant stellas ant igoeas ant if*
nes esie, vocnverant colnm ignifc-
ram, mqoe ac signiliiram, sen stelii-
feram. Vel bic per SBtbera notat ig-
ais eiemeotaris regionem, qnm ooeio
vidna snl^est, nt pneclare cecinit
Manii. i. 144. < Ignis in mtbereas
volneer se snstnlit anras, Snmmaqne
complexna steliantis cnfanina coeli
Flammaram vallo natnrm mmnia fe-
dt.'
G23
T. LUCRBTII CARI
t
Conmisci : sinit haec violentis omnia vorti
TurbinibttSy sinit incertis tnrbare procellis; 505
Ipse suos igneis certo fert inpete labens ;
(Nam modice fluere atque uno posse aethera nixu
Significat Ponto mare, certo quod fluit aestn ;)
Unum labundi conservans usque tenorem.
Motibus astrorum nunc quas sit caussa, canamns. 510
ftutUnu proceUosU aeris: patUur hac cuncta agUari validU ventit; permiitit e«
pertvrbare omnia tempeMtatibvs inconMtantibus : ipae vero ftiunM certo motu oofotl
»uo$ ignei. FAenim quod cBtker pouU moderate et uno tenore labi^ tam roMwm
teiptor^ quod labitur certofiuxU, indicaty servans perpetuo eundem modMmJluendL
CanUmua jam ^imv cwea eit data ciirfi6iif eiderum. Primmm d va$tu$ gMme
^^•^^'^'^'^•^ ^4
edd. valg. H. vs. deest Miit. B.S. — j^04 Coamuci Viod. Vosb. vei. et L. B. O.
Mas. B. 2. 3. Cant Commieti V. ed. Ferr. Tb. Ra. Mqa. B. 1. Commitlit P.
Committi Oryph. Commiacet edd. volg. euni pro «tiiit V. ed. Mns. B. 1. CaDt.
Th. Ra. ac P. Ald. Oryph. aut V. marg. 1. Nec V. marg. 2.— 505 tunt t» eertii
V. ed. Th. Ra.— 606 $uo signie V. ed. Ferr. Th. Ra.— 607 potsit V. ed. Th. Ra.
mxu O. Cant. iit«ic vnlg. vini Th. Ra. — 508 Ponto lib. vet. omn. Ponti edd.
viUg. puneto P. in not. tantum mare Delph. certo deeat Mus. B. 2. — 509 labenti
Mas. B. 2. cwKtruaMstpie V. ed. Th. Ra. conservas Mas. B. 2. — 610 fit V. ed.
NOT^
606 Turlmiibus'^ Flatibas. Sic Ma-
nil. t. 162. de aere : ' Proximas in
teonea descendit apiritns aaras, Ae*
raqae extendit mediam per inania
mundi : Ignem flatut alit vicinum
aahdltoa attris.'
606 Suosigneis^l Sua attra, qoe vel
ignea, vel ignei videntor.
Impetel Impeta. Dtoitur enim ' im-
petit/ab antiquo nominativo ' impet.'
Sic II. S26. IV. 418. 001. &c
607 Uno Mtxa] Uno tenore.
608 Ponto [Toiiitaii] Tam vattum»
tam immenturo. Sentut ett: mare
vattam, quod certo «ptta fluit et re-
flnit perpetuo tervant eundem fluen-
di et reflaendi tenorem, tigniflcat et
argait qood ather uno et eodem mo-
do circumagatur. Ita Lamb bene.
Aiii vero fere omnet, pontOy topp. in,
inqoit Pareat. Sed qoid ett, mare
asgnifieat tn ponto? an in ponto tuo,
pro ' in floctibut tuit P' an * In Uellet-
ponto/ ot qoibatdam videtar? Ergo
Ponti mare legendom foret. Deinde
quat caata, cor potiat com HeUet-
ponti marit, qoam cum oceaiil mtft^
comparat motnt materise coelettlt?
aeqoe enim liqnidnt ett oceanat, ac
illi certo aetCul aptot, qoam Hellet-
pontut. Adde qood de mari, non de
Helletponto, quaerat hic, et topra Tt.
418.
610 Motibu» astrorum, tfc.] Ult 25.
vtt. docet poeta de motibat attfo-
ram, memor tcilicet eoram, qas cUi-
dum topra paotut erat vt.419. * So-
lit, lonai cartot, ex ordine poiMun.'
Lacretiat antem com Epicoro dom
agit hic de ccelo, et de iit, qiUB ad
coeli motom pertinent, et de iit, qnst
fur^upa Oraeci vocant, more Acade-
mlcorom ditpotat, nihilque cerlo af-
fi rmat, neqne harnm rernm unam
cantam, ted pluret, aflert et reddit.
Itaqoe hit 8. vtt. prioribos» ti tMtra
moveantor ad coeli motam, hooqne
cam illit moveatur, (qoat tententia
veritimilior ett,) dicendam etft, inqnit,
aera ex atraqae parte, h. e. a dexteca
DB RBRUM NATURA LIB. V.
628
Principio^ magnas ooeli si vortitar orbis^
£x ntraque polum parti premere aera, Dobis
DicaDdum est; extraque tenere^ et cludere atrimque :
Inde aliam sapera flaere, atque intendere eodem^
Quo volvanda micaat extemi sidera mandi : 51S
Ast aliam subter^ contra qui subvehat orbem ;
tmU voMtuTf ddfemut dieen aera comprimere ab utraque parte axem utromqae
illiiis, €f eantinere et eohibere illum extrinsecus ab uiraque parte : posteadUum
mera tati supraj et vadere versm iUum toeum, in quem astra tertenda cedi perenniB
/ulgaU: aUum vero delabi iftfra, qui contra sursum toUat globmn cceli: veiuti
^"•^•^^^^^^^^^i^i^^
Th. Ra. deest O.— 511 vortitur Voas. vet rertitur reliqni. — 612 solum Mns. B. 2.
parti qnidam. partim Coat. — 513 est extraque Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1.
a. ex utraque P. Ald. est ex utraque Vind. Cant. Bodl. Ferr. se ex utraque V. ed.
Th. Ra. est et utraque Oif. Par. Oryph. Nard. Bas. Dieoidumque est extraqueMns.
B. S.— 514 nipra Viod. V. ed. O. Mub. B. 1. Cant. Ferr.Th. Ra. super Mas. B.
S. eupera Tolg. et pro atque Mos. B. 2. eadem Cant. — 616 micat V. ed.Th. Ra. «-,
temi vet. cxempK aitemi Fab. Creech. et a]ii.att«ntM Vosi. marg. — 516 Aut P.~
y. ed. O. Mas. B. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. super Nard. quis P. V. ed.
NOTiE
et tlmstra, premere atqne nrgere de-
•aper ntrumqae coeli polum extre-
mnm ; et extrinsecus tenere et inclu-
dere Ulum : dicendom est item alinm
aera esse, qni snpra ccelum extrin-
seoos labatnr et eodem intendat, qno
mia cnm ccelo fernntnr sidera : di-
cendnm est qnoqoe aliom esse aera
sobter ccelom, qai extrintecas sob-
Tehat illud depressam, ac ona cnm
lilo sobteriabatnr, qneroadmodnm vi-
deoins rotas et cados rotarnm, qnsB
liaiistra vocant, a flnviis circnmver-
sariy et snblevari. Scilicet qnasi coeli
motns explicari neqneaty nisi nndiqne
aere rapido circumdetnr, qni premat
iilad ab ntroqne poloyne recedat ex-
trtosecns, et qui snbter et desnper
orgeat iilnd, ne pariter extravage-
tnr: sed nt motu certo ferator et
Toivatar. Itaqoe non affirmat Ln-
cretiai lioc ita se haliere, sed tic esse
512 Pdum'] Utramqae cceli cardi*
Polas dicitar a verbo iro^ffii'
* vertere/ Doplex est coeli Polos,
Arcticns et AntarcticaS| seu Borea«
lit et Anttralit ; qui dicontor et dno
coeli cardines, quia qoau in illis in-
nixom ccelom, tanqoam janna in snis
cardinibns, volvitnr. Dicnotnr et
vertices, a verbo vertere, qoia in illis
▼ertitnr sen volvitnr coelnm. Snnt
igitnr poU duo extrema iIla,LD qni-
bos axis, circa qoem volvitor coelam,
Innititur. Porro per polnm hie no-
tatPoStaeam ntramqne coeli partem,
quae ad septemtrionem et ad meri-
diem ett.
Parte [parti] Pro parte. Sic alibi
* contagi ' pro contage, &c.
514 Supra'] Nimimm, tnpra eam
coeli partem, qnae verticibnt sottris
incumbit«
Eodeml Nempe versns occaiuDy
qno coelnm fertnr.
515 Extemi [/eteni] mun^ Coeli,
qnod perpetuo volvitnr,
516 Subter"] Nempe, snbter eam
coeli partem, qnee sub pedibns nostris
depressajacet.
Or6em] Snpp. coeli^ h. e. ccelam
iptnm.
I
624
T. LUCRBTIl CARI
Ut fluvios voisare rotas, atque han^ra^ videmui.
£8t etiam quoque, utei possit ccelum onme manere
In statioue, tamen quom lucida signa feruntur:
Sive, qnod indusei rapidi snnt »tberis mtus,
Quaerentesque viam circumvorsantnr, et ignes
Passim per cceli volvunt inmania templa;
Sive^ aliunde fluens aliquunde extrinsecus, aer
Vorsat agens igneis ; sive ipsei serpere possunt,
Quo quoiusque cibus vocat, atque invitat, euntes.
620
cfmtmiii/iiJiitM verien roU^ H eadM ratanm, Poieit qwoeme jUri^ Mi
totam fiieftf eemqitMfmert tii Iom, «aemd efkwiUk nderm vMWMtar. Seu qmm
frioUnii igmeemtkerieeufU vUereefH; et eermUMUe nbi. Utr iirtimmoivMmiMr : ei
Jimmmm HMfHtf veretaU eeper 9mioe mmbUue eeUi: en onk oer exUmmeMo oMtmdt
iabeme ex.eko ioeo vereetf ei agU igmee illos : on qnia ipsi igmee ^[memd repere «
»^«^^»#^<%»»»^^
Mos. B. 9. t. Cant Ferr.Tlu Ra. Ald.— 617/Mw V. ed. O. Mm. B. t. Ferr.
Tb. Ra. fweUe Maiu B. 1. 9. Oesseiid. Nooios. ef^ amCra Vind. V. ed.
Ceot. Ferr. Th. R«. oc pUmeirm O. Mos. B. 1. eJUfe/e oiCrs Mos. B. 9. t. m
trmuUm V. tnarg. 1. «iMwr» Moi. B. 8.— «10 teao Vind. Mot. B. % Cant. et
Mos. B. t. in marg./irKNtar Vom. vet et L. B. fermUw reliooi.— iSS cMhoo
Mos. B.S.f«NMaiia Voss.Tet. «06100010 P. Ald.sodoiaoiaV. ed.Tli.Ra. BodL
somioaota Voss. L. B. O. Mos . B. 1 . t. Cant. d tiomonia Miis. B. 9. te toaoia Ferr.
Gif. Par. Grjrph. Nard. Bas. ee tiofliaota Vind.et edd« Yolg. — 584 Ffrtato g«fit
Y. ed. Th. Ra.— 585 eootes Ferr. V. ed. Th. Ra. «ootis ?ei sooleis reliqni. —
NOT^
617 Hifloiifa} Haottmm genns cst
machintt rotas liabensy qiia e poteis
aot e flnminlbiis aqoa liaaritar, qood
tympannm ▼nigo dicitnr, im smo.
Vely ot Nonio plaeet, sont ipsl eadi,
seo sitoltB maehiois affixt», qoibns
hanritnr aqna. Sic antem d^itor ab
hanriendo.
518 Ett etimm qmo^, ^v.] Uis 17.
Yss. posterioribns ait sic fieri etiam
posse, ot ccBlom quiescat, sideravero
moveantor. Qoo casn triplicem mo-
tos astrorum caosam assignari posse
deoet. I. Aut qnod istheris ignes, h.
e. sidcra, incintly dum tibi qotemnt
exitom, circnmrertentnr et passim
9ese per cttlnm Uqmdnm circoma-
gant. II. Aut quod aer extrinsecns
alinnde flnens impellat ac Terset il-
los ignesy sen sidera. lu. Aut qood
sidera lerantnr eo» qno qiueqne cibns
iofitat et rapit. Com enim ignes
sint, paici et ali neceste est. Itaqoe
nihil certnm statuit in re lom Incerta.
Sic Epicoms loqni soiebat de rebos
incertis et obscoris ; sic cautins tese
gerebat*
Mmiere io staHMie] Immotum sta-
re.
519 Sigoa] SteUs, sidera.
580 JEiherie «tlot] sidem cmli,
aot ttterai mnndi, ut ait vs. 515.
581 Igmee] Sidera.
588 C<kU temipki] Vastos omli am-
bitnsy ut dictnm est snpnu
584 igmeie] Sidera,V8.5ai.et aUbi
passim.
DB BBRVN NATURA LIB. V. 635
Flammea per codlam paseenteui corpora passim* ^
Nam quid in hoc mando sit eomm ponere certam
Difficile est : sed, qaid possit fiatqae per omne
In yariis mnndis, varia ratione creatis,
Id doceo ; ploreisqae seqnor disponere caassas 580
Motibos astroram, qaee posstat esse per omne :
E qoibas ana tamen sit et haec quoqae caassa necesse est^
Qase vegeat motam signis; sed> qan sit earam,
PrsBcipere haad qaaqaam est pedetentim progredientis.
Terraqne ot in media mandi regione qnlescat^ 636
Mrtnmlef Mqm$ per eteium siia oot^pora igfnta. NmnqMe himd fiieUe eeiinhee
iaferiori numde eiaiuere quid hermn eit certum, Verum edocee tantvm iaiudt
nenpefHid queai esse aui qaid per ieium unifiereum ftai in divereie numdiefor'
maiie dioereo modo ; ei pereequor aHribuere multaa eaueas moiibue eLderum^ qute
queemi eeee per ieium uuitereum, Inier quae iamen oporiei ot tiJui eii, ei ea qni-
dem eiiam^ qum poUeat meiu In eideribue : verum qulenam inier Ulae mi, nuUaie'
uue eei hominia euniie lenie doeere, Aique ui ierra eonquieeoai in media parie
537 pendere Ferr.^520 miouftP. V. ed. Voss. L. B. Th. Ra. Voss. marf^. numdi
Ald. cTMtu Cant. creori Miis. B. 1. Ferr.. creaH reliqui. — 531 omnem V. ed.
Yoss. Tet. O. Cant. Ferr. Th. Ra.— 633 Qua Mar. vigeat Ferr. V. ed. Th. Ra.
Ald. P. Delpb. Mar. Nard. V. marfi;. a. Voss. vet et L. B. Bodi. moiu P. in
aot. Delph. mtitfinii P. Ald. moiue Mar. eorum Mus. B. 2.^534 euni Vind. V. ed.
Mua. B. 1. 2. Tb. Ra. pediienti Vind. Cant. progredientee P. Viod. Cant. Ferr,
NOT^
5S7 Inhoe mundo'] In hoc terrestri et cognitionem asseqni tentat: qui
et infimo mnndo : verin hocmnndoy noodum rerum omoium est gnarus.
in qno ccelnm hoc et hsec sidera vi- Sic infra vs. 1452. ^ Simol experi.
domns pereoniter moveri. Piures eotia mentis Paulatiro docuit pede-
enim mundos in toto sen in universo teotim ptogredieotis.'
potoit Eptcnms. 535 Terraque ut in media^ ^c.] His
Quid eU eerum] I. e. earum rerum, 30. vss. apte snbnectit specolatiooi
aeo cansammy quas supra retnUt de de Cflsli ac sidernm mottt pereonem
motibns cceli et astrornm. et tot saBCulls anteactis minimc ioter*
528 Per omue] Per totom, t^ iroy, rnptam terras qoietem. .Cujus quietis
Qnlversnm, per snmmam summarnroi permanentis ac stantis, ut ita dicam,
Bt monnimes lib. i. passim. Sic infra rationem aliquam sen causam reddere
Ts. 581. Totom enim sen universum conatur Lueretins. Cum enim pon-
dicitur Lacretio, quod multos ron- dere praediu sit ac gravitate terra,
tioet mondos huic nostro similes, aut cavet in praesens, ne niedife suee sta-
etiam miyores. tionis jus amittat. • Scilicet caosatur
533 Qiue vegeai molum eignie] Qusb ilie nescio qiiod ponderis decreroen-
motnm sideribos det. tnro, quod patitur terra, ob aeris sub-
534 Pedeieniim prugredientis] Ho- jecti cognationem, cui ab ineunte
niiiis, qni panlatim rerum oaturam aevo insita vivit; hoc est, statum
Delph,eiVar.Clae, Lucrtt, 2 R
626
T. LUGRBTII CARI
Evanescere panllatim, et decrescere» pondns
CoQvenit ; atqae aliam oatiiram sabter habere,
Ex ineante asvo conjnnctam atqae uniter aptam
Partibas aeriis mandi^ qaibus insita Tivit*
Propterea, non est oneri, neqae deprimit aaras ;
Ut sua quoiqae homini nallo sont pondere roembra,
Nec capat est oneri coUo, nec denique totom
Corporis in pedibas pondas sentimas inesse.
540
mnndif aquum $d ut muu ilUos mimdaUm dupenat, et dkmmmimrf et nt ktbeat
mibtus uHam natwram, qua a primo tempare amaexa nf , et maxime eognata aerm
partUnu muadi^ m qmbue inmxa permanet. Idee ttON aneratf neque d^peit JlatuM
aierio» ; vehui sui cuiqua kmnim artue nuUi smU oneri: n^e copitl opprimit c«l-
lum, nee tandem experimur omne onui corporii es$e m pediiuM, Verum ea wmma
»^4
»#•*
Ald. progredi certes V. ed. Th. Ra. progredieutem O. — 686 Et MRftoerc Cftot^
6S7 subter Mof. B. 1. Hsy. Bip. Delph. semper P. O. Ald. super reliqoi. — 6S8
inter raptam Mos. B. 2« — 639 mondi Mns. B. 2. insita sedit Ousend. JMnt V.
ed. Tb. Ra. sidit edd. ▼olg.— 640 desinU Mos. B. S.— 641 Et Vind. Bodl.
NOTJE
snom contervat, stabilis manet, fir-
miter et radicitos baeret. Qoo fit, nt
terray quantomvis gravis et ponde-
rosa, noUo tamen sit oneri aeriis an-
ris, hoc est, nnsquam deprimat aera ;
quemadmodom membra corporis nos-
tri non snnt aliis alia oneri, licet sibi
soperimposita ; nimirnm qoia nniter
apta sont, et cognata. Solam enim
pondns fbris adveniens IsBdit. Terra
antem foris non est allata, et qnasi
aliena aeri, sed ei nniter apta, cog-
nata, et a primo mnndi sevo conjnnc-
ta. Qnod et alia ratione cenfirmat.
Nisi enim, inquit, terra cognata esset
aSriis flatibns, sane, dom grandi to-
nitrn concntitnr, non pariter simnl
coucoteret res cnnctas, quas fert, et
quiB in ea continentnr. Deniqne levi
satisfacit objectioni. Qnsrere enim
quis potnerity qui tenuis aer adeo
grande pondus terras sustinere va-
leat P Respondet Lncretins, et obtrn-
dit tenuissimam animsB vim, qu9B ta-
men onns corporis sostinet : nec sus*
tinet tantnm, scd et qnandoqne per-
nici salto attoUit totnracorpos. Qoib
cansa est nna rernm inter se cogna«
tio et uniter apta conjnnctio : * I7s-
qne adeo magni refert, cui qnsB adjap
ceat res.' Aristoteles autem non do-
cet terram ideo in medio aere vehi,
quia cognata est aeri, nt censuit £pi-
cnrus : sed qnia omniura elemento-
rum gravissima est. Plato vero in
PhflBd. vult ipsios terrsB sBqnalitatem
esse illius stationis medi» cansam.
Unde ad ejns mentem scripsit Ovid.
Met. 1. 12. * Nec circnmfnso pen-
debat in aere tetlns Pondoribns li-
brata suis/ Scc.
658 Uniter aptam'] Cognatam, si-
mili natnra fere praeditam, arcte con-
jnnctam. Sic. vss. 656. 669. et iii.
862. 869. &c.
659 Quibus insita vimt'] Vivit, h. e.
stat immota, firmiter hteret, stabilis
manet Sic i. 10S2. dixit ^vivere' de
sideribns, pro permanere, conservari.
Neqne enim animeta vnlt esse siderai
ut docoit sub initinip bnjns Kbri.
640 Auras'] Aera.
DB RBRUM NATURA LIB. V. 627
At, qii8Dquonique foris ▼eniant^ inpostaqae nobis
Pondera sont^ Isedant pennalto sadpe minora : 545
Usque adeo magni refert, qaid quadqae queat res.
Sic igitar tellus non est aliena repente
Adlata, atqae auris aliande objecta alienis ;
Sed pariter prima concepta ab origine mundi,
Certaque pars ejas ; quasi nobis membra videntur. 550
Prasterea^ grandi tonitru concussa, repente
Terra» supra se qase sunt^ concutit omnia motu ;
Quod facere haud uUa posset ratione, nisi esset
Partibus aeriis mundi^ coeloque, revincta :
Nam conmunibus inter se radicibus hadrent^ 555
Ex ineunte advo conjuncta^ atque uniter aucta.
Ifonne vides etiam, quam magno pondere nobis
Substineat corpus tennissima yis animai ;
fualMbet ontn^ tfnm aceeduni extrijuecuif ei qnm iHgenmtwrnohis^ sane vexant
nos, puMiunma plenanque eint levia* Adeo magn$ intereet, eui rei quieque res
A^iri^^ur. lia ergo terra non fuit tubito asportata in snam locnm, quan €x-
ttraj ne^fue ex alieno loeo expoeiia exterie flatibu» aeriis : verum fiijt timHiter
fregeniiaafrimio exortu mumdiy ei facta est quadam pare iUiue^velutiartue nostri
corporif «itJi^ nobia, Deinde terra commota eubito magno tonitru, eommovei eimul
ano nnotu ree cunctaMf qtue sunt eupra ipaam: quod nuUo modo poeaet facere^ am
arete conjuncta eaaei cnm partibua aSriia mundi et cnm ccrio. Namque hn roundi
fortea eoi^unguntur inter ae per communee radicea^ et arcte vineieB euni mntuo a
primm mnndi eetaie, Nomne eemia quoque pmm viUde exigua pateataa animet au^
Mas. B. 1. 9.-643 neque O. — 545 permuUoa Cant.«-446 qmd fua a^jaMat tea
Oif. Par, Bat. qmd quaque vehat ree Sns. Voss. mars. quid quaque creai rea
V. marg. 2. nequeat Mns. B. S. — 550 videtur edd. vulg. — 551 eantra concueaa
y. ed. Th. Ra« — 652 ae qua P. Mns. B. 1 . Aid. et edd. Tnli. ae deest. V. ed,
Th. Ra. ae quee desnnt et eat pro eunt Ferr. — ^554 oert Vind. aecri V. ed. Th.
Ra. nmndo CaakUr^juncta Ferr. Nard. reifuncta V. ed.HL Ra.— 555 Non Mni.
NOTiE
544 Forie'] BztrinsecnB, aiiena,
non cognata.
546 Quid quiBque queai [ad qute ad'
Jaeeai'] rea] Ita Lamb. bene. PArens
et alii qoidam, quid qua ai0affui^ rea,
Alias, quid queeque queai rea: qne
lectio non allena mihi ridetnr, si
snlHiadiatnr, dom certn rei jnncta
est.
551 PriBierea^ grandi toniiruy 4^.]
His 6. vif. continetor argumenti tii-
perioris confirmatio, de qna jam nos
satis V8. 5S5. not.
557 Nonne videa etiamy 4rc.] His 8,
vsa. continetnr responsio ad objeo-
tlonem prseoccnpatam adversns ter*
ras stationem in medio mnndi. Sed
de ea qooqne fnsins actnm est vs.
555. not QosB sententla de vi anl-
mfo Jam poSlta est iv. 884. et seqq.
nbi corpns ab anima moveri docnit.
638 T. LUGRBTII CARI
Propterea, qma tam conjancta, atqoe nniter apta, est ?
Deniqne, jam salta pemici tolfefe corpna &G0
Qais potis est, nisi vis anim», qa» membra gubernat T
Jamne vides quantam tenais natora valere
Possit, abi est conjancta gravi cam corpore ; ut aer
Conjanctas terris, et nobis est animi Tis ?
Nec nimio solis major rota, iiec minor ardor, ti65
ientet in nobis corfnu, qu^d coostat gravi cnere, ftciiicet eo quod adeo areie
juncta esi ei cognaia cum iUo 7 Demum quU pniesi eiiam ailoUere corpu eetod
taltatu, pra!ier poieniiam animm^ qum rtgk artue? Cermme iune fwmium 9«m»
virihuM poUere naiura exigua^ quando eti Juncia etiain cum )Hmderoso corpore,
quaiis e$i aer ubijungiiur cnm terri»f et qnalit est faeuUas amnue fo iicr6ts 7 Ne-
fue aotem orbia ooii» nnMo ampiiar, neque ^ aalor minor peieU etaty qnam a^"
^^^*^^^^**^*
B. 2.-556 uniieT apta edd. volff^. — 657 etiamque magno Ferr.— -659 Propterea
quedam V. ed. queedam Th. Ra. inier Mua. B. S. rapta V. ed. lli. Ra. rupia
Mii8. B. 2.— 560 pemice Vind. V. ed. BodJ. Voss. vet. Mos. H. 2. S. Caat. lli.
Ra. aiiollere O. V. marg. 1.--661 Qiitd Fab. Cfeech. Hav. Qiit Bodl. Qiiu
p. e. Nofrif, 11. V. aninuB qua m. g, V. ed. Vosa. L. B. Mns. B. 3. Cant. Qui p. e.
nobia n, v. q. m. g. Bodl. foia erasa est e Mns. B. 2.— 66S iam eorpart V. ed.
BodL— 664 On^unda V. ed. Mus. B. 2. S. Ferr. Tlu Ra. Ccn^iMdvs d O.
NOT£
661 Via asKimai] Aoinm. Periphra- videtor. Sic eoim et qnae apnd nos
sis. Sic vs. 664. et sopra vs. 558. sont ignea, si ex intervallo cemaotur,
665 fiec stntio aelia^ ^.] His 27. proot est seosas, cemuntor.' £z
vss. rorsascooscendit ioooilam Poe» qaibus verbia iotelligere possnaioa
ta, siderom magoitadioem explora- vix aiiquid certi deerevisae
toros ac meosuros ; redoxqne tao- rum de sidenim magoitudioe. Haod
dem certiores oos facit nulla parte secus ac oihil certi posuit de coeli ac
mijores aut minores esse solis, Xvaat^ siderom mota Laeretias snpra vs.
ac sideram aiioram orbes, quam a 627. £t vero tot ac tam diverasB
Bobis hinc cernaDtor : ot saltem noo sunt opiniooes de siderum nagoicn-
molto mijores aot minores esse poa« dioe, nt viz aliqoid certi de ea qots
se. Qnod ut confirmet, addueit in liabeat. Namqao i. Heraciito» fectt
exemplum igoes, qaos*in terris pro- solem pedis humaoi latitadini aeqna-
cul distantes ceraimus. Hi enim, io- iem. ii. Aoaxagoras mnltis vicibus
quit, ignes, sive conHnos sive eminos Peloponneso majorem. iii. Asaxi-
cernantur, non dissimili tomen mag- mander terrsB aeqnalem* iv. £m|^-
nitadine ceranntnr. Fides sit peoes docles iogentem ignia massam ipaa
Lacretiom. Sic aatem Epicams apud Inna majorem. t. Arclielaos sidcran
Laert. lib. 10. de sideram magoitu- omoiam maximafls. vl Plato inexco-
jdioe ioqoitar : ' Solis antem et reli- gitabilem. vii. Gieero immenaain.
quorom astrorom magnitodo, quod viu. .£gyptii octies terra majorena.
•d nos attinet, taota est, quaota vi- ix. Aiii, qaoram senteotiam qoidem
•detor. Qood ad ipsnra vero attioet, testantnr, sed nomina tacent Cicero,
aot m%jor est sol, qoam videtur, aot Tattus, et Philopooos, partibas am*
pauio minor, aat tantus est, qaaotos piius daodeviginti terra mijorem. x.
DB RKRUM NATURA hlB. V.
em»
Esse potert, noBtiis qnam Mnaibiis esse ridetur.
Nam, qnibus e spatiis quomque ignes lumina possunt
Adlicere^ et calidum membris adiare vaporem ;
Nihil ipsa intervalla in sis de corpore lilnrant
rHMMtria tenribui CMf. Nam e fttUmmriB loeujkmmm ilUM fii«lw< emiUre Uteem,
€t v^erre emlerem /ermdum ortuiMU oostriSy iUa \pea ioca intermedia nihU detra-
^^'^^^■^^^^^^^
Beotl — 665 D« Miis. B. 1 — 568 Ai&Mre edd. vntg. eemxe V. ed. Ferr.
Th. Ra. ceiidi Mas. B.2. Wferee Mns. B« 2.-569 NtUl nin inUrtme de Viiid.
V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. Mns. B. 1. 2. 3. Fcrr.Tli, Ra. Bas. marg.
V. marg. 2. NU ipei» ex intervaUie de Gryph. Nard. Bas. et Ald. sec. NUqu0
miei ex iniermUit de P. V. inarg. 1. O. Cant. NUul vieue intervaUie, et Nihit iie
intervaUie Voat. marg. NUul vieue i$UervaUa Oif. L. B. Par. Coat. mbrant P.
NOTiE
MntMOmmen sopties et viciet terrm
majoreni. xi« Cleomedes trecentiea
pfoziroe terra mi||orem. zii. Arls-
twciiaa non raajorem qniileni terra
trecentiM sexagiea octies, sed majo^
rem qnam dticenties qatnqottgies
qoater. xiii. Hipparclius millies
qninquagies terra mi^orem. xiv. Pin-
tarclmt refert qnosdam faisse, qni
fecerint solem terra majorem milliea
•eptingenties et vicies octies. xv.
Posidonins qninqnagies novies millies
trecenties et novies decics terra ma-
'orem. xvi. PtolemsBns centom sep-
tnaginta, aut saltem sezaginta sep«
tem partibus majorcm terra. xvii«
CopefBiGna centnm et sexaginta d«a»
bos partibna terta majorem. xviu.
lycfaa Brabens centam triginta no*
vem partibos terra majorem. xix.
iMdsbergias qoadringinta et triginta
qnalttor partiltas terra majorem. xx.
Kepplenis doceoties viciea bis nuUies
ni seiies deciea terra majorem. Qoid
ergo cevti statni poeset in liis tam io*
certia opinioBibM ? NibiisaBe. Hiac
noo oha te Arthimedea de solia di»>
BMtro accipieoda sic loqnitnr ; ' Id
vere aaamoare^ oon admodom in
promla eat; qaooiam neqne visna,
neqiHe mnnas, neqne orgaoa, qttibns
observatio pereipitar, fide digna
abnnde snnt ad accarate demoostran-
dum.' Hinc et Lactantias ait, ' De-
mentiom esse dinqoicere, ant scire
velle, sol ntruojne lantns, qoantue
videtttr, an molii» partibns major sit^
qoam omnis hvc terra.' Qnod au-
tem dictnm est jam de soKs magnitn-
dine, idem dicendum posse videtnr de
loBiB rt alioram siderum magaitn-
dine. Qnod vero ad solis figoram spec-
taty ne de ipsa qnidcm quidpiam de-
finitf Epicitnis : sed diait tantnm vera
esse posse Hta omnia, qnsB varii de
varia solis fignra opinantur. Inte-
rlm notabis diversas fnisse qnoqne
opinionea de solis figura. i. Py thago-
reiy Piatoniciy Peripatetici, et Stoici
globosnm esae soiem dixerunt. ii.
Anaximenes voioit tM latnm instar
folii ant iaminae. iii. Alii fecernnt
illom in disct forraaro. iv. Heraditua
volnit solem esae acaphsB iBstar in-
cnrvnnu Eandem qnoqne figuram
Innm ascripsernnty ac ceteris side-
ribns. Sed de his satis.
667 QuUiue e epatUe quontque'] Tme-
aia, pro, qnibnscumqne e spatiis.
569 LUfrani lUbant^ Detrakunt»
diminoanu At Lambinos semper
pro Ubare apud Locretiom legit (i^
mare. Hojas autem loci haec est sen-
tentia : £ quibtts spatiia ignea in ter-
630
T. L0GRBTII CARI
Flammarum^ nihil ad speciem est contractior ]gnis« 570
Proinde^ calor quoniam solis lamenque profasiim
Perveniunt nostros ad sensus^ et loca folgent;
Forma quoque hinc solis debet filumqne videriy
Nihil adeo ut possis plus^ ant minns^ addere vere.
Lunaque^ sive notho fertnr loca lumine lastrans, 575
Sive suo proprio jactat de corpore lucem ;
Quidquid id est, nihilo fertur majore figura^
Quam nostris oculis, qua cemimus, esse videtur.
knni de ccrpore igniumf neqve ignie minar appearet ocnlis nostris. AUfue iia, emm
ardor^ et lux e^ua §eU$ pertingant nsqne ad nastree eeneuey et epatia iUuetrentur
ab illif, stmejlgura etiam eolie debet ita apparere nobia ex ki$ hrferioribuM leeis
alte^ ui nihil queae aniyicere vere ampUue aut minue, Et Iwim, eeu it iUumimane
epaiia aUena tuce, eeujacit euum bmen de euo eorpore, quodcumque elt, nos voiat
tnmen/orma majere^ q^uem apparet eeee illa forma illim, quam videmue noetria
corr. in not. lUa ipea intervaUa nihU de eorpore libant «dd. rnl^. — 670 nihita
P. et edd. vnlg. coniracti originie V. ed. Th. Ra. Vind. Mns B. %. 5.~
571 quom pro 91101110111 V. ed. Th. Ra. Hoc ordine tss. hi scribnntnr in
V. ed. Vind. Vou. Yet. et L. B. Cant. 672. 573. 574. 571. deinde repe-
titnr vs. 672. In Vind. Mii^. B. S. vs. 571. sno loco deest, et seqnitnr vs. 574.
£t in O. vss. 571. 673. 674. omnino desont. — 672 loca tinguni Lamb. et alii.
vacant V. marff. 1. — 673 filumque Mns. B. I. Turneb. Hav. Bip. iUumque V.
ed. Th. Ra. Vind. Bodl. Voss. L. B. Mus. B. 2. 3. iitieieque Cant. V. marg. 1.
iUimque Oif. L. B. Par. luncique Oryph. mar|i;. Bas. marg. P. Ferr. Ald. Ihjmii-
que Oryph. Nard. Bas. Voss. mtLTg.Jtumenque Voss. marg. — 674 terie Cant. —
676 eine O. Mns. B. 2. no^o Cant.— 676 euo V. ed. Th. Ra. eua Bodl. Voss.
vet. et L. B. Mns. B. 1. 3. Ferr. euam reliqui. — 677 nUiU offertur P. Vind. V.
ed. Mus. B. 2. 3. Ferr, Th. Ra. Ald.— 678 quam Vind. O. Mns. B. 1. 91»«
NOT£
ris ad aliqnem locnm jacere Inmen,
et afflare calorem possnnt, ea ipsa
spatia seu intervalla nihil de ipsa ig-
nium magnitudine detrahnnt, neqne
diminuunt ; neqne ignes illi ad spe-
ciem sunt nlla re minores.
670 Coniraetior'] Minor.
672 Noetroe ad eeneue'] Nempe ln-
roen quidem ad visnm, calor vero ad
tactum.
Loca fiUgent'] Ita omnes, prteter
Lambinum, qni legit loea tingunty
snpp. lomine.
573 Hine] E terris, ex his locis tn-
ferioribns, nnde cernimns solem.
FUunuiue [eubUme] Aite, in alto, ut
ait infra 684. hoc est, in ccelo, ubi
soi est. Ita restitnit Lambinns. Pa-
rens tamen et qnidam alit legnnt, ii^
Umquef antiqna vex iilim, pro illic.
Est autem illic, pro in alto, teu ia
ccelo.
676 iMuaquey eive, ^v*] Hacteona de
sole, nnnc his 10. vss. seqq. de Inna.
Notko lumine'] Alieno Inmine. Sci-
licet pntant Innam non alio lucer«
Inmine, qnam eo qnod a sole mntna-
tor: alti proprio Inmine splendere
volnnt. Hanc litem non dirimit Ln-
cretins: sed ntramqoe proponit opi*
nionem. Probabilior tamen opinio
est lunam mntuari Incem a sole. It»
Festns, Catnlltts, Virg. i. Oeorg. et
Cicer. de N. Deor. 2. censent.
DB RBRUM NATURA LIB. T.
631
Nam prius omnia, qn» loDge semota tuemiir
Aera per maltumy specie confiisa videatar^ 580
Qaam miaai filam : quapropter lana necesse est,
Qaaadoqaidem claram speciem certamqae figaram
Probet^ at est oris extremis qaomqae notata»
Qoanta qaoqae est, qaanta^ hinc nobis videatar in alto.
Postremo^ quosquomqae vides hino astheris igneis, 585
Quandoqaidem^ quosquomqae in terris cemimus igneis,
Dam tremor est clarus^ dum cemitur ardor eorum,
oeuUs, Etemm res UUb omnety quaa procarf diBtmUs videmuM per wndhm dera^
ammreni nobii tndifHncia aepeetu, aniequam ceniamnt exiguam lineamentum
illaniiD. Quamioin^emf eum luna exhibeat nobii oerapieuam et evidentem snam
formam eiftguram, ricuii eot signaia ouia exiremitatibuoy oportei ui ex hi$ irferiori^
buM locio in subHmi appareat nobis tanta, quaniaUbet sit, Deniquey (qwmiam
ommesigneSf quos videmus in terrisy videntur aUquando variare aUquod minimum
^>**^^^>^>^>*t^^^>^^^
Cant. — 679 remislta edd. valg. — 681 Qua P. Vots. marg. Qmt Voss. Tet. et L.
B. ntMtiMi Mos. B. 2. Mtiiit Voss. vet et L. B. Voss. marg. fmiitiiiimi reliqni.
— 58S ostefis Vind. esieris V. ed. Th. Ra. — 684 QiMiila quoqus quanta est kinc
BodL Voss. vet et L. B. quanta sunt V. ed. Th. Ra. Quantaque sit nobis ian-
fa Atiic P< Ald. Quanta quoque sunt kincnobis O. Ferr. Quantaque sii iania lUne
nabis Mqs. B. 1. Quanto quoque quantaque sint ki$tc nobis Mns. B. 2. Quanioque
fmmque sumt kine nobis Mas. B. S. Quantaque sunt tanta kinc nobis Cant. V.
marg. 1. Quanta quoque est tanta kinc Oryph. Nard. Bas. Quanta kae eunque
Jmat tania kinc Bip. Delph. kaxfuvai Hav. Qmii quoque quanta est tanta kine
Voss. marg. Jiuat tanta Oassend. videantur Cant.— 686 kie Mns. B. 2.-686
fmmsque Mus. B. 2. hUeris V. ed. Th. Ra. t^if deest Vind. V. ed. Miis. B. 1.
2. Ferr.Th. Ra. Ald. karum pro igneis O. Cant. V. marg. 1.— 687 Dumque O.
NOT^
ris, tnnc proprias quasdam notaSyant
oris Unearoenta, aut staturamy ant
aiia ejnsmodi inspicies, qnibns iHnm
a ceteris discemas.
5B% Ut est . . . quomque'] lYnesis,
pro, utcnmqne.
684 Quantaquoqueestyikaeeunque'}
Stmiliter pro, qoantaciinque. .
QiMiita IFuaf] Antique pro sit. Sic
iv.6S8.ct alibi.
fltiic] £ tenris.
/n aUo] In ea snblimi etheris re-
gione, in qua est.
686 PostremOyquosquomqueydfc.^His
7. vss. posterioribos agit de sideram
aliomm magnitudine.
/Etkeris igneis'] Sidera, qusB «at ig-
nes ant ignea crednntur.
680 Speeie em^ksa] Non snbtiliter
distinctay neqne definita ; sed indis-
tliicta spede et aspectu.
681 QnoM Mtma [ffliNtmam] fllum]
Svpp. cenamus. Sensus est: Om-
nia, quae longe remota ceraimns,
prins oernimns ea conlusay qnam mi-
nimiim eornm-fiinm, hoc est^ linea-
meDtiim sen extremnm dnctnm ocii-
Us nsnrpare possimus. V. g. si regem
inter anlicos e longinqno loco ceraas,
primimi ez aspectu agnoscis esse bo-
minem tantnm, neqne eum a ceteris
distingnere potes. Non enim licet,
propter distantiam loci, proprias re-
gis inspicere notas, quibns fignra ii*
lios a ceterorum aulicornm figuris
difiert. Ubi vero proxime accesse-
632
T; LUGRBTIl CARI
Perparvum qniddun inteTdum matare videtnr
Alteram utram ia partem fflum^ quo longius absit;
Scire licet, perquam pauxillo posse minores 500
Esse^ yel exigua majores parte, brevique.
Illud item non est mirandum, qua ratione
Tantulus ille queat tantum sol mittere lumen»
Quod maria^ ac terras omneis^ coelumque, rigando
Conpleat, et calido perfundat ouncta vapore. 595
Nam licet iunc mandi patefactum totius nnum
Largifluum funtem scatere, atque erumpere Inmen ;
Hneamenfum tn vJtramque partem^ eo qwd j^rocul distent dum scilicet trepiditiifi
illorani ett adhuc viaaf et lumen eorum vtdetWy) hmc potee agnoicere omnee illos
ignet cetheriSf quo$ cemit e terris, non potte ette muUo mtiioref, vel pauxiUa taa*
tum et parva parte majoru^ qiiain suot. Hoc pariter iios videtur admiTaUUf
iiiinirnin quomodo tam parvut ille tol pottit jacere tam magnam liicm, ut impleai
et irriget aquora, et totat terrat^ et cotlum^ et atpergat omnia fervido ciUrt^
Namfue fieri poM^ utexHh imvms abustdefun» e( aipertm Jamt igniaai (•lina
Kerr. Ald. cremm' Man. B. I. ett deest Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra, Ald. Voas.
vet. et L, B. Mus. B. 1. 3. et Mns. B, $.—588 Per panm V. ed. Th.4[la. Per^
petwm Lamb. Oatsend. videniur Yulg.— 689 Alteram uiram Vind. Ferr. BmIL
Vo84, vet. et L. B. Cant AUeramuUram\. ed, Th. Ra. AUera utram O. Jliler.
irfraiii valf . quom longiut abtint edd. vnlg.— 690 Ordo veranam ia codd. lor*
batiir, boc modo se babentium : vsa. 689. 59%. 696. 694. 696. 690. 691. et
deinde viu 584. repetitur in P. V. ed. O. Cant.— 695 vaUdo V. m«rg. S.-*696
hune mundi Coat.— 697 alo<erf V. ed. Tb. Ra. ttare O.ftumtn P. Aid. Bip.
NOTiE
687 Dum tremtr ett darut'] Dnm
las illoram tremit ac trepidat; dam
lacent.
689 Filn»] Lioeamentam, daetam,
extreinitatem : va. 681.
Quo [eum'] Lamb. bene. Parens,
quo. [dem sensus.
69i iilud Uem nom ett miramdumf
dfc,'] His Sl. VM. de calore solia agit ;
docetqne qnamobrtm sol, cum tao*
tnlusy ac tam parva fignra prsditas
sit aat appareaty tantnm tamen calo-
rem tantumqae lumen mittere ac
profaodere queat. Gnjiu rei ratio*
nem hano reddit, <|iiod aot sol sit fona
omnium lominnm et igninm, nd qoem
cetera lomina, eeteriqoe conflDoot
igoea, et oode taoti igoes, taotMjoe
lomioa scatarioot atqoe mtttuotar
io immeosa totins muodi spatia:
qaemadmodum e fontiboa parvia orl-
ootor tamea et scateot iooga flaml*
oa. Vel qnia forte, Ucet parvoa sit
solia igois, incidit tamea ia aera, qai
sit aptus et idooeos ad magnom in-
ceodiom capeaseiidnm; sieot Inter*
dom ex ona scintilla tota» segotea io-
oeodnotnr. Vel qaia sol ambitor ig-
oibas, qooa non videre est, et qaoe
tameo certis temporibos ln terram
detrodit. Scilicet aihU ceHl in re
tam Incerta andet affirmare Locre-
tioa.
696 Perfundat . . • vetpore] Meta-
phora dacta ab aqois. Sic ii. 140b
' Quam aobito aoleat sol ortoa ten-
pore tall Convestire soa perfandens
omnia luee/
DB RBRUM NATVRA LIB. V.
633
Ex omni mando qaa» sic elemeDta vapore
Undiqae cpnveniunt, et sic conjectas eoram
Confloit^ ex ano capite hicc' at proflaat ardor. " 600
Nonne Tides etiam, qnam late parvas aquai
Prata riget funs interdum, campisque redundet?
Est etiam quoque^ ntei non magno solis ab igni
Aera percipiat calidis fervoribus ardor ;
Obportanus ita est si forte et idoneus aer, 605
Ut qaeat adcendi, parvis ardoribus ictus :
Quod genus, interdam segetes stipulamque videmus
Adcidere ex una scintilla incendia passim.
Forsitan et rosea sol alte lampade lucens
Possideat muitam ca&cis fervoribus ignem 610
Maaiiit Mioliirta^, H eopia lamiDii effluaif ad quem scilicet iia omnia iemina cahrtM
camfhami ex toiomoMda; ei ad qoem <m|/liianif iUorwn iia eonewrrii, wt hie totat
Mlor, qai mittitur, emamei ex Ulo taoquam ex uao foaie, Nonne eemie quoqae
fieamex^guufoaoaqMmampeinigeiampianraiaj ei exaeiaei areii? Fieripoieei
qnBfue, Mi eaier oeet^ aera ferfridii ardortbae de parvo tameo igne eolk : li/or*
iaeee aJer eU ita apiue ei aeeommoduetUipoeeit i^fiammari pereuesue Ufrioribue ealo*
Hbm, Queauidmodum eemimiue oHquando frugee^ ei paleam eoncipere laie magna
tRceMlMi ex ima eeintHla ignis. Fieri etiam pote8t/or(« at eotfulgene face roecida
oomiiaeai drea ee plariwumfUmmam rob oecuUie ignibue, ei quanutio eplendoreeii
Mos. B. 2. Delph.^08 quo edd. yo1|c. quia qaidam. vapora Nard. Baa. vapo»
rio volg. vaporee P. in not. eini proeie Mas. B. 1. O.— 509 comfeniani Qtf. Par,
Cool. eomleeiue Oif.— 600 Co^ftuai Oif. Par. Cont. Ani«, omisso «/, Mns. B. 9. —
OM rigei Mot. B. 9. eampooque P. V. ed. BodLTh. Ra. Aid.— 60S igne Mos.
B. S^-.e04 peroipiai Mos. B. 1. t. et edd. vnlg. pereipiiai Voss. L. B. preeei^
fOai Bodi. Voas. vet. Ferr. Tti. Ra. V. ed,praripiai P. Ald. Oi^pli. mwg. Baa.
—607 Quo Nard.— 608 iidctdire Voss. vet. et L. B. Accendi P. Cant. Oryph.
Nard. Cout. V. marg. 1. Ferr. Accipere edd. vnlg. Aceendere V. ed. Tb. Ra.
Bodl. Otf. Par. Bas. Mos. B. 1. 2. S.— 609 roeeae O. aUa Mas. B. S. laie
NOTJE
607 Scaiere'] TeHise coBjag. Diel<*
tar qoippe Scato, is, et Scateo, es.
8le T8.41.
[ffciaifii] H. e. eopiam hids.
ft08 QiHi [Qoo] Ad qocn solem.
Vapere [Foporis] CaloriSy ot passin
loqoitor.
•00 Coiieeiae'] Coelits, congresstts,
conciirsot.
609 JE)Kam9iio^]9icni. SOi. joB-
goBtDrhae doae particol». Slc Piaot.
Asiii. ' Atqoe etiam to qaoqoe ipse
sl esaes perennctatos me ez aliis/
*c.
604 Pereipiai] Occopet, compre-
hendat.
60r QwmI genue'] Ci^as generis»
qoemadmodnm, ot sspo monoi*
608 Adddere [Aoeipere] Lamb. bene;
L e. eoncipere* Sic enim loquitnr ▼!•
140. ' Aridior porro si nnbes aeel-
plt ignem.' Pareos et alii qoidam,
Aeeedere^ h. e. complere.
610PMi»dnrt]Sapp. Estetiamqno-
qne, ot : vs. 60$.
634
T. LVI^RVTIt CAAt
Circnm se ; doIIo qoi sic falgore notatas^
JSstifery in tantam radiorum exaogeat ictum.
Nec ratio solis simplex ac recta patescit^
Qao pacto^ a^stivis e partibas, iEgocerotis
contpieua, ut wilde mgeai plagam tewt^feram ardormm snornm. Neq^ wuea
neqme certa ratio patet nobis, quo modo ool peteurrat e partibug aetivis ad kyberuM
Wakef. ez cotij, in inarg. — 611 ^nt pro ee Maii. B. 3. S. eie Wakef. ez coDJ.
fulgure V. ed. Tb. Ra.— 612 JEstifer vi tamtum Voss. vet. Mitiferum uJt tantum
P. et edd. vulg. Metiferum uiantur Vind. Mns. B. 1. 2. JEtttferiuianltur Bodl.
Mo8. B. 8. Cant. Ferr. JEetiferi niotaniur O. V. ed. Tli. Ra. JEet^er friiantnr
Vofts. L. B. JEetifer uJt tantum V. marg. 1. JEst\ferum ui cinctu Voss. niarff.
exaudiat V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. aetum Vind. ietui Mas. B. S.— 61S ae P.
V. ed. Ferr. Aid. Tb. Ra. Oif. marg. Oryph. Nard. aut O. Cant. deest
Vind. Mos. B. 1. 2. fue vnlg. reetaqiue Mns. B. 1. certa edd. vnlg. — 614
Egloeerontis O. Mas. B. 1. Egloeeruntie Mas. B. 2.— 615 fluxus V. ed. Th. R«.
NOT^
Ctfcif] Obscurts, et subocolos non
cadentibns ; sic passim vocat atomos
cvcas, qosesensum ocnloram fogi-
iint.
611 NuUo qni titfulgore notaiuB] H*
e. qoi non folgeat, et ideo oon cer-
natnr a nobis.
612 TVmliun] Valide.
619 Nee ratio simplex] His S6. vss.
seqq. quaBrit Lucretius, cur sol de«
flectens a solstitio sstivo defiectit ad
brumam Capricomi : et contn. De>
inde cur Inna singulis mensibus pera-
git spatium, quod noonisi singulis an-
nis percnrrit sol. Cujus utrlusque rel
non unam ac simplicem causaro af-
ferri posse ait, sed multiplicem. In-
primis antem Democriti sententiam
ac placitum indncit, qai putavitside-
ra, qao propios ad terram acceduat,
eo mioos rapi posse motn ac torbine
Cttli sen primi mobilis. Cnm enim
■ol sequatur allqoatenns motnm cmli,
Gcelam vero subter delapsum non oisi
ssgre ic lento motn revertatur, hinc
fity nt sol tiardior feratar quam cetera
aidera fixa,. qua supra tpsnm ferun-
tur. Eadem de causa lona, quas sub-
ter aoiem movetur, remotior quidem
quam sol a primo mobili, terro vero
propior, fiaccidiore fertur motu ;
eamque prastergrediontur cetehi sig-
na. Quia vero basc sententi^ plnri-
bos difficuUatibns videtnr obnozla,
aliam proponit. Itaqae censet ao-
lem, lunam, et sidera reliqua ab aere
ipso impelli, qnem ab austro in aqni-
lonem alternisconatibnsferri vult,ac
stcnm rapere sidera cnncta: sicnt
videmns nnbila ventis ire ae dispelli
diversas in partes. Academicomm
in morem dispntatPoetade his rebna
omnibns, nihilqne certl aasignat, tum
propter rernm difficaltatem, cam
propter varias ia hisce rebos pbiloso-
pfaoram opiniones.
iStn^plex] Unica.
614 JEgocerotiM] Capricorai. .£go-
ceros enim signum est coeleste, qood
Latinis dicitur Capricorons; quod
siduii sol ingrediens efficit bramam,
sea brumale solstitium. Fabulantar
autem poetae hnnc foisse natnm ex
Amalthes nympbn capra, quem Ja-
piter retulit inter «stra, qnia cum eo
fuit eodem lacte edncatus: a vocibos
Grsceis otC, capra, et «c^mu, coroo.
DB RBKUM NATURA LIB. V. 635
Bminaleis adeat flexus \ atqae, inde reyortenSy 615
CSanceris at Tortat metas ad solstitialeis :
Lanaqae mensibas id spatiam videatar obire,
Aimaa sol in qao oonsomit tempora carsa :
Non, inqaam, simplex biis rebas reddita caassa est.
Nam fieri^ vel cam primis, id posse videtur^ 620
Democriti qaod sancta viri sententia ponit :
Qaanto qaseqae magis sint terram sidera propter>
Tanto posse minus cam cceli turbine ferri :
Evanescere enim rapidas illias, et acreis
Iiiminui subter, vireis ; ideoqae relinqui G25
Panllatim solem cum posterioribus signis,
Inferior multum quod sit^ quam fervida signa :
Et magis hoc lunam ; qnanto demissior ejus
Cursus abest procul a coelo, terrisque propinquat,
ctraitM Cuyrieorniy et inde redeat^ ul eeweertat ee ad eoleiitialee terminoi Cancri ;
ei qno pacto luna videahar fferewrrere stngnlis meneiims Ulud tpatiumf in quo eol
pereurrendo ponit tempora aMnua : non, tnquam, unica ratio data e$t de hie rebut.
J£iemm aut inprimie videtur id poen fteri^ quod opinio veneranda viri Democriti
elatmtf nenipe, fuo magie quaque astra eint prope terram^ eo minue po$ee rapi
eum impetu ae motu evH; putat enim relocee et vehementee iUiue cegli hnpetue
i^fra perire et minui^ et ideirco eolem deeeri pedetentim eum eequetUibue sideribuef
eo quod eit longe demieeioTy quam eidera ignifera : lunam vero multo demissiorem,
qumn ipeum solem, quo magie motus ^ue hnge dietat a aelOf et appropinquat ter"
^*#^****** ^*
—416 Cancri iter uti vertat P. Ald. Canterie ut vertae V. ed. Th. Ra. meta»
abeit Mus. B. 1. Edd. nonnullff ponunt §e post meta», — 617 mensibus ad P.
V. ed. Th. Ra. Ald. menais ic< id P. in not. tideat V. ed. Tb. Ra.— 018 tempore
V. ed. Tk. Ra.— 619 Nonnunquam P. V. ed. Th. Ra. Ald. Gryph. marg. Bas.
marg. kic rebus P. Bait. causa sunt Vind.— 620 vel deest Mns. B. 2. primus
Ferr. inprimis V. marg. 1. forte videtur O.— 622 in pro sint V. ed. Voss. L. B.
O. Mos. B. 1. 2. 3. Cant. V. marg. 1. sidera tendunt V. marff. 1.-624 atrisMm.
B. 1. 2.-626 jMsterioribus ignis P. V. ed. Bodl. O. Vind. Mos. B. S. Cant.
Oryph. marg. Bas. marg. V. marg. 2. Ferr.Th. Ra.Ald. — 627 imi^m P. Vind.
y. ed. BodL O. Mos. B. l. a. Cant Ferr. Th. Ra. Ald. Bas. nudto ¥ulg.~4»28
NOTiE
61dOm«erlsl DicitorCaiicer^eiis: qood torbinis tn morem circamvol-
et Cancery cri. Yitur.
6S0 Kamfieriy 4«.] HIs 16. vas. con* *626 ReNiffM] Snperari celerilate.
tiiietnr DenM>criti sententia, de qua 627 Inferisr^l Hnmilior, demtssior,
Ts. 61S. not. loDge infra.
611 DemeeriHq^y ifc,'\ H. v«. po- 628 Hocl Supp. sole, quo luiw ia-
sitM €st III. S72. fertor est.
62S CeM turtem\ Ccelo, motu coeli :
636
T. LUORBTII GARI
635
Tanto posse minns cam s^^nis tendere cnrsnm. 680
Flaccidiore etiam qnanto jam tarbine fertor,
Inferior qoam sol, tanto magis omnia signa
Hanc adipiscnntnr circom, pneterqne ferantnr.
Propterea fit, ut hsec ad signam qnodque revorti
Mobilius videatur, ad hanc qnia signa revisnnt
Fit quoque, ut e muRdi transvorsis partibns aer,
Altemis, oerto flnere alter tempore possit,
Qui queat asstivis Innam detmdere signis
Brumaleis nsque ad flexus, gelidumque rigorem :
Et qui rejiciat gelidis ab frigoris umbris
^stiferas usque in parteis, et fervida signa.
Et ratione pari solcm stellasqne pntandnm est,
Quas volvunt magnos in magnis orbibns annos,
rw, eo minuB pos$e celerare motum nmm cum aliis sidenbuM : et vero qwo
eior eircumagUur motUf qumn §ol, eo matfie cetera ndera aMsequuntw eam^ et
volminiur eirca eam, et prteterfrediMHtur eain. Ueo accidit^ ut ea videatmr
regredi velociue vernu quodque tidue, cum tamen tidera retertuntwr vereue iUam*
Aeddit etiam^ ut appoeius aer queat altemaiim ejflaere certo tempore e contrariu
regumibue mauMli, ^Mt poaeit peUere atdem t mderibua afelivie uaque ad eiremtm
ktfbemi tolsiitUf et utqiie ed gelu /rigidum : et alter aer qui repeUai euiMlew
ftolera e /rigUUe tenebrit rigorie ad partea €eatiea$^ et ad mdera itsImmu Et pari
mod/a eredeiium eat Umam et aidera^ qum veraani longoa annoa temperit i» magnia
640
et quimto Lamb. et alii.— 63 1 Flaceidior Vind.V. ed. Bodl. Mus. B. 1 . 2. 3. Cant.
V. marg. l. Ferr. Th. Ra.— 633 Hac Mns. B. 2./tfran/iir V. ed. Th. Ra.>-634 id
pro ad Miu. B. 2.-635 videaniur Mu8.B. 1. qua Ferr.V. ed.Th. Ra.— 636 emim-
di Cant. eundi Mns. B. 2.-637 AUerius Mus. B. 1. attere temporeV, ed. I1i. Ra«
—638 aolem detrudere vulg.— 639 rigoreY. ed. rigcret Tli. Ra.— 640fffUdiuCaat.
ab P. Ald.ad V. ed. Th. Ra. a vnlg. unbria Cant. imbriaV, ed.Th. Ra.— 642 hmam
pro aolem vulg.— 643 wrbUma Ferr. V. cd. Tb. Ra.— 644 Aertia P. Ald. AcribuaV.
VOTM
630 Tendere curaum'] Celerare mo«
tiuDy conlendere cmriom.
631 Turbine] BAotn, vertiginey vs.
623. not.
636 Fitquoque, ut emundiy ^-c.] Hls
13. vsfl. eontinetnr altera opinio, qa»
Epicarifait, de tolis grenn et regves-
8« ab alterotro ad alteratrom tro|rt-
cam, Cancri et Capricomi. Qaam icn-
tentiam retnlimns jam sapra V8. 613.
DOt. PreterhaadhtaftopinioeeSyfnilet
tertia, qaam Cleanthi ascribit Cicero
de N. Deor. iii. 1$ antem humidum,
qaod e terra et mari aorsam tollitiiTy
caasam esse volnit solstitii et brnmse^
qnasi sol pabalam secfaatar» Hsec
enim faabet Clcero citatus : ' Qnid
enim ? non eisdem vobis placet om-
nem igaeai paata indigere, aee per-
manere allo modo posse nUi nlalat i
alt antam solem, lanam, et rcHqaa
astra, aqais aUa dolcibttSv alia. flMf^
nis ? eamqne cansam CleamllKS aficrt,
cnr se sol referat, aec lengias pnigre-
diatur solstitiali orbe, itemqne bnk*
mali, ne loegiat diicedat a cibe ?'
DB RfiRUM NATURA UB. V. 637
Aeribus posse, altomis, e partibRs ire.
Nonne yides etiam divorsis nubiia vmtis &45
Divorsas ire in parteis» infema snp^mis ?
Qui minns illa qaeant per magnos eetheris orbeis
iBstibus, inter se divorsis^ sidera ferri ?
At nox obroit ingenti cal^ne terras,
Ant, abi de longo cursu sol ultima coeli 650
Inpulit, atque suos ecflavit languidus igneis^
Concussos itere^ et labefactos aere multo ;
Aut quia sob terras cursum convortere cogit
Vis eadem^ supera quse terras pertuUt, orbem.
Tempore item certo roseam Matuta per oras 655
fir«idw pcragendit, pofM ferri ab oert&a» c fori^uM aUtmU, Nmme cernit qM"
fue nubeiferri a veiiis conJtrariit in partes eoutrittriatf v. g. qua imfra nad ire
coBtr» iUas, tpug mipra tiuU ? Qmre pariter attra non poteeHt ire per iMgnof
drembe ^heris piilsa eontrariie inier se metibn» 7 Nox amtem operit terrat mag'
nu tenebrit, vel eum tol pott wtagnwn motum tetigit exiremnt partes corft, et eum
fatigatut exHnxit tuatjlammat iabrfaetatat itinere, et fractat pbtrimo aere ; vel eo
qmod eadem potentia, mue detuUt globum solis tuper terrat, eogit agere tmtm
ntotnm tubier terrat, Simiiiter Matuta Dea eerto tempore devehit rotcuiam Auro'
« ^^^^^1»»^^ ^^
ed.Tik Ra. Aereit Ferr. Aerit O* Mdb. B. 1. a partibus Mns. B. 1. 2. et edd*
▼ulg.— ^7 Uk Ferr. V. ed. Th. Ra. Mus. B. 3. queat Miis. B. 2.-648 Deest
Mds. B. 2.-649 Ac voxV. ed. Tli. Ra.^650 Ae\. ed. Th. Ra. At Mus.
B. 2. %. Att O. tol uUimaWnd. O. Caot. tolcet ima V. ed. Tb. Ra. Voss.
▼et. et L. B. Mus. B. S. tolvet intima Mns. B. 1. tolve ima Mus. B. 2.
eoi tNltaM Ferr. tol extima V. et edd. vnlg. — 663 oonvortere Voss. yet. eon*
veriere reli<|ai. — 654 m^aVind. V. ed. O. Mus. B. 1. Cant. tupera reliqai,
— 655 roteam Matuta P. Mus. B. 1. Ald. Bip. Hav. Delph. rostfa matera Vind.
O. Mtts. B. %. Ferr. roseam iikUKra Voss* vet. et L. B. Cant. rote aiiial«ra
NOTiE
649 At nox obndtf i^e.] His 6. yss. globns terminare ac dividere vide-
expKcat cavsas noctis. Bene qaidem, tar.
ot parerat, caiisam noctis in solis re« 651 Jgneitl Caiorem et Inmen*
eeetum r^icit : at minas sane pntat 662 iiere} Pro itinere. Veteres
•olero reeedere, ac teoebras referre^ qnippe dicebant Iter, iteris: et itiner,
qnia longo itineris carsn labefactatns itineris. Hinc vnlgo dictam est
proprios Jamjam ignes efflavit. Re* Iter, itineris. Stc Nooins. Sic Ma-
siplsdt tamen dnm aliam, qnm vera nil. i. 88. ' Fecit et ignotis itioer
•t germaM est, ratiottem reddit, oommercia terris.'
Bempe» qnia sol pari vi ac potentia 654 Supra [««psra] Pro sopra, nt
vicisiim et todesinenter fertnr snper ssBpe monul.
et sabtor terras. Dnm igitor deprl* 655 Tempore iiem eerto^ 4^.] His
mitor s«b lerras, noctis tenebrsB sn- 24. vss. qo«rit Locretins, cnr fiat
periores anras occopant. Avrora. Varias qoidero eaosas red*
. 650 VUima [extima] ccfU] Eatre* dit>i. velquia solrevertensanticipat
mas, seo imas partes c«li ; nempe c«lam et prsevio lomine perfandit,
qoa parte mediam ccelnm terrarnm qaod novae iocis, novaeqne diei index
688
T. LUORBTII CAAI
JBiheris Anroram defert, et lumina pandit ;
Aut, quia sol idem sub terras iHe, revortens,
Anticipat coelam^ radiis adcendere tentans ;
Aut, quia conveniunt ignes, et semina multa
Conflnere ardoris consuerunt tempore certo,
Quae faciunt solis nova semper lumina gigni.
Quod genns, Idasis fiuna est e montibus altis
660
rojii per regione» atkeriBy H aperit Iveem dtei : vH eo quod idem eol iUe reiienM
deetAer teme anteoccupat dlumf conatue Hluetrare iibuL suis eplendoribuM :
vel eo fiiod pharee ignee congregamtwr, et plorea aiomi ealorii eoUta firat em-
eurrere in onani certo tempore^ qua faciunt nooam lucem eoli» perpetuo generari,
Cmjumodi rumor e$t ignes diffiuoa videri ex tummie Ida monltiM verticibu», <v-
^^^^^ ^■^^^^^ ^
V. ed. Th. Ra. Mnt. B. 2.^^56 d^^errtf Vind. d^erteV, ed.Th. 13iu,defleH
et Vo8S. L. B. dyfert et Vois. vet. O. Cant. Voss. marg. difert et V. mar^. 1. —
657 inde pro iUe Mus. B. 2.-659 cum veniunt P. in not. eydera multa P. m not.
—662 JdacieV. ed. Th. Ra. IdiofAe Mus. B. 2. a O. tn Mus. B. 2. deest Mns.
NOTiE
eit :' II. vel quta in eam coeli partem
multa caloriii et lucis semina conve-
niunt, quae, antequam in mastam et
discum solis coaleBcanty previum
eroittnnt lumen. Quod quidem con*
tingere ait iis, qni e summo montis
Idae vertice solem exoriri cernuut,
Placet referre liie verba Mel» de
situ Orbis i. 18. ' Orientem solem
aliter, quam in aliis terris solet
aspici, ostentat : namqne ex snm-
mo vertice ejus speculantibus paene
a media nocte sparsi ignes passim mi-
care, et, ut lux appropinqnat, ita
coire ac se conjnngere videntur, do-
necy magis magisque collecti, pau-
ciores snbinde, et una ad postremum
flamma ardeant. £a 'cum diu clara
et incendio stmitis effutsit, cogit
se ac rotundat, et fit ingens globns.
Diu is quoque grandis, et terris an*
nexus, apparet; deinde paulatim de-
crescens, et, quanto decrescit, eo cla-
rlor, fugat novissime noctem, et cum
die,jam sol factus, attollitur.' Item
Diodori verba referemua jam infra vs.
662. Haee autem postrema sententia
tribuitur Epicoro et Epicureis. Hi
namque voluerunt novos soles quoti*
die oriri, et extingui. Cleomedes lib.
II. cap. 1. Neqne, nttestatur Servins
in I. Oeorg. Virg. dixemnt ire solem
per alterum hemisphserium : «ed sem-
per ab . ortu fieri orbem soiis ; aut
saltem nova solis lumina acoendi, at-
que veteris solis reparationem fieri.
Qttod quidem fieri posse variis con-
firraat exemplis, qns jam sigillatim
expendemus. Vemra, ut sspe jam
roonui, nihil certi decrevit Epicuras
in hisce rebus difficilioribns.
Matulta\ Cicero de Nat. Deor.
III. ' Ino Dea dicitur, qnsB Leacothea
a Oraecis, a nobis Matnta dicitnr,
cum sit Caduci filia ;' i. e. Anrora.
662 Qiiod genuM'] Qnale, cnjtis-
modi, enjos generis, &c. Sic passim
loqnitor.
/dtfts fliioiitt6iis] In Ida, qni mons
eat omniom, qoi sont ad Hellespon-
tom, altissimos, inqoit Diedoros.
'Qoanqoam latns ejos tantnm oeci-
dentale respicit ad Hellespo|itam :
orientale ad Mysos declinat, ex qoo
parte aqu» multae defluunt : septem-
trionale pertinet ab angottiis Abydi
DB RBRUM NATURA LIB. V.
689
Disparsos igneis orienti Inmine cemi ;
Inde coire globnm quasi in unnm, et confacere orbem.
Nec tamen illud in hiis rebns mirabile debet 665
'Esse, qnod ha3c ignis tam certo tempore possint
Semina conflnere, et solis reparare nitorem.
Mnlta videmas enim, certo quae tempore fiunt
Omnibns in lebus ; florescnnt tempore certo
Arbusta, et certo dimittant tempore florem : 670
Nec minus in certo denteis cadere inperat aetas
^nmte Inm «olis. Dewi§ cemctmn veUiii t» wnm ^emerwKMM^ et ejkere globum,
Neque iamem ittud debet viden admirabiU in ietie rebue^ nempe quod ha atomt
ignimm fmemU eoneurrere in unnm iam certo iempere^ ei refieere eplendorem «o-
He, Namque eemimu» multae ree^ qua fiunt etato tempore in cunetie rebue :
T. g. urboree fierent etato anni tempore^ et etato iempore depommt VMmfierem,
JBtas non minus Jubet dentee deddere nobis tn etato (CMpore, impubeeeentem
^^^■^^^^^^^^^
B. 1.— 664 Gefnfi/eie\. ed. Th. Ra. conficier Hns. B. l.— 666 peeeitY. ed. Tb.
Ra. Vind. Mas. B. 8. poeeet Mns. B. 2. — 069 In V. ed. Tb. Ra. desnnt omnet
▼oceslnter Jforefcioif nujnsce verflns et ^^Dore ▼enientis.— 670 dein mittunt
Voss. Buurg.— 671 incerio P. Cant. Ferr. Ala. £t qu» seqnuntor minuM usqne
NOTiE
ad Aapom et Ciiycennm agniroy et
ad Propontidera. Prster, ad Mele
testimoninm de modo ct fignra qoi*
bns sol oritur iis qui orientem illnm
cemnnt ex alto monte Ida, placet et
Diodorl yerba referre, qnn tont lib.
XTiT. ' Res singnlaris et admlranda
bnic Idae monti accidit. Nam circa
ortnm Caniculae tanta aeris circum-
fmi in vertice montis tranquillitas
est, nt ▼entomm flatni Tertez snper-
emiueat; et, nocte adbnc existeote,
exoriri sol videatur, non figura circn-
lari toraatns, sed flamma bacillac
dispersa : adeo nt plures ignea vide-
aatur ikiitorem contingere, qui qni-
dem paulo post in unam cogantor
magnitndinera, donec spatiom fiat
qnasi plethri tergemini ; ac, tnm de-
mnm die apparente, apparens com*
pleta solis magnitndo solitam diei
Incem exbibeat.'
663 Onenii fointne] Of iente Sole.
665 Nec tamen iUud in Aait, 4^.] HU
18. vss. posterioribus confirmat variia
exemplis rem ita se babere posse, nt
congregatis igniom seminibns soles
riios atque alios semper splendere
ac regenerari dicamus. SIc enim, in-
quit, certis ac statis anni temporibns,
I. arbores florent et deflorent : ii. tic
certo aetatis tempore dentes bomini-
bus crescnnt et decidnnt: iii. sic
certis aetatis annis impnbes bomo
pubescit, et puber demittit barbam :
IV. sic certls in anni partibns fiunt
fnlmina, nix, imbret, nobila, ventl.
Scilicet quia natnr» seqnitur semper
eum ordinem, quem res babnerant a
primo suo exortu.
667 Semina'] Atomi, corpnscnla.
670 CHmittunt IDemittunt^ Bene ;
i. e. deponunt. Lamb. dimittuni,
671 Inperat'] Sic i. 170. et teqq.
hsec eadem fere protecntus ett omr
n&a.
040 T. LUORBTJI GARI
Tempore, ct inpubem molli pobescere veste,
£t pariter mollem malis demitteie barbam.
Fulmina postremo, nix, imbies, nubila, yentei,
NoD nimis inoertis fiunt in partibiia anni, 075
Namqne, ubi sic fuenint canssanim exordia prima,
Atqoe ita res mundi cecidere ab origine prima»
ConsequifiB quodqne est jam remm ex ordine oerto.
Crescere itemque dies licet, et tabesoere nocteis,
pnernm vettiri ienui lanugntey et dmiiUer obradere temtem barimm e gemt.
Deniqiu fiUmimaj niXf plHVUB, nMbe$j oenH, tton fimnt Htmtinii in imeertie jmt*
iUm» flimt. Etenim nrm primnm pnma iniiiei emmrwm Ua ae kabere eegpe^
rtmt^ (t «tcfff ree mundi evenenni a primio sno exorin, naiwrm remm eemeetda eti
poeteaeertmn erdinem. DatumeetetutmdieiaMgeref et noete» Umgneeeere; etdin
ad incertis in Tt. 675. desnnt Mns. B. l.~67S dhnUtere P. Vind. V. ed. Mnt.
B. 1. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald.^674 PlnmtRa V. ed. Mus. B. 8. Cant.— 675
iVon mtm» incertie Gryph. P. V. marg. 1. O. Non minu» htec certiM Fab.— 676
Rejiciunt Lamb. et Fab. iVomftie uti eanxenaU Creech. fueruU P. Mus. B. a.
Ald. Gi7ph. marg. Ba«. mnrg, fuerant O. — 677 Nom^e Fab. Lamb. Oasaend.
mti MuB. a. 2. S. et edd. Tulg. — 678 Coiiaef vue Voss. vet. et L. B. Gronov.
Coneeque Vind. CcneequaV. ed. Th. Ra. ConMfttt^Mr P. Mns. B. l. Ferr. Ald.
Ccnsequere Bodl. Mus. B. 8. Ccneeqnetur Mus. B. 8. quodque ett P. Gryph.
marg. Bas. marg. 9110911«, sine e»ty Vind. V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. Mnt.
B. 1. 2. 3. Ferr. Coneequa natura edd. Tulg. — 679 licet deest V. ed. Th. Ra.
NOT^
672 Veetel Lanugine. Sicvt.8L6. 24. vss. varias ttem refert cansas in-
et887. Undeinvestes, i.e. impnbercsy cremcnti et decrementi dierum ac
Nonins. Sic Virg. JEn. viii. 669. noctinm alternatim : i. causa ex ccelo
' Anrea canaries oliis, atqne anrea dncitur, quas sane germana est ratio.
Testis.' Hoc est, lanugo, barba. Itaque docet diea ac noctcs crescere
676 Non mmtj ineerti»^ 4po.] Bene ; et decrescere alternis perpetao certis
aiii, iioii mtmts ta certi», ifc. Nod anni partibns, pnta hyeme et sestate,
male. Quo vero anni stato tempore, propter obliquam sodiad aitnm,
aut saltem frequentins fiant, docebit qnem sol decurrit perlustnms terras
VI. t66. et seqq. de fulmine: infra snbter et snperne. Oritur itaque
jam vs. 745. de nive, et alibi de diemm ac noctinm inaeqnalitaa ex
Aliis, obliquo sphaersB aito. Unde lit ut,
676^mR9ttf,ti6t,4pc.]Hunc versnm qni continno frunntur apqninoctio,
non Lucretianum sed spurinm censet nempe qui sub aequatore degnnt, iisi
Lambinus. Quanquam non aiienns utpote sphaeram rectam habentibus,
omnino videtnr. nuUa sit unqnam dierum ac noctium
Fttfnm<] Pennltlma corripitur. Sic inaequalitas, sed aequaiitas continua.
alibi < occidenint,' &c. Qui vero versns altemtrum poiuro de*
678 Ccneeqwm [Coitseftui] Conse- gunt, iis longiores ant breviores sont
<)uens. dies ac noctes, quo longius aut pro-
679 Creecere Uemque dies, ^c.] His piua accedunt ad polnm ; aestivaque
DB RBRUM NATURA LIB. V.
£t miaui luces, qaom ttamaai augmBa aoctea ;
Aut» quia sol iden, sub tenraa atque aa|ieisie,
Inparibus cunreDS amlractibua» setberis ovas
Partit, et in parteis non 9dqfmB dividit effben,;
Ety quod ab altemtra detmx it parle» repeott*
Ejus in advorsa tanto plus parte, relatos ;
641
«80
665
d€cre$eer€^ enm noctes tueipiaut augmentumf vel eo quod idem §ol, pefewrren» regia»
nte eetkerie ituequalibue JUxSbm» eubter terra» etsupra, dividii et partitur globum
mumdi iu dua» fforte» imaquaU» : et, quod a^fert ab aUtruira parbBf reddit iUnil m
parte oppoeita, qu» magi» revectu» eit ad eaoi, donee pertigerit ad iUud »idu» eeeli^
^^^■^^^^0»»^^
erebesoer» Mm, B. 1. — 680 DeestV. ed. Th. Ra. conaumant Vosa. L. B. eum
MMtmC BIu». 19. % agmim Miis. B. I . Ferr. noctis Mus. B. 2. nocte» augmina
Mjmm^ F. AM. — 68§ ik parUm» P. Ald. Imparibus reponit P. ia not. peragen»
u— 684' ditraetu» Mus. B. 2.-686 Domcum Lamb. et alii.—
NOT^
dienmi ant aoolitt^ loagitiidiae hgfft»
BAlem kwovilaloni eompeosant. Qni
i^evo rnot iq sphaMra raaidme ofoliqua,
hoc est, snb altemtro polo, ii sex
menses Incis continufle et vicissim to-
tiflem Boetivae nmbne obttnent ; ral*
nimqne mn fit id, qnod ait Plinias
!▼. 12. Ipso» ^sereFe matntims, raeri-
dle metere, occidente sole foetos ar-
bomm decerpere, noetibns in speciis
Gondi/ &€. Sed de his eonsnle anno-
tiitiooos Doetraa in lib. i. Mnnitii a
Tt. 561. ad V8. 682v Hiec igitnr i.
causa vera et germama est. ii. cansa
ignobAior est : qnast aeris crassitndo
miyor ant miuor efficeret nt tardins
ant citins sol terris exoriretur. iii.
caatfiy qnm inflrma est; qnasi ideo
dles ant noctes longiores sint ant bre-
viores, qoia citius ac tardius alterna-
tlm conflnnnt semina Incis ad repa-
ittBdom solis nitorem. Hoc tamen
videtur annotare Poeta, dum faano
lertiam sabiiectit causam, quod et
vnlgus annotare solet: nempe non
nnina diei aut noctis, sed et Auror»,
it vespertiiii crepnscnli moram ac
brevitatero. Namque duratio quoque
AurovflB, qnamvespertioi crepns-
cnli in sphsra obHqna est inspqualis
per annum: prdixior quippc per
«statem, contractior vero per hye-
mem, (nisi quod non, nt crepnscnlnm
vespertinnm longissimum est snb
vstivnm solstitium, ita et brevissi-
mnm sitsub brnmam; cnm brevissi«
mum potins nonnihil sit ante veraum
et post antnmnalenqninoctium,) qna-
teniis cum crepuscnlnm ant mane in-
cipiat ant vespere desinat, quando
sol est infra horizontem octodecim
gradibns secnndum perpendicnlum
acceptis ; arcus circuitionum solis,
qni cumiiUs gradibos ant mane ascen-
dit, aut vespere descendit, sunt pro-
lixiores per estatem, et contractiore»
per hyemem. Adde quod h»c inae^
qualitas tanto major sit, qoanto ma*
gis ab sqnatore reccditur. Sed lon-
gius esset bsec prosequi.
Tabeecere] Minui : vs. 680. Sic ii.
1170.
680 Luce»] Dies : vs. 670. Sic locu-
tns esl II. 180.
682 Amfractibu^^YiUf flexibu8,cur«
sibus sinnosis.
683 Orbem] Totuni mundnroy coeli
et terrae globum.
Dekph, et Var» Cla»,
Lucret.
2 S
«43
T. LUCRBTII CARI
Donec ad id signnm coeli pervenit, nbi anni
Nodas noctnrnas exceqaat lacibas umbras :
(Nam medio cursa flatas Aqailonis, et Aastri,
Distinet aeqaato coelum discrimine metas,
Propter signiferi positaram totias orbis>
Annaa sol in qao contandit tempora serpens^
Obliqao terras, et coelam^ lamine lastrans ;
Ut ratio declarat eoram^ qai loca coeli
Omnia, dispositis signis omata, notarunt:)
690
tn quo qwui einguhtm anni reddU tenehra» noeti» aquale$ diebut, iVcmfiie i» wudio
cwrmflalhu aquilonit et auetri, ccgtum tenet terminot cam «equaU disparitaU, ob »'
tum totiu» circuU eigntferi, in quo eol repens conterit tempora aiuiaca, perbutrane
obtiqua tuce catwn ac terras : veluti ratio iUnrumj qui tignaoerunt^mnee parias ceeU
decoratoB ftuis sideribuB rite ordinatis, ostendit, Vely quod aJir densior est in certis
687 Ahnis P. Oryph. marg. Ald. MaXusY. ed. Th. Ra. Bodl. Modu» Ferr. V.
marg. 1. extgquant P. Orypb. marg. et aquai Vots. vet. — 689 Destinet Voss
vet. O. IMUis. B. 1. 2. Delph. DistruU Bodl. metans Ferr. mtfthram P. in BOt-
—691 iniquo Ferr. V. ed. Hi. Ra. contudit Vind. Voss. vet, et L. B. Cant.
NOTiE
686 bonec [Donicum'] Donec. Sic
II. 1114. et infra vss. 706. 875. His
aiitem 9. vss. seqq. prteclaram et ele-
gantem institnit aequinoctii descrip-
tionem. Dnptex est signum, in quo
aequlnoctinm contingit, Aries et Li-
bra, in cujus utriusqne initio mntna
fit a^quatoris et xodiaci intersectio.
Oua in intersectione sol constitntns
dies noctibns et noctes diebns pariter
aeqnales reddit. Qnod qoidem semel
continglt circa 22. diem mensis Mar-
tii, et iterum circa 24. diem mensis
Septembris.
Anni Nodus'] Nodnm anni vocat
illam zodiaci et aeqnatoris intersectio-
nem.
688 Medio cvrsu flatus^ ^c.] Snpp.
in : li. e. ioteraqnilonem et austrum,
seu inter solAtitinm aestivum, et bru-
mam ; nenipe in aequatore, in quo sol
cnrrens quasi medins lucet inter sol>
stitium et brumamyseulnteraustrum
et aqnilonem, qui venti snnt, hic a
septemtrionci ille a roeridie flans, et
quos vulgo accipinnt poetae pro sep*
temtrionalibns et anstralibus partiboa,
sen pro aeptemtrionali et merfdionall
polo.
689 Metas'] Nempe tropicum Can»
cri et tropicum Capricomiyqnaesunt
duae metae, ad quas sol accorrit, sed
quas non praetergreditnr. In tropico
Cancri fit solstitinm hyemale. Ad
has antem metas cnm sol pervenit,
iter sunm flectit.
690 Signiferi] Zodiaci, in quo coo-
tinenturduodecim signa, qnae gol ain-
gulis annis decorrit ; et qoae boc dia-
tich. continentur: 'Sunt Aries, Tan-
rnsy Oemini, Cancer, Leo, Virgo,
Libraque, Scorpius, Arcitenens, Ca-
per, Amphora, Pisces.'
691 Contundit] Conterit, coniomit.
Sic vs. 618.
693 Eortffn, qui^ ifc^l H. e. Astro-
logorom, et eorum qni scripsernDt
phaenoinena.
694 DisposUissignis] Nempe in aoa
nomina, in snas formas^ in suas sedes.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
648
Aut, qnia crassior est certis in partibns aer, 695
Snb terris ideo tremalam jabar baesitat igni,
Nec penetrare potest facile, atqae emergere ad ortas ;
Propterea^ noctes hibemo tempore long»
Cessant, dam veniat radiatam insigoe diei:
Aat etiam, qoia sic altemis partibas anni 700
Tardins, et citias, consaenmt conflaere igoes ;
Qaei faciunt solem certa desurgere parte.
Lana potest, soUs Tadiis percussa^ nitere ;
partUms^ ideirco lumen trepidan$ pmmw diarnaB lutrtt tubtfr terra§: neqme pot-
ett permeare eommodey et ateurgere ad exartum, Ideo noctee rettant Umget kyemaU
tempore, donee lumen mieant diei oriaiur, Vel etiam eo quod ignet toliti tunt al-
iermt partibut ami eontenire velociut et lentiut^ quifoieiant oriri tolem de eertu
parte eceli. Luna icta lamine toUt potett tueeref et in diet exhibere nobit hieem
etntundUur V. ed. Th. Ra.— 606 igni P. V. ed. ignit rellqai.^07 utque Mns.
B. 1. nee Ma«. B. 2. mergere Vind. Mus. B. 2. emerge V. ed. Th. Ra. injungere
Mo*. B. S.— 600 venU Miia. B. 2. 8 — 700 quia etiam Cant. tit pro tic Mns. B.
8.— 702 faeiant P. V. ed. deturgere Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald. P. Bodl. Mas.
B. 1. 2. 8. Cant. de turgere valg. Deinde in libris omnlbos pneter Bodl.
Vo««. vet. et L. B. Mus. B. 1. venit vs. 718.— 703 perculta P. Vind. V. ed.
NOT/E
606 Autj quia erattior ett, tfc.1 His 6.
vfs. cootinetur ii. caasa, seu ratio in-
crementi et decrementi diernm ac
noctiom, de qua sopra jam vs. 670.
DOL
IW6 Ignilignu'] Lncis, Inminis, diei,
aot solis.
607 Ad ortut"] Ad nascenddm, ad
ezoriendnm.
700 Aut etiamf ^.] His 8. vss. con-
tinetar iii» ratio, de qoa nos iiem sn-
pra vs. 670. not.
701 Ignet'] Vel potias, Semina ig-
sinm, nt ait supra vss. 60. 667.
702 Certa deturgere [tf« turgere']
parte] Anastrophe ; pro, * de certa
parte snrgere.'
703 Luna potett, toUt, Sfc.] His 47.
vss. seqq. qoaerit jam de lansB Inmine.
Kimimm, qoi fiat, ot in tot ac tam
varias formas Inna se vertat, ut modo
plena, modo dimidiata, modo bicor-
als, modo tandem nolla appareat.
Cajofl rei varias caosas sigillatim eno*
cleat jam Lucretius. Itaqoe his 11.
vss. prioribns i. proponit sententiam
vulgo receptam, et probabiliorem ;
nempe Innara mntoari suum Inmen a
sole. Cnm enim lona sit globosa, et
qoaii pilsB formam imitetur, qaas tota
per se csRca sit et lomine cassa ; fa-
cile potest explicari varios ac maltl«
plex ilUos voltasy si ponamns iUam
soom accipere Inmen a sole. Qno
enim longios recedit a sole, eo pleni-
ori corpore lomen excipit et exbibet,
donee tandem oppoiita soli plena lo-
ceat. Qoo vero propios accedit ad
solem, eo minori sni disci parte lo-
men remittit ad nos, donec nolla soi
parte inferiori illominata fogiat ocv*
los nostros. Cnm enim infra solem
volvator, si recte sub eoro jaeeat»
sane sui tantom soperiori parte illa-
minatur, inferiori vero, privatnr lo-
mine; quo fit, ot InmeQ ad nos-noi^
644 T. LycB^Tii eAM
Inque dies maJQS liuneii eoftTOiiere «01110
Ad speciem, quantaa aidfta secedit ab orbe, 70&
Donec evm QOiitra pleno bene lamioe fabU,
Atque oriens obitoa c^iw sopei edlta Tidit :
Inde minutatim retro ^|«asi coadere lumea
Debet item^ quanto propiua jam soUfi ad ignem
Labitur ex alia aignonun paxte pei oibem : 710
Ut facinnt, lunam i|iiei 6Bgqnt esse pilai
Consimilem, cursQsqne ¥iam adi sole teneve :
Propterea fit, utei videantur dicere verum.
Est etiam qua r e proprio cum kimine possit
laam ad oipeeiumy quoMtum recfdii a gkho tolif , demee Uce hemt fUma eptendmi e
regieme illiie ; et exoneae elata eMhUme aepexit oeeatm^iUime. Faetea debet «um*
liier vehUi abecondere relroreum pedetentim hicem suain, quo propimquiue dekdntur
adJUmmam eolief per cireutum eiderum ex aUera partet qnae deprimitur, eieui
pemmt ii, qui opemmtw Umam eeee mmiUau pike^ et tra iter «u moiue euUer eoiem»
ideo fit^ ut ii wdeontmT tequi ueritatem^ Poteet quoque Jieffi^ ut quneA drmimagi
Vosft.L. B. O. MnB. B. 1. & 8. Feriw lli. Ra. AM. Nard. Bai.— 704 m^P.
moftf reliqni «et. magie ei O. Miu. B. 1. Oryph. Nard. Verr. wmgie hoe V.
marg. 1.-705 ore V. ed. Th. Ra.— 700 Donec P. Vind. V. ed. O. Mos. B. 1.
2. S. Cant. Donicum edd. viilg. cum pro eum P. V. ed. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald.
—707 eupereiita Gif. Par. Delph.— 709 Debeat it P. in not. ^icimdo O. proprtat
V. ed. Th. Ra. tam Ferr. V. ed. Th. Ra. O. Mat. B. 1. 9. 8. Cant.— 710 /»-
ialniur Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. £» in P. vst. 714. 715. hnnc tb. sequaBtar.
•^712 imere Voss. vet. sed meare m maag.— 714 fnd re omo. vet. esempL
NOTiE
remittat, nec ceBnatnr a aobis. Sio 106 Couden hoM»] AhscoDdeoe ki.
fere omnes censeDt roathemathici : sic men, ohscnrari. Cum enim plesa foaft
poeta omnesy aed inpnunis Manil. u» hiiia, innc retio cedit sobtef teraas
IM» * Tn qaoqne fitatersia reildia sic* ad solem, et ad illam acoedit. Qiia
oribus ora, Atqne itemm ex iisdem fit, ul minutatim decrescal, doQec
mpetis ; qoantamqMe reliqui t, A at de- eam.eo coiy uncta non appOMat nobis.
dit ilie, refors ; el sidos sidera con- 710 Ex aiia eignorum parte'] Nimi-
ttDt.' ram ex ea parte c(rU, quas sab terris
Psroissa] Icta Uice solis. Sio u. latet.
190. 807. et sopra vs. 606. Psrer^sm] Perdrealuttsaam. Vrl,
706 Denee [Donicimi] Donec, va. 6S6. per maDdam« h. e. pet cmkun ac snb-
£iissMitfra] Adversns solem; e re* ter terram.
gione solis ; opposita soli. 714 Eet etiam qua tw» ifeJ] His 16.
707 OriciM] Dum oritnr, ac surgit vss. seqq. ii. praponit sentontiam
^t otientali parte. eoram, qui non alieno, sed nativo et
Olntue ^ue] Occasum solis. proprio lumine lucere Innaro paiant.
Super edita] Sopra tecras ja^jatt Veram ii non conveninDt in ex|diaui«
olai^ dii: nariii huuD foraufl^ qnaa lefiwl
DE RlSRtJM NATURA Llfi. V.
Volvier, et Tarias spledddris redd^re fortnas.
Ck>rpas enim licet esse alind, qnoA fet^r, et una
Labitur, omnimodts obecnrsafi^ obficiensque ;
Nec potis est oemi, quiacassnM temine fettar.
Vorsarique pole^, globtts ut, si forte, piiai,
Dimidia ex parti candenti lumine tinctas ;
Vorsandoque glob«ta Tariairteis edei^ formas.
Deniqne, eam paitctti, qtt»q«iomque est ignibms at»cta,
Ad speciem Tortit nobis, oculosqne patenteis :
lode minatatim retro contorquet, et aufert.
645
715
720
itiffBj^ ikMbf^e-metmfigmu ^Mifiift. Otftpm mhm mHnd p&Ust im»,
qnodnequeai qmaprioaium iMce movdtur, Glolnu quoquM lun« paieH vertij v«l-
uU tifofrUu9€j ghiui esset similis ptla petfuguB nivea iuee ex dimidia soi parte ;
ff «MMfiaiid» tftlem pUam reddtre dioermu upetue liioii ac forni». ToMdem ex-
kibel uabU ad UBpaetwm et ad acuha aperiae eam sni partem^qua ditata eetflammi»
4acis : demde pedeteutim retroreum eeunertit, et eubduoit nobis partem lucidam
?uoqueuHedd, vnlg.-^ls epltudoreV. ed.— 719 «1 eit Donta, ad CatnlL—
20 parii BodU Mus. B. 1. 8. «t edd. yulg. parU it P. itt nol. cadenti Ferr. V.
ed. Th. Ra. Caiit.— 9^1 varianH eedereformaeX. ed. Hi. Ra. vatianti ud
reformans O. Mus. B. 1.--722 Denique P. Tind. T. ed. Bodl. O. Mu». B. 1.
2. 9. Cant. Ferr. Tli. Ha. Ald. Donicum edd. vnlg.>-724 ttiorquH CBofer Mitt.
KOTJE
Bobis.ltaqne1iis 5. vss. prioribns pro-
ponit Anaxtmandri sententiam. Is
enim volnit qnidem Innam propria In-
cere lace, sed interdnm certts tem-
poribns ac motibns corpus aliqnod
opacum Innse corpori Incido qnasi
opercnlnm obdnci, ac ▼icissim sub-
dttci; qna ratione varius ac multiptex
lunae vultus bene concipiatur et tx-
pUcetur.
Est eiiam'] H. 6. Fieri potest. Sic
V9. 603. ct alibi paAsim.
715 VoMer'\ Poetice, pro volvi.
719 Voreariqee p&test, ^-c.] His 11.
vss. seqq. alteratn proponit eornm
senteDtiam,qni Innam qnoque proprio
Inmine Incere pntamnt, sed qni cor-
pns lun» globosnm ac In pilee modnm
rormatnm esse votnernnt, quod me-
dia sni parte tingatnr tamine, altera
vero cttcnm sil et tenebris suffnsnm.
Quo t\y nt dtim venatnr ac In se ver»
tltur, modo ptetio lominis corpore,
modo dimidiato, mcrdo minimo, modo
Dullo nobis appareat. Qnsi senteii»
tia fult Bero^i, et Babyloniorum ad-
versns Chatdsfeos Astronomlcos. CHal-
dsei enim cum Gf«tis cettsentielMmt
lucete lunani tnmtfle alieno, ut testa-
tur Drodortil Slcuins tib. ii. Babylctoff
vero volnenmt lonam Mia Ince Inccre,
s6d media tantum sui globi parte hi-
cidam esse. Itaqne qttamvis Lncrew
tins post Epicntrmi prlnrem senteii-
tiam pTobabitinrem crediderit, poste-
riorem tamen non damnat: ' Prohide,
qnasi fieri n«qneat, qnod pngiiat ntekr-
que ; Ant minns boc Hlo sit, cnr am-
piectier ansis?* Sic Epicnms apnd
Laert. lib. X. ait : * Qnamvis nnns
modus videatur arridere pre cetferis,
lion esse tamen cet^ros illice dam-
nandos, si apparentia consenserint.'
646
T« LUGRBTII CARl
Laciferam partem glomeraminis atque pilai : 725
TJt Babylonica Chaldsenm doctrinay refatans
Astrologorum artem, contra conyincere tendit:
Proinde, quasi id fieri nequeat, quod pugnat aterqae ;
Aut minus hocc' illo sit qnur amplectier ausis*
Deniqae, qnur neqneat semper nova luna creari, 730
Ordine formaram certo, certisque figuris,
Inque dies privos aborisci quseque creata,
gloH et pi/tf ; veluii aeientia Babyhniea Ckdldaenmf rtfdknt eemteniuim «lirMM-
moruM Ortecorum, eonaiwr evineere adverene illos. Quaei vere id non poeeitJUri^
qued uierque eontauiU ; «el ratio eii aliqaa, ewr audea» mtmtf tequi Jhoe, quam
tiUid? Demum quare lum noioa nem poetit perpeiuo gigni eum eerto ac ttato or»
dine flgurarum et cnni certie /ormU? ({unTequaque forma Innet proereaia dob
B. 2.-726 HabUoniea etddeum Vind. Babilonie aduddeam Ferr. Tb. Ra. V. ed.
haifiioniead ehaideam Mns. B. 2. babilonie ehaideam Mut. B. 8. babiloniea diai'
deam Cant. CKaUiemm O. — 728 id omittitnr edd. YQlg. nequeani Ferr. irfrtiifiie
P. Oryph. marg. V. marff. 1. Ald.— 729 iiieo Vind. Mnt. B. 2. 2. Cant. V.
mars. 1. ilio Voas. L. B. lUud Ferr. O. V. marg. 2. deett V. ed. Hi. Ra. eie
Vind. O. euram pleetier Mus. B. 2. 8. «nu P. corr. tn not — 782 primoe O.
Mnt. B. 1. 2. aftoruct Voit. vet. et L. B. Mnt. B. 1. 2. S. Cant. Gif. L. B. Pan
aboUeei tnpertcr. in Vott. vet. aborieti Bodl. V. ed. Tli. Ra. aboieeci P. in not.
Oryph. Nard. Marr* a6prtrt P. O. Ferr. Ald. abeleecere Vind. et edd. vulg. —
NOT^
726 Ut BabyUmiea Chaideeum, 4«.]
Chaldeot et Babyloniot Attrologi»
fuitte peritittimoi tettantur Diod.
lib. I. de divln. Plin. vii. 66. et alii
compluret. Unde Manilint i. 88.
docet Attrologiam primnm a Piis
datam regibus Babyloniomm et Chal-
d»orum. Deut enim, inquit, * Qui
aua ditpotuit per tempora,cognlta ut
ettent Omnibut, et coeli faciem, coe-
Inmque tupemnm, Naturteqne dedit
viret ; te qnte ipta reclutit, Regalet
animos primum dignata movere, Qui
domuere ferat gentes oriente sub
ipsoy Quas secat Euphrates, in quat
et Nilns innndat/ &c.
Chaidauml Chaldaeoruro. Qoidam
legnnt Ckaldieam^ tupp. artem. Idem
temper sensos.
7tl AsiroiogoTuml Snpp. Chaldeo-
runi.
728 Uierque] Alii| a^vm^Ke, h. e.
ntraqne tententia, ntnqne ret.
729 Ampieeti€r'\ Poetice, pro am-
plecti.
780 Deniquey quwr nequeat^ 4*^.] Hit
20. vss. teqq. iii. proponit tenten-
tiam Epicuri, qni putavit lunam qno-
tidie novam creari et interire, cnm
certa fignra ac forma: qoemadmo-
dnm tolem voloit quotidie extingiii
ad occasnm, et rnrsns creari ad or-
tom. Qnasi certo tempore Innte vnl-
tut multiplez variari postif, ticnt
videmnt certis anni temporibnt mul-
tat ret de novo gigni, et vicittim io-
terire. Sic enim v. g. certo et invio-
labili tempore sibi subsequuntur anni
tempettatet et aetates. Sic ver prte-
cedit eestatem : aestas aotnmnom :
antumnus hyemem : hyems vernam
tempestatem, &c.
781 Fernuirum] Varii vultnt et at-
pectus, quem nobit ezhibet Inna.
DB RERUH NATURA LIB. V.
647
Atque alia illius reparari in parte, locoque;
IKfficile est ratione docere, et vincere yerbis :
Ordine qnom videas tam certo multa creari.
It Ver, et Venos ; et^ Veris praBnuncius, ante
Pennatus graditur Zephyrns, vestigia propter
Flora quibns mater praespargens ante viai
Cnncta coloribus egregiis^ et odoribus, obplet :
Inde loci sequitur Calor aridus^ et comes una
Polverulenta Ceres, et Etesia flabra Aquilonum.
735
740
poMit tii ringmloB dien annHulari, et aUa refiei in loco et in pwrte iUiu8 J 1109 e»i
Jaeiie aetendere ra<iMi€, et evineere dietis, evan presertiin eema» tot res gigni eum
tam eerto ordine. Ver progreditur et Venue ; et Zepkyru» alatusfertur ttnte qaasi
pracureor Veneri» et quidemprope veetigia illius : quibus Ftora paren» conspergen»
frim» omne» replet eximii» coUrUm» et odoribu», Postea calor »iccu» »ub»equitur, et
»imd Cere» putcerea comtlcrfitr, et Eteeii flaiu» AquUonum, Deinde autumnu» «c*
783 oHu» pro UUu» Mns. B. 2. nparari V. ed. Tb. Ra.— 7S4 Jd faeile Fab.
nUio V. ed. Cant. — 785 videa» deest V. ed. Mu8. B. 8. po»»unt pro certo Mui*
B. S. euncta ereari 0.-~736 Et Mns. B. 1. Sic P. Ald. Ic V. ed. Th. Ka. arte
Ferr. V. ed. Th. Ra. — ^787 Pennatu» vet. exemp. Pinnatu» edd. rec. Z<»Ayr|
Vind. V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. Mns. B. 2. 8. Cant. V. marg. 1. Ferr.
Th. Ra. — ^788 prtnpergen» Vind.~741 PoUuerunt aere» Vind. PoUuerunt aeere»
V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. Pulverit aeer re» Mns. B. 2. Pulverrent acre»
Muft. B. 8. Puherulenta vnlg. et deest Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 2. 8. Cant.
NOT^
782 Aborieei [aboleecere} Lamb.
bene. Pareus, oWifct, antique pro
•boriri, b. e. intcrire.
786 Vemu] Venus qnippe genera-
tionis Dea comltatnr vernnm tempns.
Qnod pneclare cecinit Poeta initio
lib. I. nsque ad vs. 24.
787 Zepkfru»'] Ventus fluens ab oc-
casu vqninocttali advenuB Solanum
ventum; it« dictua quaai vitam ferens,
qnod, eo flante, cuncta germinent. Is
antera ventns quasi Veneri» pnecnr-
aor 0ngitnr, qniaVenna vemo prae-
aertim gandet tempore, qno potisAi-
mnm flat Zephynis.
788FiofaJ Dea, quam Romaniflo-
ribn» praeesse voloemnt.
Viai Cumeia] Pro vias cunctas ; nt
alibi, ' Strmta vianun :' 'clansa domo*
rnm/ Scc.
740 Jmde loei] H. e. ab illo locojvel,
ab illo tempore : h. e. postea, deinde.
Sic vs. 786.
Calor aridu»] JEsU»,
741 C«r«i] Qn» fnigum Dea fingi-
tur.
£(esta >la^ra] Etesiae, venti sont,
qniqnotannis in vigore aestatis per
undecim dies potissimnm perflant
post Caniculae exortum. Etesim
dicti quasi annuif a voce Greca fhoSf
annus. Plin. xxxyii. ^. et Oell.
II. 18. Hos Strabo vocat Subsolanos :
aliiy Favonios : aiii, Euros.
Aquilonum] Ventorum : species pro
genere. Vel qnia hi venti flant inter
septemtrionem et ortnm solstitialem,
nnde Aquilo flat, a quo difierunt,
quod hic toto anni tempore ab iit
partibns flat : illi vero certis tantom
anni temporibnsy nempe xstate.
648 T. LUCRBTIi CAM
Inde AuctQmnus ^dit, gradMnr Bimal Eoiaft Suan :
Inde alise Tempestates, Venteiqiie, seqnQntur ;
AMtonans Volt«nm« et Ansler folmine pollens.
Tandem Brvma mTeis adfert, ptgrumqne rigorem 745
Reddit ; Hyems seqnitor, crepitaiM ac deritibfis Algti.
Quo minus est miramy si certo tempore la&a
Gignitur^ et certo deletar tempore rorsas ;
Qnom fieri pMsint tam oerto tempore multa.
Solis item qaaque ibfiMtus^ loiifSdqae lotebnffi, 750
eedH : et una cum eo Eviun Evun ineedii : et rimul olttf jwvecKa, «i uiuU
quuHiur, Y. g. aUUonau» VuUumuM ei Au$ter, quigeueraijiduttmu, Vauiquu hrmum
aijnrUH ntMS, et indueU tardvm frigue i et kyem» pererepausfreuiUu/nguri» tuk*
sequUur, Quare minus eet admirabUe^ «t luua creaiur nova eiaiu itmpare at fii-
eiuim mmihUatur^ eiqmdem adeo muUa re» queani creari eerto tempere^ (kterum
eredeudum e»t tibi deUquia et ebeeurUate» »oli» ae luua pom etiam fieri propttr
^^i»<»i»i^»>»^«»i^^
—749 Euiu» deest Mns. B. 2. euehiu» FerT. V« ed. Th. Rn. Viad. O. Mos. B.
1. 3. euhffiu» P. Oryph. euhiuu» Crat. Ewlhiu» Bai. muum V. ed. Th. Ra. muum
Ferr. wiaHus. B. 2.-744 aueerV, ed. Bodl. Th. Ra. hauutur F«rn fukmeuV.
ed. Th. Ke. ftamiue P. ooig. in not. peUen» Moa. B. l, — ^746 iriwiaiiiiigi V. ed.
Th. Ra.^746 RedU Vmd. Mus. B. S. ereditan» Viiid. V. ed. Th. Ra. Mos. B.
S. Cant. deest Mus. B. 1. aoeeuiUm» Vind. Bedl. O. Mns. B. 1. 2. S. Cant.
Ferr. Oryph. Delph. Nard. Bas. aeeeuHH V. ed. Th. Ra. aigU P. AM. Oryph.
roarg. Bas. marg. algi Fcrr. V. ed. Th. Ra. Vind. Bodl. O. Mns. B. 1. 2. S.
Cant. aigor Oif. Par. algu» vnlg.— 746 JSiguiiur V. ed. Th. Ra.— 749 Cim
florerequeant O. P. in not. Cant. in marg. flere po»»iut V. ed. Mns. B. 2. S.
Oant. l^b. Ra. jflmpoisiia Bodl. Voss. L.. B. fiuere potsiut Mus. B. 1. V. marg.
NOT£
742 EkAu» Eum'] BacehuSf a Toce ftctH»» ac litboribns, qnos Ynlgo
Baechantiom whot Sic Ovid. Met. vocant Eelipoe», Cnjas rei non nni-
IV. 15. * NycteHosqiie, Elaleiis%ue cam reddit cansmn : neqne onicae
parensy-et laoefaus, et Evan.' causte fidendnmy ant virigactis rattont-
744 FbdnmiM] Ettronotns. Tentoa bos asseBtiendttm censet; sed scep-
inter Eurum et Notum #am ; • Lati« tice dtspntandnm. Vnlgo enim solis
nis dietns VottnrMis, tnqnlt Jt. OeU. ecllpwis fieri «redltnr ex inteijectn
II. 2t. lonas solem Inter et noa: cmn enini
JliMfer] Ventns inei*hlienidisy qni Ima sit opacnm corpns ae caecnmy
flare solet aotmnnali tempore. privat nos aolis Inmlne. Vemmy
746 Brumal Hyems. qoidnl etlam, inqnit LncretioB, alind
Bigorem'] Frigns. opacum corpus, qnan Iniiay id prae-
746 Ae dent9hmAlgu{ue€euHbus a^Q atare qneat, qnod radiis siAaribns ob-
Lamb. non male. Parens, ue denti' jiciatnr ? Vel cor ael Ipse neqneat in-
Im algor. Eat antem algor vel al* terdnn fongQesceref 4|naB «ententia
gns,frigus. fhit X«no|]iionis. Iaibss pariter edip-
750 SdU» Uem quoque,^,1 His 21. sis fieri pntatnr ex interventn terrm
vss.jamdi8putatde8oiiset Innss de- solem iator et loiiom; qnft terra.
DK RfeRVM NATCRA LIB. V. 649
Ploribus e ciMsis fieri Ubi pesse pntatidain est.
Nam, qaor lima qoeAt teiraBi secludere, poscis,
Lnminej et a lenis «Hntti capvt «bstraere ei,
Objiciens cfiBCum ndiis avdentibiis otbem ;
Tempore eodeM aliiid fitcwe id non posse pntetar 755
Corpus^ qaod oassum ktbatar lamine semper T
Sol^ saos «tiain dimitteve )aagaid«B igneis
Tempore qoar certo neqaeat^ vecreaveqae hunen^
Qaom loca pr»teriifty flammis infesta, per aoias ;
Qase faciant igneis iiiterstzngai, atqoe pariri f 700
Et, qnar terra qaeat Innam spoliare vicissim
liomine^ et obpressom solem, snper ipsa^ tenere,
Mensima dam rigtdas coai perlabitar ambras ;
wuOtm rasfeai. Nanuiue ficore hnia pomt ^jmvare terram laee wUs, ei ohdueere ei
9&& eapat smmi nMme n$ peoetret ad terra» oppomen» illi giobuM wnm caetum
hammUme eplemleuiitmB ; neque tamen aUud eorpue, quodferaiur perpetuo prioatum
hue^ pooeii erodi poooe faeere iotud idein ^ Et eur $ol quoque eerto tenqH>re tor-
pem muyootkt remiHure aio» arioroOfOt regemerare amem tuoemyUbi preetergreoeuo
att UemperaSireL^ qvs tnMiiM ekit cnaf igAbmo^ et igumfaeiaiwtftameM» i&iat €»•
tmgai et imtorimii Bt fpmro teitm ipm poeoit prware bmam vieteaim luooy ot
retieoere oeitm eikeeemditum mepra seipcam, dum memirua pertramit frigidm tem*
hem term efOM \a apici» inodam acnmitur; oodem temporo aliud mrpm mn
* <^»iFi*^»»<^ ^ * »
1.— 761 tmikpoeiu P. Ald* ti potmV. ed. Tb. Ra.— 762 poteitV. marg. 1.
pooeeo Gryph. Nard. Bas. P. Ald. pottit Ferr. V. ed. Tli. Ra. Voss. vet. et L.
B— 75S et P. Vind. V. ed. Mas. B. 1. 9. 3. Ferr. Tli. Ra. Ald. ^ O. Cant.
eH ▼olg. — ^765 eadem Vind. Voh. vet. et L. B. Mas. B. 1. 8. 8. putemm P. Ald.
Otyph. mtfig. B». matg. putet V. ed. Th. Ra. putent Ferr.-— 766 camm Vtnd.
Jhmne M«a. B. S.— 767 demimere Mos. B. 8.--.768 teMOR Um. B. 1.— 760
pariri W«i^ef. ex coiy. pflrtri vet. exempl. jwrir« Moa. B. 1. P. et edd. volg.—
768 Mi6ter «olem Lamb.— 76S oor Mos. B. 8. comperta6iiil«r V. ed. Th. R««
KOTJE
€nm wea ail, seclndK linK Insien a 769 A territ'] Me penetret tA ter-
ade. Veram ei \vnUf tnqnlt, ck «M* ras.
oram epMone non mntnetar Inmen Altum eapuf] SnfoHme snum capnt.
n aole, eed naHtn et propria loce £i]Soli.
Atctnr, cnr langneicere etiam non 764 C^cwn] Obscnram et opacom.
poterit nonmnM|Qam aolis instar ? ^ Or6Mi] Globnm, corpns, discnm.
Itaqne in hit omnibng rebns diffieiHi* 769 Flammie vtfetta] H. e. Inmini-
n3iiloertiatat«it;«cilioety^ Diffi- bna tois inimica. Sic loqaKar vs.
cile est ntlone' docere, et vinoere 769. * Dnm loea Inmioibas propriis
▼«ibls.' inimica peragrat.*
768 Terram tedtaderey poodOf [oeiU] 766 Memtrua'] Bnpp. Inoa ; qalppe
'] Terram «epanre a solis l«- qn» aingnKs mensibns cnrsnm pera-
mlne, et ita privare ac spolinre iUam gat.
Inmine solis. Coni perkdfitur itmlrBs] H. e. per-
6i0
T. LUCRETII OARI
Tempore eodem aliad neqoeat sabcurrere lan8&
Corpus, vel snpera solis perlabier orbeai, 765
Qaod radios ioterrampat, lumenqae profusum ?
£t tamen, ipsa sao si falget luna nitore,
Quur nequeat certa mundi languescere parte,
Dum loca, luminibas propriis inimica^ per exit?
Qaod super est, qaoniam, magni per casrula mondi 770
Qua fieri quidquid posset ratione, resolvi ;
Solis utei varios carsus^ lunaaque meatus,
Noscere possemus> qu8D vis^-et caussa^ cieret:
poM iuecedire <n loeum luna : vel perirandre auper globuM #021«, p»d imterpeiUt
epUndorem et iucem solis effusam 7 Et tamen ti luna lucet ipea preprio IkiRtM,
quare nou potest d^ere in ceria parte mundi, dum pertuatrai regioneM i^feotoM fuit
lucihus ? Quod reliquum eaty cum explicaverim quo modo qmrque res queat creari
per ccmdea loca cceli immentif ut possanui cognoscere dieersos motus et vias soUsac
hmay et qua potentia qoeve eausa moveret illos : et qua ratione eontuescani ocei»
^■^^■^^^^i^»»<^^i»
eonparabUiter Miis. B. 2. undas O. — 766 supra Vind. V. ed. O. Mas. B. 1. 9. S.
Cant. Ferr. Tli. Ra. supera vnlg. perlabitur Mus. B. 2.-766 interrumpU Ferr.
^767 fulgU Vois. L. B. et edd. viilg.— 768 Qunr Mas. B. 2. tetra unmdi
Oryph. Nard. Bas. terra mundi V. ed. Bodl. O. Mus. B. 2. Ferr. Th. Ka. —
769 f minuta Mus. B. 2. per exit P. Voss. vet. et L. B. O. Mos. B. 2. S. CMit.
Ferr. Ald. pererrat vei peragrat qnidam. perrexit Vind. pervexit V. ed. Bo«il.
Th. Ra. perussit Mus. B. 1. Deinde, in P. V. ed. O. Mns. B. 1. 2. 8. Cant.
repetitnr vs. 763.-772 varias V. ed. Th. Ra.— 774 modo possent O. Ferr. Y.
NOT^
labitor nltlinain umbrarum terrs par*
tem. Qaidam per conum intdligunt
terram, quasi sit uwoMiSy cnm Arist.
lib. II. Meteor. dicat esse tympani
figiira, et llneas ab ejus centro dnc-
tas efficere duos conos. Verum sig-
nificat poeta Innarem erlipsim fieri
ob conlformeni terrae nmbram.
764 Subcurrere] Soccedere, snbter
ire.
765 Supra [^iep^ra] Pio supra, ut
ssBpe monni.
766 Radios'] Supp. solis.
767 Fulget [fulgit] Utrumqueolim
dictuni est, folgeo, es: et fulgo, is.
Sic Yi. 159. m. 21S.2I7. &c.
768 Languescere] Deficere, deliqui-
um pati, laborare.
769 Luminibus inimica'] Sic locntus
est vs. 759. Stint qni post huDC ver-
sum refernnt seqnentem alium, Men»
strua dum Hgidas coni perialritur um-
bras. Verum niiUa ratio videtnr esse,
cor iteretur hoc alieno loco.
770 Qiiod super est, quouiamj IfcJ]
His 11. vss. quasi brevi epilogo re*
sumit ea, quas hactenus de coelesti
regione disputata sunt ; deinde redlt
ad initium mnndi, ut doceat qnid
primum in recenti mundi exortu sit
natiim.
Magni . . . namdi] U. e. cceli late
patentis.
Per carula mundt] H. e. per coelum
cosrnlenm. Sic 'strataviai/pro stra-
tae vie. Sic vs. 7S8. 'cuncta viaiy' pro
cuoctas vias.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
esi
Qaovc modo soleant obfeoto lamioe obire,
£t neque opinanteis tenebris obducere terras ; 775
Qaom quasi connivent^ et aperto Inmine rarsum
Omnia convisunt clara loca candida lace :
Nunc redeo ad mundi novitatem, et mollia terras
Arva ; novo fetu quid primum in luminis oras
Tollere^ et incertis credunt conmittere ventis. 780
Principio, genus herbarum> viridemque nitorem,
Terra dedit circum colleis ; camposque per omneis
Florida fulserunt viridanti prata colore :
Arboribnsque datum est variis exinde per auras
Crescundi magnum inmissis certamen babenis. 785
Ut pluma atque pilei primum> setaDque» creantur
dere, obainieta illoniiii luetf et eooperire ienebrie terram, 9«« nem expeetat htndy
dmm veluti eUtudunt Ittmen snuin ; et iterum paiefaeta luee revieunt omnia loea
eiaraeptendidolumine : nune revertoradreenowu mundi, et ad reeohUooagrogteme,
ot dicam guid eniea eit edere in aurae luei$ movo pariUflet eommiitere incertiajlatu
ftiit ▼eotoram. Primum teUuB fudit eircum eoUes omma genera herbarumj et
friridmntem eplendorem; et per omnee eampoe prata fierentia eplenduerunt viridi
miore* Et poetea magna vie augeacendi fer aera coneeaea ett divereis arboribus,
UaaUie fcilicet iilis luibenie crescendi : etcut prinHpio pbunay piUf et oetee gene^
^>^^»#^»i<^«i^^»^»^
marg. 1. poeshU Mns. B. l. poteet Mns. B. S. deest tox V. ed. Tb. Ra. efecfo
V. ed. O. Mas. B. 8. Ferr. Tb. Ra. iffado P. Ald. Mos. B. 1. 2.-776 nec
▼ollC.— 776 CoaMns. B. 8. eomttftfiiii^ Vind. eonnibenty. ed. Th. Ra. Cant.
aemient Mus. B. 1. cumheni Mob. B. 2. S. rureue Mos. B. 2. — 777 conmnmt V.
ed. Th. Ra. eommi$eeni Mns. B. 1. eondiia hee P. Orypb. marK. Bas. marg.
Ald.— 778 redoV.ed. Tb. Ra.— 780 ToUeret Wnd.V. ed. Mns. B. 1. 2. S.
Cant. Ferr. Th. Ra. ToUere, omisso et, O. tentarit credere Lamb. ot edd. vulg.
eepenmi eredere\osB, marg. tendai committere Nard. Bas. P. in not.— 78S
cimxerMnt JioridanH Mns. B. 2.-784 extre Mns. B. 1.— 787 tn memtru edd.
NOT^
774 Ob/eeto'] Obdncto, obstmcto.
Sic locntns est ii. 165.
776 ConniveniJ Lomen snnm clan*
dont ; snpp. sol et Inna.
781 Prindpio, genus herbarum, i^c.']
Hls 18. Tss. docet Poeta qo« pri-
mom res procreatae foerint in primo
mnndi ezorto. Credit antem obdnc*
tam primitos fnisse teiram nniver-
sam viridi qnodam nitort, qni tamen
sobito creverit in gramina et herbas,
eC Jo arbores teDuissimas, instar plu-
marnm ant pilomm, nt fierl videmiis
in novis foetibns alitunm et animali-
nm. Post vero qnasi paratam es-
cam, censet varia procreata foisse
animalia e terris ; nnde terra mater*
Dum nomen adepta sit. Neqneenim
credit fieri potnisse, nt e coelo ceci-
derint varia animalia, ant e mari pro-
creata foerint.
786 imiiiissts] Laxatis. Sic Virg.
VI. ^n. 1. * Sic fatur lacrymans^
classique immittit habenas.'
^3 T. LUGRBTII GAR1
Qaadrapedam membrid, «et corpore peniiipoleBtom ;
6ic nova tam telltiB beAas^ virgultaqne^ pritaitnii
Sabstolit ; inde loci mortalia corda crearit
Multa, modis mHltis, varia ratione, coorta. 790
Nam neqiie de ooelo cecidfsse animalia possnnt^
Nec terrestria de salsis exisse lacanis.
Liaquitur, ut merito matenrani noiiieB adepta
Terra sit, e terra qMHfam sant cuitcta crevtXa.
Multaque mnc «tiam eitsistunt animalia tertis^ 995
Imbribus et calido dolis concreta tapore.
Quo minus est ttiirtim^ si t«cm sunt {dura i^rta,
£t majora ; iio«m ife(A«fe, citque aefflieie, adtdta.
Principi<», fienus alitawii^ variceqm Volucres,
raniur in artubus animaUumj et in earporilnu volncrum ; iia recent terra tune pi^
mum iuHt herboBf et tfrftiuftt. Deinde proereavU ptura mortoUa genira «niiiuoi-
tiumy qii« nata stiitt iNversit modis ef diversa ratione. Btenimneque onmaHa
ierreiitria pomrlt xfienhne de calo, ni^ pouunt eue ofta de Mbtf laetibuM» Ae-
Itir^icr, «f tefrajure toneeeuta eit t&idtah omntpatentiB, tiquidem re$ omnes pro-
eretita tuni e terra, £t latne pluta ntHt etiam animalia hi terri$f qu<t procreata
wnt tx plumie el ex feroenU cdtore ^Ms, Quare eo vtihM eat adndraUte^ #1 Iimc
pTiniuni plura et tmxfm adidta Mhnalift proeret^fuifunt in tecenXi ierra H cobU
a^urio. FrimMtt geitui vcHucnant et dlterea ate» endBteB deuruetuxt ota in
■•■>»»»»»•»•
V4ilf.— 7S9 eorda O. mareda Vind. teda ▼alg.^M mofo FetT. V. ed. Tk. Ra-
Ald. P, Gryph. iiiarg.--79S exirt Um, B. t.--7d4 mdeiefrayM. y«MiV«
ed.Tb. ^.qumnodo O. eum Mns. B. 3. «11« P. V« ed. Th. Un. AM.— 788
mujora Bodl. O. Miu. B. l. Hav, Bip. Delpli. tn^ore #eliq«i. tid«/to «dd« vulc^
7d0 Me loct] Deidde. 6ie v». 7«(k taiinidi exortv.
Jforiaaiii Mrde [ieek] AlrtmaHft, pn^ 796 Et mi^ora; lunm Mtuft^ ^v.]
ta homiires et bnitas : yt, 80S. slc i. Crnti eirfiii lidcretiOB sibi oVjtd pone
21. 468. 591. et ii. iii. iv. passim. videret, perfecta et adulta jam ani-
791 Nam neque de cato^ ^c.] Sic lo- malia non erampere e terra, innait
cvtos est II. 4S6. his refMs terram fi«no eff«Him non
7V3 Be toMt UmmiM^ 1>e mari, cn* posse gignere canera, leonm, M alia
Jns aqnse valsae mft. miinfnilti : sed iiiKio m«ndl potniase.
798 Mmermm noinM, ^t.] Bic n^ cum illa sna «ri^rlore Iketniditate
lll^. et infra jam vs. 819. tnrgesceret.
796 MiAtaque mmc e^mm^ ^.] Pih>* 799 Prtii^d, iettm «KlKicm, tfe^
bat a sMlt, ut atnni, «tiiiMilift prin^ Hto SS. tsft. He<|q. dne«t i|iie«i «rdi-
dpio e terralramidasoliBvalore^ide» n«m fteenta sit tentt i« premsttdta
facta extitisse, sicut «nnc tidemns aidmnitil«% ntqtie ttntfleiidis. Pn*
pvecreftriy y. g. ranas» terme», et in- tM ▼oloeres fi^nm vemo temp^re
•W5<a. ex otla e^fcctasaa Attne, «tqne ova re-
797 7\mi] IvHIo iMndi, in primo liqoiMe, «ttktnm qntefitatent; eiH
DB R«SUM NATURA LIB. V.
Ova reliiiquebaBt,.9Xcla9ae tieispore yeina:
FoUiculos ut BQoo (eretfm ae«itate oiesidaB
Linquunt sponte su9» victiftiii vitawqm potentes.
Tum tibi terra de^it primw BiortftlJAi soela;
8oe
vermali iempeilaie: vehiii cicada deserunt nunc in cntoie Rnas tunicaa rotundasy
queeritaniee vitam et aUmenhan epmte sua, Deinde primo ieUua preebuit tibi wMr-
^■^^«i#»#>^»#^>^.»i^i»
—800 excueee Mns. B. 2.— 801 cftateVou. mw^-^W peteiUeV. ed. Tb. Ra.
-*80S TuMc tibi Miu. Q« 2. ZVoic ibi P. Gvypb. marg.--804 ilfi(tf a« V. ed. Tb.
NOT^
dem fere modoy qno nunc Tidemns
cicadM reKnqaere veteres snas tuni-
cas. Deinde censet varia animaliom,
qnadmpedum, e( bominum etiam ge-
nera faisie procreaAa; aeiiicet «l^-
tibns locis etiam nnnc fieri cemere
Ifcet, cnm, e& locl re^ione fVigidn
fiictay aer repente exarserit^ neqne
sensim fnerit immntatus. Humid«
«ntem iUa eo^ qao diximns modo^
enBM|oe dabatnr o^povtonitas teri» calore animata, nocliiqmdem ez ne-
crescelMt ac tnmeseebftt in nteros ;
vteri vero isti, post debitam matnri-
tatem ittfantium» qui non solius bu-
moris terrae, sed et aeris alimenlis
indifelmty tempestive rupti pate-
fiebant, «tqne ita pueri edebantar in
lucis oras; terrae vero foramina.vjer'*
tebantnr in dnctus lactiferos ; caloc
bnla snpeme cadente cibnm cepisse :
intecdiu aotem ab aestn soiidata esse :
postremo iis, quae in uteris terrse ino-
luissenty jnstnm incrementnm conse-
ciitis, niembniusqim peru9)tis ae per«
ln^tis»e^titisse, i^pe exostasesse
omnes generis aojm^tinm formas.
QionimeAtemeii-qnideaw qusspluri*
«cris fovebat teneros pueros ; herba mum caloria nsbcla iuiAMQtf ad su*
praebebet illis molies lectos; et sic
adoiescebant terra nntrice. Neque
enim tunc primura lUla v.ei frigoris^
vel niqui caloris dira tempestas erat :
sed frif |is et calor tunc prlmum
com ceteris rebus nascebantnr et
pema loca abilsse,., volalilia fiicta:
ea aut^ip. qoa terreoam^ retioiiisaeot
soUditatamr in raptilium et alioruio
tercestrium ordloe esse oomerata*
Qum^ero oi^ti^ram. hnmidam roai^i-
mfi haberept» ad locum eju&denir
crescebaot, Quam quidem primam generia cooeovissfl^ oaM^tiiin nomi<^
9rif inis verum rationem ezplicat ex ^ata.'
Anaximandri senteotia» et aliQram
qnorandiim veterum Philosophorumit
jnxta Diodori Sicnli testimonium lib*
I. noa ioofe ab initio, bis verbis:
* Hanc terram priroum quidero, cum
ignis salis circnmfusus eam colliis-
trassety cpncrevisse: deinde, eum»
propterea qood concaluerat« extse-
mse cjoe orse veluti fermentarentur^
multis locis bumida qnaBdnm intumu-
iafe> et in eis potores quosdam tenoi-
bns membrftois circomdatos extitis-
•c ; qnod io paiodibuS| et in stagnan-
801 FoUic¥M TmiifiM, Ot dfxit iv.
66.
aOl MertfiU». 9efiki\, Hominom prap-
sertim gjiemis sigpificat bis verbjs,. ufe
patet ex vss. S^Q. 82^. Sigoificat et
ceteriV animalia terreslria. Sic au-
pra VS.78Q. et alibi passim. Hoc loco
non ex unins Ei^icnri, sed partim q^
Stoicorum m,eote loqultur ; bi enim
apnd Lactantium censueruot ' Homi-
oes in omnibus terrls et ag^is t^n-
quam fungps ease geocratos :' Bartlogk
etiam ex Anaximnndri «eMteatin, qni
654
T. LUCRBTII CARI
Multas enim calor> atque humor> superabat in arvis.
Hoc, ubi qudeqae loci regio obportuna dabatur,
Crescebant uterei terra^ radicibus aptei :
Quos ubi tempore maturo patefecerat setas
Infantum, fugiens humorem, aurasque petissens^
Convortebat ibei Natura foramina terrae.
805
tnUagenera hominam. Namque pimrimus caJorf et aqua abuudabai in eampiM.
Etf ubi quteque toei regio erat apta^ uieri creabaniur inharentes radicibui terra ;
quoa cumy maturo tempere^ atae i^fantum^ evitan» aquoM^ et poatulan» aerioejlatua^
ruperatf natura pate/aciebat eo loco meatue terra, etfadebat illos emittere tuMcum
i^^i^^»^^'^^^»'»^»^»
Ra.— 805 Hoc VoBS. vet. et L. B. O. BIun. B. 2. 8. Cant. Voss. marg. Biae
P. Vind. Bodl. Mas. B. 1. Gr^ph. marg. Ald. Hec V. ed. Hac Ferr. Th. Ra.
Hic Bentl. Ecce Gryph. Nard. Bas. Atque Delph. tihi pro ubi Ferr. «61:9110911«
Cant. — 806 fm-aCant. et quaedam exempl. Lactantii, 11. 12. toramV. ed.
Tli. Ra. V08S. vet. et L. B. terra reliqui. in radieibu» V. marg. 1. Cant. et ed.
Jiintin.— ^07 astoB Vind. V. ed. Mas. B. S. Cant. Ferr. Th. Ra.— 808 kumoru
P. Ald. |»e^fMm« Vind. VosB. vet. et L. B. Mos. B. S. Cant. Nard. Voss.
marg. petiscene P. Ald. peteneesY. ed. Th. Ra. Bodl. poteuen» O. peti»»en»
Mus. B. 1. Uav. peteecen» Mus. B. 2. Ferr. — 809 ibu» natura Lamb. — 810 Vt
NOT^
licet tam homines, qaam cetera ani-
raalia, ortos volnerit ez aqua, censnit
tamen, ut est apud Plutarch. Piac. v.
19. 'futsse corticibos spinosis con-
tentos ; et fotns ad pnbertatem intns
retentosi tum demum, mptis illisy
viros, mnlieresque, qui se jam alere
possent, processisse.' Partim deni-
que ez Archelai opinione, qni docuit
apud Laert. lib. 11. * homines ortos e
terra, qu« limnm sirailem lacti ad
escam eliqnaverit.' Vide plora de
boc primo mandi fabaloso exortu
apnd Diod. Sicnlnm lib. 1. Qnam
sententiam imitatus videtur Ovid.
Met. I. 78. * Natas homo est : sive
hanc divino semine fecit Ille opifex
rernm, mnodi melioris origo; Sive
recens tellus/ &c. Qnam fabulosam
tententiam rite refellit Lactantius 11.
12. Consulas illnm velim locnm,
qoi lectione tua, lector candide, dig-
nns est.
606 Creeeebant uierei, ^e.] Citat
hnnc versum Lactantins lib. 11. de O-
rigioo Error. cap. 1 1. et 12. nbi totam
hanc doctrinam de animalinm origino
refellit his verbis : ' Aiunt certis coo-
versionibns cceli et astrornm motibns
niaturitatem quandam extitisse ani-
malinm serendomm: itaque terram
novam semen genitale retinentem
folliculos ex se qnosdam in nterornra
similitudinem protolisse, de quibos
Lncretius lib. v. ' Crescebant uteri
terrae radicibus apti :' eosqnoy cnm
maturassenty natnra cogente, mptos
animalia tenera profudisse. Deinde
terram ipsam humore qoodani, qni
esset lacti similis, exoberasse, eoqne
alimento animantes esse notritos/
&c, Sic Cic. de Leg. i. Sic Censo-
rinus scribit lib. de Divin. Nat. cap.
2. censnisse Democritum.
Tierra ItemB] radicibu» aptei] H, e.*
ailixi et inhaerentes terrae radicibns.
808 Fugien» humorem'] Ita legen-
dum censent omnes prseter Lambi-
num, quilegit, augen» humorem,
Peti»»en8 IPetessen»'] Dicitur petes-
80, sicut capessoy lacessoi &c. a vor-
bo peto.
DB RBRUM NATURA UB. V. G55
Et sacnm venis cogehnt fundere apertis^ 810
Consimilem lactis ; sic, ut nunc femina quseque^
Quom peperitj dulci repletur lacte, qood omnis
Inpetas in mammas convortitur ille alimenti.
Terra cibum pueris, vestem vapor, hecba cubile,
Prasbebat^ multa et molli lanagine abundans. 815
At novitas mundi nec frigora dura ciebat,
Nec nimios sestus, neqae magnis viribus auras :
Omnia enim pariter crescunt, et robora sumunt
Qua re, etiam atque etiam^ matemum nomen adepta
Terra tenet merito, quoniam genus ipsa creavit 82
Humanum, atque animans prope certo tempore fudit
Omne, qnod in magnis bacchatur montibus passim :
Aerifieque simul volucres variantibus formis.
Sedy quia finem aliquam pariundi debet habere,
dmUem locft, pal^aetii vemSf viluti mme qiuepie mndUrf ubi partmn editHi, com»
plHur nom laiei€y eo fnod iUa iota vi» nutrimenti em^ieiiur in ubera» Tellue dabai
alimeutmn ii^anlibus, ealar vestimentumf grameUj quod canetat phtrima et tenera
lamuginey prsbebat leetum, Verum tune navus mindue neque suscitabai rigida
frigarOf neque nhnio» cahre», neque ventoi, qai flant magnis impetibus. Namque
ameia iunc aqudUter creabantur ei aeeipiebant vires pedetentim, Quapropter
jure merUo teUus potsidti tUulum matemumy qnod assecuta est, si quidem ipsa
gemtttgentem humanam, ei proiuUt certo iempore omnefere anUnaHum genuSf quod
vagatur ubique per magnos moniesj et una creavit aves istherias, quB diversieo'
teres snDt. Verum^ quia debet habere aUquem terminum generandif eessavit,
P. Vind. V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. Miis. B. S. Ferr. Th. Ra. Ald.
snemm Ferr. V. ed. Th. Ra. sueeum vulg.— 811 lacH V. marg. 1. ftunt pro nune
V. ed. Th. Ra.->812 laeie deest V. ed. Th. Ra.— 81S aUmdi V. ed. Th. Ra.
elementi Mus. B. 8.--816 mundi deest V. ed. Th. Ra.— 821 animans deett V.
ed. Th. Ra. animas Bodl. Voss. L. B. O. Mus. B. 1. 3. Cant. Ferr. animaiynlf»,
/kndit Voss. vet.—822 magni V. ed. Th. Ra. Vind. Mus. B, 8.-828 Aeriai
Vind. V. ed. Voss. vet et L. B. O. Mus. B. 1. 8. Cant. Ferr. AerUu yolg.
NOTiE
818 Craeunt, et sumunl'] Qnasi res S2A Sed,qmaJUtemaUquam,i^.'] Hit
ita se habuerint initio mundi, nt jam 11. vss. praeoccnpat objectionem. Po-
Bunc se habent, pro crescebant... terat enim quis scrntari, cnr terra,
somebant. qoe tunc initio mondi foetus promte
819 Materwum nomen adepta'] Sic edebat, nunc jam effoeta est ? Cujns
snpra yb. 793. Sic 1. 1068. rei rationem hanc reddit Lncretins,
822 Bacchatur] Bacchantiom in quod ea tit rerum snblunarium aors
morem vagatnr. nt taodem finem faciant. Unde ter-
Montibui [Montibu*] Litera i dem- ra, sicut mulier longo vvo defessa,
ta, metrl caosa. langnet, «t finero pariendi facit. Ita
A56
T. LUORBTII CARI
Destitit : ut inalier, spatio defeMa ▼etosto» 895
Mutat enim muadi naturam totkis aetas,
Ex alioque alius status excipere eoima debet»
Nec manet ulla sui similis res ; omnia uugvant :
Omnia conmutat Natura^ et Tortere c^^
Namque aliud putrescil, et, ȴ0 ddMle, kmgoet ; 830
Porro aliud concrescit, et e eentemptibus exk.
Sic igitur mundi naluram totius «tas
Mutat, et ex alio terram status excipk altra :
Quod potuit» neqoeat; possit, quod noa tnlk ante.
Multaque tum tellus etiaia pcHrtenla creafe 835
Conata es(> minii fiAcifi membiisque ceorta :
vdMHfamhiafe$ia longa tgtaie tuidfim ceBaai parere. £<m« lempM eetMihm
immMiai Rolvmm toHu» mumdi, el aUu» etatu» paet aimm debet capere ree euneta»^
nequere» iUa permaMti din «maMiUii: re» amcke tnmaemM: nttMra mMtai re»
euneta»^ et facit mutare illas. Namqu» aUa re» corrumpitur, et atat» debititata
langueecit : aUa vero re» procreatur et exoritur e viH maieria. Ita ergo €tfmm
cvmtnMiat naturam toltnff mtundi, H aUM»»iatm tarrm luwcitar em atm, 11« nt m»
poeiit jan facere, qnod potuit : nequ» queat prodMeere^ qnod amtea «aii pmdMMt^
Terra ^vo^ «« hme tentpori» tantamt procrear» muUa mmmtroy qma nata amit md"
miraHli viJtM, et oriMbM» portentosis, Pata AmdrogynMmf qoi est tnler «(rs«-
^tf>i##«^^
aiqM» Mnt. B. 2.— 8S6 et»ta»Y, ed. Tfa. Ra. Moa. B. 9^—827 Ex mKa
etone Mu8. B. 2. excipeV. ed. Th. Ra.-.828 itta P. nttgrmt Oif. marg^— 8S0
aliud dee&t Y. cd. Th. Ra. piclr^ Mtis. B. 2.— 8Sl cr»»eU V. ed. BodL Voas.
vet. O. Mus. B. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. e deest Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 2.
B. Cant. Ferr. Th. Ra. conlmpttZI^« Vind. V. ed. Cant. Ferr. contempiibilia
O. conttntiJm» Gryph.— 88S exiHo V. ed. Th. Ra. estitit Belph.^83fi eum
Ferr. V. ed. Tb. Ra.— 836 Concita V. ed. Tb. Ra. faeit Vind. V. ed* Th. Ra.
NOT^
statns statum sequitnr, et ntas seta-
tem. Sic praeclare ii. 1149. etseqq.
Sic retpectasse videtur ad illud
Diodori Sicnli lib. i. * Cumqne terra
subinde magis ab igne solis spiriti-
busqne constiparetnr, illaro ad ez-
tremum nibil potuisse amplius ma-
jornm animalinm in vitam producere :
sed animantium singnla ex mntoa
commixtione genita fuisse.'
831 E coniemptibMB'] Ex vili materia ;
ex fere nihilo.
835 3iuUaque tum teUua, ^c.] His
20. vss. verisimile fnisse tradit molta
quoque initio mnndl procreata esAe
inonstra ac portenta, dum terra spon-
taneo parto in locem edebat anima-
lia. Verum docet ea non potoisse
propagare snnm genos : i. quidem ob
alimenti inopiam, qnod neqne sibi
parare, neqne sumere valebant, pne
membrornm impedito adhsesn, aot
motilatione : ii. defectn rernm geni-
tabilium, ant ob coitns impediroenta;
quo factum est ut multa quoqne alia
animalia interierint
DB RERUM NATeR.1 Llfi. V. 657
Androgynem^ inter atras>nec ntramque^ atrimque remotum:
Orba pedam partim, manunm vidnata vicissim ;
Muta, sine ore, etiam ; sine Toltn, caoca, reperta ;
Vinctaqne membromm per totnm corpus adhaesu, 840
Nec facere ut possent quidquam, nec cedere quoquam,
Nec vitare malum, nec snmere qnod volet usus.
CsBtera de genere hoc monstra, ac portenta, creabat :
Nequidquam ; quoniam Natura absterrnit anctnm ;
Nec potuere cupitnra sDtatis tangere floremy 845
Nec repcrire cibnm, nec jnngi per Veneris res.
fve sexoni, mc ultrgiie itt^ sed abuiroqnealiefuu! alia partim careniia pedibue, et
pariier jirivaia wutnUmi ; piura ^iuoque inventa tuni carenHa dimtiie, abeqne ere, ei
abeque vaiiu: alia ita impediia cmmexitme artuum suornin per iolum corpue reperta
•ont, «^inAtf poeeenJtfaeere, nequeprogredi in quenquam locwn^neqaefugere malum,
neque eapercy quod eetei sibi utHe ad vi tam. Terra autein procreabat iueaaeum reli-
qma manMra ae perienia hujue generie ; eiquidem natura prokibuii ea ab augmeU'
to ; neque poiueruni aetequi opiaium vigorem teiaiief neque incenire aUmenium^
Mq«. B. S. faei Cant.— 8S7 Androgynum P. Mus. B. l. 2. S. Ald. Qif. Par.
Grypb. Nard. Bas. V. mar^. l. inter verae Mus. B. 1. inier utrum edd. vulg.
inier neuira Heins. utrumque ei P. et edd. vnlg. uirimque Wake^ ex conj.
«frvii^fV. ed. utrinque Fert. Bip. Hav. utrumque Bodl. Voss. L. B. remoH
Vosa. vet.-~838 induata V. ed. Th. Ra.— 839 Multa vet. exempl. Muta Ald.
sec. Nard. Bas. Creecb.— 840 Junctaque Mus. B. !• Victaque Mns. B. 3. odAia*
saim Mns. B. 8.— 841 poetint q, n. credere Mns. B. 2.-842 foret utut Lamb. et
alii.— 844 abt teruit\of^i. L. B. abteruii Yoss. vet. Mus.- B. 1. abserruii O.
abeierguii Gif. Par. Cout. H. vs. deost Mus. B. 2.-846 Nec potue captum V.
cd. Th. Ra.— 846 nee deest Mus. B. 2. «t V. ed. Th. Ra.— 847 debeni O.
NOT^
8S7 AndrogynemfinierlAndrogynum fatale qnoddam monstmm fuit, iHqnit
tiifcr] t^c,] Hunc versum delendnm Cicero lib. de Divin.
censent Lambinus et alii nonnulli, 839 itftrfa [ilfii/ta] Alias, Ifu/a. Nec
tom quia varie legitnr, cnm quia in- male.
eptos videtur. Alii enim legunt: 840 Adhatu] Adhaesione. Qua
Andregynum inter utrum nec utrumque voce passtm otitur: iii. 382. iv. 1236.
ei uirinque remotum, Alii : Androgy- vi. 471. &c.
«mn tirfer uiroe, nee utramque, et 844 AbtierruU] Lamb. bene. At
«^riii^ remotum, Alii : Androgynum Pareus, abeierguii, i. e. depellit ; ut
inier uirat^ nee uiraque, uirinque re- iv. 1057. lcgerat.
Androgynus autem is dici- 846 Nec poiuere, tfc.'] H. e. nec po-
tiiry qni ntruroqoe sexum, virifem et tuere ad justnm SBtatis robur ac vi
BQliebrem,habet, cujosmodi Herma- goreni pervenire. Sic ii. 556.
phroditnm fuisse fabulantur poetsB, 846 Per Venerit res] Per genera-
Mercnrii ex Venere natum; a voci- tionem, per complexum venerenra.
bos irnp vir, et yvr^ mnlier. Quod Sic ii. 173. 437. 921.
Delph. ei Vwr. Clat. iMcret^ 3 T
658
T« LUCRBTII CARI
Multa, videinus, enim tebos coDcarreTe debent,
XJt propagando possint procudere secla :
Pabula primum ut sint^ genitalia deinde per artns
Semina, qtiae possint membris manare remissis : 850
Feminaque ut maribus conjungi posset> habere
Mutua, qui meterent inter se gaudia uterque.
Multaque tum interiisse animantum secla necesse est,
Nec potuisse propagando procudere prolem.
Nam, qnaequomque vides vesci vitalibus auris, 855
mque conjungi per compUxum Venerewm. Nmnqme cemimitM «wttoi n$ debere «os*
tenire rebue^ irf quewnt frocreare et muliipUcare sua genera per generationeitt»
Primo necesse ett «1 alimenia «tal ; tecuudo nt sit via, ^tM gemtabiiiu oemtna dis»
persapcr fnmfrra queaui emtmare artubus reiaxatu : et utfermma Jumgi qmeai cwt
maribiuf nterque debet habere aliquid, 9110 eouneetaMt inler h wfMin voluptaimm
Oportet idcirco plurima genera ommaliMm jam tum jMrtifte, imc pHuieee pro^
creare, nee ampUficare genera aaa. Etenim qua animalia Mmtt /rui mUlibu»
^^^ 0^^^^^ *^^
Cant V. marg. 1. dcfrcre vuIg.--S48 froouiere P. Ferr. Ald, Delpb. Nard.
Lamb. produeere Cant. produdere V. ea. Voss. vet. et L. B. Mub. B. S. Tb. Ra.
predudire O. Mus. B. 1. 2. concludere quidam. Omnia qnaB ventunt Inter
pootint bajnsce vs. atque eandem dictlonem vs. 850. desiderantur in V. ed.
—800 otM V. ed. O. Mns. B. 1. S. Cant. Ferr. .Hi. Ra. Bip. Uav. Oelph.
Nard. Creecb. Oasitend. Bat. manere Mus. B. 2. — 861 «<t luintes Vind. ttf m
«rets V. ed. Th. Ra. Voss. L. B. Mus. B. 2. ut marvit Bodl. que dee«t Mns. B.
2. qutB Ferr. V. ed. Th. Ra. Vind. Cant. Aa6«itdKm pro habere Lamb. vid. Not.
Var. — 852 qui maereni Wakef. ex conj. queit nectant P. et edd. vulf. ^tit m«-
tuent Vind. V. ed. Bodl. Voss. vet et L. B. Cant. Voss. marg. Ferr. Th. Ra.
queit mutuent V. marg. 1. qute metutnt O. queit metuent Mos. B. 1. queit msftiiiiif
Mus. B. 2. queit wutuant Mns. B. S. tit pro tfiler Mns. B. 2. irtrtgHS Lamb.
utrumque Oassend. Mtrtsfae edd. vulg.— 858 il/MlaoiisV. ed. Tb. Ra. eum
Vind. O. Mu8. B. l. S. tamen Miis. B. 2.-854 tlt procktdere V. ed. Tb.
Ra.-^5 vetti V. ed. Th. Ra.~857 tuta V. ed. Vind. Mus. B. 2. S. Cant. Tb.
NCT^
847 Dehent Idebere] Versus byper-
meter,in qno redundatsyllaba, quani
necat vocalis initialis versns sequen-
tis.
848 Seela] Speciem, genus, nt
ssepe nionui.
849 GenHaUa'] Vim glgnendi ba-
bentia. Sic i. 6S. 187. &c.
850 Qttff [qua] Supp. nt sit via, qua,
&c. AUi, qua^ supp. semina.
Membrit remittit] Per res Veneris
relaxatis artnbus.
851 Habere] Snpp. debet. Unde in
fine sequentii versos legendum uter»
que, Lambinns vero iegit, JkofreitdM» ;
et pro uierque legit utritque, H. e.
' Qtrisque habendum est ea/ qneb,
&c. Hellenismns, pro ' babenda
snnt ea,' quod locutionis genns fa-
miliare est Lncretio. Unde non in-
aana Lambini lectio.
853 Secla] Oenera, vss. 848. 860.
855 Nttmfqumquomque mdet^ ^c^ His
21. vss. seqq. docet tnteriro, qnid
quaeqne animalia, quae jam videmns,
totatum slt, ac conservaverit. Ho«
mm autem alia dolo, ut viilpes : alia
virtnte, nt leones : alia celeritate ae
DB RBRUM NATURA LrB. V.
6fi0
Ant dolus, aut virtns^ ant denique mobilitas, est
£x inennte advo, genns id tntata, reseirans :
Moltaque sunt, nobis ex utilitate sua qu»
Conmendata manent, tutelse tradita nostrae.
Principio, genus acre leonnm, saBvaque secla,
Tutata est yirtns, yolpeis dolus ; ut fuga cenros.
At levisomna canum fido cum pectore corda,
Et genus omne, quod est veterino semine partum,
Lanigerseque simul pecudes, et bucera secla,
Omnia sunt bominum tutel» tradita, Memmi !
Nam cnpide fugere feras, pacemqne seqmit»
Sunt, et larga suo sine pabula parta Iftbore :
860
865
mirHwi^ tW oftaHc, vel vu, vel demum etUrUa» eemervemU «i difenSt a6 imtie
temperU id gemu eornm omniam. Et plurm swH tputque detta neetra cair«, qiue
emt wMe temmieea ob iUonm c&mmoditatem, Pruman enm fortUude eemeertinit
•<RMni geMem et crwdeUa genera leemun, aetiUia wlpeef fega eereoe, Verwm
vigilaaiia peetora eamm am fldeU eorde suo, et onme genue animalium, quod
mtwm eet de emhu iAomo vectferm^ ei ma peemdee^ quee ferumt Ummn^ et generm
bemmf mmdata eunt ommia^ • Memieiy cuetodiee Aommwm. Etenim eniie mtmoe*
nmifermf et amptean emd eeeuriiaUm^ et aUmenia eopioea eemparaia aibi eine saa
RaureafrMM V. ed. Tb. Ra.-~ 861 TuiaetV. ed. Th. Ra. etfitga P. Mnt.
B. 1. et edd. Tulg.— 862 Et P. Ald. Mns. B. 1. (erii omnsa Vind. V. ed.
Mos. B. 2. Th. Ra. levie ora Mns. B. S. Ferr.-~86S veteri nm Ferr. V. ed.
Th. Ra. Mufl. B. 8. S. Cant. uienuo Mus. B. 1.— 864 bugera V. ed. Th.
Rn. Vind. Mns. B. 2. bueeera Mub. B. 1. Ferr.~865 tuielaV. ed. Tfa. Ra.—
NOTiE
liiga nt cerrofl, Milntem svam tntata
eata ait: alla Tero cura et tntela
homiiiam serrari; quippe qnm ant
ad ▼letnmy aat ad ▼It» eomaMida,
a«t ad vettitiim esfent ntilla ; qnalia
aant boret, ovet, eaprm, eqni, mnliy
esBea venatlci, &c. Reiiqna vero
ccCeriii manseraiit in prmdum^ qnam*
di« viTnDt.
VeeH vUMue marie] 8ic Virg. Mm.
I. SM. * Qoem ai fata Timm aenraat,
ai ▼eacftnr anra.' I. e. viTere.
807 Es iaeunie eevo'] Ab Initio mnn»
dly a prfano mnndi eaortn.
800 S^evmfue eeda] Iracanda anima*
B«m genera : TBa. 848. 861. Ste,
861 LCTiiMPW cmiam eorda'] Canea
enim levem iommim domiiunt, e
aomoo facile excitantnr. Unde ab
Horat. Od. iii. 16. dicnntnr * flgilea.'
865 Veterheo] Vectnr» idoneo.
< Veterina/ inqntt Nonlna, ' animalia
dienntnr ea, qu« ▼ehere qnid poa-
annt;' citatqne hanc Lncrctil ver-'
anro. £t Featns, * Veterinam bes-
tiam jnmentum Cato appellavit a
vehendo. Opilina veterinam dici
pntaty quBsi venterinam, vel ntcrl-
nam, qaodomia ad ventrem religa-
tnm gerat.'
864 Bueera eeda] Boves : n. 661.
VI. 1846. Bncerum igitnr pecoa illud
eat, qnod gerlt magna comna.
866 Memmt] Memmina ia eat, cni
hoc opna dedicat Lucretlna, i. 2T.
1
660
T. LUCRBTII CAmi
Q118B damus atilitatis eoixtm praemia caussa.
At, queis nihil horum tribuit Natura, neque ipsa
Sponte sua possent nt vivere, nec dare nobis
Utilitatem aliquam, qua re pateremur eorum
Pnesidio nostro pasci genus^ esseque tutum ;
Scilicet haec aliis praed», lucioque» jacebant
Indupedita suis fatalibus omnia vinclis,
Donec ad interitum genus id Natura redegit
Sed neque Centaurei fuerant, nec tempore in ullo
870
875
labare ; qua triMmui ttttt tii mtreedem ob commoda^ qne accipimo* abiis. Sed
quibw natura nihil harum rerum dedU^ neque dedU ut ipaa pouent vi tua mverej
nee reddere nobie aliquod cowunodum, cur Hneremuo genue eerum nutriri nooira
opOf et oecurum ette ; Mtmtnun ea exponebantur aUiM feris tst prtedam et ot fnffs-
rMnt, nt pote qu» omitta etoent impUxa tuit falalibut nrxibut ; danec natura
roduxerU id f «ittu animaliam ad wutrtem, Verum neque Centauri aDquani exti-
terunt, neque eti ratio car vit conttant ex gemina naiura et ex dupiici eorpore.
^^>^^^<^^^^'#«»^
866 paremqueV. ed. Th. Ra. «Mtila Lamb.— 869 AcV. ed. Th. Ra. quit
P. Ald. fntt m Vind. Mn». B. 8. quu ttt Ferr. V. ed. Tb. Ra. O. Mos. B. 1.
Cant. aliquia itt Mui. B. 2.— 871 quam nateremmr V. ed. Th. Ra.>-S78 prc-
cide V. ed. Tli. Ra.^76 Donicum Lamb. et edd. vnlg.— 876 fuerant P. V.
ed. O. Mus. B. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. fuerat Nard. ytMrtiiit Tnlg. imc
P. Vind. y. ed. Mus. B. 1. 2. 8. Cant. Oryph. Nard. neque 0.-*877 fumt
NOTJE
871 Qtia re] Propter qoam ntilita*
tem. Neque enim interrogatio est ;
sed roera ennnciatio.
878 Hac"] Snpp. qneis nihil horam,
Stc. vft. 860.
874 Indupedital Vel endopedita; an-
tiqne pro impedita: i. 241. 11. 201.
&c« Indupedita antem fattdibu» vin*
clis, h. e. obnoiia morti fatali.
876 Donoe ^^Doniaun] Donec: vs.
706. 686. &c.
Ad inUritum Naiura redegU] Sponte
ana mortem obiernnt.
876 Sed neque CentaMreif ^rc.] Hia 47.
seqq. docet interim nullos in primo
mnodi exortn, neque in alio temporcy
eztitiMe Centauros» Scyllas, Cbimse-
rar, et alia id genns portenta. Sic
negant et damntmt ejnsmodi porten-
tosam animalium miscellam Diodoms
Hb»y. Aristoteles 11. Pbys. 8. de Hist.
Animal. et de Oenerat. Anim. it.
et V. 8. At Bmpedocies propngnat:
et Claudias Caesar, teste Plin. qnl
scribit, ' Hippocentaurnm in T1ies«
salia natnm eodem die interiiase; et
nos principatn ejns allatnm illi ex
^gypto in melle vidimns.' Volater-
ranus ait se vidisse Semicanem. Alii
alia Donstra, qusc Lycosthenes in lib.
de Prodig. et Ostent. collegit. Cnr
autem Lacretius ejusmodi natnrm
portenta eztitisse, ant posse ease ne-
gat, varias reddit jam rationes. i. de
Centanris, qaos anteriori parte bo-
roines, posteriori vero eqnos faciant|
argnit non posse esse, primnm ex
etatis partiam istaram diversitate.
Namque floret equus triennis, pner
vero vix ablactatas ea state incedit»
sed dttbio omnino pede ctdcat hn-
mam. Ubi vero puer ex ephebit
DE RBRUM NATURA LIB. V.
661
Esse qaennt ; duplici natnra et corpore bino
Ex alienigeDis membris conpacta potestas,
Hinc illinc par yis nt non sic esse potissit :
Id licet binc qnam yis hebeti cognoscere corde. 880
Principio, drcnm tribus actis inpiger annis
Floret equus ; puer baud ita quaquam : ssepe etiam nnnc
^omposUatfue ex ariuhuB aUenis pasiU exutere in «Uo tempare, at poienHa illins ex
vtraque parte queat eaee eimUit non eimiU. Qiiivis, quamtia eiupida eit metUe^
poieei agnaeeere ieiud, PrinntM eqmue^ eireUer iribu» exaeiie annie^foriie vigeit
fuer vero non Uem ; tfnmo fHerumque eiiam nune queaiialt in aoporibue ubera mamma»
^^^^>^«
P. ct edd. Yulg. corpore uno Voss. vet. — 879 parilnu ui Oryph. mar^. Bas.
marg. P. Ald. parUe vi V. mai^. 2. parvie ui Voss. vet. et L. B. V. ed. Ferr.
Th. Ra. prame ui Mas. B. 2. non eU pare eeee Oif. Bodl. Voss. vet. et L. B.
nan par eeee P. Ald. Bas. Bas. marg. partibfue eaee Fab. fion eie par eeae Oryph.
Nard. non pari eaee Delph. non eU eeae Mns. B. 1. S. foiieaU Ferr. P. Vind.
Voss. yet. et L. B. O. poieaeU Voss. marg. — 882 haud tia quaquam Cant. baud»
'quaquam Tiilg. ^vtii atepe Vind. et edd. ▼»!£• qnia eape P. etiam nunc Vind. V.
•d. Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1. 2. Cant. Ferr. Th. Ra. Oryph. Delph.
NOTiE
sto snnt et abundant adhnc, v. g.
herbarum, frugum, arbornm, qofls ta*
men roista inter se non conjongmi-
tur.
Ceiifaiirei] Sic de his iy. 740. et
seqq.
877 DupWci iKtficra] Humana scili*
cet et equina.
878 Poteeia»'] Potentia, vis.
870 Hine ilHnCy ^c.] Ita Lambinns.
Parens vero, Hinc iUxne par et«, iil
non eic eaee potie aU. Idem sensns.
Hic autem versus varie corrumpitur
in variis codicibus. Cojns hiec est
sententia: Nou potest esse natnra,
sen potestas aliqua, ex alienigenis
membris, v. g. humanis et eqniniSi
eompacta et conflata; ita quidem
alienigenis, nt vis par pari esse, hoe
est, par pari respondere non possit.
880 /d] Nempe, in Centauris non
posse hinc illinc parem vim esse.
881 CircMiii fri6Ks actie] Tmesity
circumactis: vel, actis circiter.
882 Fhrei] Viget; metaphora est.
EtiaM muic] Nempe, cnm tres an*
nos natns est.
excedity nt aiunt, jam tnm equus
tttate confecta languet. Qois ergo
nexns inter eos esse potest? Deinde
ob nnam Veneris imparitatem. Licet
cnim, teste Aristotele, mulier et equa
coitum nnnqoam detrectent, tamen
non nisi lequinoctio concipit eqoa.
Adde quod appetitos in iis sit variiis.
Prsterea diversi snnt mores. Equa
entm non nisi post dnodecim menses,
mnlier vero nono partnrit mense.
Denique alimentnm varinm est et
saepios contrariom; homo enim ali-
mento nntritur, eqnus vero disrum-
pitnr. Idem dicendnm ait de Scyllis,
et Cliimeris. Addit insnper Cbimae-
ne genus infame esse monstrnm ; qui
eoim potett ore foras acrem flare
llamnmm de corpore, qu» torret om-
Dia? Non est Igitnr ut hujus porten-
tomm generis assertores ventilent
hanc suam vaniloqnentiam ; llcet enim
multa sint mirabiliora visa, tamen
nnlla est ratio cur Iub naturss adeo
eontrari» jungi tnnc potuerint prfl&-
ter ordinemy ciim neque jam nonc
jnngi videamus alias naturas, dnm
plnrima femina terr« commissa pra»
^
T. LUCSBTII QAAI
Ubera mammanim insoBmis lactantia q«eret
Post, ubi equnm yalid» Tirai» «Dtate senecta,
Membraque deficiant, fiigieDti languida Vita;
Tiim demum, ptteiili asyo fiorente, javentas
Obficit, et molli vestit lanngine malas :
Ne forte ex homine, et veterino semine eqaomm,
Confieri credas Centaaros posse, neque esse :
Antj rabidis canibus subcinctas, semimarinis
Corporibus Scyllas ; et csetera de genere horam,
Inter se quorum discordia membra yidemus :
Qu» neque florescunt pariter, nec robora sumunt
Corporibos, neque perficinnt cetate seuecta ;
Nec simili Venere ardescunt, nec moribus nnis
8»
890
895
rumy quiB lae tuppedUeni, DeMef pottqMom /«ries mre$, ettdte jam m^fedm^
deeeruni equum^ et ariuB Jtmguacemtes^ vita receienti, jacemt, tunc iandem Jmmenim
accupai pueroe, cetaie vigemte in tKts, et operit genae illoniin tenera barba. Ne
/ortoMte putee pame creari aut eme CflMtaiMf 4e mmime idm^eo mecturtt eqjumum, ei
de komine : vel SeylUu circumuineta» canibue rapacibuSf et cofparibuB oemimarvuM ;
at ceiera kt^us gemerie monatra, quorum oermumua ariuM imier ae dimhmMeo; pm
«rfMC JMmi vigimt, meque habemi vireo in ftsis eorporibuOf meque creaeaaU^ tn miaU
eoi^fecta : meque ardemt eadem VemerOy meque simiks smU Osdem stndus^ ei qum mm
»<»>»^»»^«»^»>»»»
Nard. Vosb. marg. eOam tume P. AM. Gif. Par. eliammsmm Lamb. et aliL~-88S
im aminutrum V. ed« Tli. Ra. oNttiMraim Mqb. B. 2. 8. Uetamtia Vosn. vet. et L. B.
Vo88. marg. laetamtia reliani. qumril P. et edd. vnlg.— 884 vaGdare V. ed.Th.
Ra.— 886 pueris P. et edd. valg. Jloreiita Vind. V. ed. Tb. Ra. juvenius Mna.
B. 1.--887 Occipit P. et edd. virig.— 888 Ne toHo pmino et Nenhis, i. 48. —
889 credis Qif. L. B. Par. iM^€tw P. Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 9. 8. Caiit«
Perr. Th. Ra. Ald. mec esse valg.~-890 rabidis Wakef. Heins. rapidis vnlg^
802 ditsortia Creech.-^9S nse P. Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 8. 8. Cant.
Ferr. Th. Ra. Ald. ii«9tte volg.— 894 perfieiunt O. projteiuni Oif. Par. Oryph.
Delph. Nard. Cont. Bas. P. V. marg. 1. Bodl. Voss. vet. et L. B. Ferr. V. ed.
NOT^
885 Laetamaa] Lae snppeditantia.
884 £Eiaie semeeta'] H. e. etate eon-
fteta ; sic v«. 894. aic iii. 774. * Se-
nectis membris.' Sic infra vs« ^.
886 PmeriU [pueris] Alii, ptMiiK;
benc etiam.
JnMnfas] Jnventntis Dea: iptajn*
venta: jnvenilts «tas.
887 MolH vesHi tamngime, ifcJ] fl. e.
molK pllo,«ea barba. Sicaupra v«.072.
* Impubem molil pubesoeffe «ette.'
888 FeAcriiM] Snpra vs. 608.
889 CaR^] Cenfici: sic
passim.
091 Seftias] iQnid mensftri geans
sit docvimns it. 7SS. not. conaule
lecnm.
895 Vemere] Amore Venereow
Jlforiiiis] Vel «tudiis ; vel pawwsdi
temporibns, «t ^dam interpisetui-
tnr, ct iit amiotavi sop» va. 870.
DB RBEUM NATURA LIB. V. 008
Gonyeniont ; neqae snnt eadem joconda per artvB :
Qnippe videre licet pingnescere Mpe cicata
Barbigerag pecades, homini qum est acre yenenam.
Flamma qoidem yero qoom corpora folva leonom
Tam soleat torrere atqae arere, qaam genos omne 900
Visceris, in terris qoodqaomqae, et sangainis, exstet :
Qoi fieri potuit, triplici com corpore ot una,
Prima leo, postrema draco» medio ipsa cbimttraf
Ore ferox acrem flaret de corpore flammam ?
Qua re, etiam tellore nova, coeloque recenti, 906
Talia qui fingit potuisse animalia gigni,
Nixos in hoc ono^ novitatis nomine inani ;
Multa licet, simili ratione, ecfutiat ore.
httbeiU m membriM ru etudem graias. Namque cemere e$t pUrumque barbmtee
gregee JUri pmguee eicirfa, qmm eei eetmm vtn» heeiM. ignie ««tem eum eem*
emeeeei f ojii eemburere et eremare refa eorpora leonmmj quam owmem aliam rem^
quee eeugtet tn ierrie ex vieeeribae et ex etmguiuey quomodo potuit Aeri, ut una
CkmmtL eemetmue tergemim eorporef nempe cnjns priar pars sit leOf poeterior
draeo^ medam ipea Ckimegrat emitteret ore extra eorpue ignem ardeutem? Qim-
propter^ qui dieit ^ueeoodi uuiwuiHa potuieee generari tnitio terra reeeutief et eeHi
geuitif is imeixue ui hoe uuo vemo tihUo noviMie poteet pari wtodo phtrimeL
Th. Ra. Ald. pr^jiduut Tarneb. et edd. valg.— 896 neque P. V. ed. Vom.
vet. et L. B. O. Ciint. Ferr. Tb. lU. Ald. nec ?olg. joeunda P. V. ed.
MoB. B. 1. 8. Tb. Ra. Ald.-^07 eieata V. ed. Th. R«.--808 ftomtiit^ice eet
V. ed. O. Mtts. B. 1. 8. Caot. Th. Ra. kemui eet qua Mus. B. 2.--890 Fto-
flWM Moa. B. 8. vero deest P. V. ed. O. Mob.B. l. 2. 8. Cant. Ferr.Th.
Ra. Ald. IgneulUmma quidem eum P. Ferr. Ald. Gryph. inarg. Bas. inarg. V.
inarg. 1. «mIini V. ed. Th. Ra.—000 Jam Vind. V. ed. Bodl, Voss. L. B. Mob. B.
1. 1. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. tonere V. ed. Th. Ra.— 902 tempore pro corpore V.
ed. toia» V. ed. Th. Ra.— 008 medM Vind. Maa. B. 1. Caot. media ▼ulf.—
904 ferox Mos. B. 1. ferae Oryph. mars. Bas. marg. P. Vom. L. B. Vind.
V. ed. Caot. Ferr. Th. Ra. Ald. ferene O. P. In not. Horriferae Moa. B. 2.
fera» Mot. B. 8. et edd. vnlff. flaret P. V. ed. Voss. L. B. O. Mus. 1. Caot.
Oijpb. Bas. Ferr. Th. Ra. Ald. Bas. marg. flare Mna. B. 2. 8. Vind. ^fftaret
mfg. ftmumae Mos. B. 2.— 006 /iii^af V. ed. Th. Ra.->907 Nieue Cant. koe
deeat et aiaat pro taaitt V. ed. Th. Ra.— 008 ejfueiai Vind. V. ed. Cant. Th. Ra.
NOTiE
Oeo fiodem jacoiida] Eadem grata 008 CiUm<fra] Sat expUctt Poeta
•teoata, iit jaoiuam aoae expUcat qoidsitChimnra:nosqoeaBteadixi-
voa. seqq. mos satia ii. 704. not, Sic Homcr.
807 Qmppe videre Ueet] Sic it. 644. Iliad. Ti. 181. Hesiod. in Thcog.
4o Ventro : * Prmlereay nobis Tcra- Virg. iEo. ti. 288. dcc.
IrMB eat aere venaoom : At oaprii 006 Qot flugit^ 4v.] Pota Eoripi-
•dipcf et eatornicibos anget.' dem In Baech.
808 Bmbigmu pecudee] Capra». 008 E^futiai [<#ii<tal] Sffotire, in-
Ste VL 970. qoit Nonios» eit, com mtndacio dicere.
6«4
T. LUORBTII CARt
Aurea tom dicat per terras flumina volgo
Flaxisse, et gemmis florere arbusta suesse : 910
A.ut hominem tanto membrorom esse inpete natum^
Trans maria alta pedum nixus ut pandere posset,
Et manibus totum circum se vortere coelum.
Nam^ quod multa fuere in terris semina rerum,
Tempore quo primum tellus animalia fodit ; 915
Nihil tamen est signi, mixtas potuisse creari
Inter se pecudes, conpactaque mcmbra animantnm :
Propterea^ quia, qu» de terris nunc quoqne abundant,
Herbarum genera, ac fruges, arbustaque laeta,
Non tamen inter se possunt conplexa creari. 920
Sed, si qnseque suo ritu procedit^ et omnes,
Fced^re natur» certo, discrimina servant.
Et genos humanum multo fuit illud in arvis
ejnsmodi/aftii/ari; verbi gtatia, garrire fiuvioi awreoi tunc olim delapeoi esie
eommunUer per eampoe; et arbores oolitae fuine fierere margariiie; vel kommem
creatum fuiste olim ianio cnm robore artuumj ut poeaetferre eonatum pedum hinc
inde trans maria profunda^ et manibuM menere eirca ee totum eetlum. Nam etti
nmlia eorputcula rerumfuerini tn territ eo temparey quo primum terra genuit «it-
malia : tamen non eet tiidtdifm animaUa potuitte gigni commixta inter m, aiqut
artvt animalium fuitoe eomplexot timul ; eo quod ea etiam genera kerbarum, tege»
ietf arboret florentetf qua nune procreantur de territy non iamen queunt gigni tnler
te eommixta. Ita qweque ret nateitur suo more ; et omnet eonaervani differeniittM
•1188 ex inviolabiU lege naiura, Pritea etiam gena hommum fuit Umge durior t»
»<><»^^>#»»»»i»»>»i»
tf^lcui^Miis. B.S.— 900 cicm P. O. Mus. B. 1. Ferr. Al^fulgo V. ed. Th. Ra.
—910 geminit Th. Ra.->912 mxut Cant. nieut vulg. vitut V. ed. O. Mns. B.
1. |Hiiider« P. Oryph. marg. Voss. marg. Ald. pondere Vind. V. ed. Voss. vet. O.
Mu8. B. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. ponere edd. vulg.— -915 quod Ferr.— 916 Ni-
hil Vind. Ferr. V. ed. Th. Ra. nU vulg.^920 potrint Hav. Bip.— 921 Sed ti
Ferr. V. ed. Th. Ra. Voss. vet. et L. B. Mus. B. 1. 2. S. Cant. Sed aic P. O.
Ald. Oif. L. B. Pan Nard. Mar. Res eic vulg. Ret ti Vind. ^aic^Ke s. r. p. ei
NOT^
911 Aui hominem tanio, ffc,1 Docnit
I. 200. cnr natnra non potnerit initio
creare horoines tantse magnitndinis:
' Deniqne, corhomines tantos natora
parare Non potnit, pedihns qoi pon-
tnm per vada possent Transire, et
magnos manibus divellere montes,
Multaqne vivendo mortalia vincere
secla; Si non, materies quia rebus
reddita certa est Oignimdis ?' Ste.
912 Pediim nixut'] Pedes.
921 Sedf ft [Rtt stc] quaqut^ifc.l
Sic Lambinos. Parens vero : SM tie
quidquit iuo riiu procedU ; ei Mmia, ^.
Utraqne lectio probatnr.
92S Et genut kumanumy ^.] His
104. vss. seqq. jam docet de primia
sen priscis hominibos. Itaque, qnid
hnmano generi contigerit ab ineunte
mundi «state, qua valetadine foerity
DB R&RUM NATURil LIB. V«
666
925
930
Durins^ ut decuity tellus quod dura creasset ;
Et majoribusy et solidis magis, ossibus intus
Fuudatum; validis aptum per viscera nervis:
Nec facile ex «stu, nec frigore, quod caperetur;
Nec novitate cibi, neqae labi corporis ulla.
Moltaque per ccelum soKs volventia lustra
Volgivago vitam tractabant more ferarum.
Nec robustus erat curvi moderator aratri ;
Quisquam nec sdbat ferro molirier arva,
V^> «< jw M*9 eo fMNi terra dura genentmad iUam : et ccnHructa fiat vntris^
eeau ex nugoHlnUf et dwrioritmM oseilm, et comparla nervu /ortibus per interwree
partee: quai H€C frigore nee cahre facUe afficeretur: neque etiam nomtate ali^
menti, nee nUo nwrbo corporie Ubefactarctur. Hominet illi traducebant vitamj
eientfertB errantes eolent, per plwrea cureua solis vertentea ccelum, Necdum uwt$
erai/arti$rectorJtexiaratn: nee ulini sciebat colere agroe ferroy nequt eepOire
•mma Oif. L. B. Par.--925 E P. V. ed. Th. Ra. Ald.— 926 P^^^^»^J*
Ald. Bip. Hav. Delph. axtie pro apium Miw. B. 1.— 927 caipetur V. ed. Th. Ra.
Deinde seqoitor v». 931. V. marg. 1. 2.-928 labe Vind. Muii. B. 1.-930
tractabunJt V. ed. Th. Ra^932 QttWfuam Vind. V. ed. Mns. B. 2. 8. Cant.
Ferr. Tfa. Ra. «wlftrwr Vind. O. Muij. B. 1. 3. Cant. moUiner V. ed.TU. Ba.—
NOTiE
qnibusve moribnt institatum ; ef ce-
tera ejusmodi, rite proseqnitur Lu*
cretina. Ac primum qoidero his 41.
▼sa. prioribns docet primos homine»
validioriy qoam nnnc, constitisse cor-
pore, ob innatam dnritiem, qnam e
terra dura geniti contraxerant; unde
mhius obnoxii erant injnriis tempo-
riSy ant morbis. Deinde diutius vix-
iise tonCy quam nunc vivunt; et
nore ferarum per nemora errasse
▼ictnm quseritantes ex arborum foetn ;
(quippe quibus ignota fuerit agricul*
tora;} sitim vero sedasse fluviis ac
fontibns. Prsterea illis peUitus ig^
■otnm futsse ignls nsum, atque pel*
linui : sed frigus et estum arcebant
tegumine plantamm et testudinatis
■pecnbns. Denique Jus riullum fu-
isse; sed qnemque sibi consuluisse;
ae promiscnam fnisse Venerem, aut
pro valida viri vi, ac impensa libi-
dine; ant pro mntna cnpidine; ant
pro glandura ac arbutorum data mer«
cede.
928 LoW] Pro labe : h. e. morbo.
929 IiMs^a ecUs] Anuuos solis cur-
sos. Est enlm lustrum, certum tem-
poris spatinm, quo peracto censos
fiebat apud Romanos^ nempe quinto
qnoque anno.
930 n^giwvo] VelVnlgivago; i.e.
turmatim errante. Sic iv. 1064.
931 Nec robusiu» erat, Ifc.] Unde
Virg. Qeorg. i. 126. et seqq. docet
ante Jovem nullos fuisse agricolas.
Idem docent Ovid. Met. i. Tibnll.
Eleg. I. S. Martial. xii. 63. et Manil.
I. a vs. 66. ad vs. 96. ubi de agricul-
tora et ceteris artibns docet, quas
primis hominibus ignotas fuisse ait.
932 Scibai] Pro sciebat Sic infra
vss. 9(1. 957.
MoUrier] Poetice pro moliri. £st
antem moliri arva, colere agros, et
melioret reddere cultu: magno la«
606 T. kUCRBTU CARI
Nec DOTa defodere in terram Yirgulta, neqae altis
Aiboribus veteres decidere falcibus ramos.
Quod sol atque imbres dederant, qaod terra crearat 835
Sponte sua, satis id placabat pectora dooam.
Glandiferas ioter curabaut corpora qaercos
Plerumque ; et, qum nunc hybemo tempore cemis
Arbuta puniceo fieri matura colore,
Plurima tum tellus, etiam majora^ ferebat : 940
Multaque prasterea noyitas tum florida mundi
t» terram arhuita taura^ neqiu anumtarefalaiUs fmirea namM arharikms proMrtt.
Ilkui nunvSf quod sol et phauf tribufrtmtf Tel quod UUas produxerai aua spaaU^
saiis sedabat appetitum stamachi. Nmtmmquam pascebaM eorpus sunni iiiCcr
fusreusy qua /eruut gUmdes ; et qam poma sfioesiria vides hoc tempora aotfr»
wmiureseere rubro ^tore^ tuue ^usmodi ierra portabai pUuima^ aiqu* eOam
wuiora. Ei nomia* wMssdi tunc floreseeus dedii insupsr missraudis hourimbmt
^*^^^^
9SS rma deest V. ed. Tli. Ra. «09«« P.Tiod. V. ed. Mnn. B. 1. 1. Cant Tb.
Ra. Ald. fiee edd. ▼nlg.— 9ft6 creartfni Ferr. V. ed. Th. Ra.-^6 yiisemnii P.
Ald. periorc Viud. V. ed. Bodl. Vm8. L. B. Mos. B. 2. ft. Ferr. Th. Ra.—
917 cMmtei O. Caot. pectora quercus Vom. Tet. — 989 Pemieeo edd. Tulg. ua-
tura Mof. B. 9.-940 iiM|f«r« Viod. V. ed. Mus. B. 2. t.— 941 eum O. Mot. B.
NOTiE
bore invertere ; ezanre, dcc Moliri 9S9 Arbuia'] Ponia lyWealria, qii9
enim dicimui, qnicquid cnra labore Plinio xv. 84. dicuntnr poma in-
facimuf. Olim inollirier, h. e. resol- honora. Verum erraA in eo Plinins,
▼i: led prior lectio magis probatnr. qnod arlHitnm et nnedonem ait
9M Nee «mm de/oderey 4r«.] Hic ▼! . rem eandem. Unedo enim nibil per-
repetitor infra vs, 1365. Defodere tinet ad arbntnm. Epimelis Igitnr
antem in terram, Gallice planier, arbor est, cujna fructai dicitur nne»
994 Faleibus IFaidJbu*] Pro falci- do: Arbntna Yero Latinis,
bus» metri cansa. vero Comanu, arbor est, cnjns froc*
916 Plaeabai peetora} Sitim ac fa- tns Arbntum LatiniSy Orsecis Mem»*
mem sedabat. cylnm dicitnr. Galenns lib. ii* alim.
9S7 Glandiferas inter, t^e»} Primi aperte distingnit nnedonem ab aibn-
enim homines mebant glandibus^ to : namque Epimeiidi dat nnedonem :
Unde Virg. Georg. i. 147. ' Prima Comaro sen arbnto mem»cylnm. Ita
Ceres ferro roortales vertere terram erroris argnit Plininm Dalecampns
Institnity cnm jam glandes, atque in Plin. lib. i.
arbnta sacrse Deficerent sylve, et Pimtceo [Pomtceo] Pro pnniceo : aic
vlctum Dodona negaret.' alibi nMraora pro mnnera. Est anlen
Ciira&aii^ corpora] Pascebant cor- puniceus color, rubicundos, sen psr-
pora ; h. e. manducabant. Sic ii. pnreos. Sic ii. 839. Sic Virg. iEn»
31. ' Non magnis opibus jucunde xii. 77.
corpora curant.'
DB RBRUM NATURA Llfi. Y.
9S7
Pabula dira talit, miserifl mortafibas ampla.
At sedare sitim flaviei» fantesqae, vocabant ;
XJt nuoc montibas e magnis decorsus aqnai
Claricitat late sitientia secla feramm.
Denique, nota vagis, sylyestria templa tendbaat
Nymphanun ; quibus excibant humore fluenta
Lnbrica» proluvie larga lavere hamida saxa, *
Hamida saxa, soper viridi stiUaatiamasco;
£t partim {riano scatere, atque erampere» campo.
M5
950
frfvra alia gwjfieieiitU alimeniaf qaasi divimtui noMcentia, Verum Jhmim ei
fotde» advQcabiaU boiuiiieB ad aiuiguendaM ■iiani «tftm, eieai koe iempore neeiro
Hpddier delapeme aqua ex aUie mentibuM inmtat genera feranm jua eiHuni,
DemMM errantee noctu oceupabanJt eacra anira etflveeiria Nympharum, e qtdbue
Uiiieee aqum kMmidm et liquida mmudiani^ «1 toDareni eopioea sua dUuieie eaxa im-
dida; guitaiim quippe cadeniee euper eaxa' madida et operta virenii mueco: ei
pariim ot eeaiurireni et deeurrereni ]ftr apertoe agroe, NondMm etiam eeiebaint
1. S. Ferr.—MS Pabula ^ P. AM. Mds. B. 1. Hav. Bip. Pabula rfara Ferr.
Nard. Baa.— 94S £1 Cant. Ad Maerob. Sat. vi. S. Voss. de Coostr. p. 183.
P. in not. vaeabani superscr. in Voss. vei, — 9iS Clariet aeciiai P. Orrpb.
Delph. Nard. Bas. Claniaie a te V. ed. Th. Ra. Bodl. Ferr. ClariciiaiietieWoM.
▼et. et L. B. Mus. B. 2. P. in not V. raarg. t. Clarieiia tiate Mns. B. t.
Ciarier aeiate O. Cant. Clamjuvai eeeiaie Mos. B. 1. CUuior aeiaia V. marg. 2.
Cfartlof eeeiaU V. niarg. 1. Clare eitai ad ee Oif. Par. Cont. Clar« eHHlate
Voss. marf . ClaHeiiaie ei P. in not.— M6 nota vagie P. V. ed. Bodl. Mns. B.
1. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Aid. Orypli. marg. Voss. marg. noeltm^s Vind.
nocCli^ Tnlg. noete vagi Bentl.— 947 Lympkarum P. Aid. excibant O. Cant.
exibani P. Mus. B. 1. S.S. et edd. rulg. eeeibant Vind. Vost. vet. et L. B. Vos».
nnrg. 4pfH6«iit Ferr.V. ed. Th. Ra. — 948 pro leme V. «d. Th. Ra. larga deest Mns.
B. 2. inerc Mos. & 1.— 949 Mnslo Vlnd. V. ed. Th. Ra.— 960 eiaiere V. ed. Th.
NOTA
949 Dira [Diva] Vel, nt aUb pU-
cet, dia; id est, qnasi divinitns ve-
nientia: sen sponte sna nascentia.
Ottmy dnm, fau «. aspera.
Aenpia] 6nflkieiitla ; i|«ihBa mor-
talea eontanti etsent.
943 8edare...voeabemi] UeUeBis*
«MU, pro, VDcalmniy nt aedaveBt^ vel
ad aedandam sitim.
944 DBMnms «fiMt] Aq«a ex leco
teiiviflncM. Sicvs.9(l9.
946 Omrieiied [Ciarjsr] Snp. qaam
aSis la lecia. Ita LMahinns : at Pa^
laasy elmre eitai ; minns cftare.
iUailae] Invitait, advocat.
Seikefemrum] Oenera feraremi hoc
est, ferasy nt sspe loqnitur. Sic vs.
965.
940 Sylveetria iempla Npnpkarum']
Antra, qass domns NTmphanun fin«
gantnr.
947 Qmbue] Sopp. ez.
948 Jjubriea hmaere] liqnida et ba-
mida.
Imvere] Terti» co^|ng. tavoy is;
et lavo, asy dioehatnr olim: sicat
scato, is ; et scateo, es : vel fervo*
Is ; et fervao, es. Dixit antem exi«
bant lavere^ h. e. ad lavandam ; vel
ttt iavarent : slcnt snpra jam vs. 949»
vocabaat sedare. Orseca phrasis.
9M Seaiere] Tertis^ etiam conjng.
668
T. LUGRSTIi CARI
Nec dum res igni scibant tractare» neqae uti
Pellibas, et spoliis corpus yestire ferarum :
Sed nemora, atqae cavos monteis, sylvasqae^ colebant ;
Et frutices inter condebant squalida membra,
Verbera ventorum Yitare, imbreisque» coactei. 955
Nec conmune bonam poterant spectare, neque ullis
Moribus intet se scierant^ nec legibus, uti.
Quod quoique obtulerat praedaB fortuna, ferebat ;
Sponte sua sibi quisque valere, et yiyere, doctus.
Et Venus in syWis jungebat corpora amantum : 960
Conciliabat enim vel mutua quamqoe cupido,
Vel violenta viri vis, atque inpensa lubido ;
Vel pretium, glandes, atque arbuta, vel pira, lecta.
Et, manuum mira fretei virtute, pedumque,
ftrajforare res igne: neque utiptUibuSf ae eperire eorjnu exwriie feraruM, Sed
hatntaboKi aylMUy nenurra, et monie» cavatae f et abseandehamt nuda sua eorporm
inter arlntstaf coaeti qmppefugere trim acrem ventorum et pluvias, Ne^ ^^*^
poterant respicere ad pubUcam utiiitatemf neque seiebant etiam jUi uUis insHiuiia
aut legibus inter se» Quisque rapiebat eam pradam^ quam sibi sors ot(}iciebai :
auisque seiebat tantum s^nte sua vivere et agere pro seipso, Et Venus eotgunge''
bat eorpora amantium in suMs : namque vel mitiMaM amor jungebat quamque
foeminain, vel /oriis viri vts^ et impetuosa luxuries, vel merces aliqiia v. g. da
glandibuSf et ponds syhestribuSf vel de piris Uctis. Et eenfisi admirabilibus vuibus
^>^>»«^^^^^^>^^^
Ra.— 951 seribant Vind. V. ed. Mos. B. 2.Th. Ra. neqtle P. V. ed. O. Mub. B. 1.
2. S. Cant. Ferr. Tli. Ra. Ald. atque Vind. nee vnlg.— 955 umbrisque Mus. B. 2. —
056 neque P. V. cd. O. Mus. B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Tli. Ra. Ald. nee valg.->957
seiebant Vosa. vet. et L. B. Vind. V. ed. Mns. B. 2. S. scibant edd. vulg. uii
deest V. ed. Th. Ra.— 958 Quodcunque P. V. ed. Oryph. marg. Th. Ra. Ald.
fiiebat V. ed. Th. Ra.— 960 lugebat V. ed. Th. Ra. lucebat Voss. vet. sed te-
debat soperscr. ineiebat Gif. L. B. Par.— 962 violenti V. ed. Th. Ra.— 966 Cra-
NOT^
ttt jam monebam. Sic vi. 896.
951 Seibant] Sciebant : sic vs. 957.
Res igni tractare'] Coqoere cibos
igne: aut igne uti^ qoomodo jam
Qtimnr.
Igni] Pro Igne, ut supra vs. 928.
labi pro labe ; metri causa. Sic jam
Infra docebit, casis et pellibus reper-
tis, matrimoniisque atqoe institotis
receptiSy nsum ignis fuisse cognl-
ium.
952 Neque uti peUibus'] Qoae qui-
dem inventori primo faerunt pesti*
fersB, nt docet infra vs. 1407.
- 954 Squalida] Nnda, hirsuta pUis,
956 Nec eamnune bonumf tfc,] De
hac re jam infra vs. 1107.
960 Venus] Amoris Dea: Amor
Ipse.
961 Quamque] Supp« imminam.
962 Jnpensa] Imperttosa^ vehe-
mens, effraenata, magna.
964 Et numiiiim mtra, d^,] Hia 45.
▼ss. aliis subieq. multa ao varia do»
cet de primis hominibns. i. qood mi-
ra virtate pednm ao maniuuai pol*
DE RBRUM NATURA LIB* Y.
Conflictabantar sylvestria secla feraram
Missilibns saxis, et magQo poodere clavas ;
Mnltaqne Tincebant, vitabant panca latebris :
Setigerisque pares subos sylvestribns^ membra
Nudabant terr», noctamo tempore captei,
Circum se foliis, ac frandibas, involaentes*
Nec plangore diem magno, solemque, per agros
Qaaerebant, pavidei palantes noctis in ambris ;
669
96S
970
MoiiMfit et pedumj per$eipiebaMtwr eyhestria gemera ferwrum lapidUmM Jaeulabiiu
(m, et ingenH onere elava : et eaptabant muUa, ei fugiehant pauca qiierentei
Mpelmnca» : et rimUeM apris hireuti» obi nocie eaperentuTf prastemebant Immi tiiot
cgreetee artue nudatoey et cooperiebant se eircum foUi» ac frondibus. Neque tre*
pidi requirebant ingenti planctu diem ae eolem per campoe, ubi errabant in tenebrie
•^^*^^*^»^^^^
fktabanltwr Wakef. ez conj. Confleetobaniuf V. ed. Th. Ra. Congpectabaniuir
quidam. Conseetabantwr valg. — 966 In Mss. omn. li. vs. seqnitur vs. 97S. et in
P. deest. — 968 $ubuM Yoss. vet. et L. B. MuibuM reliqni. egleettribuM V. ed. Th.
Ra. Oif. L. B. Par. eyletMtria vulg.— 969 Nuda dabant Hav. Bip. Delpb.— 97S
NOTfi
lentes confecttrentiir ferai, quai nec
timebant, nec vitabant. ii. qnod, ubi
noz eos ceperat, ibi nuda corpora
hnroi darent, involventes se foliis ac
frondibus. iii. qnod noctis tenebras
Don horrerent, nec pavidi ioiis ad-
ventnm qnsrerent: cnm enim a
^neris viderent diem ac noctem al-
ternis temporibns gigni, utniroqne
vicissim ezpectabant taciti» aut som-
Do sepolti. lY. qnod noctn jacentes
In enbili frondibtis arborom strato
netnerent sibi potissimom a feris,
prssertim ab apris et leonibus, qui-
bnt advenientibus sazeas domot ce-
debant. v. qnod idcirco tamen non
plnret tanc homines mortem obirent,
qaam nnnc obennt : sed qni dentibnt
feramm petitnt erat, is ingentes ge-
mitnt edebat, dnm manderetur: ti
vero pottety adeto partim corpore,
noitem vitare ad tempnt, mannm
tenebat tnper vulnera, donec tteva
vermina pcivarent eom vita ; netcie-
bantqnippe tnnc vnlneribnt meded
houiiiet. VI. qnod non multa tnnc
hominnm millia, ticnt nnnc, in bello
caderent, ant in marit aquit obmtl
perirent; qnippe quibus et miiifarit
et nantica art ignota fnerit. vii. de-
niqne quod penuria cibi tantum mo«
rerentur, aut iroprndentet te veneno
necabant. Qood ■ nnnc eontrarinm
fit. Pleriqne enim jam copia rernm
perennt, ac non tibi, ted aliit vene-
na roiscent.
965 Secla ferarum\ Feras, vi. 945*
967 Vineebaintl Capiebant, occide-
bant.
Vitabanlt pauca laiebriM'] H. e. prti-
tidio latebrarum vitabant paucat fe-
rat; qnat non metnerent.
971 Nec pkmgore diem, tfe.l Mani*
lin» tamen non ita centet, hit vtt. i.
66. loqnent de primit artium invenr
toribnt : ^ Nam rudit ante illot, nnllo
ditcrimlne, vita In tpeciem converta
opernm ratione carebat, £t ttupe-
facta novo pendebat luinine mundi :
Tnm velnt amitsit mcerens, tum lipta
renatit Sideribnt, variotqne diet in-
certaqne noctitTeffipora,tiec timilet
070
T. LUCRBTII CAftl
Sed tacitd respectabflnt, somnaqiie sepultei,
Dum rosea face sol inferret lumina ccelo.
A parvis quod CDim consuerant ceniere semper»
Altemo tenebras, et lucem^ tempore gigni,
Non erat, ut fieri posset nuTarier umquam^
Nec diffidere, ne terras aBtema teneret
Nox, in perpetnum detracto lumine solis :
Sed magis iUud erat cura^^ quod secla feraram
Infestam miseris faciebant saspe quietem ;
Ejecteique domo, fugiebant saxea tecta
Spumigeri suis adventu, Talidique leonis ;
Atque intempesta cedebant nocte, paventes,
Hospitibus ssBvis instrata cubilia frunde.
Nec nimio tum plus, qnam nunc, mortalia secla
975
SOO
985
nodU: ted ^HnUt^ rttpiekhmii imi Bbruii wpwe expeetabaot, tfoace mI
racida Utmpade laceoi rtddtret Imeem eteU. Namfiie, omi §oiUi eaeni m fmen»
mdere perpetuo noctem et diem aUemo tempore fenenai^ non erat eis cnrs mopum
mdmirarif qmomodo id pootetfteri^ neqme timerOf ne perpetma tenebra noctis oeempm"
rent terra» in egtemmmy mUata tuee ooU»: vermm koe mtagi» erai iis iii cKre, qmod
genera/ermrumflermmtpt» redderent oomnmm utoie^mm sibi i^fortmnaii»; et pmbi
eoMi sao, reknqmebant eaxoa» domo» ad acee»»mm apri «pusuailu, aut «m icv-
ui» : et in tempore conembH noctmmi paeidi reUnquefmnt crmdeUbm» h\» ho»piiibm»
Ucto» ttraioofwU». Nep^ tmnc tempori» morttde gem» hoiniDam mmgi» deaere»
fimddi Mttf • B. 9. exepectabatU Fab. reempinabant Creech. rt» »pecttAani Veei.
niarfr. — ^074 hUerai V. ed. Th. Ra. — 975 Apermi» ViocL Caat. A pueri» qaidaoK
Atpaiu» Mas. B. S. Aperui»»et Mns. B. S. giioiitafli P. Orypb. marg. Ald. coa-
ouerwU Cant. eoneervani Th. Ra.— 078 Ne Vind. V. ed. Mas. B. 2. 3. de eidert
V. ed. Th. Ra.— 080 curtt quee P. Ald. cnrff^iie V. ed. Th. Ra.^081 /mciebat
Vo8i. L. B. O. V. ed.— 083 Ei lecH V. ed. Tb. Ra. Mni. B. 2.— 08S Seiifren
edd. valg.— 064 tendeUmt Moi. B. 2. parente» Delph.->985 HoeHkm» mmi Moa.
NOTJE
ombran, jam sole regresso, Jam pro-
piore, soto poterat discemere caosis/
Ac.
074 Ro»emfaee'] Slc vs. 600. * RoReis
mI alte lampade falgeos/ ct vss. 665.
656.
077 Jlfirdri«r] Poetiee pro mirari.
080 Seda ferarum] Fene, ▼ss. 945.
965. &c.
981 Iifetimm fadebatU'] Torbabaot.
062 Saxea ieeta\ Antra, saxeas do-
mos; latebras: sylyestria templa
Nympharam, ot ait ys. 046.
085 Mi] Apri.
084 luttmpetlm nodt'] Qoam Plaa-
tos Tocat cooticioinm ooctis. AUi,
lileotimo noctis. Alii, coocabinm.
Scilicety com cobaot omoes, nec
ageodi tempos est allnm.
065 H(M|)t«l6irf oati»] Pota, leoof-
bas, apris, nrsis, Inpis, Stc,
086 MorimHm oteim] Homioes, slc
▼ss. 80S. 19S7.
1
DB RBRVM NATURA UIS. V. ^l
Dulcia lioquebant lamentis Iiimiiia vitse.
Unas enim tum qniBqae magis deprensas eoram
Pabula viva feris prmbebat, dentibas haastus:
Et nemora ac monteis gemitu, syWasqae, replebat, 990
y iva videns viyo sepeliri viscera busto :
At, qoos ecfugiam servarat, corpore adeso,
Posterius, tremula» super ulcera tetra tenentes
Pahnas, horriferis adcibant Tocibus Orcum :
Deniqae, eos vita privarant vermina sseva, 996
Experteis opis ; ignaros, quid volnera vellent :
At non multa viram sub signis milia ducta
Ui inkem huem viUt Jfmeniist quam mme relinqnit Cimi emm tune iemperie
wmu aiifMif «oni«i emptue ei detUAue ferarnin devereifie magiej qaan nunc, mt*
meirakut trieu ulimemtu ferie, impiebui pUmeiu wtti», eeUee^ ue mfleue cirenm, eer*
ueme imi imieetimu eepetiri xieu in etpulcre rioo. 8ed ii, quoe /ugu eemeerveieerui^
peeipum eerpue eomm dentibus feramm fiueeei peHtmm^ kub^fie§ mumM» trepi»
due emper vuburufmdu ueeuhami mmrtem kerremdie eUmeribuM : demee eruddee ver»
mueerbumieeemi eee «tta, imepee omnis umxitiif et meeeiee fuid remedii ukeru peeee*
remi, Verum mmu diee neii perimebui pturimm mmUia Aomimaii dedmeiu eub vexH*
B. S. — 067 iubemiii Mnret ez coni. edd. Tnlg. — ^988 depemeue V. ed. Th. Ra.
deprekimeue P. O. Mns. B. S. Ald.— 900 gemiitme Vots. vet.--902 Ae V. ed.
Hi. Ra. Ad Caot. t(fiigimmt temtpere Mni. B. 2.— OOS empru Mni. B. S. S.
Cant. utceru P. Mns. B. 9. t. Cant. eiwfra reliqni.~094 orfwii Mus. B. l^
905 Demieum edd. Tulg. privurumi P. V. ed. Vom. L. B. O. Mni. B. 1. S. Cant.
Ferr. Hl Ra. Ald. Bat. prieubumi P. in not Bai . marg. priearmni vnlg. gemii-
M Mnt. B. 1. Ferr. «ermia Mnt. B. 2.-096 igmmvee Mnt. B, 2.->907 ^giiit V.
NOT£
987 Lemumti9 [Labemiie'] Qnm flnxn
Ubitnr. Ita omiiet pneter nnnm
Ijimbianm« qni legit ioMeiility h. e.
plangoribnt.
088 Fonnn] NempOy primorum il-
lomm hominnm.
002 Cerpert udeee potfmiif] H. e.
pottqnam dentlbnt feramm petitl
•rant.
004 jldet6aif] Ab accio, it: ▼el ae-
cieo,et : ticnt tnpn tcibant pro tcie*
bant.
Orann] Inferanm ; b. e. mortem.
99S Demi^ [Ilom'cK»J Donec, nt
avpe monni.
Fenntmi] Plnr. Bicnntnr Tentrit
torminay cum intettina minuto motn,
qoati Termibut qoibntdamy tcindi vi-
dentnr. Quod dolorit gennt Orttci
Yocant arpe^, Fett. Unde Ver»
minare, h. e. ▼ermfbnt infettarj.
996 Experteie optt] Medlcins utnm
non habentet.
Qntd eolam vellemi'] Qnte remedia
▼nlneribnt tanandit ettent adbibendtu
997 At men matta etnmiy i^J] Non-
dom enim natum erat bellnm. Nam-
que, ut ait Ovid. Met. i. < Nondnm
pnpcipitet cingebant oppida fotttey
Non tnba dlrecti, non crit corana
fleai, Non galee, non entia erat;
tine militit utn, Mollia tecune per-
agebant otia gentet.*
672
T. LUCRBTII CARI
Una dies dabat exitio ; nec tarbida ponti
JEquora lasdebant naveis ad saxa, virosqae :
Nec, temere, in cassnm frastra, mare, s»pe coortam, 1000
SsBYibat ; leviterque minas ponebat inaneis.
Nec poterat quemquam placidi pellacia ponti
Subdola perlicere in fraudem ridentibus undis :
Inproba navigii ratio tum cesca jacebat.
Tum penuria deinde cibi languentia leto 1005
Membra dabat ; contra nunc rerum copia mersat.
IUei inpradentes ipsei sibi saepe yenenum
Yergebant ; nnnc dant aliis solertius ipsei.
Inde casas postquam, ac pelleis, ignemque, pararunt ;
lif ; nefse procelUui eamjn maria dUidebnni navi$ atque komineB otf iO0|Niiof : aed
eeqnow UBpefruUrafurebai exortis eeaiilmMf et intermieeebat vanoe terreree eine pt-
rievUo, Neque dolieaftdiaeia maria tranqaUU poterat iwtpeilere qnemqnamindO'
ium, plaeidie flactibua ; tunc enim ars nequam namgandi erat ignota, Poetea
tune temporia d^ectue aHmienii i^ferebat mortem languentibue corporis artubue ;
nane rero abundantia rerum mergit homines. IIU primi homineeplerumqne inopi^
nantee ipn iitfundebant eibi virue: nune vtro wgenioeiue ipei preebent aUie.
Deinde ubiprteparaoerunt sibi domoOf et peUee et ignem, et ubi/anmiui/iaicta «tr»
ed. Th. Ra. mt/in P. V. ed. O. Cant. Th. Ra. miUia valg.—lOOO Sed edd. m\g.
N, t, ineureujiuctue m, Oryph. P. in not, flueirie mare Voss. murg,flu8tro Von.
•d CatuU. p. MO. marefluetihue eeepe coortie Lamb. — 1001 penebai Bodl. Vou.
▼•I. et L. B. P. Ald. Hay. Bip. potebae Vind. V. ed. Th. Ra. poeeebai Ferr.
poecebat O. Mus. B. 1. Cant. V. marg. 1. petebai Mus. B. 2.portabat et in marg.
poiebai Mnt. B. S. nUeeebai Ddph. Cout. fondebat qoidam. — 1004 cum Ferr.
V. ed. Th. Ra — 1006 lacto V. ed. Th. Ra. leeto V. marg. 1.— 1006 dedani V.
ed. Th. Ra. Vind. Mus. B. S. dabani O. Mo8. B. 2. Ferr. mereaet V. ed. Th.
Ra. mertat Tomeb. Adv. xxx. 22.— 1007 prudenter Ferr. V. ed. Th. Ra. Viod.
prudeniee Bodl. Voss. vet. et L. B. Mus. B. 1. 2. S. Cant. O. ipeie Gryph. P,
—1008 nudani Vind. V. ed. Tb. Ra. Mus. B. 2. S. Cant. nedani etiam V. ed. ei
nmdani O. et nudabani Muf. B. 1. Ferr. aUie deest Vind. V. ed. Mu«. B. 2. S.
in cujos nltimi roargine scribltor * Abest corpue,' quod comparet in O. et
Cant. at letum in P.— 1009 pelvie vel pelvee P. Cant.— 1011 Deest Vind. V.
NOT«
1000 FruUra [Fluctibu*] Fro flueiU
friM, metri cauta.
1002 PeUocta] Failacia. Sic ii.
560.
1004 Improba namgU, ^«.] Sic Ovid.
Metam. i. ' Nondum caeta suis, pere-
grinnm nt viseret orbem, Montibui,
in liquidas pinns descenderat undas :
Nullaque mortales pr«ter soa littora
aorant.' EManil.i.76. ammotusqne
noYos pontns snbdnxerat orbes, Nec
vitam peiago, nec ventis credere vela
Audebant; sed quisque satis se nosse
putabat.'
1008 Vergebani] Miscebant, infun-
debant. Vergendi verbo otebantur
in sacrificiis. Plant. Curcul. Slc
Lncret. il. 212. ' In terras igitur qao«
qne solis vergitiir ardor.'
1009 inde eaeae poetquam, 4rcJ His
DB RBRUM NAtURA LIB, V. 673
£t molier^ coDJancta yiro, concessit in nniiniy 1010
Castaque priyataB Veneris connubia Issta
Cognita sont, prolemqae ex se videre creatam ;
Tnm genus hnmannm primnm moUescere coepit.
Ignis enim cnrayit, nt alsia corpora frigns
Non ita jam possent coeli sob tegmine ferre : 1015
£t Venns inminoit Y>reis ; poereique parentom
Blanditiis facile ingenium fregere soperbom.
Tonc et amicitiem coeperont jongere habentes
Finitomei inter se^ nec laBdere, nec Ttolare ;
wumtU fJMii/^ ei abi pudiea eot^jugia Vtnerii privaia eumgaMdiecogmtafaenmt^
ei coDJQges tidenaU frrogeaiem mitam ex eeipeie: twne gene komimm vneepit
frimum mmumefien. Jgnit emm feeitf ut earpora almom nen itajam lacile p«t«
MMl petferre frigne eub ieeto eoH: et Venue ndmiit viree saaa : et vrfmUee hUm*
dietentie soU miiigacenmi faeHe imperiotum animum parentum, Tunc etiam ho-
miiies peetidentet agrot fnckmt inceperuni facere amieitiam inter «, neque nocere
^■*>0*^<^'^<^<^^>^^t^
ed. O. Mqs. B. 3. Cant. Ferr. Tti. Ra.— 1012 coortam Delpb.— 1014 aigida O.
Mof. B. 1. Ferr. P. Ald. Grypb. Nard. Bas. V. mari;. 1.— 1016 poteet P.
Ald. ferri P. V. ed. Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. S. Ferr. Tb. Ra. Ald.—
1016 pueiri V. ed. Tti. Ra. puerie Mui . B. 2. Ferr.— 1018 omiciHem Voss. L.
B. P. V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. amicitiam valg. amieUi^e Mas. B. 2.
euentee Mar. Voss. oiarg. P. in oot. V. marg. 1. Voss. vet. — 1010 Finitumei
rel Finiiimi P. Mas. B. 1. 8. Cant. Mar. Vosi . marg. Finiiim Bodl. Voss. vet.
NOTA
▼ero 18. vss. se^q. malte doeet de peHibas tectas fiogitar, et pingitiir,
piimis hominibus, qos scilicet post ut aatiquum vestieodi morem homi-
lOBgam tempos tandem nso -et ezpe- nes posteri memoria repetant, inqait
rientia reperemnt. i. domos con- Diod. SicoL Kb. 1.
atmxisse sibi. ii. peiles pro vesUbus 1014 Curamt] Effecit: siciii.127.
parasse. iii. ignem e silicibus exci- et iv. 820.
taase. Qac trit fecerunt ut matri- Aleia] Alsios, a, nm : vel^ alstosus»
monia inierint» ac privatss Veneris a, nm, dicitar, qui frigos ferre non
connnbia c(^;noverint : ut moliius vi- potest. Varro de Re Rust. ii. 2. de
degerint : ut parentes, pueros, ac capris : ' Stabuiatur pecus melins, ad
nanliebre genas, quod aeque imbecil- hybernos eaortus si spectat»quod eit
lum est, miserari csperint : nt ami- alsiosnm.'
cstiam concordem juoxeriot. Sioe 1015 Ceeli eub tegmine] Sub dio.
qoibas rebos totum geous humaoum 1018 Habeniee'] Bene. Nonnuiiis
jam fuisset peremtum. codicibus iegitur, aventee ; male.
PelUie] Primom enim pellibus cor- 1010 Finitumei [FtniNma] Finitimos
pns texerunthomines: deinde ele- agros.
gamiorem vestitnm ex sericis velle- Nee Imdere^ nec vioUre] Snpp. se
libus sibi ieceront. Unde Hercnies mutuo, ant amicitiam junct^.
Delpk, et Var. Ciat. Lncret. 2 U
674
T. LUORKTII CAAI
Et pueros coimMndartmty moliebreque aecliimy 1030
Vocibus, et gesta ; qoom balbe sigiiificareiit,
iDbecilloram esse aeqaum misererier omni.
Non tamen omnimodis poterat concordia gigni :
Sed bona magnaqae pars servabat foedera, castei ;
Ant genas humanom jam tom foret omne peremptam, 1085
Nec potuisset adhoc perdooere secla propago.
At varios lingofle soiiitos natora sobegit
sibi, fuquifnmger€ amicitiani. Ei hahunmt in venemiimn ct cnn hffimUtf tf
gmMBftmineum, emm vocWiu et geHu balbuHetUes indiearenifjueium eeu Miierm
emmee iufhrmee, Aitameu amkUia mulua uam poterat fieri ommbue awdie: aed
bema et magua jmre kmaiamnf pA pmri eraot, eemeervabmd legte* Siae q«a vr,
aelgeue kaadHum jam hme teia periieaet: meqae paeteritae ffatuieeti ^'•pagara
mepie ad koa temfuegeuera q«M|fie liiMBiBom. Peetea uero umtura eaegU edara
****^# ^«^^<#s^«
et I* B. Vind. V. ed. Th, Ra. FhuHma vulg.— 1016 etHam pro euham Bodl.
Ferr. V. ed. Tb. Ra. JUum V. marc. 1.— lOSl Uaudo Mus. B. 8.--10S2 miae»
rier Viod. O. Cant. mietrerierV. ed. Tli. Ra. oma< Vind. V.ed. Bodl.O. MoB.
B. 1. a. 8. Cant. P. in not. Ferr. Ttu Ra. aamie Oif. oiMitiMi ▼nlg.— 1023 Nee
P. Mus. B. 2. Ald.— 1024 eervabaui Vind. Mns. B. 1. 2. et edd. vnlg.— 1026
At P. Hoad quidam. eum feret Coot. — 1026 tola ftopago Mns. B. 2.— 1027
NOT^
1020 JlfKlt«6re «mImr] MnUeres.
Sic !▼. 1220.
1021 Beibe'\ Balbntientet.
1022 Oimis [omnsicM] Versns |dac-
tylicnt : ▼el fit aw^i^a ▼ocalinm. Sie
Vlrg. 1. iEn. ' Dcpendent lycbni la«
qnearibns anreis.'
1026 Adkeel Usqne ad boc tempos.
8eela\ Oenera bomiBom : bomines.
Sic alibl passim.
102T At «oriof Ikagum, 4«.] HU de-
ntqae 68« ▼ss. posterioribos docet de
primo sennonia nc lingnm nsn. Dicit
antem qnod necessitas oBtorserit a
mortalibos loqoendi mam^ ntqne ad
inttar infantnniy qni rem pnneBtem
digito iBOBstrant, bomiBes ezpressis-
se» iiescio qno frcto, nomiBB ci^nsqne
rei \ qnasi natnra dnce qnisqne sen*
tiat ▼ires snas. Sic enim, inqnit, ▼!-
tnlas, nondum enatis sibi comibns,
relnctatnr in offensorem: sic cntnli
leonnm ot pnBtbemrum, nBguiboBet
dentibns nondnm sibi creatiay mor-
dere ac dilaeerare tentant ob^iom
qnemqne : sic aves implomes tremn-
lis alis qnationt aera incassnm. Ita
ergo bomines quilms a Batnra dhta
est loqnendi vb, sensim emiaero ▼o*
cem» ac rebns impeonere Bomina.
Unde tnrpiter in Sacrm ScriptBrm
cbrooologum In^ehitnr Pocta : dom
negat a primo bomine nomina rebna
impositafuisse* Qaanqiiam,noB«OB*
tra Scriptnram Sacram, qnss sibi fisrto
fuit ignota, sed cootra Plotoaemia»»
primis dispotat bic Lncretina* Pialo
enim in Cratylo docet nomiBB eoa*
snlto rebos esse imposita, ettmqva^
qni primns nomina remm fiibr^catBS
aity iaoimiraa^fea^ ' nominnm opifiotfli/
et iroftarrMntM, * nomiimm imposili^
rem ' nominat. Itaqne i. percnBOtB-
tnr poeta, cur boic primo BOBwneio^
tori datom sit concta notare vocibiis :
ceteris ▼ero ImmiBibns id BMmeris
DB RBRUM NATURA LIB. Y.
675
Mitterei et utilitfts expressit nomiQa rernm :
Non alia longe rationiB atqae ipw yidetiir
Protrahere ad gestam poeros infantia lingom ; lOSO
Qnom facit, nt digito» qoae sint praeaentia» raomitret :
Sentit enim vim quiBqne suam qood pos^it abuti.
Comua nata prins vitulo quam: frontibus exstent,
Illis iratus petit^ atque infestas iourgnet:
At catulei pantliarammi scymneique leonom, 1036
diunM MMi lingum ; ei emmodUaiej/UixU mmim renm: luuid «2to proad modoj
pUM ipM pnterkia mdetur addtieere pueros ad geehum faciendnm caata eermonii^
emmfaeU^ %t n indicemt digUo res eas, qtue conm adebU ; eMkm ume IpAeqm
pereeMt in le otret «imu, igmha» qneai «n. V. g. earmm nata emU vitiUo, Mite >
fMOM fremti itlius appareant : eaccemu ferU iUu, et ianfeUiu laeeeeU. CaiuU
eHm paiUkeranmf et oataUUemumjmtum mtgtttba» fipediibiUp et Mori» teai
^^^^^^0^^^^^
Aut Vind. Mui. B. 8. Cani.-^lOSl Qiue Mut. B. 8. et Yott. ▼et. moaetrent
edd. Tulg. — 10S2 eti Vott.vet. et L. B. Cant 91M111 pro fiod edd. vnlg. fNQ
V. varg. 1. fitf Mnt. B. S.— 10S4 infeeeue Vost. vet. et L. B. Vind. Cant. V.
ed. n, Ra. i^fensue vulg.— lOSO eafnimque V. ed« Tb. Ra.— lOSO morwj pro
fwAt deaegatnm ? 11. 8i miUQS pne«
cetsemt vocis qsqs, unde data ett
hnic primo homini notitia ntiUtatiiy
qQibindenatcatur? lu. Unde primos
iile nomenclator potnit cogere t^
teros hominesy ut ediscerent ab eo,
qnid toqoi vellent, atque memoriter
voces n se datas rctinere? iv. deni-
qae ait aibil ia eo mirabUe videriy
qoed qoisqae faomOy eui mtira dedit
et Ungnam et vocem, potoiste pro tno
arbitratn ac tensu vario^ singnlat reg
netare snis nominibQs ; prsitertim
eam mota aaimaiia taos «ffeetat^ qai
taaft admednm paooiy ditsimllibas ta*
men vecifoas notare postint ac sole-
aat Kamqnedoloremetvolnptatem,
et eeteros affectns, qni bis duobos
SQbjiciQatnr, inarticulata quidem, ted
tamea dissimiU voee sigaiicaal. Igi''
lar qiddni homiajps peteerint varias
wtvasiia rehas aatare? Qmm laHones
via alicajaa saat monMOti. NaaMpM
SeriptQTa Sacra daaet nos Oeacsu
cap. S.^pM>d appeHavit Adam aomini-
Iras sais creata anbnantia : eui scili-
cety Qt eadem Scriptura testator Ec-
cles. cap. 17. creavit Deus scientiam
in animoy sensu implevit eum, et mala
et l>ena ostendlt iUI, addiditque dii-
ciplinam. Qaidni ergo primns ille
bomo scientia imbutns legitime po-
tnerit relms sna nomina assignare?
Qaldni homiaes, quomm prena est
aatnra ia eniditionem, avidaque sci-
eodi, voces rebns datas ab illo memo-
riter retinere gaviti tint? Neqoe, nt
mnta animantiay taos tanlum ac pro-
prios affeetas ezpvesait primas Ule
noaienelatori sed alieaos mores, alle-
namque naturam perspexit ac ezpres-
slt. Sed de origine sermonis humanl
vide Laert. lib. z. Diodor. Sicul. lib.
I. snb initinm, et Piaton. in Crafylo.
I0S9 QHad [Qwoa] Beae : nter ealm
et abutoriegQBt aeeasativnm sique
acaMativnai. Plant. QaidamoUmie^
gebant pmdf at ii. 849.
10S6 Seymnei] Grseca vox est : i.
t, catoU.
676 T. LUOftETII CARI
ITngnibas ac pedibus jam tum morsaqae repa^ant,
Vix etiam quom sunt dentes ungaesque createi.
Alitam proporro genus alis omne yidemus
Fidere, et a pennis tremnlum petere aoxiliatom.
Proinde, putare aliquem tnm nomina distribuisse 1040
BebuSy et inde homines didicisse vocabula prima,
Desipere est : nam qnur hic posset cuncta notare
Vocibus, et yarios sonitus emittere linguse,
Tempore eodem aliei facere id non quisse putentur ?
PraBterea, si non aliei quoque Tocibus usei 1045
Inter se fuerant, unde insita notities est ?
Utilitas etiam, unde data est huic prima potestas,
Quid vellet facere, ut sciret, animoque videret?
Cogere item plureis unns^ victosque domare,
d^endwdy cum vix adhuc dada el ungues orti tunt illU, Cerniimu etiam getiUm
omnem votucrum credere $e pennis DEBcentibas, et quarere ab aUe suis auxUhm
trepidum, Itaque eredere alt4[uem tunc temporie impoeuieee nomina rebu», et kine
homines edidiciMee primas vocee^ uuantrc est, Namque quare itte homo posoet aig-
nare res cunctas sais fiojRi]it6ii«, et edere dtoanfM oonoe bnguaf aiH vero imi cre-
dantur potuiaee /acere idem eodem tempore 7 Deinde^ «i aln etiam wm wt erant
inter $e vocibue, unde igitur notiiia commoditatia liDguae ingenerata eet illi homiDi ?
et unde prima/dcultoM concesaa eat ittij ut alii noviaaent^ et mente conciperentfacere^
quicquid vellet? praterea unuM homo wem poterat aubigere mMltoa, ac subaeloa
morauque CaDt.— 10S7 Vixetiam ^iuimGif. Par. Hav. VtxtiamquomXoM. vet.
Vix jam quom Vind. V. ed. Bodl. Voss. L. B. Mas. B. 8. S. Caot. Th. Ra.
Vix jam etiam quom P. Ald. Vix jam cum ipna Bas. Ferr. Vix dum etiam cum
ye\ Vix dum eia cum Lamb. Vix dum eum ipaia valg. sint ungues dentesque Moi.
B. 2. — 1088 AUtuum porro vulg. pifoporro Vind. V. ed. Bodl. Voss. vet. Caot.
V. marg. 2. aUis Mus. B. 2.-— 10S9 pinnis Voss. vet Voss. marg.— 1042 D«-
super V. ed. Bodl. O. Mus. B. 1. 8. Caot. V. marg. 2. Voss. roarg. Ferr. lli. Ra.
poaait Ferr.— 1044 nequiaae Voss. vet.— 1046 queque\ixid.qu4BO.--l046/uerent
Oif. marg. sita notitU Voss. vet. notUs V. ed.— 1047 Utilitas Vlod. V. ed. Bodl.
Voss. vet et L. B. O. Mas. B. 1. 2. 8. Caot. Ferr. Th. Ra. UHlitatis P.et edd.
vulg. et pro etiam vulg. atque O. Mos. B. 1. Ferr. hineprima Delph.— 1048 Qiisd
P. scirent P. Mas. B. 1. Ald. Bip. Hav. Delph. vtd«rm« P. Mos. B. 2. Ald.
Bip. Hav. Delph. videre Voss. vet. L. B.-^1051 surdes V. ed. Cant Th.Ra.Mr-
KOTJE
1040 Putare aUquem, 4v.] Py thago- vss. 1067. 1060.
ras aiebat sammae illum foisse sapien- 1044 Tempore eodemj tfc,'} H. e. sl
tie, qui rebus nomina primus impo> quls unus potnit imponcre rebos no-
suit. Aiebat et idem Plato in Cra- mina, potuit et alins eodem tempore
tylo. pariter idem facere.
1042 Notare Focttes] Nominam : sie 1048 FMre] Agere, efficere.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
677
Non poterat, reram ut perdiscere nomioa yellent : lOSO
Nec ratione docere ulla» saadereqne sardisi
Qoid sit opas facto ; faciles neque enim paterentor :
Nec ratione ulla sibi ferrent amplias aareis
Vocis inaaditos sonitas obtandere frustra.
PostremOy qaid in hac mirabile tanto opere est re, 1055
Si genas hamanam» cai vox, et lingaa, vigeret»
Pro vario sensa yarias res Toce notaret ;
Qaom pecades matse, qaom deniqae secla feraram,
Dissimileis soleant Toces variasqae ciere»
Qaom metas, aat dolor, est ; et qaom jam gaadia gliscant ?
Qaippe et enim licet in rebas cognoscere aperlis. 1061
Inritata canam qaom primam magna Molossam
HoUia ricta fremant^ daros nadantia denteis.
togere, wt veUeni dbeere «oMtiut rerom : nee ntfo modo poterat edoeere^ ee perem*
dere hominibns iioii inielUgeniUmMf quid oporteatfaeere. Neque eiam aquo mimo
ferrenif ne^ ullo modo magie einerent inioUtoe eonoe Hngua incaeemH/erire mbi
atiref. Denique quid eet in hae re, quod adeo admkridnle ▼ideatafy <t homi»
nee^ ftii kabint Ungnam et vocem exprimant voce ree divereae eeeundum dU
veremm eeneum, qwmittm mnta animmUeef f tMmtoM iandem genera ferarum com-
eueeeunt edere differentee et ditereae vocee^ giiaiido ttnor vel dolor eetf et pundo
jmm volnptaiee ereecnni 7 Nam^ faeile eet noeee, koc ipenm e rebue immi-
feetie, Quando paientee et remieei rietue emnun MoUtetorum iraii frendentf
^^^^>0^>^>^'* ^■^^
dee O* enrgee Mus. B. 8. Omnia inter «Ua bajusce vs. et eandem Toeem ye»
106S. desont Mns.B. 1.-1058 Qictd facto eeeet opne edd. vulg./actl« Nard.
fndkeme que Vind. V. ed. Mui. B. 3. Tb. Ra. /acUe «t neqne Ferr. neque enm
fmeiiee Lamb* ^erailiir Mus. B. 2. — 1055 tii of Ferr. eeeet pro eet re Mnt. B. 1.
re deett V. ed. Mos. B. S. Ferr. Th. Ra.— 1056 vigetwr P. Y. ed. Th. Ra.
Ald. Qryph. marg. Bas. marg.— 1057 vorta Bentl.— 1060 atque dolor V. ed.
Ferr. Th. Ra. ant quom O. Mns. B. 1. 8. Nam ^andta Mos. B. eibi gandia O.
Moa. B. 1.— 1061 eiitiii Vlnd. V. ed. Ferr. Th. Ra. ttcef in P. Vind. V. ed.
BodU O. Mos. B. 1. 8. t. Cant. Nard. Bas. Voss. marg. Ferr. Th. Ra. Ald.
Ueei e ▼q1«^1068 IrriU eanmn quo Mus. B. 8.— 1063 JreMnmi P. Vind. Aid.
NOTJE
1058 Sedaferamm] Ferae, nt ssepe
1060 GaMdta gUeeuni] Gandia cres-
cwity irrepunt. Sic PacnYius : ' sed
neecio qnidnam sit animi. Florescit,
et glisclt gaodinm.' Est antem Olis-
cere, inqnit NonioSy congelascere et
cdlUgi : vel crescerey ycI ignescere.
1068 IwrHaia} Antiqnitns protrri>
taia.
Jtfblofstim] Molossomm. Estantem
Molossia pars Epiri ; qna in regione
nascebantur olim canes egregii, qni
Molossi dicti snnt Virg. Georg. iii.
' Nec tibi cura cannm foerit posire»
ma, sed nna Velocis Sparthae catnlos
acremque Molossnm Pasce sevo pia-
gni.' Qui canes valde clamosi sunt
oh rictus magnos, qoibns praedltl
snnt.
1
G79
T« LUORETlI CAfil
Longe alio sanita fabies districta minattiri
Et qaom jam latranti et Tocibus omnia conplent.
At catolos blande qnom lingna lambere tentant,
Ant nbi eos lactant pedibns, monaque potentes,
Subspensis teneros imitantor dentibos haostas^
Longe aUo pacto gannittt vocls adolant,
Et qaom desertei baabantor in cedibas, ant qaom
Plorantes fagiant, sabmisso corpore, plagas.
Deniqae, non hinnitas item differre videtar»
Inter eqaas abi eqaas florenti eetate jayencas
1065
1070
ikmutoifef et didacente» aait^t denietf Jknre mhHantur longe dweree eU-
morey quam eum vulgo UAraMij et repleid omima loca elaaMribme. Vermm ubi
ehident Ungere Ungua blanditim catutoe euae^ tel cum aUieiunt eot pediifUM, el
Morra tenenJtes iUo0 tkmaUmt tenerot martut dentibut eubUtatitf Umge diwrta
modo adulantur gannUione vocit^ quam ubi retieti t» dondbut voeiferantury oel ubi
pUmgentet effugiunt verbera flexo et inclinato eorpore, Denmm nonne pariter
Mmiitnt equi videtur dktimtHt «Me, qnando eqmt jnnkr et vigent ettate /nrii
»^»>^>»#rfi»<^^i#
Hav. Bip. Delplu tremnnt Nonintt uu 180. premunt reliqnt.^1064 Zonga
V. ed. Th. Ra. atio P. CanC. Bip. Ald. HaT. Delph. nUa retlqni. rabiet P. Mns.
B. t. Cant. Ald. rabie vulg. atrieta Vind. V. ed. Vo»s. vet. et L. B. Tb. Ra.
tt ttaeta Mns. B. S. ft ttHeta Mus. B. ». minatnr P. Vind. V. ed. Bodh Voss.
vet. O. Mns. B. 1. Caat. Ferr. Th. Ra. Ald. minantur vnlg.^ie66 Ami Nard.
--1067 At V. ed. Mus. B. t. Nard. Bas. Th. Ra. Aiaue O. Ferr» jaeiant edd.
vnlg. potentet Vind. Voss. vet. et L. B. Mus. B. S. Cant. petentet reliqni. pa-
tente Voss. ad Catnll. p. 0.---1068 Sutuenti Mns. B. 2. verot imltantur Fab.-*
1060 Deesl Mns. B. S. emmitu Vind. V. ed. Cant. Ferr. Th. Ra. adtdent No«
nins, VI. 10. etiuraM i. 67.--1070 Ae Lamb. deterHt baMbatdwr P. In not. Mmi.
B. 9. Ferr. dsssrtt butehamltur Voss. vet. et L. B. deterOt anbantur Mns. B. 1.
detertibut anbuantur Cant.--1071 Plonoiiis V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. —
1072 <iitlttff Mns. B. 2« «tdfnfiir CiDW— 1070 juventut Mus. B» L 3< Caiit.Ferr.
NOTiG
1060 Rieta'] Olim dicebatnr rictnm,
I, et rictttSy ns. Sic pilens, et pileum.
Sic puteus, et pnteum. 8ic vnltns, et
viritnm : fremmnt^ alii preimmlt,
1067 laotant^ Allicinat, lacinnt,
trahunt blaoditim. Laoto, as, fre«
quentativum est verbnm^ ab antlquo
verbo laciOi quod facit In prseterito
laxnl, vei leii, et in snpino laetnm,
vel lectnmy nnde lacto, et delecto^
Estantem lacio, idem qnod blandi«
tlm traho, bianditiisin iVaudem indn-
co ; a vocabulo lax, acis, quod frau*
dem signlficat Laclo vero jam iieii«
dnm est in nsu, sed ab eo snnt alticioy
ilticioy pelllciOy&c. Ita Parens el
plnres alii. At Lambinns jadanl ;
minns bene. Itaqne laetanJt pedtbuaf
Id est, lit tembUni qu'ilt feideni teura
petitt aug piadt^ei Ut reptutteni douet'»
meni.
1068 Subepentit] Non graviter im-
pressis, sed subievatis.
1060 AduUmt'] Adniantar.
1070 BaubmUur} Latraat.
DB RBRUM NATURA LIB. V.
e»
PiDnigeri amtit calcaribos ictos Amoris ;
Et qoom sic alias, concassis artabus, hinnit, 1075
Et firemitmn patnlis sob naribos edit ad anna ?
Postremo, genos alitoom, yariadqoe volocres»
Adcipitres, atqoe ossifrag» ntiergeiqoe, marinis
Floctibos, io salso victom vitamqoe peteotes»
LoDge alias alio jacioot in tempore yoces, 1060
Et qoom de yicto certaot, praDdaqoe repognant
£t partim motant com tempestatibos ona
Raocisonos cantos ; comicom secla vetosta,
Corvoromqoe greges ; obi aqoam dicontor, et imbreis,
Poscere» et interdbm yentos, aorasqoe, vocare. 1085
Eigo^ si yariei sensos animalia cogont^
Mota tamen qoom sint^ varias emittere yoces ;
mter equmi aehu $tmMlu mH&ria aUgerif qtum cam 9ub mmibui ptUmHbvi miitk
/rmmtum md mrma 7 vel cwm 9b aUtu mmmUf ftHUM^ ummttriif Ua kiumium edU 1
I>€mque gem vohicrumfet diverem avesy uceipiiresj et mmfruga, et anaei qumritau*
tee fiUamet dbum ian UMdie eeHeie merie^ edimJt dketreoe enmiue clamoree m tempe*
ribui ilwenjf, ^iMm ubi eentenduut de dboyetpugnani de prada, Stpartim cmmhii-
tuui raucm cantue eiuml cum diversis temporibm anni : vduti Umg€Bva geue eomi»
caan^ et turba corvorumf pumdo dicumtur petere apu m et pluviamy et pierumque
poetulare ventoe etflaiu», IgUur ei dkeerei affectuefaciuMt ut OMimaUa, qua tamen
*«<xi^^^#^>#»»»#
V. ed. Tli. Ra.— 1074 Pimiigerii aeuit Vind. ▼. ed. Ferr. Th. Ra. Mat . B. 2.
S. Pimagerie mvit Cant sed aeuit sapencr. Pinuigeri» iuU Mns. B. 1. Pumi^
gmie kimui 0« — 1076 H. ▼•• saqMnti postponitar edd. ▼alg. Ac pmm tie edd.
YSlg. ium pro ^m Maa* B. ».—1077 aK^iim variatfue V. ed. Th. Sa.— 1078
edfue deest Mas. B. 1. oaifiraugmV. ed. Tb. Ra. Vind. oaifragi Ma». B. l.~*
1079 tii «oMf edd. valg.— 1081 cemant Voss. vet. prisdm P. Ald. Bas. mar|.
prmdata Vosi. vet. et L. B. — 1083 ut iccU Vind. Bodl. et edd. vnle. ieda F.
AM. Voss. vet. et L. B. <t ieda reiiqoi.— 1086 oeiifiis V. ed. Th. Ra.— 1086
OBios Viod. V. ed. BodU Mos. B. 8. Th. Ra. varHi Voss. vet. et L. B. V.
nars« 1. «orso Mtia. B. S.— 1087 Mmta P. Viad. AM. IfNtta roliqai.— -1088
NOT£
1074 MM^<rq Anor eniai Safl.
tsr pewiatiis.
1076 Sie] lU nnlU. LamlK mdi^
' asoBeijrU. at lu. lOSO.
1077 Geum eMluwmfi^e,'] Hie vei-
eoB poiiliis eot sepra vs. 780.
1078 Oieifrugm] OssUrasa, vel ossl-
ftagos, geaos est aqailsi> Inqalt Pll-
Btoft X. 11. i|iiod OalUoo didsm sr-
tragee»
1088 CsmtaNOisla] Comioes. Slc
vi. 1068.
Vetmia] Amiosa, nt ait H^t. Od.
m. 17. vel vetuia^ nt idem ait Od. iv.
18.
1084 VH «foam Pemien^ife,] Sle
V\fg, Oeorg. I. * Tam corafac pleoa
plnviam vocat improbm voce/ dm.
1080 Asoiof] Allbctai. •
680
T. LUCRBTII GARI
Quanto mortaleis magis Bequam est tum potuisse
Dissimilds alia^ atque alia, res voce ootare?
Illud in hiis rebus tacitns ne forte requiras,
Fulmen detulit in terram mortalibus ignem
Primitas ; inde omnis flammarum diditur ardor :
Multa videmus enim^ coelestibus insita fiammis,
Fulgere, quom coeli donayit plaga vapores.
Et ramosa tamen quom, ventis pulsa, vacUIans
im
1095
$mU muta^ edant dM9er$a$ toee$: qwmto nuurie par e$t h$iiime$ hme prtMtcm jmIk-
i$$e eignare dxeerti$ nomx$ibu$ re$ ditertael Ne fortaeu tacUumue pereuncterie
i$tud tii hi$ rebue ; $eia$ quodfulgetrum prtmo deduodt ex apthere m terrae ignem
homimibue; po$tea omnie calor igni$ dijfunditur per totuiii orbem terramiii.
Namque eemumu bene m$Uta$ re$ iUueere excitatae ignUnu ccde$tibu$y ubi regi»
atherie trihmt Dobis ealoree saos. Atqui etiam ubi arboe ramoa agitaia 9enti$
ajftum Mas. B. 1. tamen 9otui$$e V. ed. Th. Ra. — 1091 terra$ edd. ▼aUr. — 1099
imdf O. dedUur P. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. diditue Oif. Par.— 109S incUa
Nonias, x. 12. et edd. ▼alg. — 1094 vaporeie P. Ald. vaporie Ferr. V. H. Th.
Ra. O. Cant.— 1095 Ut P. Ferr. V. ed.Th. Ra. Ald. V. marg. 1. Bodl. Vobs.
NOT£
1088 Mortaleie'] Homines.
Tum] H. e. in primo sni ezorta.
1090 lUud m bii$ rebue^ ^c.] His 17.
▼8S. docet jam unde ignis datus sit
hominibus, Yeritus ne qais sciscitare-
tur qai et qaando ignis nsus conces-
serit in nostram utilitatem. Itaqae
dupUcem modum assignat, qno ignis
in terras potnerit deferri. i. patat
falgetrum, seu falmen primitus detu-
lisse nobis ignem in terram. ii. pr«e-
.terea censet Talidis ventorura viribus
concnssas arbores, ac mutao inter se
coUisas, potuisse flammas ezeitasse,
nnde noster ignis sit ortus. Quod
quidem factum olim fuisse traditur in
Paniionia. Poterat et artificium ad-
dere, quo ex confricatis inter se lignis
exprimitor ignis : qui mos frequentis.
slfflos est apud agrestes, et apod In-
dos. Poterat et inducere percussam
scilicemy • qua scintillsB ignis vulgo
eUciuntar; et aiiasimUia. PosteaYe-
ro ignis ministerio uti cttpernnt bo«
mines» a sole edocti, ad cibos coquen-
doSy et ad res, quas usoi forenty emol-
Uendas. Inde praemonstrantibas iis»
qui ingenioetinYentiooe ceteris prse-
stabant, rudem vivendi rationem,
pristinamque victum commutamnt.
SciKcet,ut ait ManiL i.89. < artes Sem-
per enim ex aliis aUas proseminat
usus.'
1094 Fuigere'] Tertise conjug. Sic
vs. 766. et Yi. 159. m. SIS. 217. dec.
Dicebatur olim folgeo, es, et falgo, is.
Vaporee"} Calores ; ita passim Lu-
cretios usnrpat vocem vapor pro voce
calor.
1095 Et ramoea tameny ^.] Nob ex
solis arboribus contritis elici potest
ignis, sed ex rebus fere onmibos.
Namqoe, ut ait ManU. i. 850. < Snnl
aatem cauctispermixti partibas ignes;
Qai gravidas lialitant fabrioantes inl-
mina nobes : £t penetrant terras, iEt-
namqae minantur Oly mpo, £t calidas
reddunt ipsis in fontibos ondas : Ac
siUce in dnra, viridiqne in cortice se-
dem Invenionty cam sylva sibt collita
crematur. Ignibus usqoe adeo natura
est omnifl ahandaiiSi' ^c. Hanceaffl*'
DB RBRUM NATURA MB. V.
681
^staat, in ramos incambeiis arboris, arbor,
Exprimituri validis extritas viribus/ ignis :
Emicat interdom flammai fervidus ardor,
Mutua dum inter se ramei, stirpesque» teruntur :
Quorum utmmque dedisse potest mortalibus ignem. 1100
Inde cibum coquere, ac flammas mollire vapore,
Sol docuit ; quoniam mitesc^re multa videbant,
Verberibus radiorum atque asstu victa^ per agros.
Inque dies magis in victum vitamque priorem
Conmutare novis monstrabant rebus et igni^ 1106
Ingenio quei praestabant, et corde vigebant.
Condere oceperunt urbeis, arcemque locare
/biciuaif iU^Aaif ei tnddU in tamoe alteriiis arftom, ^^iiu ewtritui vehemeniimi'
hu ieiibui eUeUwr, ei aUqmtndo fervor orden» flmma reepUndeiy emn romt ei inmd
arborum mmtmo imier u aiienaUw. Qnomm irtriimgve, folmen et arbores ist»,
poieoi iribmeoe ignem hondnibHS, Deinde ool edocuii eos coneoqnere ei emoWre
aiimtenium eahre ignio : eiqimdem eemebani mnUae re$ emolUri per eampooy enper-
aioB qnidem ealare ei ieHbuM iaeie soHs : et magie ac magis t» dt«t iUi homines,
ftri exeeOebani anunoy ei praeiabani conBiUo ceteris, dooebant alios p<niiitf«r«
ci6tni ef |»rtfttiiam vivendi raiionem igne, ei aliis receuiioribu» rebu», Poeiea regi»
< »»»»<^»#»#»»^
Tet. et L. B. ramis pro v«ii<tf Mns. B. 2. — 1006 JBittM qnidam. crdnrts Mos.
B. 1. «rdor Vlnd. V. ed. Bodl. O. Mns. B. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra.— 1007
exlraiclict Mns. B. l. vieibu» V. ed. Th. Ra.— 1008 Ei micat P. Ald. Bip. Belpb.
— 1009 <€rtfii<iir V. ed. Th. Ra.— 1101 fuoquere O. Mns. B. 2. «opormt P. V.
ed. Bodl. O. Mns. B. 2. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald.>-1102 eed doeui Mns. B.
9. fmmodo Mas. B. 1. «nm Mns. B. 2. Perr. ^titfm V. ed. Th. Ra.— 1104 ei «ta*
tam P. Ald. hi vieium Vind. Mns. B. S. invietum Ferr. V. ed. Th. Ra.— llOff
«crt protgritt P. Ald. Bas. marg.— 1107 capcnmi <iim P, Ald. Bas. marg. Oif.
NOT^
dtm sententiam de igne eliciendo ez.
eoUisla arboTibns jam posnerat snpra
Locretins i. 806. et seqq.
1090 Muiual Mnlno. Sic ii. 75. iv.
201. &c.
1100 QMtmm trfncmfiw] Nempefnl-
men ac collisa inter se arbores.
1101 Vapore} Caiore ts. 1094. not
1101 Verberibu» rodtonoit] Meta-
phora est. Slc vs. 485. * £t radll
solls cogebant nndiqne terram Ver-
beribas crebrisy eztrema ad lomina
apertam.'
IIOO Cord» vigebatU} Aaimo pra*
stabant : cordati erant.
1107 Condere eeeperuni urb»i»y 4^.]
His 28. vss. docet jam qnomodo cicn«
ratis moribusy ac rebns ad vitam ne-
cessariis repertis ac institntis» ccepo-
riBt bomines dvilem inire societa*
tem. Itaqne i. Reges ccepemnt con-
dere orbea et arces. ii. Partiti snnt
agros bominibns pro soa cojusqoe
speciosa forma» pro viribns^ atqno
pro Ingenio* Unde invalnit dnmm
illnd verbnm, menro ac tnnm. lu. Re*
pertis opibns, anroque invento, j.am
divitloriBcojQsqiie •ectamiecutisqnt.
683
T. LUCRBTll CARI
PraBsidium reges ipsei sibi, perfRgioiDqae :
Et pecades» et agros divisere, atqoe dedere^
Pro facie qaoiasqoe^ et Tiribas, ingenioque* 1110
Nam facies moltam yalaitj viresqae vigehant :
Posterias res in?6nta est, aaramqae repertam,
Qaod facile et TaUdis, et palchriSj dempsit honorem.
Divitioris enim sectam pleromqae seqaantor
Qaam lobet et fortesj et polchro corpore cretd. 1115
Qood, si qois vera ritam ratione gobemat,
Divitifie grandes homini sont, yivere parce
JSquo animo ; neque enim est omqoam penoria parvi.
ineeperuni ^Bdiflem^e oppida^ et pcnere arcem $iH ipne in prepmgnacaham et in ix^«
gium, Ei partiH $mU peeora et arva, et eoneeeaerwU ea bominibaa «eciuMlmi pal-
akriiuiimem^ et mree, et tolertiam meatie e^puqae* Namqae pMaritMde pfm immm
p^imtf et viree aetimabatUur tum teroports. Postreme dixUia mmt repartm; et
amrmmfait iMoentam, qaod quidem hauA diJfieaUer abeiuUi gUnam etJortHma et
/ormoeie liominil>iM. Namqae et vatidif ei Jvrmoeo earpore preediti amptectmKim'
mepiae pmmlibet partem opaientioriM bominit. Qaad ei qaio regerat «ilnm soam
Mcandara veram rationem, maginm opee eeoent iOikowmnifJragatiter vineref «ims-
^#^»«»««
Par. mrtemqae V. ed. Th. Ra. orUm Maa* B. 9.— 1109 atqme agroe Maa. B. B.
dioefflm nl fmagidf koberel P. in not. dvoimm ntQmeqaie haberet Cant dimMrif •
qae debero Yind. dimieerantqne debere V. ed. Th» Ra* — llli vireeqae vigentm
Fab. vagOHmt Y. ed. Th. Ka.— IIIB depreeeit V. ed. Th. Ba. Bedl. Moa. B. S.
'--1114 oeemitnr P. V. ed. Hna. B. 1. S. 8. Th. Ra. Ald.— 1116 jnbet Mna. B.
B. eerti Vind«— 1116 gaberaat P. V. ed. Bodl. O. Mna. B. 1. S. Cant. Forr, Ib.
Ba. Ald. Grjph. Nard. Baa. gnbemet valc.— 1117 parte V. od. Th. Ra.-*-1118
meqmemetamqnampemaia Qrjph. fmqae enSn m$ tmtqimm P. Aid.<wtom faam V.
NOTJE
Hinc faacea aammisere viri fortea
alioqain atque specioai. ly. Deniqne
invidia atqne incuria dejecit opolen-
toai qood et temporo aoo ilerl oon«
qaoritur PoSta«
1110 Profaeie'] Pra pnlchrltodine;
i|am mnltom olim valnlt apod horol*
aoa. Unde Ariat. lib. i. doRop. acri-
Mt : ^81 qoi reperiantnrea paicbritn-
diae corporia prmditi, qnm Ib Doo*
tnm itatola cemitar, nemliil dubiom
ftttnnimy qoin il aliia Imperare debe*
ont.' Unde Xenopbon ia Sympoaio
«Itf * Pulehritodinem eaao qnltqnam
rcglnm natora.'
1111 Vireeqae vigebmnt] 8ic Vano
Margop. ' Qai pote ploa viget, pla«
cea nt aaepe minutoa Magnn' comcat;
nt avea enecat acdplter.'
IIIS Bm faomta eet^ H. o. bon
fortonaB inventa annt.
uianun] Pecnnta.
1118 Q«ad/acaaelMiidif,^.}8ie
Horat. 8at. ii. 6. * omnla oolm rea»
Virtuay fama, decua, diviaa hmnaao»
qoe polchria DiviUia porent,' die. £t
Ovidius. ' Anrea annt vore naiie aae-
cahi ; plnrimna anro Vonit honoi.'
lllfi CretH] Croati.
1118 Neqme enim eet mmqmm^ ^cJ}
H. e. neqne enim deaunt miqaam ha>
alnibaa paaca seo pam. Undo fit
DB RBRUM NATURA LlB. V.
683
At claros bomines voliienmt se, atqoe potenteis,
Ut fandameiito stabili fortnna maneret^ 1120
£t placidam possent opalentei degere vitam :
Nequidqaam ; qnoniamy ad sommam snbcedere bonorem
Certantes^ iter infestom fecere viai :
Et tamen e snmmo^ qnasi folmen, dejicit ictos
Invidia interdum contemptim in Tartara tetra : 1125
Vt satins mnlto jam sit parere qaietam,
Qnam regere imperio res velle^ et regna tenere.
Proinde, sine^ in cassnm defessei^ sangnine sndent,
Angnstam per iter lactantes ambitionis :
— Uhuire» et dominM, vlf&rtuna eoram unUteriiurftrmofundamine^ et ut dimie$
foeteni ductre titam iranquiUam: eedfruMtra; namque eonanies aliqnaDfio perve'
nire ad mtpremam digmiaiemf ingrem eunt h^eUeem mam Uineria, Et tamen
Inmdioy vehd fulmen, deturbai eos pereuuos cnm contemtu e eubtimi loco in nigra
inferorum loca, Ita nt longe meliiu Jam $U tranquiUum oMtrv, iiuam velU ad^
mimUrare rea dominio, et obtinere imperia. Quapropter paUre nt faHgati frus'
tra emUtant tudorem aangninie, anhelantee per ardam viam ambitionis^ quoniam
^»i#i»»<»^^^^^^
ed. Tb. Un.pano P. in not.— 1110 Ad P. Vind. V. ed. Bodl. O. Mns. B. 1. 8.
Canf. Ferr.Th. Ra. Ald. ledeest P. V. ed. Mns. B. S. Ferr. Th. Ra. Ald. At
daroe u kondni» votuere eue atque potente» edd. vnlg. — 1121 plaeida Vlnd. V.
«d. Mas. B. S. t. Ferr. Th. Ra. pornunt Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. pooeint
GiMt. dueera V. ed. Bodl. Tb. Ra. Ferr. Oif. marg. Bat. V. marg. 2.— 112S
miheedete P. V. ed. Th. Ra. Ald. euecedere vulg.— 112S Certanteeque inter Vind.
ir« ed. Mof. B. 2. 8. Cant Th. Ra. Certanteeque iter Mos. B. 1. Ferr. se itrfe»»
tum Mas. B. 2. 8. ma Vind.—1124 fiOmine Mns. B. X.fiumen Mns. B. 2. dacii
V. ed. Mna. B. 3. Ferr. Th. Ra. didt Bodl.— 1125 IntHa Vind. V. ed. Mns. B.
1. S. Th. Ra. tnxia et Bodl. Mns. B. 1. V. marg. 1. eantemptum V. ed. Th. Ra.
€auUmptu» Cant. ierra V. ed. Th. Ra.— 1127 M/eri«re« Vom. vet. et L. B. Voaa.
snrg.— 1128 eide Vind. V. ed. Bodl. Vosa. L. B. Moa. B. 2. %.fidn Vot8.Tet.
«t Moa. B. 1. M camu Cant.— IISO panter V. ed. Tb. Ra. ambitiionu Vind. V.
NOTiE
at aapiens, qai parvb contentas yitit^
flODqaam sit paaper. Epicaras ao-
tm in ore siepe habebat parsimo*
Biaffl, ecmtinentiam, tenoitatem vie-
tns, et animi asqaitatem. Qood qai-
dmn non verbla tantam laadabat, sed
i« eomprobabat. Cnde Cicero lib.
in. Tnscnl. ait : * Negat Epicnros jn*
Cnnde poase vivi, nisi cam virtate vi-
tratnr : negat nllam in sapientem vim
eiae fottnnsB: tensem victom ante-
ftrt coploso/ &c. Sie et de eodera
LaertioB.
1 124 £ «wiiaio] Supp. vel grado, vel
loco, vel princlpatn.
1125 ContMipHm] Ita onmea le-
gnnt. Alias cemtmto».
Tartara\ Locos est laferomm pro«
fhndissimns, ili. 42. 9T0. 1026*
1127 Resj Imperinm, regnam. Sic
vs. 1140.
1128 Sangnin» Mdml] Laborent
valde. Sic loqttitor vi. 048. < Ut in
apelnncis saxa Kopema Sndent hoi
Bore.'
684
T. LUCRBTII GARI
(Invidia qaoniam^ cen fulmine^ samma vaporant 1130
Plernmqae» et qaae sant altis magis edita quomqae :)
Qaandoqnidem sapiunt aUeno ex ore ; petontqae
Bes ex auditis potius, qaam sensibns ipsis :
Nec magis id nnnc est, neqne erit mox, qaam foit ante.
Ergo, regibns obcisis, sabvorsa jacebat 1135
annmUoMf et re» amcUe^ p» nmi atftorc* «dmt, Mpe JUgrtmt mndm^ ^mmd
JiUmmi percntereDtor ; qmomoM ooo Mpteates <iai< obi ex sermme atimnm ; ei
repetwU magis rec ex iif , qutt mndnmtyqmm ex ib, qo» experti soot mtf teiin^.
Qiiod qmdemhodie non e$t meitoe^ iieyiie peeleii erit^ qimm fitU ooleo. lUn^e, in-
^^#»»>»^»»^»»^rf»»
ed. Mofl. B. 1. 8. Ferr. Th. Ra. — 1130 vaporat Orypb. marg. Bos. marg. P.
io ool. Hooc V8. et seqneotem deleri ¥alt Creech. — llftl ofiie edd. viilc.
«M^rittf M118. B. a.— 1132 repelimffice Viod. Mos. B. 2.— 1134 ne^oe P. Vind.
V. ed. O. Mos. B» K 8. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. iiec volg. aut Mns. B. 2. fino
NOT£
1130 Faporoiit] Ardent, flagraot.
1131 Qiue. • . editafiiom^] Tme-
siA, quflpcomqoe.
1188 Ex auditie potiue, quamf i^e,']
H. e. ez iis qofls aodieront et acce-
pemot ab aliis cogooscere maiont
re«f qoam ex propriis anifl fleoflibofly
qoibns eas aot videmnty aot experti
floot. Sic Plaut. io Baceh. ' Qoia
egOy com peribat, vidi : oon ego es
aodito arguc*
1135 £rro,regi6iif oftciflifl, 4*«.] Hi»
25. Vifl. jam docet qoomodo ex In«
vidia occiflifl regibufl res redierit ad
popohim; qoi tandem vi ae torbis
vitam degere pertfleflofl condidit jura
nc leges qoibufl nteretnr. Hioc in«
Batufl p«enamm metufl, cnm qois ali-
qnod flcelofl commiflerit. Namqoe
etiamfli clam flcelofl foerit commiflflumy
tamen diffidere flona debet, illud clam
fore perpetuo. Qootiefl eoim occul*
tiflflima quABque minima palam ma-
nifestata noo flunt ant a deiirantibns,
aut a flomniantibos?
Animadverte autem Poetam a vs.
1017. ad V8. 1168. bflBc oonnnllp pro*
blemata politica aolviflfle.
I. Cur homo oatura iiber ab inenate
flBVO regibus obtemperare paflsni sit?
nimiram vei ob formam corporis, qua
mnitom valet; uode nonc etiam il-
lud : ' Species digna iroperio.' Vel
ob vires qolbns potentissimi ceterot
invitofl cogebant ad flervitntem. Vel
ob ingenii excellentiam, qose admira-
tionem et reverentiam merito sibl
fiicile comparavit, et imperiom,
II. Cor formofli j validi, et ingeniosi
tandem regnare desierint? Sctlicet,
quia illos exanctorarant opes inventae,
deqoe soliodejeceroot.
III. Cnr reges primnm stodoeniot
arcem locara? nempe quia metue-»
bant flibi ant ab hofltibufl, aut ab invi-
dioflifl popolifl qoofl nimia flervitnte
pramerent.
IV. Cur regum prifltina inajefltafl,
ac flceptra snperba tandem snbverfla
jacnernnt i flcilicet^ quia nihil invidin
reflifltit; scandit ea vel editi^simas
arces regumqne turres. Invidet||r
enim praBsertim pnestanti ac floranti
fortunsB.
y. Cnr ieges conditfle? forsan ob
commerciom. Oregale eoim animal
est homo, mutuique officii iodigum.
Itaqne ne perpetuo eiset in armis ex!»
DE RBRUM NATURA LlB. V. 685
Pristina majestas soliorum, et sceptra superba ;
£t capitis summi praeiclaram insigne craentom
Sab pedibos volgi magnam lugebat bonorem :
Nam cupide concalcatur nimis ante metatum.
Res itaqoe ad sommam fsecem, torbasqae, residit ; 1140
Inperiom sibi qoom^ ac sommatum, quisque petebat.
Inde magistratom partim docuere creare ;
Jaraque constituere, ut vellent legibus uti.
Nam genus humanum, defessnm vi colere a&yom>
£x inimicitiis languebat : quo magis ipsom 1145
Sponfe sua cecidit sub leges^ artaque jura.
Acrius ex ira quod enim se quisque parabat
•
terfeHis regibiUi anUqw regia digwUoM tkrommm dfjecta deprimebaihtr, tBqiu a€
acaftra iMpertoM : et iUastre omamentam eapitU imperajUiB enuwtatam deflebat tab
pedibae eummam snam dignitatem, Etemm quia antea fuerat metuendum, eo
amdUu freteritnr. Igitur administratio rerum revertebatur ad inJlmam/eBeem, et
ad tmnultuM popali, quanda quiaque poteebat sibi jnindpatumf et eummam auetcri»
tatem. Hinc homines «docii«niji/ faeere magistratue ex parte ; et etatuerunt edieta^
ut veOent uH legibut. Etenim gem hominum Uuea degere tfitam sab violentia
torbaniin langueieebat inter mutaaB inimieitia»: qut^ropter eo Ubentius tpta
mUu 9U0 venit eub lege» et sub etrietajura» Qtna extta quieque preeparabat vindi-
fmJt V. ed. Tb. Ra.— 11S7 stc cJam» V. ed. Tb. Ra. Jt clortim Mas. B. 2.—
11S8 Sed V. ed. Tb. Ra. Uuebat Vind. V. ed. Bodl. O. Miu. B. 2. 3. Cant
Ferr.Th. Ra.V. marg. 2.'— 11S9 Nam pedibui Mus. B. 2.— 1140 Reetaque
Vind. Ree tanquam Mvs. B. 1. Resteque Mnt. B. 2. R£StatqueM\u.B,%,
reeidit Wakef. es conj. reeidat Vind. v. ed. Bodi. Voss. vet. O, Mub.£. 1.
S. Cant. Ferr. Tb. Ra. reddif Voss. L. B. redibat P. Mns. B. 2. et edd. Tulg.— ^
1141 it6t ciHn Voss. L. B. si cum Vosa. Tet. hac V. ed. Bodl. Voss. vet. O. Mas.
B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Tb. Ra. Jtanma tum Voss. L. B. nimma eum Cant— .1142
magislratus Bas. didicere ereare Creecb. ex conj. reereare Vind. — 1143 et pro ut
Cant.— 1144 defossum V. ed. Tb. Ra. ti eolere P. Cant. Ald. et edd. vulg.
vineere Vind. V. ed. Voss. L. B. O. Mus. B. 2. S. Perr. Tb. Ra. vigescere
Mos. B. 1. «Mwre V. marg. 1. vigere Voss. vet. vt g^crcrc Voss. marg. — 1145 Elt
Cant. — 1146 artaque Vind. Cant. arciaque vaig. atraque Mus. B. 8. jocaa Vois.
NOTJE
cogitatflB sant leges, qnibus societatis Priscian. lib. x.
eonnnania nonna aervaretar, certis- 1140 Rea'] Imperiam: vs. 1127.
qne finibna ooerceretur petnlantia AdfeBcem\ Ad plebem infimam, ad
ae efitena malcsan<mro libido. ' vnlgua honiinum. QnsB adminiatratio
lisa Soturum\ Sellarum regiarum. Grscia dicitur bjtfuHcparria,
11S7 Inmgne'] Diadema. 1141 Summe^um'] Principatum, im-
\W Anie mcfalimi] Quod antea periam, supremos bonores.
matnebant bominea. Participinm 1146 Quo magis^ <4r«.] H. e. qna-
▼eibl metnoy qnod jam obaolevil. propter, tanto magiay 4cc.
866
T, LUCRBTII CARf
Ulcisci, qaam nanc conoessain est legibas a^aiSir
Hanc ob rem est horaines pertfiesam vi colere asvom.
Inde metas maculat poenamm preBmia vit» : 115G
Circuniretit enim yis^ atqae injaria, qaemqoe ;
Atque, onde exorta est, ad eom pleramqae rcTortit :
Nec facile est placidamj ac pacatam, degere vitara,
Qai violat factis conmania fioedera pacis.
£t si fallit enim Divom genas hamanamqae^ 1155
Perpetao tamen id fore clam diffidere debet :
Quippe abi se maltei, per somnia s»pe loqaentes»
Aat morbo delirantesi protraxe ferantnr ;
care mexira ammomu, piam hodit venmmm esC Jutiu legihui^ cb htme mkmm
ittdmt hammee degere tiftam sab wuAeniiA, Inde timor mppUcH ceniawdwU dewa
vka ; wamqiaM vielaiHa et offenea irretit quetnque <4» metam pceDanun, ei •«]«
redit ad iUam hominem, a fn» venU : mee is poieeifaeile dacere eUampdeiamet
tranfMJUam^ fM aeiiomim snis <i|/HNftl toiwwniiig paeta cemerdim, Namtme
etimmi forte deeipit gewiem Deermm ei komiwam^ iemim mm dehei epereire hm
eemperfidmwH eeee oeeaHmn. QmmemjHiarimi diewUwtTdhe metmie iefuaUe^
orl meeho iemmeniee ieidieamem eem pienmt^ : ei mieiem te pabUemn eeeieraf
#>^^»»»»<»^<»i#<»^
marg.— 1146 quam non P. in not. eet conceaeum Mus. B. S.— 1140 kuolere Miit«
B. S. — 1160 Unde edd* vq1|;. Hnnc ts. post 1153. ponendum ceoiet Creecb.
—1161 Cireum recite mmm$ V. ed. Tfa. Re. retite mmie Mnt. B. 1. ■tatt» Mnt.
B. S. ji» pro vie Vind.— 116S inde Mns. B. S 1168 faeUie eei V. ed. Th. lU.
—1164 Qutf V. ed. Tb. Ra. rebue pro jNidt Mus. B. 3.— 1166 Ec V. ed. Th.
Ra. Que deestV. ed. Tb. Ra.— 1167 muUe V. ed. Th. Ra.— 1166 m^raM Vind.
V. ed. Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 8. Th. Ra. Oryph. Nard. Bas* Oasscnd.
Turneb. Adv. xxx. 28. prograxe Otf. Par. Oryph. marf. Bas. roarf . P. Ald.
pro^dsss Mas. B. 1. V. marg. prd^rasss Delph. prodaem Vom. «arf . foriaem
NOTiE
1160 Indel £x legibns: b. e. post-
qnam condite snnt leges.
Prtmia mtal Vitam: vel potios
vltSB doieediaem, ant fnictnmy qni ex
vita percipi debet.
1161 Ctraimr«/t« «iilm, ^c^ Qnl
eoim vim et iojnriam inlert altcri,
legibos inretitns pmas darenecesse
eat.
iUt Nee faeiU eet, ^.] Qoia, «t
ait Cioero, * Snaqoemqoe firaos, somn
facioDs, saom scekis, sua aodacia de
sanitate ac oientedetiiriMU.'
1U6 Id fere clam dtffidere dehei^
H. e. oonqoam eoofidit id fore sem«
per oceultom, ot ait Cicero lib. i. de
Fin. af eos de hisce relms. QooiiiMi
plnrimi dicontor vel in somniis lo-
qoentes, vel morbo losaaleates iodi*
cavisse se pleromque, et mlsisse in
pobiicom, scelera qnsB dintins lato-
•rant.
1167 QuSppe ubi m medteit #«^} S%t
IT. lOlt. * Mnlti de mafois per som*
nom rebos loqnimtor, lodicioqoe soi
£icti persaepe Inere.'
1168 Protraxe [Progrmm] I.e. pa-
kio apemissey et qoasi in pobMco
ftnivisse. Verbom est a Qi«co
▼erbo updl^my clamo fiMtom; pto»
DB RB«UM NATURA LfB. V. 687
Et^ celata diu^ in medium peccata dedisse.
Kuiic» qoao caossa Deum per maguas numiua genteis 1160
Pervolgarit, et ararum conpleverit urbeis,
Subscipiendaque curarit solemuia sacra^
Qu9 nunc in mi^pais florent sacra rebns^ locisque ;
Unde etiam nnnc est mortalibus insitus horror^
Qui delubra Deum nova toto subscitat orbi 1169
fiu9 dtMitiit Utfurtmlt. Jam verOf fia cauaa manifutmerit dmmUaUm JDiontM
per mmUa» raHomm ef impUvmi civUaim aUaribui, et fecerit «I eaereB carimmtitB
JmetUaeremhiir, pue amrimmdm wlgemi kaiie in Mniitf taeie ae retet ; «mre kaiia
fMOfM Mciwiii eei kemimlm» iimorg ftd erigii ima ieai^ Deerum per iatmm
^»«»*«»#<»^»«<>»^»^
Mns. B. t. proeraxe ynlg. fanmtmr P. AM. Giyph. mari:.— 1169 Ee V. ed. Hu
Ra. dhi deeU Viod. V. ed. O. Mas. B. 1. 8. Cant et peeeata Vind. O. Mns. B.
1. S. Cant. citoiii peecaia Mns. B. S. — 1160 ierrae pro gerniei» Mos. B. 2.-1161
PtrmUgaxiY, ed. Th. Ra. Pervutgami Mns. B. 2. aaanijii Vind. raaamjvi V. ed.
Th. Ra. amariMi Ferr. erbie Vind. V. ed. O. Mos. B. 2. 8. Ferr. Th. Ra. —
1102 eurani Mns. B. 1. cvfoetf Mns. B. 9. oiraM Cant. — 1168 ancra deest P*
Voss. vet. Ald. rehueqMe P. Qius ta mognts Jiorent mmc rehue eaeray locisque O.
Hos. B. 1. Qum nune in eumeti» Jkmeni arieque foeitque Fab. emend.— 1166
NOTiE
gmo, prograxi ; hinc prograze pro ordinis, qno coelnm ToWitnr, ac certaa
prograzisse; sicntiii. 662. alMtraxe annl tempestatescertotemporenohis
pfo abstraxisse. reddit, perfbginm nnnm erat omnim
1159 In M«dmM] In pnhlicnm, in referre ad Beos, qnonim nntu cnitcta
npertnmy palam. fieri, flecti, ac regi pntarentnr. iii.
1160 Nmuy fua coKssa JUumy ^r^] Insnper addit ideo Deornm sedes ac
His 88. vss. seqq. indicat jam Lncre- templa in cobIo ab hominibns esse
tins ez doctrina Epicnri, perpetni coUocata, qnod cemerent hsec om-
Deormn ae religionis oontemtoris» nia in coelo volTi, fieri, ac esse, iioc«
prisds hominibiis orta sit tem, loDam, diem, sidera, nubila, s4H
idigio ; nndeDam in hominnm mentes lem, imbresy nivem, veatosy firfmiMi,
IncassosfneritDeommtimor. x.CaaF graodincm, &c.
aatiir msomnia mortalos decipieBtia ; 1106 Per magna» geniei»] Per mol»
■tpoCe in qnihns homiaes reprsesen- tas natione s.
tarent sihi heioas iogentihns ac to* 1161 Pervoigarii] Stc ii. 168. 846.
fctis oorportliDSy snperba vooOy egre* ct iv. 968.
giafiMiOyiireqnietomotn,aaiplisvi. 1162 CurarU] Fecerit; slc snpfm
rilMis, immortali vita» atqne loGd* vs.1014.
talo Mtemn donatos ; mfara patranteSy 1168 Qum .... eaera] EpMMphora
laborls impatlentes. Hinc Dooo est poetis nsitata : sacra sacra.
sibiteonuittales. ii. Insomnloram ROmlReku'] Behos, molrl oatsa.
deeeptkmi adjaaglt c»cam faominnm Per * magnas res' intellige potimimnm
Ifpiofositiam ; 4mm enim prisca geas easy qnm ant ad hottnm ant ad p acem
Ignonuret cansas ranim, ac pertinent, nbi vota niagMt finat.
688
f. LUCRfitll Cktil
Terrarum^ et festis cogit celebmre diebas ;
Non ita difficile est rationem reddere verbis.
Qiiippe et enim jam tum Divom mortalia secla
Egnregias animo facies vigilante yidebant ;
Et magis in somnis» mirando corporis auctu. 1170
Hiis igitur srasum tribuebant propterea^ quod
Membra movere videbantur^ yocesque superbas
Mittere pro facie pra&clara, et viribus amplis.
^temamque dabant vitam» quia semper eorum
Subpeditabatur facies^ et forma manebat : 1175
Et tamen omnino^ quod tantis viribus auctos
Non temere uUa vi convinci posse putabant :
Fortunisque ideo longe pr»stare putabant,
gkbim terraf etfaeit ut 4iilnu /eaHt ta templa colntw : non, ioaaam, perdijli-
cUe eat dwre dictie caiiMm barnm renim. Ntunqtte ttmc temperia hnmnes cenu'
bant aliqoando, tigUanti mentef eed eofvu in topore^ fraeiaroe tiuUne Deontmy et
repneeentabant eUd iUos miro oMgmine corporii praedilos. Itaque uttrUmebant kis
nsuM semuum, eo quod tidebantur motere arii», ei edere voces grates seenndum
egregban vuUum et ingentes vires eorom. Et tribuehant iis titam perpetuamf eo
^tod tultus eorum exhibebatur perpetuo idem^ et species eadem erat iis : et est
revera prorsus eadem iis, quos temerario credebaat tantis tiribus pneditos nuUa
potentia posse superaru Et idcirco credebant iUos esse fortunatissimos, eo quod
»>»^<#s»i#»»>»>ri#s»^
totaV. ed. Th. Ra.— 1166 TerramV. ed. Tb. Ra.— 1167 Nowdnata nt redde
prp reddere V. ed. Th. Ra. — 1170 auetus Oryph. marg. Bas. marg. P. in not.
— 1172 tidere Cunt, — 1176 {Et manet omninol et quod edd. vulg. 9001 tantis
Gif. Par. Delph — 1177 tOa m Vind. V. ed. Voss. vet. et L. B. Mos. B. 1. S.
iUabi O. Cant~1178 Beest Mos. B. 1.— 1180 et posterios deest Mos. B. 2.
NOT.£
1466 Ckkbrare] Sopp. delobra l>e*
iim, vs. 1166. h. e. colere, freqaen-
tare, celebria reddere.
1168 Quippe etenim jam tum, ifc,']
Hts 14. vss. prioribos continetar i,
causa religionis ac coltos Deorom:
vs. 1160. not.
Mortalia seela'} Mortales^ homines.
6ic vs. 086.
1160 Egregias . .faeies] Heroos.
Animo tigiUmte'] Vigilantes, dnm
vigilabant.
VtddMmt] Depingebantsibi,repraB-
sentabant.
1 170 Et magis msomiits] Supp. qaam
dam vigtlabant*
Auetu'] Aogmine. Sic 11. 481.
1171 HOs] Sapp. ingentibos cor-
pornm molibos, qaas sibi auimo de«
pingebant.
&iisian] Usnm sensunm.
1174 Mtemamque dabant titam'] £t
immortalitatem tribuebant : sen, va-
lida illa Deornm corpora, qualia slbi
in Bomnis fingebant, immortalia fa«
ciebant.
1176 Et tamen Imanet] lU Lambi-
nosy non male : h. e. £t revera sem-
per eomm soppeditatar facies, et
forma manet. Parens et alii, Et ta-
men, Quae lectio non improbatur.
1178 Fortumsque . • . Umge prasiare]
DE RBRUM NATURA LIB. V. 689
Quod mortis timor haad quemquam vexaret eorum ;
Et simul in somnis quia multa et mira videbant 1160
Ecficere^ et nullum capere ipsos inde laborem.
Prseterea» coeli rationes ordine certo
Et varia annorum cemebant tempora vorti ;
Nec poterant quibus id fieret cognoscere caussis.
Ergo pcrfug^um sibi habebant omnia Divis 1185
Tradere, et illorum nutu facere omnia flecti.
In*cceloque Deum sedes et templa locarunt,
Per ccelum volvi quia nox, et luna, videtur;
Luna, dies^ et nox, et noctis signa severa,
Noctivagseque faces cceli^ flammseque volantes, 1190
Nubila, sol, imbres, nix^ ventei, fulmina, grando,
Et rapidei fremitus, et murmura magna minarum.
tneius nMTtU nuiquam pungeret quenquim iUomm ; et una quod cernebant in so-
pore iWosfaeere res plurimae et admirandas ; et Uha hinc nullam percipere UusitU"
dinem, Deinde videbant ratoe motus cteli et diversaM tempeetaiu annorum voloi
ttato et eodem aemper tractu: neque volebant agnoseere per quae cauaaa id ejftcere-
tur, Igilur habebant nhi rtfugium nferre cunctae res ad Deoa, et facere rea
cundaafleri ex arbitrio illorum, Et postea conatituerunt domiciUa et eedea DeO'
ruminceelo, eo quod aol et luna apparent eireumvohi per cedum: et eo qaod
ID coelo videtur esse /ima, diea, et nox, et ateUa triatea noelis^ et lampadeB cceli,
qua de noete vagantur, et ignea voUtantea, 11116», roa, pluour, niXf ventiffulminaf
grandOf et vehementea atrepituaf et aonitua ingentea minarum, O i^foriunata gena
^^>»^^^y»^»^ ^^
— 1181 muUum pro nuUum Mns. B. 2.— 1183 variaa Vind. Mus. B. 1. Ferr.
fMorio V. ed. Th. Ra. aniit Mns. B. 1.— 1184 fterent Ferr. V. ed. Th. Ra.— 1186
«onan Vind. ipaorum Oassend. facUe pro faeere Cant. V. marg. l. — 1188 aol et
bma videntur edd. volf^. mox pro nox Mns. B. 2. noa Ald. — 1180 aerena Oryph.
marg. Oasaend. Mns. B. 2.— -1191 Nutuia\» ed. Th. Ra. roa pro aol edd. vulg.
NOTffi
H. e. fortanatissimos, et beatissimos vss. postremis continetnr iii. cansa,
ease. vs. 1160. Notabis antem quod snpra
1179 Quod mmiia, ^-c.] Qnod roetn vs. 147. negaverit Lncretius in coelo
mortis vacarent. esoe Deornm sedes.
1181 Laborem] Lassitudinem, de- 1189 Noetia aigna aevera'] Sic ly.
fatigationem. 461. Vocat antem signa noctis se-
1182 Preelerea ccfUy ^c.] His 7. vss. vera, vel quia tristia, vei qnia sacra.
sabseqq.continetnrii.cansa,vs.llGO. Qnidni legere possis aerena pro s«-
Dot. Hoc antem argnmento potissi- vera ? Serena noctis signa, h. e. si-
mam utebantnr Stoici ad Deomm dera nocte micantia, clara. Nihil ta-
providentiam asserendam ac proban- men mnto.
dam. 1192 Murmura . . . minarum'] Toni*
CeM rationea'] Certi, stati, ac rati trna, quibus Dil videntur hominibns
ccelomm motns. roinari, ac terrorero inferre.
1187 In eetloque Deum, ^c.] His 6.
Delph,et Var. Claa, Lucrel, 2 X
eoo
T. LUCRBTH CAAI
O genus infelin humanum ! talia Divis
Quom tribuit facta» atque iras adjubgit acerbas.
Quantos tum gemitus ipsei sibi, quantaque nobis
Volnera^ quas lacrumas peperere minoribus nostris I
Nec pietas uUa est velatum saspe videri
im
komhmm, qnando aitrihuU ^uamodi aetioMO DUOf et addidit iisdem acno iroiwH'
dtoi / Oiam magnos ptunciu» genuenmt ipd «t6t, et quam magnaa plaga» iotnle-
rant nobio, quosJUtu» genneroDt poBterie noatri»! Neque aitm jeni inde uttaJuU
imher P. Grypli. marg. Bas. marg. ytiimtfia V. ed. Voss. vet. et L. B. Mn). B. 2.
— 1193 numina prn miinniira Mns. B. 2. — 1194 eoi^unxit Mns. B. 2. — 119S
tune gendtu» homine» Mos. B. 1. — 1197 uUa eat velatum P. uSia vdaium e»t
NOT^
1193 Ogenueinfelix, ^'c.] His47. vss.
seqq. jam priscoriim iliornm liomi-
nnm superstitionem increpat Lucre-
tins; qniobrerum ignorantiam tales
sibi finxerint Deos, qnos metnerent,
quosve colerent. Neque enim in eo
pietatem esse vult, qiiod velato ca-
ptte liomines procnmbant hnmi ante
deJMbra Deorum; qiiod aras molto
sangniiie qiiadropednm spargant;
qnod votis vota nectant: sed in eo
veram potat esse pietatem, qood,
qnsB In natnrafinnt, ea placata mente,
et sine nllo animi tnrbido inotu tuean*
tnr. Cum enim suspicimos coelnm
verti, stellis micBre, solem ac Innam
certis viis ire et redire, tunc rationis
ac cansae ignoratio tentat dubiam
mentemnostram; ambigirousqnenuin
aliqua fuerit mundi origo: nom ali-
quis erit finis: et quem usque ad
finem mundns stare poterit: num
vero sternns sit. Deinde cnm coelum
tonat, quis est, qui non metn borres-
cat ? qui non tremat, ne, ob aliqnod
facinus foede admissnm, ant ob dic-
tnm snperbum, grave tempus adve-
nerit sibi solvendi poenas ? Hinc ad
Deos palmas tendit. Similiter cora
qiiis in mari periclitatur, ant ciun
8ub pedibns terra concussa vacillat,
tunc vota Diis nnncupat. Sed haec
vota Bequicqnam saspe fieri vnlt Ln*
cretins, qui Deos rebus homanis pixi-
videre negat : sed omnia vnlt obteri
vi qnadam abdita, et nobls ignota.
' Usque adeo res humanas vis abdita
qucdam Obterit, et pulchros fasces,
ssvasqne secures Proculcare ac likU-
brio sibi habere videtnr.' O impia
sententia 1 o stnlta impietas t
O ^ettus infeHXf ifcl Sic ii. 14.
' O miseras bominum mentes I o pec-
tora caeca I '
1194 Atfue trato4;imaril] Sic i. 61.
de Deomm natnra : ' Ipsa snit poi-
lens opibus, nihil indiga nostri, Neo
bene promeritis capitur nec tangitnr
ira.' Quod qnidem Eplcorns dtcebat
aliennm esse a praestanti Deomm na*
tnra. Sic itemm Locret. ii. 649. et
seqq.
1195 Jpst'] Nempe prisci iUi bo«
mines, qui sibi finxerant Deos.
1196 Foiiitfra] Vnlnera : sic vs. 990.
1063. &c.
Minaribu» [ilftiiori6ti'] Minoribna,
metri cansa. Minoribns, h. e. poa-
teris.
1197 VeUOum'] Qni enim olhn Deot
venerabantur, operto capita era&t*
Plant. in Ampb. ' Invocat Deos Sm-
mortales, ot sibi anzilium feraaty m»-
nibns puris, capite operto/ Cnjua
DB RSEUM NATURA LIB. V.
691
Vortier ad lapidem^ atque omneis adcedere ad aras :
Nec procumbere hami prostratom^ et pandeie palmas
Ante Denm delubra^ neque aras sanguine multo 1200
Spargere quadrupedum^ nec votis nectere vota;
Sed mage placata posse omnia mente tueri.
Nam, qnom subspicimus magni ccelestia mundi
Templa super, stellisqne micantibus sethera fixum ;
Et venit in mentem solis, lunseque, viarum ;
Tunc^ aliis obpressa malis, in pectora cura
Illa quoqne expergefactum caput erigere infit :
Ne qn» forte Deum nobis inmensa potestas
Sit, vario motu qu» can^ida sidera vorset.
Tentat enim dubiam mentem tationis egestas :
1206
1210
pieiaMjre^nettter terni eocperko eapUe vobUari ad statmm lapideamt et appropin-'
^mare ad omma aUaria: necjaeentem proitenU humi, ei tendere manua ante templa
MJeormm: nee conepergere aUaria pbtrima eangoMne animaHum : nec adjwtgere vota
taHe : eed patimpoeee inkuefi iranqmUo anmo re$ cunctae, Namque ubi aepieimua
eupeme ceeketee jomieee immenei eaU^ et ceHmmJixum ornatura eiderilme lucenti'
kue; et abi iter eoUe ae kmee euecurnt in aiiijiiicni : tune iUa etiam anxieta$ obruta
ploribai «dUe eoUeitudinibue m imo pectore nostro incipU attoHere caput exper-
gUumy scilicet queenam eU nabU it^fnUafortatsepfOtentia Deorum, qua circumagat
direrao matn eteUae clarae» Etenim inapia rationie agUat dubium antmiiiii, ut
i»'^^»^^^^^»^»^
ritiu rationem reddit Plntarcbas
reliq. MrfafMni Gryph. marg. tidere P. Ald.— 1199 £( Lactantiaii pandere
Mna. B. 1.— ISOS iM^tf Cant. paetda edd. vnlg.— 1204 eteUaeque mirantibue
V. ed. Tli. Ra. eteUa^ue ieantibue Ferr.— 1206 meatue pro viarum Mos. B. 1.
— 1206 pectoray, ed. Vow. vet. et L. B. Mns. B. 8. Cant. Tb. Ra. peetore
▼uif .^1806 Et quee P. Ald. Nee qum Mos. B. 8. Ecquee P. in not. Bip. HaT.
JHOTJE
fomices; ccelnm. Sic vss. 491.402.
1485. et i^. 1087. &c.
1204 ^therajixum'] Firmamentnm,
in qno stellee fixe lacent.
1 205 Et venU in mentem'] Supp. cogi-
tatio, memoria, notitia. Sic loqnnn-
tnr Terent. in Euoacb. Virg. ^neid.
Cicer. Verr. i.
1207 Caput erigere'] Sic i. 06. lo-
quitor de varia religione.
Infit] Incipit. Sic iii. 516.
1208 Ne quee [Ecqua] forte^ 4*^.]
Nonc aliqna. Sic vs. 1211.
1210 EAtianieegeeia»] Reramigno-
rantia.
1198 YortitT] Poetice, pro verti.
Fofftcr dd i^ jdcnt] Ad statuam la-
pideam ant marmoream volutari. Ro-
mani quippe Deos venerabantnr dex-
trorsnm circnmacto et versato cor-
pore. Plant. in Corcul. i. 70.
1199 "PaMdeTeptdmoM] Tenderema-
BQS. Qnod iaciant ii, qui Deot orant.
Virg. JEia, i. * Ingerait et doplices
lendens ad sidera palmas.'
1202 Mage\ Magis. Sic vs. 2260.
et IV. 79. 848. 757. &c.
1208 Qed/e^ia mimdt Templa] C«li
m
T. LUGRBTII GARI
Et qnaenam fuerit mundi genitalis origo ?
Et simal, et qude sit finis, quoad moenia mundi
£t taciti motushunc possint ferre laborem ?
An^ divinitus setema donata salute,
Perpetuo possint asvi labentia tractu, 1215
Inmensi validas sevi contemnere vireis.
PrdBterea, quoi non animus formidine Bivom
Contrabitur ? quoi non conrepunt membra pavore^
Fulminis horribili quom plaga torrida tellus
Contremit, et magnum percumint murmura coelum ? 1220
Non populeiy gentesque, tremunt? regesque superbei
Conripiunt Divom perculsei membra timore,
Ne quod ob admissum fede, dictumve superbe.
sciat num altquii fuerit exortiu gewUabUu mumii ; et tma num aUquit Mt ejos
fini», et i/MOusgue ambitua ccelif et iUiMU motue ceeei queant tolerare kunc laborem :
ftttm praditi perpetua immortalitate a Dii», et votubilee atemo tenore temporiM
gueant epemere ictue vehementea temporia infiniii, Deinde, qois est homo, citt
•ii€Yif »011 eorripitur timore Deorum? quis eat hoino, eui artuanon coUabuntur pre
limore, ubi terra exusta horrendo ictu fulminis coneutitur, et immanes fragores
pervadunt ccelum? Nonnepopuliet nationeametuunt? oonne teges potentes per^
cusH metu Deorum contrahunt artus saos, ne jam durum tempus advenerit dmtda'
rum panarumf propter aliquod facinos eommissum ab iis turpiter, aut dictum ar»
^■f>^<^<^^'*^>*^^ ^
Delph. deum endo poUs immensa Fab.— 1211 Et quanam P. V. ed. O. Mns. B.
1. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ka. Ald. Eequ€enam ▼nlg.— 1212 et qua P. Yind.Y.
ed. O. Mus. B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. ecqueb edd. vulg. auod Mos.
B. 1.9^0 adFerr.V. ed. Th. Ra. Cant.— 121S Et tanH Fab. Solinti Bentl.
hmc Voss. ▼et.— 1216 vaUdas^evi O. Mus. B. S.— 1217 nonaiitmu Vind. nmm
nimis V. ed. Th. Ra. Mus. B. S.— 1219 Futmine Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 2.
S. Cant—- 1220 Cimterrit e. m. p. nuJbUa Mns. B. 2.— 1221 Nam Mns. B. 2.~
1222 Correpunt P. in not. percussi P. Ferr. V. ed. Voss. vet. et L. B. Th. Ra.
V. marg. 2.~122S Nec O. omissum Mns. B. 2.— 1224 «tiii quidam. adauetum
NOT^
1211 Et quanam'] Num aliqna. Sic
vs. 1208.
GenitaUs'] Genitabilts, primordialis.
1212 Et ques ftnis'] Nnm aliqoa
fiois. Sic ubique passim usorpat vo-
cem fiiiis in foeminino genere. 1. 108.
S51. II. 612. III. 10S5. &c.
Quoad] Qiiaro usqne ad finem.
Meenia mundi] Ambitns cfleli ; coe-
lum. Sic I. 74. 1094. ii. 104S.
121S Tacitt] Caeci et incogniti
nobis,
1215 Labentia] Supp. moenia mundi,
vs. 1212.
1218 Conr^Twiii] Correpnnt: h. e.
collabnntnr, contrahnnturi et in onnm
coguntur.
1220 Aficrmvra] Tonitma. Sic vs.
1192.
1222 CoiirtptiraO Contrahnnt, co-
gont in unnm.
Perculsei] Alii percussi, Idem.
D£ RERUM NATURA LIB. V.
698
PoeDaram grave sit solvnndi tempus ad auctum ?
Summe etiam quom vis violenti per mare venti 1235
Induperatorem classis super sequora verrit,
Cum validis pariter legionibus, atque elephantis ;
Non Divom pacem votis adit, ac prece qusesit
Ventorum payidus paces^ animasque secundas T
Nequidquam : quoniam^ violento turbine ssepe 1230
Conreptus^ nihilo fertur minus ad vada leti.
Usque adeo res humanas vis abdita quaedam
Obterit ; et pulchros fasces, saevasque secures,
roganierj Item ^ndo nuignua impetus venii validi agitat per pelagus wper taidt»
gubematcrem elams eum legionibus euii ingentibue simiUter et eum elephanti»9
nonne is wtie petii pacem Deorumt atque metuene quarit snis predbus tranquilH-
taieeventoruMyetflatus/twentes? Sed frustra; namque plerumque abreptus vehe^
menli tempesiate rapitur tamen ad brevia mortis, Adeo verum est, auod potentia
quctdam occulta confundit res humanasyet videtur eonterere quasi peoibas preicla»
V. marg. 2. Bodl. Voss. vet. et L. B. adactum P. et edd. viilg. adacti qaldam.
diUaic<iMi?qaidam.--1225 Summa vulg.— 1226 dausis Mns. B. 2. 3. eethera
Gryph. marg. P. V. ed. Th. Ra. Ald. vertU V. ed. Th. Ra. Bip.— 1228 adyta
V. ed. Tfa. Ra. adita Ferr. addUa Mus. B. I. 2. 3. ac deest Vind. V. ed. Tb.
Ra. Ferr. Mus. B. 1. 2. 3. qucerit V. marg. 2. rogat V. marg. l. preeeque sit V.
«d. Tb. Ra.— 1229 iiiininuii O. Miis. B. 1. Veniorum V. ed. Th. Ra. Venonm
Moa. B.2. VeniaruM Miu.B.3.— 1231 advadalethesF.innoUaquadaletiVind.
NOT^
• 1224 Peenarum .... solvundi] H. e.
■olvendariim pceoaram, vel solveudi
poBDas. Sic loquuotur passim Te-
rent. Plant. et Soeton. in Octav. sub
finem : ' Ilsdeni etiam epulum in con-
■tpectn soo <praeboit, permissa, immo
exacta,jocandi1icentia,diripiendique
pomorum et obsoniorum, rerumque
missilium.'
Ad^auctum lAdactum] Scilicet| ad
eof : jam advenerit.
1226 Induperatorem'] H. e. Impe-
ratorem, gnbernatorem : iv, 964.
Verrit] Impellit, jactat, agitat. i«
280.
1228 Divuml Dtvomm. Syncope
eat.
Quetrii] Orat, qnaBrit. Festos,
'Qn«so significat idem quod rogo.
Qoaesere tamen Ennius pro qusrere
posnit/
1229 Animasqvie secundas'] Ventos*
que secundos. Sic Horat. Od. iv. 12.
*Impellunt animse liutea Thracise.'
1231 Co?irepttM]Antiqaitusprocor-
reptns. Sic vss. 1218. 1222. 'conre-
pont' et < conripiunt/ pro correpunt
et corripiunt.
Ad vada let\\ Ad mortem. Meta-
phora ducta abrevibus, ad qu» naves
appnlsae colliduntur et pereunt.
1232 Vis abdita] Potentia occulta,
virtus cteca, et ignota hominibus.
Mirom, quod Poeta noster, vim Deo-
rum negans, tamen potentiam abdi-
tam, occultam, et secretam agnoscit,
qu» res hnmanas obterat. Quasi
vero vis ea abdita alia sit, quara Dei
potentia.
694
T. LUCRBTII CARI
1235
Proculcare, ac Indibrio sibi haberc, videtar.
Denique, sab pedibus tellus quom tota vacillat,
Concttssaeque cadunt urbes, dubia&que minantur ;
Quid miruin, si se temnunt mortalia secla,
Atque potestates magnas mirasque relinquunt
In rebus vireis Divom, quae cuncta gubernent?
Quod super est, ees atque aurum ferrumque repcrtum est,
roa fa8ce$, et erudeUs Mcttref, H kabert hac nbi cwtmiuL ToMdm M iem teU
tremU ntb pedibus, et oppida quaseata rnMfif, et infida mifuianiw^ ^ J!^SIi,'*
komines cimtemwitnt u ipeoe? et concedunt rebue potentee vtiMet et adRtniMet
potentiae Deorum, qute regant res omnee in umnereo mmdot Quod rebfWtM wflf-
tur tuperesse, as et oiincm, etferrum inventum eeifetunavia ingena argenttt « «»
^^^^>^#^#i^^ ^i^
V. ed. Miif. B. 1.3. advadaLethoiUeim — 123t QpenlVoM. vct. OpterU O.
Mtts. B. 1.— 1235 Bui pedibutWnd. ein pedibue Mns. B. 3.— 1236 dubiate Beotl.
—1237 mirum deest Mns. B. 2. mirunt O.— 1288 potestatis P. V. ed. Moi. B.
l. Cant. Nard. Ferr. Th. Ra. Ald.— 1239 juris dicbm V. ed. Mos. B. 1. Th.
Ra. gubemant Mus. B. l. 2.— 1240 ees deest Vind. V. ed. Vosi. vet. et L. B.
O. Mos. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. €Pque\. ed. Voss. vet et L. B. O.
Mos. B. 1. 2. Ferr. Th. Ra. e^ae Mos. B. 8. Caot. eeque eat deleto oltimo eetV.
NOTiE
1288 Fasees stevatque leciiret] Hac
erant Mac^stratoom Ronnoorum in-
slgnia, ot monni jam iii. 1011. Per
hsc antem insigoia notat ipsos hono-
res et magistratns, et drgnitates.
1237 8e temnunt^ ^c.] Sibi diffidnnt,
et ad Deos confoginnt sue Imbecilli-
Uti diffidentes.
McTtidiaseda'] Homines, genoshu<
manum : vs. 1168.
1239 Diewn^ Divorum : syocope
est.
1240 Qifod mepereet^ ees oifiie awrum\
His 40. vsB. jam de prima metallo-
rum inventione docet. Narrat autem
quomodo ferrom, plumbum, sps, ar-
sentum, et anrum, et cetera metaUa,
fortuito fherint reperta. Vult enim
ea reperta fnisse primum inceadio
sylvarum ; sive ignis, qoi sylvas cre-
maverit, e coelomissus; sive ab ho-
minibos illatus. Namqne scilicet pri-
mnm hostes igne circomvenire atque
exterrere solebat olim prisca gens
hominum. Deinde pastores providi,
dum saltus expedire volebant ad pin-
guia pascna, teilnris viscera denuda*
bant igne. Tertio venatoret prlml-
tus non retibns sepiebant sylvas, sed
fovea et igne. Hioc fortuito casn
sylvas incensas fnisse vult, qnamm
incendio terras viacera concalefacta
ac fnsa fnisse ait in aes, in argentom,
in anmm, in plombnm, in fermm,
inqne ceterametalla, provariis terrss
visceribus ac venis. Qnam senten-
tiam contirmat Aristotelis istnd libro
HepX BavfiOff.^AKover. * Aiont in Hispa-
nia, sylvis incensis a quibusdam pasto-
ribos, et terrs materia concaleiaeta,
perspicne argentum in ea reglone
flnxisse : et, aliquanto post temporCy
terrse motn snbsecoto et locis discis-
sis, ingentem vim argenti coactam
esse. Qutt res etiam Massiliensibns
vectigalia peperit non parva.' Sed
de primis metalloram inventoribos
lege Georg. Agricolam llb. r. de Me-
tall. Itaque mortales primom delec-
tati nitore metallornm, qnae in foveas
OB RBBVM NATURA LIB. Y.
695
Et simul argenti pondos, plnmbiqae potestas,
Ignis ubi ingenteis sylvas ardore cremarat
Montibus in magnis ; sea coeli fiilmine misso :
Sive qaod^ inter se bellum sylvestre gerentes,
Hostibus inlulerant ignem^ Iformidinis ergo ;
Sive quod^ inductei terr» bonitate, volebant
Pandere agros pingueis, et pascua reddere rura ;
Sive feras interficere, et ditescere praeda :
Nam fovea^ atqae igni^ prius est venarier ortum»
Quam sflepire plagis saltum, canibosqqe ciere.
1241
1245
1250
Quidquid id est, quaquomque ex canssa flammeus axdor
^Mbiy «tMvl oifM ^nu eomlmuenA magnoi iylmis in magnu monHbuif the ille
1(1118 ortus lit €x UbraiQ/ubmne cmli ; mm, quia homines /acietUeB hUer ee bellum
aylvettre eo portaveraiU ignem ad iiiGQtiendam terrwem snis kMtibue: aeu qwa
oitroiti/erHUtaU ieUuri» eupfd>ant froUdare ariw/erlt/M, et efiure agree/rugi-
/erot: $eu qoia voleKnint oecidere /erae^ et locnpleiaTx prada. Namque naium eet
venari igne aJtqne /oaoa^ prnwfHaiii evrcumcMere eylvam retibuB^ et agitare canibua
fens. Qufcipad eU^ pir quamcumque rationem igneafiamma eonsimeeralt /undi»
^^■*^ ^^■^■^^■^^^
Biarg. 1.--1243 ctu V. marff. l.~1246 naUbQoU Viod.— 1247 reddty. ed. Th.
Ra.— -1248 dtleatere V. ed. Th. Ra.— 1249 prtou V. ed. lli. Ra. MrarMf Caot.
—1250 friere Titias ad Bargsi Syriad. Voss. Int. Orat. p. 182.— 1261 ex
NOTA
ac lacanafl flaebaoty mox experti aant
«orom daritiem, eaque desttnaront
in YartOB osos. Repadiarunt vero
tuDc aorom, atqne argentura, atpote
moUiora, et ictibos ioferendis magis
inepta. Verom, * Nanc jacet ses,
anrom in snmmara svccessit hono-
rem: Sic volyenda aetas commntat
tempora rerom/ &c.
1242 Igms ubi ingenteia aylvatf ifcJ]
Qood his S. vss. ait de fortuito igois
casu idem jam docait sopra vs. 1090.
et seqq.
1244 Gerentea] Snpp. homines.
Nec mirom si primom honiines igne
beliam ioter se inferebant, qoi prios
In oso foerit, qoam ferram, aut sbs,
et arma, qoibos postea pagnatom
est.
1245 Formtdmts ergo] Terroris in-
fereodi caasa. Vox * ergo' valetidem
qood x^9 ^t Festas.
1240 Sive quod induetiy ^.] Ita
olim pingoia reddebant arva pastores.
Virg. Oeorg. i. 84. ' Ssepe etiam ste-
riles incendere profnit agros, Atqiie
levem stipolam orepitantibns nrere
ilammis/ ftc Sic Piin. xviii. 80. et
Hor. Epod. II. 2.
1249 Fenorter] Poetice, pro vena-
ri.
Orfaat eaf] Cceptom est, Batnra est.
Sic lY. 848.
1250 Plagie'] Plaga, peDolt. brevi,
somitor vel pro regione et loco, vei
pro retibos, et laqoeis, ot hic a Lii-
cretio, et passim a Virg. Ov. et aliis.
Penoltima vero loogay somitor pro
vulnere.
096 T. LUCRBTII CARI
Horribili sonita sylvas exederat altis
Ab radicibas, et tenram percoxerat igni ;
Manabat venis ferventibus, in loca terr»
Concava conveniens, ai^enti rivus, et auri ; 1355
JEris item, et plumbi : quse, quom concreta videbant
Posterius claro in terras splendere colore,
ToUebanty nitido captei la&vique lepore ;
Et simili formata videbant esse figura,
Atqne lacanamm fuerant vestigia quoiqae : 1260
Tum penetrabat eos, posse hsec, liquefacta vapore,
Quam lubet in formam et faciem decurrere remm ;
Et prorsum quam vis in acuta ac tenuia posse
Mucronam duci fastigia procudendo,
Ut sibi tela parent ; sylvasque et casdere possint, 1265
Materiemque dolare, levare ac radere tigna^
tu$ ab radkibus sylvat korrendo $trefntu crepitane, et coxerat idbtrem i^e; rini-
lu$ argenti, et aurif ari$ pariter, et plumbif canfluetu tn caoata loea tdtune ejfluebai
e veni$ ebulUeniibue terra; qua metall» cum ilti primi bomines ceimebant tucere
gplendore iycido, poetquam congdata erant tii terri$f coUigebant ea, ducti dara et
lemgata venuetiate illorum. Et ob$ervabant ea figurata eadem forma, qua $igna
fo$$arum erant formata euique. Pottea veniebant tti m mentem hac metalla reoo-
luta igne po$$e defluere in quamKbetflguram ei epeciem rerum, et tundendo po$$e rfi*
duci omiufio in acumina cuspidum quamtumvie exiUa et peracuta, ut ex 'iisfaeiami
eibijacukif et queant reeecare $ylva$f et extenuare materiamf polire et comptanare^
Mns. B. 2. e reliqui.— 1S62 Horribilis $onUu$ Vind. V. ed. O. Mos. B. 1. 2. ».
Cant. alta$ P. Git\ Par. Delph. Lamb. OasscBd.— 125S A Vom. vet. et L. B.
Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald.— 1264 venit Vind. vena Mua. B. 2.— 1257 tii «errtf
edd. Yalg.— 1258 capiti\oBS. vet. et L. H. O. Mus. B. 1.2. Ferr. lenique Mns.
B. 2.— 1250 videbat Vind. Mns. B. 3. Cant videbunt V. ed. Tb. Ra.— 1261 re§
pro eo$ V. ed. Tb. Ra. iNipore P. in not. favore Grypb. Bas. P. Ald. oatore
reliqni.— 1266 excidere P. O. Mus. B. 1. 2. et edd. vulg. parent quibue «ytoot
cadere quidam — 1266 Materiam M»$. B. 2. dolarent Vind. delere V. ed. Th.
Ra. dolaret Mns. B. 2. S. dolare ac lavia reddere P. Lamb. et BodU Voss. vet.
et L. B. O. Mns. B. 1. Cant. eigna V. ed. Th. Ra. Ungua Ferr. Materiem ke-
NOT«
»
1252 it/<tf] Alii aUa$. Idem sen- randnm, Sce. Sic vs. IS50.
sna. 1266 JMare'] Alii dolere. Utnim-
1261 Tum penetrabat eoe} H. e. tnm que dolo, as, et doleo, es, antiqnitns
veniebat eis in mentem. Tam sibi dictum volunt Nonins, et aiii. Hinc
persnadebant. dolabrum. Sic autem Lambinns re-
1265 Quamvi$] H. e. qnantnmvis. stituitrectehuncversnm,cumParens
1266 IWa] Non jacnla solnm, sed et alii legant, Materiamque doUrCt la-
et cetera instrnmenta apta ad dolan« vare^ et radere tignML Nimiram hunc
dnmi levandam, radendum, perfo- pedem creticnm esse volnnt. Qnod
DB RBRUM NATCJRA LID. V.
697
£t terebrare etiam, ac pertunderej perqae forare.
Nec minas argento facere baec auroque parabant»
Quam yalidi primum violentis viribus a&ris :
Nequidquam; quoniam cedebat victa potestas, 1270
Nec poterant pariter durum subferre laborem.
Nam fuit in pretio magis ses^ aurumque jacebat
Propter inutilitatem^ bebeti mucrone retusum ;
Nunc jacet ses^ aurum in summum snbcessit honorem.
Sic volynnda setas conmutat tempora rerum : 1275
Quod fuit in pretio, fit nullo denique bonore ;
Porro alind subcedit, et e contemptibus es.it,
Inque dies magis adpetitur, floretque repertum
Laudibus, et miro mortaleis inter honore est.
Nunc tibi, quo pacto ferri natura reperta 1280
aiqtie eHam pefforare, et perctdere, et terebrare trabea, Nee mmua tentabani faeere
htec omnia ope argenti et amiy quampriue tentaTerant viritms vdli^iis dari arie:
sed fruetra; qaia via aari et argenti auperaia cedebai, nee valebat €equaUier per-
ferre violenium'laborem. Elemm primnm eea fuU magia in preOo, et aurum eper-
nebatmr ob snnm vanum ueum, qnia obtusum erat retuao aeumine. Hodie vero eea
apermUury et aurum eubetiiuiiur tn magnum preiium. Ita avum mobiie muiai eetaiea
rerum: quod fuU in honore prininm, id poeteafuU in nuUo pretio. Deinde aUud
aeqmimrj ei egrediiur e deapectu, et in diea magia cupiiur, et inventum cekbratur
honoribua, et eai pretio admirabiU apud homines. Jam vero haud difflcile eat tibi.
^«^^<#^^^^^v^^
vare, deiare, ac radere tigna edd. vnlg. — 1267 percudere V. ed. Tli. Ra. — 1871
poierat Bodl. Mns. B. 1. S. et edd. vnlg. — 1272 eea deest Vind. V. ed. Mna. B.
S. Th. Ra. jaedtaxt Cant.— 1273 reeuawm V. ed. Th. Ra. reeuaaum Cant.— 1275
vohendo P. V. ed. Th. Ra. Ald. Vind.— 1277 e deest V. ed. Tb. Ra. Voss. vet.
et h. B. Mns. B. 2. 3. jam pro e Cant.— 1279 Deest Nard. Ciaudibua V. ed.
Th. Ra. Claudiiur V. marg. Ferr. Cladibua Caat. miro eai vulg. honorea Vind.
NOT£
aUbipassim Lncretio familiare obser-
vatnr.
1267 Perqueforare"] Tmests, perfo-
rareqne.
1270 ViHa poteataal Snpp. anri et
argenti. Utmmqne euim sere ac ferro
mollins est.
1972 Nam fuU in pretio magia «#]
Nimimm, qoia solidins et dnrins anro.
U7S fV«p<€r tfw^iTt/orem] Qnia an-
ram moUius est aere ac ferro.
1275 Volvunda} Voinbilis. Sic Virg.
JEn. Yi. ' Volvenda dtes en attulit
nltro.' £t ^n. i. ' Volvendis mensi-
bns.'
1277 Porro aiiud, ifC.] Sic vs. 880.
etii. 75.
1280 Nune tibi, quo pacio, ^v.] His
16. V88. speciatim docet qnomodo fer-
rum ferriqne nsnm reperierint prisci
homines. Volt antem fermm in nsnm
hominum vocatum esse ab Discordia.
Qnanqnam ilind prsecesserat aesy nt
pote copiosiuA et tractabilins. Ita»
que prima mortalinm arma fuerant
mannsyungnesy dentes, lapides; post-
696
T. LUGRBTII GARI
.Sil, facile est ipsi per te cogDoscere^ Memmi !
Arma antiqua, manus ungaes dentesque faerant ;
Et iapides, et item, sylvarum fragmina^ ramei ;
Et^ flamma atqae ignes post qaam sont cognita primamy
Posterins ferri vis est, asrisqae^ reperta. 1285
Et prior asris erat, qaam fenri, cognitns osas ;
Qao facilis magis est natara^ et copia major.
^re solam terr8& tractabant^ eereqae belli
Miscebant flactas, et yolnera yasta serebant,
Et pecas atque agros adimebant ; nam facile olfis 1290
Omnia cedebant armatis nuda^ et inerma.
Inde minatatim processit ferreus ensis^
0 Memmit noscere per ieiptum^ qu9 modo mtlurafernfmeHi tMCiifo. PrieUntL ho-
mtnnin armafuemnty manuSy unguet, et dentee, et aaxay et pariier rami^ quc snnt
fragmina eylvarum; etftamma et ignetf eimutatque nota fuenmt. Poetea patet»
iaeferrif et teri$ fuit reperta, Et u$u$ eerie prior notue erat^ iputm HBas ferri : eo
quod naiura leris /aci/t»r eif, et abundantia ejos copioeior, Priicl bomines cole-
bant agroe eere, et turbabani iumuUut belU are, et interterebant patentet plagat ;
et eripiebant pecudet et arva aere. Nam^ kaud d^fieHe eoncedebani iti, qni eraat
armati, cunctat ret tatHiKdaty et injirmat. Pottea paakltfln gUidiutferreuM prodHi
Mos. B. 2.— 1281 ipeum P. et edd. Ynlg. per deeit V. ed. Tli. Ra.— 1282 Hg-
norum fragmina O. Mits. B. 2.— 1284 Ei flamma at^ P. Vind. Vosi. vet.
Cant. Ald. Et flamnue aique vnlg. ^lamhumi V. ed. Tli. Ra. Ej/lammmnifae
Ferr. Et flammam O. Et flammati Mus. B. 1. Et flamna aique Mus. B. 2.—
1286 auia fern V. ed. Th. Ra.->-l280 fatia V. ed. Mns. B. 2. 2. Ferr. Th. Ra.
fetta O. fetta Mui. B. 1. feraani Nard.— 1201 credebani V. ed. Th. Ra. cek-
bani cMit Mus. B. 2. «Jidd Cant.— 1292 ferut Mus. B. 2.— 1292 obioeRiMi
NOTiE
ea ignii, nbi cognitui fnit. Poste-
riui tei. Demnm ferrom. Qood
titrufliqne non in unius belli nium,
sed et io agrorom cnltnm paratnm
foit.
1281 Ipti] Supp. tibi. Alii iptum^
Supp. per te. Idem ieosui.
Memmi] Cni suum hoc opus dedicat
Lucretioi, i. 27.
1284 Ignet pott qaam eunk eogmia,
4r«.] Ignis enim non fnit cognitus tma
csnm hominibtts natis. Unde jam sn-
pra dixerat vs. 051. * Ncirdum res
igni soibant tracUre/ &c. £t Ovid.
IV. Fast. < JEt erat in pretio, chalybs
jam massa placebat Ehen I perpetoo
debuit illa tegi.'
1288 Sohan terrai] Terran, agroi.
Sic vs. 1294. et alibi passim.
1289 Volnera} Vnlnera.
3erebant'] Metaphorice. SlcTacit
praelia serere. 6ic Liviiu, pngnam
inter se conserere : et manum cob«
serere. Sic Plautns, Statitw, et alii.
Alias ferebani, pro ibferebaot.
1290 Ottu] lilis.
1292 FermueMii]Sic Virg. Georg.
1. * £t curvte rigkliim falcet conflan*
tur In ensem.'
DB RBRUM NATURA LIB. V.
609
Vorsaque in obscennm species est falcis ahmae,
Et ferro coepere solam proscindere terrse ;
Exaequataqae snnt creperi certamioa belli. 1386
Et prias est armatam in eqai conscendere costas,
Et moderarier Imnc frenis, dextraqae vigere^
Qnam bijago carra belli tentare pericla.
Et bijagom prias est^ qaam bis conjnngere binos»
Et qaam falciferos armatam adscendere carros. 1300
Inde boves Lucas^ torrito corpore, tetros^
in omiiD, €i /#nM /nXeu mnm fntitela eai m amtemhtmj et hoBniBes ineepenini
eeimdere enperfieiem teUmia ferroy et pugruB bdU ancipitie <equat€B emU pariier
ferro. Et inventam eet hominem armii inetruetmn aeeendere m eeetae equi, et
regere tane eqiram leriBy et pugnare dextra^ anietpmm adtre dieerimina ^Hi eurru
iraetednelme equie : et repertnm eetjungere dnos eqnoi cinnit cnfefiMm jangere
gnaium' eqaoSy et qmm eoneeendere eurrue ammtoe /akibue, Peetea Carf Aa^
^^^^^^^0^^^^
Macrob. vi. 1. o6fciinim P. ez Macrob. obprobrinm omn. ezempl. — 1295 ennt
deest V. ed. Th. Ra. MfHpro creperi Mns. B. 1. — 1290 eet deest Cant. rep^
pertnm Lamb. deeeendere Mns. B. 2. eoetrit V. ed. Th. Ra. — 1297 mrgaque viere
Fkb. dextrame niere P. in not. vegere Delph.^1299 b^ingoe Fab. Creeeh. M-
jugene Mus. B. 2. — ISOO ineentum P. in not. et edd. vnlg. eecendere Oronov.
ad Liv. u. 28. 6. — ISOl Imeae aurito P. Ald. Gryph. marg. Bas. marg. oaetar'
VOTM
129« Crtperi] Dnbii, aoeipitis. No-
nios, et Festas» Crepemmy dnbinm ;
ande Increpitare, qoia maledinta fere
incerta et dnbia sant EtVarroY*
de L« L. ' Crepascnlnm significat dn-
iNBm ; ab eo res dnbim creperts die-
tse, qood crepnscnlnm, dies etiammim
Bit, an Jam noz, mnltis dnbinm est.'
1296 Eiprbueetannmumyi^e.] Wn
5S. Tss. seqq. ex occasione varias l>el-
laBdiartesenmnerat. Aeprimumqni-
dem 6. Tss. prioribns docet prins ez
eqno pngnatnm esse inter hominesy
qnam ez bljngo, sen ex cnrm dnobns
eqnis tracto : atqne prins inventnm
esse cnrm bijngo pericnla l>elli ten-
tare, qnam qnadrlgisnti, Alciferisqne
cnrribns.
^nmifMn] Snpp. hominem, ant ml-
lltem. Ita Parens et alii. At Lam*
biwns rf|wlMW.
Ineqimeoetae'] Ineqnam.
1297 Vigere {vegere"] Incitarei im-
pellere, movere^ vegetare. Lambinas
legit vigere,
1299 B^ngom \lnjug6] Corra a dao-
bus eqois tracto.
Bie Hnoe] Snpp. eqnos. Hoc est,
qnadrigis nti.
1200 PeieVeroe . . . eurme] De qoi-
bos ni. 642.
1201 Inde benee Lneae^ ift.] His
6. vss« sobseqq. doeet posterins ad-
bibltos fbime elephaatos in prttllo.
Namqne per boves Loeas intelligit
Poeta elephantos, qoos Italia, inqnlt
Plin. lib. Tiii. primnm vidit Pjrrhi
Regis bello ; et boves Lncas appella-
▼it in Lncanis tIsos anno nrbis 472.*
Varro tamen lib. ti. de L. L. pntat
elephantos lUos a Komanis dletos
Boves Locas a Inee; qnia longe re-
Ineebont propter Inanratos clypeos,
qoibos oraats crant fnrresi qnasdorso
700
T. LUCRETII CARI
Anguimanos, belli docuerant volnera Poenei
Subferre^ et magnas Martis torbare catervas.
Sic alid ex alio peperit discordia tristis,
Horribile hnmanis quod gentibus esset in armis ; 1305
Inque dies belli terroribus addidit augmen,
Tentarunt etiam tauros in munere belli,
Experteique sues seevos sunt mittere in hosteis ;
Et yalidos Parthei prse se misere leones,
Cum doctoribus armatis^ ssBvisque magistris, 1310
Quei moderarier hiis possent, vinclisque tenere :
Nequidquam ; quoniam^ permixta csede calentes,
neme» edociteruntjuvencos Lueoif harrendoe iwrrito corporey et angnmmoe^ reeipere
plaga» beUif et permiecere ingentee tnrbae Martie, Ita Diacordia meuta prt-
creavit rem aUam ex aliay qua eeeet horrenda humano generi in armie. Et ad-
junxit de die in diem augmenium harroribue belU, Homines quoque eonati eunt
uti juveneie in ueu beUi, et teniaverunt miitere atrocee aproe m noetee ; et Parthi
agitaverunt ante ee /ortee leonee cum ductoribue armatief et pugnaeibue dominie ;
qui quirenit regere iUoe, et retinere catenie, Sed fruetra; quka /erventee etrage
>^>^>^^>0^^^^i^'^^^^
rito V. ed.Th. Ra. Fenr.— 1302 Anguimanue P. Vind. V. ed. O. Mus. B. 8. S.
Cant. Ferr. Tli. Ra. Ald. Anguimanee Gryph. Ignicomie Mns. B. 1. et Ignaroe
pro var. iect.— -1304 SHc alii Vind. V. ed. Th. Ra. Mns. B. 1. 2. S. in qnonim
nltimo tamen postrema litera erasa eat. aluid O. — ISOG fyelUe Vind.V. ed.Voss.
▼et. et L. B. Ferr. Th. Ra. anguem Mni . B. 2.— 1S07 munere P. Vind. V. ed.
O. Mns. B. 1. 2. S. Cant. F^rr. Th. Ra. Ald. meenere vnlg. munera Gif. marf.
Nard. Bas. miciitre V. marg. — 1308 tn pro eunt Mna. B. 2. — 1309 Parthi VoM.
vet. et L. B. Mus. B. 1. P. in not, partim reliqui. — 1810 dociort6usVind. O.Voss.
vet. Cant. dadort^ reUquL— 1311 hie P. Vind. V. ed. Vots. L. B. O. Mus. B.
NOT^
gerebant ii. Hine Poeta dixit : *Tar-
rito corpore tetros.'
1802 ilf^tmanot] Quippe qnibns
proboscis, quam manum elephanto-
rnm vocant, fleziiis sit, ▼olobilis, pli-
cabilis; et iocnm mannnm teneat.
Cicero ii. de N. Deor. Manus etiam
data elephtntis. Hos itaqne primum
in Lncania Pyrrhus ; postea Annibal
in Africa adversns Romanos eduze-
rnnt.
Poraet] Cartliaginenses, nempe dnce
Amiibale, nt jani monebam.
1804 Alid [oHud] Aiii aUd^ nt alibi
passim, metricansa.
1807 Tentarunt etiam (tfarM, ^.]
His 42. vis. posterioribni docet etiam
in prselio adhlbitos fnissa tanros, leo-
nes, et apros. Qnos tamen ait raagls
dominomm detrimento faisse, qoam
asnl. Neqne enim c«ed« jam per-
mista caientes ssevicbant in solos
hostes, sed et retrovcrsi diripiebant
snos domlnos. * Permistasqne da*
bant equitnm peditnmque rainas.'
JUunere [nuenere] Mnnere : sic lib.
I. vs. 83.
1808 Sueeeavoe] Apros.
1311 Htu] Snpp. leonibns. Ver-
bum igitnr moderari regit etiam da-
tlvnm. Qnanqnam aUi legnnt melias
WWft
1812 Cade caleniee] Sic iii. 643.
DB RBRUM NATURA LIR. Y.
701
Tttrbabant sseTei niillo discrimioe turmas,
Terrificas capitam quatientes undique cristas :
Nec poterant equites, firemitu pertenrita, equorum 1315
Pectora mulcere^ et frenis convortere in hosteis.
Inritata lese jaciebant corpora saltu
Undique, et advorsum venientibus ora petebant ;
£t nec opinanteis a tergo diripiebant,
Deplexaeque dabant in terram yolnere victos, 1320
Morsibus adfixae yalidis^ atque unguibus uncis.
Jactabantque suos taurei, pedibusque terebant ;
£t latera, ac yentres» hauribant subter equorum
Gomibus^ et terram minitanti mente ruebant.
£t validis socios caedebant dentibus aprei, 1325
ctnrfuttk petiurbabani, ui pote aeree, eaterva» eine uUa dietinetione^ eoiieutientes
muU^jnbat harridaa capitum snoram. Neque equites ffolehant permulcere pee-
iora equerum terrrfacta rugiiu ieonnm, nec lorie vertere illa advereu» hoete». Lea
mittebtnt undique eaUu sna corpora exaeperata^ et rictua earnm inhiahant tu,
qui coutfa aeeedebant : et arripieoaut a tergo iUoe qui non pravidebantf et eolutee
ufiigebant ad ierram eoe, quoe phtga attigerant, harentee magnie moreibuSf et tm*
guibue adunde, et tauri proetemebani aproe, et proculcabmt pedibue, et con/odie'
bani cemibue eubter laiera et ventree equorum, et animo ndnaci proruebant ilios
ad ierram* Sed apri dentibue sms/ortibue occidebant eocioe snos, et furentee tm-
^ ^ #<»«»>^»^^^<»>^
2. Cant. Ferr.Tb. Ra. Ald. h/oe viilg. tt* Mns. B. 1.— 1S14 Terriferae Ferr.
Hnnc ▼§. rejicit Creech.— 1S16 perterrii\. ed.Tli. Ra. Ferr. Vind. Voss. vet.
perierriiiMns» B. 1. perterriet Mns. B. 8.— 1317 ira pro leteX. ed. Tb. Ra.— 1818
paiebani P. Vind. V. ed. O. Clrnt. Oif. Par. Grypb. niarg. Bas. marg. Voas.
muTg.jaedHini Mns. B. 2.— 1819 deripiebdnt Voss. L. B. Tnmeb.— 1320 volvere
Mns. B. 1. 2. viueios edd. vtllg.— 1822 euee P. V. ed. Bodl. Vosk. L. B. Mns. B.
1. Th. Ra. Ald. tenebant Delph.— 1828 ad\jeMres\. ed. Th. Ra. et ventresO,—
1824 ad terramque minitanti edd. vulg.>-1826 At edd. vnlg. cedebani P. Viiid.
NOT^
1814 Terr^icas eapUum, i^e.'] Sicii.
682.
1815 Fr«mtltt] Snpp. leonnm : b. e.
rngitn.
Eqfuorum Peetora'] Eqnos.
1817 Inritaia] Irritala. Sic IT. 1080.
et Yi. 680.
Leee] Leonum snnl fcemSnae.
1318 Adversum] Adversum, contra.
Petebant Ipatebani] Alii petebant.
Utnunqne bene.
1820 Deplexee^e] Snpp. lece, Hoc
est, £t deligat» ac solntflB vincu-
lis.
Volnere] Vnlnere. Sic vss. 1280.
1802. Scc:
Victos] Hocest, fractos, impnlsos.
tta Pareds et alli. Lambinns vinetosy
qnia sic locntns est Poeta i. 85.
1328 Hauribant} Hanriebant. Sic
alibi scibant, pro sciebant.
1824 Mente] Animo. Sic alibi pas-
sim mentem tribnit feris. Vei iKt-
ii«ri mentCf b. e. vnltn minaci ae lior-
rtendo.
1825 Socios] Nempe alios apros.
Dentibus] Oallice, ai^ec leuredifen-
ses.
702 T. LUORETII CARI
Tela infracta suo tingaentes sangoine 8»vei ;
«
[In se fracta suo tingaentes sangnine tela]
Permixtasque dabant equitunif peditamque^ rainas.
Nam transvorsa feros exibant dentis ad actus
Jumenta, aut pedibus ventos erecta petebant : 1390
Nequidquam ; quoniam ab nervis subcisa videres
Concidere, atque gravi terram constemere casu.
Si quos ante domi domitos satis esse patabant,
Ecfervescere cemebant in rebus agundis,
Volneribus, clamorei fuga^ terrore, tumuUa : 1385
Nec poterant uUam partem reducere eonun ;
Diffugiebat enim varium genus omne ferarum,
Ut nunc ssepe boves Lucae, ferro male macfae,
huebani tno eruore tpicula^ ^[ua tn M^»stf JraHgefMoUur ; ei faeiebmU coifumm
eladem equUum et piediium» Namque equi oifverteuie$ hUera ejfugiebamt mmm
mormiM deutium ; vel etati verbendKmi auroM : eedfnutra ; eifuidem eemerm ttttr
abeciteet a nervit procumbere^ et penderoeo kq^ pereutere ftiuiiim. Itaqme^ qmot
apros et taoros eredebant benefmete eubaetoedami^ videbaMt tmmeii iUae ardeeeere
in rebut agenditj plagitf fremUu^ /u^» f tmore, «e pertarbaiienit* Neqmt homines
vaiebant reeocare uUam partem iUorum; namque divertmn hoc geuue beltminun
/erociumfugiebat hue ilbie ; veluti plerumque bovee ejjfkgimU e tea^Utf nbi maU
Cant. Ald. Ferr. cedebaty. ed. Th. Ra.— 1S96 ediettnguentee Vou. marg. Hniic
▼8. suspectnra habent Lamb. et Creech. — 1327 Uunc delendnm cenaeiit
Lamb. Mar. Creech. Oif. Deest Nard. Ba8.~lS29 daUieaA auetne P. ViBd*
VosB. vet. Ald. dentibne adauetue V. ed. Vo88. L. B. Tb. Ra. Mua. B. S.
dentibue ietut O. dentibue adandae Mnt, B. 1. dentibue ad auctae Cant. dentit
adaetueMw.B,2, Nard. Ald. sec. dentUme ad auctue Ferr. dentie ad idue
Oryph.->I8S0 vento te recia V. ed. O. Mtis. B. 8. Ferr. Th. Ra. ventoee recta
Cant. parebant V. ed. lli. Ra. patebant Ferr.— 1831 a nervit vnlg. — 1888 Sit edd.
▼nlg. eatie deest V. ed. Tb. Ra. — 1884 Ejferviecere quidam. re^ii* anguttit Mu8.
B. 8 — 1886 reddueere P. Mus. B. 2. Cant. Ald. Bip.— 1888 UmpUtferro mait
aetet Oif. Par.Delph. Cont. male mocfateOryph. Nard. Bnt.mactat Ferr.V. ed.
NOT«
1826 lirfracta'] Non fracta. cnnd» conjag. Utrnmqne enim foit
1829 Exibant'i Effngiebant, decli- in nsu.
nabanl. Sic lib. vi. 1204. 1215. Sic 1886 £anim] Nempe taurorum at-
Virg. ^n. XI. ' Vim viribns exit.' qne aprorum.
Sic Manil. v. 194. < Nunc exire leves 1837 Ferarum'] Tanrorum sciiicet
mi88a8, nnnc mittere palmas.' Meta- ac aprornm.
phora dncta a Oladiatoribus. 1338 lAtca \tempUe'] Ita Pareu8 et
1888 Quof] Nempe tanros atqne alii complnres ; bene, nt patet tx ipsa
apros. verbornm Interpretatione. Lambinn8
1884 Erfervetcere lEfferviecere] Ab vero I«mv, minns bene. Neqneenim
yerbo fervo, is, tertiee conjng. Alii caeduntnr elephanti. Deinde compa-
Effervetcere, a verbo ferveo, es, ae- ratio eat.
DB RSRUil NATUR<% LIB. V.
703
Diffagiantj fera facta sais qaom multa dedere.
Si fait, at facerent : sed vix adducor, at ante 1340
Non qaierint animo prsesentire, atque videre,
Quam conmune malum fieret fedamque, futurum :
Et magis id possis factam contendere in omni,
In variis mundis, yaria ratione creatis^
Qaam certo atqae ono terrarum qao lubet orbi. 1345
Sed facare id non tam vincundi spe voloerunt^
Quam dare qaod gemerent hostes, ipseique perire,
Qad numero diffidebant, armisqae vacabant.
Nexilis ante fuit vestis^ quam textile tegmen :
faemiit wudnH, postquam tmen fecenmi nui dominis nutUa mdia crudeUa, lia
saltem res poimt eue ni faeerent, Verum vix exidimoy ut homines ubi nm
poimennlt mente pracognoecere ac praviderej quam ii{fortunium forei commune ei
tmrpe sibi. Et ratio est ut quea» tueri id potius fuieae peractum in unicereo et in
dioerne mundie dieerto modofactis, quam in certo et in uno quovis orbe terrarum,
Vemm^ ^itt non fidebant suo numero, et qm carebant annw, voluerunt facere iatud^
non tam epe onperandi, quam facere^ quod hoeiee quererentur ; et ipti Yoloerunt
hUerire. Veotimentum iniemexum pruu extiiiif quam veeiis intertexta: inter'
Th. Ra. — 1S39 ferafaia O. P. in not. quomMnt» B. 2. tum Mns. B. S. cum reli«
ani.— IS40 Sic P. Vind. V. ed. Mnn. B. 1.— 1S41 pereentire Mns. B. 2^1342
fiuret P. V. ed. Gif. Par. Delph. Tii. Ra. Ald, fuerU P. in noi, fuerai edd. vulg .
->1S45 certi uni Mns. B. 2.— 1S46 tnm\. ed. Tb. Ra. vieendi Ferr.— 1S47 per-
ireni P. Oryph. marg. Bat. marg. Ald.r~lS48 vocabani P. Ald.— 1S49 NixiUe
NOTJE
Mnda [ctf«r] Parens, bene. Lani-
binos mmetaieBf ve 1 mactce.
1S40 Si ISic^i fuitf ut facerent^ Sic
fieri potnit, nt boves ille male caesae
mala tanta facerent suis immoiatori-
bas.
1S42 FierH [fuerel] Antiqne pro
forely ant esset. Sic snpra vs. 177.
et iii/ 840. Porro, 9110» commune,
wmiumy ifc, H. e. qnam valde sibi
cnn adversariis hoc malnm fntorum
estet commone. Vel quam aeqnaliter
et peraeqne h» fera; sibi et adversa-
riis ftttaras essent exitio.
1S4S /a omni] In nniverso. Sic
pasaim vocat omne« t^ «oy nniver-
snro.
1S47 Qiiod s^emereHt'] Propter qnod
gemerent. H. e. dare ploratos hos-
tibns. Sic Terent. in Phorm. ' Vin
primnm hodie facere, qnod ego gan-
deam, Nausistrata, et qnod tno viro
oculi doleant ?'
Ipaeique'] Nimirum ii, qvi feras in
praelio adhibnemnt diffidentes nnme-
ro, aut annis vacantes.
1S49 NexiHs antefuii, ifc,] His jam
1 1. vss. docet post ferri inventioncm
tantnm repertas esse neziles et tex-
tiles vestes ; qnia ntraqne ferro para-
tnr. Antevero amiciebantnr liomi-
nes pellibns animalium. Studinni
antem inprimis virile fuit, lanam fa-
cere, ac lanae fila tezere, qnia vlri so-
lertiores snntfceminis, donec agricul-
tnrae operam daturi fceroinas lanificio
subrogamnt
704
T. LUCRBTII CARI
Textile post ferrum est ; qoia ferro tela paratur : 1350
Nec ratione alia possunt tam lasvia g^gni,
Insilia^ ac fasei; radiei, scapeique^ sonantes.
Et facere ante viros lanam natura coegit,
Quam muliebre genus ; nam longe prsestat in arte,
Et solertius est multo, genus omne virile : 1355
Agricolee donec vitio vortere severei ;
Ut muliebribus id manibus concedere vellent,
Atque ipsei pariter durum subferre iaborem,
Atque opere in duro durarent membra, manusque.
At specimen sationis^ et insitionis origo, 1360
itxta Tero ▼estis epetitit po8t/emimf tptia tela confieitur /erro, Neque uUo alio
modojamfteriqueuntpoliti axes textorii, /tui, radii textorii, et ecapi retonantes
texlornm. Et Mtura tubegit potiu» mares /aeere laiuim, ^vaiit eexnm/oBmini'
num ; {etenim eexue nuucuiinue muito magie exceUit tn hac arte, et longe ingenio-
§ior esi,qoam faemininni :) uiquedum austeri agrieultoresdederunt vituperio, ita ut
euperent permittere istud manibut /cemininiMy et ipH maUent exercere opue magio
arduumf et Jirmare artue et manui in labore firmioru Verum ipoa natura parenM
V. ed. Th. Ra. — 1350 poet/aetum P. conject. in not. qui Cant. paratur P. V. «d.
Mns. B. 1. S. Cant.Tb. Ra. Ald.Oif.iPar. T)e\ph.parantury\\\g.—Wrjamltnia
Delph.— 1S52 /usi et edd. vnlg. radiis O. Mns. B. 1. 2. S. Ferr. V. ed. Th. Ra.
eapique Ferr. V. ed. Th. Ra. campique Mns. B. 2. — 1S65 est deest V. ed. Th.
Ra. — 1S58 potius durum edd. vnig. — 1359 Spurium honc esse ait Fab. tfmna-
runl Nard. P. Aid.— 1360 A Vind. Ad V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald.—
NOT^
1350 TeUi\ Sing. Ita Pareus et
alii complures. Lambinns, teUi pa-
rantur, Tela, plnr. H. e. instrumen-
ta, qoibns vestia nezilid et teztilis
conticitnr.
1352 /NSt/ta] PareoB et alii. Insiie
anteni axis est textorios, circa qnem
tela volvitnr. Lambinus legit, Insu-
buUi. Idem.
' Radiei^ Oallice, ^avette de tisser-
rant.
Scapei] Scapns ingtmmentum est,
quo tela percntitnr et condenaator.
1359 Opere in duro"] In agris colen-
dis, in opere rnstico faciendo.
Durarent] Dura et callosa membra
redderent. Oallice s^endurcir au tra-
vail,
1360 At specimen sationit, ^c.] His
18. VBS. docct de prima agricultura.
cojns rudimenta prima ostendit ho-
minibus ipsa natura ; qnandoqnideni
decidoi arborum fnictus suo temporc
pnllulare ac crescere in virgas vide-
banty quas et transplantare, et inse-
rere diversis arboribos ansi sunt. In-
terim varia cnttura terram cicnrabaot,
qnae miilto cum foenore dolces fcetns
ex agrestibus rependebat. Relega-
bant insuper sylvas ac saltus in sum-
mos montes ; substitnebant canipos,
et colles, in qnibns extendebant pra-
ta, lacns, rivos,ac segetes, oleas etiam
ex ordine disponebant, sicut jam mnl-
tis in locis cernere licct longos arbo-
rnm tractus dispositos, variisqne mo*
dis distinctos.
Specimen] DocomeDtnm^ exem-
phim.
DB RXRUM NATURA LIB. V.
705
Ipsa fuit remm primam Natura creatrix :
Arboribus quoniam bacc» glandesque caducao
Tempestiva dabant pullorum examina subter«
TJnde etiam lubitum est stirpeis conmittere ramis,
Et nova defodere in terram yirgulta per agros«
Inde aliam atque aiiam cultnram dulcis agelli
Tentabant; fructusque feros mansuescere terra
Cemebant indulgendo, blandeque colundo :
1865
renan fuit jnimo doeununium et auetrix MertHdi et imureudi ; eiquidem haecm et
giandes cadenteeex arborifnu tubminietrabaut feeius tempetiivos arboram puUulaji-
tiam. Potiea quo^ plocvtl Huerere rami» feraces inrciiloi ; et demittere altins
tn terram reeentia virgulta per arva. Pottea experiebantur divermm cuUam grati
agrif et tidebaut exercendoy et motUter excolendo terrani, fruges agreeteo dulceaeere
^^^«^^i»^<#^^^^
1S61 cieatrixVerr. V. ed. Tb. Ra.— 1862 buccaey, ed. lli. Ra. haea O.— 136S
ftopter MuB. B. 2;~-lS64 Inde Mos. B. 2. Oif. Par« ramos Mns. B. S.— 1S67
NOT/E
1S62 Baccaf] Plnr. toz eat, quae
diTersoruiii fractaam geaera signifi-
cat, ut laari, olivie, palm», corniy
myrtiy et aliarnm id genus arborom.
CaduetB^ Deeidnee, lapsap.
1S6S PaiferKiii examina^ Fcetus ar-
bornm pnllnlaotinm. Eaamina di-
CODtnr proprie de apibnt.
1S64 Stirpeit conmittere ramit] U-
Dom hoc est e plnribos iositionis ge-
nns: Galiice, gr«^fr enfente. Sed de
▼ariis modis, qnibus arlM>res natnra-
Uter et artificiose proveninor, consule
Virgiliuni lib. ii. Oeorg. ab initio.
la enim docet arl>ores naturaliter tri-
boa modis coocrescere : i. sponte, ot
siler et genistsB, popolus et salices :
II* aemine, nt castaneB, quercos, et
srsenlos: iii. radice, ot cerasos, ol-
mns, et laoms. HomiDom Tero in-
dnstria docet arbq^es procreari posse
Mpttm modis. i. Cnm stolones nna
cnm radicibns avolsis ex arbornm
eorporibos mandantor scrobibos. ii.
Com trooci seu stipes ona com radi-
cibns, aut etiam sodes fissse, aot ▼alli
ncoti, defodiontor in lerram. Sodes
nntem in formam cnicls findi solent
com infodiontnr ; onde Virgr Oeorg.
II. 25. vocat eas qnadrifidas. iii. Com
rami in modnm arcns curvati, nec ab
arboribos resecti, demittontnr in ter-
ram et infodiuntnr. Qnee propagatio
vitis est. iv. Cum arbuscnise, nua cum
terra qose circomtegit illas, in aliom
locom transferontur. v. Com snrco-
los ampotatos e somma arbore io ter-
ram defoditor, ctiamsi nibil habeat
radicis. vi. Cum candex olivae carens
omnl radice sectosqoe per mediom
in partes plores infoditor. vii. Com
rami arboris onios inserantor alteri
arbori. Qose vera insitio est, cnjos
do plex tamen genos est. Altemm di-
citnr inocnlatio ; Oallice, greffer en
eeuttoH. Altemm insltio; Oallice,
grejfer enfente, Virg. Oeorg. ii. 7S. et
seqq. ^Nec modus ioserere atqoe
ocolos imponere simplex,' &c. ^ Aof
rorsum enodes tronci resecantnr, et
alte Finditnr in solidnm cnneis via,
deinde feraces Plantse immitton-
tor,' &c.
1S68 indulgendo'] Exercendo, co-
lendo soaviter. Slc Virg. Oeorg.
Detpk, et Var. Ciat,
Lucret.
2 Y
706
Y. LUCRBTII CARI
Inque dies magis in moiiteiD suboedeie Sylvas
Cogebant, infraque sitiim concedere cultis :
Prata> lacus^ riyos> segetes, vinetaqae Iseta,
Collibus et campis ut haberent ; atque oleanim
Cadnila distinguens inter plaga currere posset, ■
Per tumulosy et convaUeis, camposque, profnsa.
Ut nunc esse vides vario distincta lepore
Omnia ; quse, pomis intersita dulcibus, omant,
Arbustisqne tenent felicibus obsita circnm.
At liquidas avium voces imitarier ore
Ante fiiit muUo> quam Isevia carmina caatn
Concelebrare homines possent, aureisque juvare.
1370
1875
1380
e terra, Etdedie in diem magie fadebant aaUue eylveatres eunam eedere in
numiee^ et reUnqaere in^eritrem Uemm euUwis ; alt hioberent in eeltihu et in campi»
pratOf UuM$y rioaclM, frumentaf et gntta tineta: et nt traetne ecendeue eUnamm
diMcemena queqoe ^icsrel interlabi prolata per agroe, per cefneaUea^ et per coUee:
vduti hodie eemie cuncta diecreta diveroa venuetatey qu<e intermiecent et decorant
paasioi mUibue pomie^ et oecupani cireumeata/eraeilme arboribuef Sed lenge prine
fuU temulari ore darae lopielae voUtcrumy quam mortalee quirent celebrare vereme
cantUf et delectare auree, Et Zephyri primo edoeuerunt per coneava nmrmura
^#>»^^>*>#>^^»»^^
terra Otssend. — 1S60 euccidere Mns. B. 2. — 1S70 ntnm eoncedere Grypb.
mftfg. Bm. marg. P. Ald. euum eoncedere V. ed. Tli. R». — 1878 ac habere
Mns. B. 3. — IS7% eemere poeett Gueeend, — 1374 protu»a Delph. jimr^iua V.ed.
Tlu Ba.— 1375 vwria Ferr. V. od. Th. Ra.— 1S76 dnelbue Cant. oraa*
Mui. B. a.— 1S77 opeUa V. ed. Th. Ra. O. oppoeUa Vind.— 1379 lenin ear-
NOtiE
1360 Subeedere'] Saranm ctdere, as-
cendere.
1370 i^fraqueeUum [locum] ILe. lo-
cum loferiorem.
1373 Jater pUiga eurrere] Tmesis,
interoorrcre.
1377 ObeUa drcum'] Circomtatak
1378 At Uquidae ammn, trc] Hia
jam 44* vsa. docet de primis muiicm
rodimentis. Vult itaqoe Lucretios
desides bomines et admirabnndoasto-
doisso primnm ore atqoe silMlis imi-
tari modolos avioni. Post vero, vento
monstrante viamy atqoe agitante ari-
das cicotss ieralas ac aroadines cavas,
obaervasse itta resonare : binc deciaaa
cicotas inflare ccepisse^ donec solidiori
e materia dolcisonam compegerint
tibiaro, oojns ad sonitom saltabant
incomposite, seqne parabaot satnii
ad somanm, vel semnom elodebant.
Qood et tempore soo facere vigilca
qoeritor. Habet enim^ inqnity ne-
acio quam gratiam obvia remra novi*
tas, qnas prateritarom remm aesti*
mationem deterit. Sic odiom glan»
dis cepit boraines^ot gol» indnlge
rent : sic herbas sprevemnty nt moUi*
bns et auratis cnbilibnsdecambereBt :
sic pelles depoaoerant, nt pttrpnrces
vestes indnerent.
LtfMtdcu] Claras : ir. 146.
1380 Aureieque jmmrt] Anresqoe
delectare. Sio vs. U80. et 1406.
DB RBRUM NATURA LIB. V. 707
Et Zephyriy cara per calamoroTn, sibila priaQrnin
A^steis docuere cavas inflare eicotas.
Inde minatatim dnlceis didicere qnerelas,
Tibia quas fandit, digitis polsata canentum^
Avia per nemora ac sylvas saltusque reperta, 1385
Per loca pastornm deserta^ atqne otia dia.
Sic unom qoidqaid paullatim protrahit dstas
In mediom, ratioque in lominis ernit oras.
Haec animos oUis molcebanty atqne juTabant,
Com satiate cibi ; nam tum sunt otia cordi. 1890
Ssepe itaque inter se, prostratei in gramine molli,
Propter aqoae rivom, sob ramis arboris altae,
armidiman fiuiie»9 inftare caiamos eoneavaios, Hinc pauUaim edidieerunt suaveB
^mesitUf quoe fishUa percutsa diffUit eantaniium reddU, qute qiiidem incenta fiiit
M mediis eyivie tnvtu, et nemoribua et eaUVnUf et in hcis deeertig paatanm, atque
in difrinie oHis. Ita atae eensim pmfert in lucem, et eolertia homiDnm educit rn
regianes lucu quamHbet rem» Ha res demulcebant priscis iUis hominibus menteSy
et ddeetabant enm eatietate ciborum. Etenim tunc temporis fue res cunctce pta-
cemt. Igitur pUnuaque Jacentet Hmat in tenera herba juxta rimhLm aquesy sub
^^^<^^^-#>^i#«#<i^«^
MtM Gryph. marg. V. raarg. 1.--lg84 /ondil Mus. B. 2.— 1885 Qvia V.
ed. Th. Ra. repeta V. ed. Th. Ra. — 1386 que otia oia i. e. omnia Mus.
B. 3.— 1S87 qmdoi» P. Ald. quid quis V. ed. Th. Ra. actas V. ed. Tli.
Ra.— 1988 ratio qua Ferr. V. ed. Th. Ra. Aid. P. erigit V. marg. l. Vosa.
vet. eoBuit Mus. B. 2. — 1889 Nec Mus. B. 2. olim pro MsO. Mus. B. I. ja-
fmbat V. ed. Th. Ra.— 1890 Cum satiare V. ed. O. Consotiare Mas. B. 2. Cum
satiaia Cant. iibi pro abi V. ed. Tli. Ra. O. Mua. B. 2. natam cum sii otia Mm.
NOT£
1881£lZepJ^ri,cava,4T.]H.e. £t 1889 Hae animos oOis, 4rc.] H. e.
FaTOoii docneniDt nmticos inflare ci- his cantibns mdes illi homioes mnlce-
cntas, ex eo qhod calaml ab iis agitati bantnr ac delectabantur eo ipso tem-
slbilos edebant. pore, quo epnlabantnr et satiabantiir.
1882 CiaUas'] Calamos, cannas. Sic Vel, una cnm cibo, quo satiabantnr,
iv. 690. ' Unco sflBpe labro calamos agresti musica animos snos oblecta-
percnrrit hiantes.' bant.
1886 Oia] Divina, diilcia. Slc vs. 1890 Saiiate] Satietate. Utrum-
9iS. ' dia pabnla.' ii. 172. * dia volup- que enim dicitnr, satias, atis ; satie-
fas/ &c. tas, atis : ii. 108.
1S87 &e unuMf ^c.] Hl 2. vss. re- Sunt cordi'] H. e. sunt grata.
petontnr va. 1458. 1891 Scepe iiaque inter se, ^c.] Hi*
Qmd^fuid] Quidque. Sic vs. 771. et 6. vss. positi snnt fere iidem lib. v. 29.
alibipassim. etseqq. Consnle annotationes nostras
1888 In medium] In pnblicnm, in ibid.
Incem, palam.
708
T. LUCRBTIl CAR1
Non magnis opibos jocuiide corpora habebant :
Praesertim, quom tempestas ri^debat» et anni
Tempora pingebant viridanteis floribos berbas. 1395
Tum joca, tum sermo, tum dulces esse cachinnei
Consuerant : agrestis enim tum musa vigebat.
Tum caput, atque humeros, plexis redimire coronis^
Floribus, et foliis, iascivia laeta monebat :
Atque extra numerum procedere, membra moventeis 1400
Duriter : et duro terram pede pellere matrem :
Unde oriebantur risus, dulcesque cachinnei ;
Omnia quod nova tum magis haec, et mira, vigebant.
Et vigilantibus hinc aderant solatia somno.
frondiilfiiaproceraarborUy bene eunthant eorjH/ra sna «m« mafwf dtrif tu ; pr^ecipme
quando tempue arridehat, et tempestatet anni eonspergebant fioribue tvrenUa gra-
mina. Tunc ludi^ tune coZ/ofiria, ^iic grati rtMue eoliti tnnt eese ; uamque tunc
rustica Muoajiorebai : tume hHaris moUities admomebat circuuscingere caput et hn-
merot coronis circumplexiSf etfloribus, et frondibus ; et agentes siios axius incom'
posiie progredifirmkery etfirmo pede percutere tellurem parentem, Qua ex re risutf
et gratijoci nascebantur, eo qwfd hw res tunc temporis recentiores, et admirabHiO'
res erani. Atqui etiam inde solatia dulcia soporis masceboMtur vigilantibus, ita
^^^^^^^^•^^*#
B. 2. anifita chorda Voss. marg. omaia canft alii. — 1S93 jocundeMw* B. 1. 2. 3.
jucunde vnlg.ta cunole V. ed. Th. Ra. vix unde Voss. vet. habebunt Miis. B. 1.
aUbant V. marg. 1.— 1S94 riolebat V. e4. Th. Ra.— 1S95 pinguebaHt Mii.<. B. 1.
O. Cant. Ferr.— 1396 loca Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Tli. Ra.
dulcibus cachinnis Mos. B. 1. — 1S97 Comueverant Cant. ConsueruMt Gif. Par.
Delph. Lamb. — 1398 H. vs. et quinqne seqq. desont Mtis. B. 2. corolHs Gif.
Par. Delpb. Cont.— 1399 motebat P. V. ed. Voss. vet. Mns. B. 1. 3. Cant.
Ferr. Tb. Ra. Ald.— 1403 Aoc V. cil. Tb. Ri. et deest Mtis. H. 2. vigebai
Mus. B. l. S.— 1404 £r^t(aiift6itf Voss. marg. huic V. ed. Tli. Ra. stmni
NOT«
1394 ilant Tempora] Nempe ver et
sestas.
1398 Redimire coronis] Respicit
Poeta ad corollarom ejus secoli in
conviviis Inxnm, qnibus non modo
vina et calices coronare mos erat,
verum etiam capita, coUa, ipsosqne
adeo bumeros discumbentiuro. Qoo
spectat etiam illud Tibulli : ' Et ca-
pite et collo mollia serta gerat.'
1399 La«ctrta] Mollities, lasciva
voluptas.
Monebat] Quidani legunt, jubebat*
1400 £a;(ra numerum] H. e. non in
nnmenim, incomposite. Cui oppo-
nitor, in numerum, vel ad nnmerom :
IV. 789.
1401 Duriter] Antiqoitus pro dnre.
Sic Terent. in Adelph. * Factuoi a
▼obis dariter.' £t in And. * Parce
ac dnriter agebat.' Est autem sal-
tare duriter, calcibos terram petere
atqne percnlere, rusticomro more.
Terram matrem] Lib. ii. 598.
1404 Hinc] Nimirum ez eo, qnod
scqnitur, *Dncere multimodn voces/
&c.
Solatia somno Isomni] Somoum. Qui
DB RKRUM NATURA LIB. V.
709
Dacere multiinodis voces, et flectere cantus ; 1405
£t supera calamos unco percurrere labro :
Unde, etiam vigiles, nunc haec adcepta taentar»
£t nnmeris servare genus didicere ; neqae hilo
Majore interea capiant dulcedine fructum,
Quam sylvestre genus capiebat terrigenarum. 1410
Nam, quod adest praesto, nisi quid cognovimus ante
Soavius, in primis placet, et pollere videtur;
Posteriorque fere melior res illa reperta
Perdit, et inmutat, sensus ad pristina quaeque.
Sic odium cepit glandis; sic illa relicta 1415
Strata cubilia sunt herbis^ et frondibns aucta.
varm tn^dii frroferre v&ceif et rMvere eantui^ ei pervadere aduneii labiii ntper can-
noim Inde vigilanteiqmo^e homines hodie obgervant hae ree, et edidicerunt comer-
vare modum nMmerormn ; neque interim pereipiunt utiUtatem m<^ori cntn rofaiptote,
^mm Alim agreitii gem hominum e terra genitorum percipiebat, Etenim illud,
fuod ipente pretieni eet^ (niii forte agnoverimui antea aliquid dulciuif) praeipua
etrridetf et videtur valere ; et ultima ree ferme pneitOMtior videlur^, et deiiruit
pristinas ree inventoif et mutat eentui ad quailibet ree prteteritaa. Ita faitidium
gUmdii incepii: Ua derelicti iuwt ilU priBtini lecti depreni liumi, ornalique gra^
Vind. et edd. vnlg.^1406 mictttflUNliif corr. P. in not. V. marg. 1. — 1406 mpra
Vind. V. ed. O. Mus. B. 1. rauco pro imco P. in not. Mas. B. 1. Ferr.~1408
muimtP. Ferr. Th. Ra. Ald. V. ed. numerum P. in not. et edd. vnlg.— 1400
M^jore P. Vind. V. ed. Mus. B. 1. 2. 8. Ferr. Th. Ra. Ald. Mqjorem vulg. dal-
eedimii edd. vnlg.— 1410 capiebat deest Mfts. B. 2.— 1413 uUa V. marg. 1.—
1414 invitat V. marg. 1. — 1416 cepit Mus. B. S. Cant. Ald. sec* eeepit vnlg. —
NOTiE
enim donnire nequibant olim, eos va-
rils cantibns et vocibus solabantnr
veteres.
1400 Supera'] Supra; nimirnm in
superiori parte calamomm. Sic 1.
iv. 690. nbi hic vs. positus est.
1406 Numerii [iiiijiwnm] Nnme-
romm.
1409 Mi^are'] Alii Majorem^ supp.
fractnm.
1410 Sylveitre gewui terrigenanml
Homines prisci e terra nati, et in
sylvis primnm degentes. Sic vs. 1420.
et snpra vs. 803. et seqq.
1413 Poiterior fere^ifc.'] H. e. fere
evenit, ut res posterior sit melior, et
perdat atque ex animo deleat res
pristinas et prius repertas.
1414 /niNK^ai, seiuNf ad prtsttiia] H.
e. faciat nt pristina qnseque minns
grata sint et jucnnda scnsibus, quam
antea fuerant.
1416 Sie odiumy ifcl Rem confir-
mat cxemplo, atqiie ostendit inventis
fragibus odiiim glandis cepisse mor-
tales: inventis textilibus et pnrpn-
reis vestibos pelles foisse contemtui \
et similia.
710
T. LUCRBTll CARI
Pellis item cecidit, vestis coDtempta ferina ;
Qiiam reor iDvidia tali dddc esse repertamy
Ut letnm iDsidiis, qui gessit primas, obiret:
Et tameD iater eos distractam» saDgaine multo» 1490
Disperiisse ; Deqae io fractum coDvortere qaisse.
TuDc igitar pelles^ nunc aaram et pnrpara, curis
Exerceot homiDom vitam, belloque fatigaat ;
Quo magis in Dobis^ ut opinor^ culpa resedit :
Frigus enim nudos aine pellibus excruciabat 1425
Terrigenas ; at nos nibil tedit veste carere
wtmUnu etfoliit, SimUUer peUia exMU ed^ et eprebm eai tegwmenferanm : quod
jtuto imne temporis imvemlmn fiUete ee •iiie^ Ki is bomo, fw pfw tm!U iUnd, #e-
fuMgeretwr mortem iiuidiie ; et demique p«to illnm dilaceraimm epmreime tale ves-
timentiim^tirtJ«oMi^ictii« vnter priscos iUoe bomineB, mec pciuieee vertere illad
tn utilUatem, Itaque im itio tempore P^f^ crucialw»t eoUdifidimbm vUam «i0fla-
Uum ; kodie vero oiinaR et purpura solicitant eos, et vexami belto, Qma in re, mt
putoy mqjus miMlMm nobie imeet. Namque frigm» tnoc qnidem vexabai bomiiies
fUio» terrcB mmdatoe aboque peiUbue, $ed aon vexat mo» noj» babere vettvmenimm pmr'
1417 ferima e»t Tnlg.— 1418 iiipic V. ed. Voss. vet. et L. B. Cant Tb. Ra. Iiuic
▼nlg.->1420 iamen Vom. vet. et L. B. Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald. tamdem
edd. vulf. dittractttm P. Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. Mns. B. 1. S. S.
•Cant. dulracfvifi reliqni.— 1421 Di»per»i»»e edd. vnlg.— 1482 cmr^e eoiMnn.
B. 1.— 142S faiieami V. ed. Th. Ra.— 1424 reeUIU edd. vulg.— 1426 iit4i< Vind.
NOTiE
1418 Quam reor immdia, 9^e,] H. e.
quam vestem ferinam ita puto inven-
tori ipii fuisse invidiosam, nt is, qni
prinus eam gessit, per insidias ab
aliis fuerit interfectos. Qoippe qn»
a mnltis cnpita faerit ac csedibns dis-
tracta.
1420 Dittraetam [diifrac«Km] In
moltas partes laceratum, snpp. eom,
qoi primus vestem ferinam gesslt.
Alias,disfnic<aM,snpp. vestero.
1421 DieperU»»» [Dtfpcrsfsse] Con-
taminasse. Quidam legant,dtspmt«sc;
sed minns eleganter.
1422 Tunc igUur peUe», ^.] His
IS. vss. jamlnxnm hominuni posterio-
rnm damnat Poeta, qni nondum pro
peliibus aut veste ferinapngnent, sed
pro anro et pnrpnra; com taroen ho-
mini sat sit pleheia vestis, ad frigos
arcendum. Valeant ergo vani labo-
res et inanes curse, qnarum illiciis
nescinnt &ibi mortales moderari, sed
ob qnas vitam provebnnt quasi io al-
tnm mare, variosqne sibi belli eom-
movent vstns, qnos sedare nusqoam
poteront.
Aurum et purpura'] f. e. anrata et
purpurea vestis, nt sese explicat Poe-
ta vs. 1427.
Caris Exercent] Vexant, tranqoille
vivere non sinont.
1426 Frtgnc ciitm wudooy ^pc.] Ne-
cessitas enim primo vestium nsum
reperit ; frigorisscillcet arcendi can-
sa. Deinde Inxns et voloptas provex-
emnt pnrpureas et auro insignes at-
que arn pictas vestes.
1426 Teri^cfias] Primos homines,
qnos terr» filios fnisse putat. Sic
vs. 1410. et 80S.
OB RBRUM HATORA LIB. V.
711
Porpnrea, atque aaro stgnisqQe rigentibus apta ;
Dam plebeia tamen sit, quaa defendeTe possit.
Eigo hominom genns in cassnm, frustraque» laborat
Semper, et in curis consumit inanibus adrom : 1430
Nimirum, quia non cognoyit, quse sit habendi
Finis, et omnino quoad crescat vera Toluptas :
Idque minutatim vitam provexit in altam»
£t belli magnos conmovit funditus flDstus.
At vigiles mondi magnum vorsatiie templum 1435
Sol et luna suo lustrantes lumioe circum
fmnmn cmtesium mtro etJigunB mngmaf mado Umeu kabenmi vulgwpe^ qu^que&t
tueri D08 a frigore. JgUur gena kumoMa neqmequam et in vanum aoUcitatur per^
petwe^ et eenterit mtatem euam in vanie eoticitudinibHe : ecUicet^ qwmiam nen nevitf
auu modue kakendieitj et qweueque verumgaudium prertue eaxreeeati et i/ua fou^
fatim produxit vitam siiain in NMre, et eacitavit itigentee onumo proeeUae helU,
Interea tero eol et luna perenniter peragrantee vaetum et mokUem femieem cerii eua
^^^^^1^1*^.
V. €d. Mns» B. 1. S. Ferr. Th. Ra. nii mlg.— 14i7 vigentikue V. ad. Th. R«»
P.Akl.6ryph. marg. Baa. marg. ingentibue volg. gemmieque huigniier apta
QuMoemd. aeta Mns. B. 1.— 14S8 pleke kOa mene id Vliid. V. ed. Vom. Tet. et L.
B. Maa. B. 1.8. S. Ferr. Th. Ra. que Vind. Voss. vet. et L. B. Mu8. B. 1.
S. S. Ferr. quoque V. ed. Th. Ra. drfende V. ed.— 14S0 tii deest V. ed. Voss..
vet. et L. B. O. Ma8. B. 1. 8. S. O. Ferr. Th. Ra. Et eemuer eurie O. Moa.
B. 1. 3. mambue V. ed. Th. Ra.— 1483 quo adcreeeit V. ed. Th« Ra. evo ad-
ereeeat Miu. B. S. Cant.— 143S perduxit Mos. B. S.— 14M eammunU fonditue
Mna. B. 1.— 1435 imigiiMn H P. Vind. Caat. et edd. Tulg. «^0» Mos. B. S.
aed t in rai nra e8t.->-14Sa iuMtrana V. ed. Th. Ra.— 1487 Produeuere Mus. B. 8.
NOTiB
14S0 Pruetraquef laborat'] Quia non
eententns est panro ac modico, nec
cognoscity qnsB sit habendi finis. Sic
prseclare Manilius i¥. ab initio. * Quid
tam soiicifis Titam consumimns annis?
Torqnerourque metu, caecaque cupi-
dlne rerum ; iBternuqne senes curis,
dnm qnsrimus aevum, Perdimus ; et
nnllo ▼otorum fine l>eati Victuros agi-
mus semper, nec TiTimus nnquam;
Panperiorque bonis quisqne est, quo
plnra requirit : Nec,qnod habet, nn-
■lerat : tantum quod non babet, op-
Ut,'&c.
1433 In aitum'] In roare. Meta-
phora e»t, qna vitam hominis compa-
rat cam oceano, ^iii eontinais «stibue
agitatnr.
1436 At vigiUe muM, 4«.] His 4.
vss. scribit Poeta mortales ex solis et
iHOie corsn didicisse annorum tem-
pora circumagi, atque in orbem re-
dire, et statos ac certos esse rerum
ordines. Itaque in tantnm brevi ez-
ercuenint Astronomiam homines, ut
non solas sidernm leges perscmtati
fuerint, sed et sideribus leges prse-
scripserint.
VigOee'] Supp. sol et Inna ; quippe
quse perpetuo mundum lustrent.
Mundi] Coeli, i. 74. 788. &e. Mun-
di templum'] C<xlum, vs. 401.408. et
II. 1037.
712
T. LUCRBTII CARl
Perdocuere homines annorum tempora vorti ;
Et certa ratione geri rero, atqne ordine certo.
Jam validis sseptei degebant turribus aevom ;
£t divisa colebatur, discretaqae, tellus.
Tum mare velivolis florebat propter odores :
Auxilia, ac socios, jam pacto foedere, habebant :
Carminibus quom res gestas coepere poetas
Tradere : nec multo prius sunt elementa reperta..
Propterea, quid sit prius actum, respicere setas
Nostra nequit, nisi qua ratio vestigia monstrat.
Navigia, atque agri culturas, moenia^ leges,
Arma, vias^ vesteis, et csetera de genere horum
1440
1445
luee edoatenni nuniaUs iempora amorum cirevmagi ; et rem Jleri eerto modo, ei
itato ordme. Timc mortules vaUtUi foriibue arcUms agebant Tttam : et terra die^
tineta, et termnuUa cokbaiw ab illis. Tum pelagus floreseebai nambut eurvis ei
ve^feria : tuMc habebant auxilia et eocios inita ojntdha, qrnndo poeUe ineepemnt
mandare versibue rea factaOj nee muUo antea litera inventa fuerunt. Quapropter
eeeulum noetrum non poteat videre, quid eU faclum antea, «ut ea via, fita ratio
oatendU veetigia. Itaque ueue niia et experientia animi eoiertie et progrediemtie
pautatim perAoeuit eennm nos navigationeMy et agriculturamt urbeOf legee^ arma^
^'0^'^^*9^<^^>^>^^
—1489 degdfot \om, vet. et L. B. Voss. marg.— 1440 dietrictaque V. ed. Th.
Ra. Bodl. deeeriptaque Oif. L. B. Par. Delpli. Coot. diecerptaque, dieeeretaque
Voss. roarg. — 1441 Jom mare veUx^otum ftorebat iiaH6itf pendis edd. toI^.
Tum mare veHveiumfiorebai ium2n»|wtttiif Servins ad Virg. ^n. Tii. 804. non-
kuM pouti Oif. L. B. Far. Protei ad orae Voss. marg. propter honoree Voss. marg.
— 1442 ac Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1.2. 3. Cant. Ferr. et reliqoi. paelo
tempore Mus. B. 2. — 1444 muUo phts V. roarg. 1. muUo poet Mus. B. 1. — 1445
auetum P. Th. Ra. Ald. actum P. in not.--1446 nequid V. ed. Tb. Ra. ratiome
Vind. V. ed. Mns. B. 2. S. Cant. Th. Ra. mimstrant Mus. B. 2. monaltra V. ed.
—1447 agrieuUurae Vind. V. ed. O. Delph.— 1448 et deest Vind. V. ed. Mns.
NOTiE
1480 Jam M/tdi« sapteif ^c,] His
18. vss» postremis docet Poeta de
prima poeseos origine; coppernnt
enim tandem poetae canere facinora,
hymnisque heroas concelebrare. Qui
mos hodle observator etiam apod In-
dos, vieemque histori» rependit. Tan-
d^m docet Poeta ceteras artes nsu et
aolertia hominom repertas esse, ita
ut, quas prior inventa fuerit ez illis,
vix facile discerni possit
1440 Discretaque [deseriptaque^l De-
scribere est partiriy et qnasi limitibus
posilis dividere, et suam coiqne par-
tem attribnere.
1441 Propter odores [iiaot6ii*] Na-
vibus.
Pandis] Lambinus, bene : h. e. cor-
vis. Pareus vero ponti*
1444 Nec multo prims] Nimiram,
qnam poetae res gestaa carminibos
tradere cceperont.
Eiementa'] Liter», Hterarum cha-
racteres : 1. 108.
1440 Qua'] Supp. via, ant ratione
Adverbialiter usurpatur.
DB RBRUM NATURA LIB. Y.
713
Praemia» delicias qaoque yitas fanditus omneis,
Carmina, pictnras, ac daDdala signa, politus
UsuSy et inpigr» simul experientia mentis^
Panllatim docuit pedetentim progredienteis.
Sic onam qaidquid paallatim protrahit setas
In mediuro, ratioque in luminis erigit oras.
Namque alid ex alio clarescere corde videbant
Artibus, ad summum donec venere cacumen.
J450
1455
iltiura, vestimentaf ei reliqua ^umodi eommoda vitse ; atqw etiam w>lupiate$
tUa prorsus omnea, et vernUf et jncturam, et perpoUre etatuae artiJicioBaB, Ita
atoM producit in htcem minutatim unam quamUbet rem^ et raJtio edit eam tii regi"
omee luci$, Etenim cemebani in artUnu rem aUam elucete ex aUa^ uaquedum Imi-
dem perveMerunt ad extremumfastigium reruni.
B. S. Ferr. Th. Ra.~1440 Prima V. ed. Tfa. Ra. tita effunditur Vo^s. vet vtia
eultue et V. marg. 1. Ferr. Mus. B. 1. fonditus Mus. B. 2.— 1450 ae Caut. et
vnlg. politus Wakef. emend. polito Vind. Mus. B. 2. 9. O. potitos Ferr.
V. ed. Tb. Ra. poUta Voas. vet. et Voss. marg, poHre reliqni. — 1452 progre-
dienteis P. Ald. Voss. vet. progredientes reliqni. — 145S actas V. ed. Tli. Ra. —
1464 eruU oras edd. Tulg.— 1455 aUud Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. 2. 3. Gif.
Par. et Voss. L. B. a m. sec. ex deest Mns. B. 1. videmus Mus. B. l. Voss.
vet. et edd. vulg. — 1466 Partibus Bentl. ex coivj.
NOT^
1449 Pramia'] Snpp. vltae, hoc est,
eommoda. Sic vss. 5. 868. 1150. et lib.
m. vu. 91S.et970.
1450 D^edala signa, politus'] H. e.
acalptoram. Daedalns, a, nm, Grceca
vox est, qnn idem sigDifieat ac arte
laboratasy artificiosns, ingeniosns, ut
monni i. 7. et ii. 604. iv. 551. et sn*
pra hoc lib. vs. 235.
1452 Pedeleutim progredienteis] Sle
vs. 534.
1453 Sie unum quidquid, 8^J] Hi 9^
vss. positi snnt jam snpra vs. 1387.
1455 Namque alid exaUo^tfeJ] Sic
Manil. i. 00. * Semper enim ex
aliis alias [artes] proseminat oana.'
T. LUCRETII CARI
DE RERUM NATURA
LIBER VI.
ARGUMENTUM.
PaiMi triginta tres tss. htijiiflce librl contiDeiity Um ipsanMi AtheoariiBit
qaani Epicari Athenieiuisy laodes. Seqiiitur ad vi. 95. qoalein ab £picnreo
philosopho expectesi arguoienti hojiifl libri explicatio: et de meteoris dic-
taro primam occarront tonltrasy fiilgar, falroen; de qnibas diligenter diapn*
tat : et demnm istos deridet, qni, neglectifl caasis nataralibas, ipaum Jovem
falmina jacalariexistimant, ad V8.4S1. HIb inbjangitnr, (nam prester farmini
affinis) a V8. 422. presteiis brevis explicatio. Deinde, a vs. 450. ad vs. 533.
multa de nnbibos et piuvia; pauca de iride, de nive, vento, grandine, prnina,
et gelii, disputat. Si teri-ae motns cansas velis cognoscere, a vs. 542. ad vs.
606. habes fase explicatas. A vs. 606. ad vs. 638. de mari Poeta disserit :
inde ad vs. 710. de ^tna. Seqnentia, ad vs. 738. Nilo destinantnr. Deinde,
a vs. 788. ad vs. 840. de Avernis, aliisqiie terrse tractibns, qni sont homini-
bos, eervis, corvis, eqnis, et aliis noxii, dispotatnr. Deinde,a vs. 840. ad vs.
005. de poteis, variisqne adniirandis fontibns, agit peijocande. Postea
a vs. 005. ad vs. 1087. Magnes lapis diligentissime explicatur. Postremo,
nsque ad libri 6nem, de morbis et peste qusdain disserit ; qnibos snbjnngit
elegantem atque nberrimam sane descriptioneni, nec minns ernditara et
accuratam tamen, pestis illius, qn« tcmpore belli Peloponnesiaci Alhenas
opere maximo vasfavil, e Tliocydidis historia desurotam.
OB RBRUM NATURA LIB. VI.
715
PR1M.S fragiparos fetus mortalibns aegris
Didideront qaoodam, praBcIaro nomine, Athenae ;
Et recreaverant vitam, legesqne rogarant ;
£ tprimn dederont solatia dnlcia vitae,
Athenm nobiles elaro nmiune priarei QUm dUtrilmerunt fructiu /rvgipans A#-
mhnlme fame langnenHlme, et eokU^e «imf Wtom illoniin, ae inlenMt Ugu; et
friaree etiun imfeHike emiijunnda eokmineL vita, ^nmida fngamerwd kenrinm
1 fnigiparQe\ou. vet. et L. B. Vom. mnrg./mgiferoe edd. Tnlg.— 8 DU de-
denmt Viod. Bodl. Voss. L. B. O. Gaiit. Dideiefwet Ferr. DedidermU Voss. vet.
Dadenmt Mus. B. 8. IHdmmi V. ed. Th.Ra.jMv clmro V. ed. Th. Ra. mmiere
Mus. & 1.—» crearmt Mns. B. a.— 6 Congemuere Mus. B. 8.— T exsHneta
SOTJE
1 Piima firngivetroe \/rngVero9^^e.]
Quia moltns ac fere totus est Laore-
tios in laodando Epicnro, sextnas
hoBc libmm anspicatnr ab Atfaena-
ffom landibns; qnam civitatem homi-
nibns colendam ac verendam praedi-
cat, non solom qnod ab ea homanitas,
doctrina, religio, Amges, jnra, leges
ortCy atque in orones terras distri*
bntm pntantor, nt ait ipse Cicero
Orat. pro Flacco : sed pnrcipne, qnia
nx ea ortns est Epicuras, qui, cnm
vidisset homines affloere rebos conc-
tla, qnse snnt necessarisB ad vifam
bene totoque tradncendam, cos ta-
nen animadvertens nihilomlnns anzi-
am et qnerulam degere vitam, scruta-
tns est tanti mali originem, reperit-
qne vas ipsumy hoc est, ipsam ho-
niinls mentemy tanti vitii esse caosam.
Sicnt enim' omnia bona, qnaecomqoe
in vas male olens extrinsecns et foris
comportata et congesta fherint, illius
vitio facile corrnmpontor; ita si
mens hominls malesana fnerit, nns-
qoom sibi modnm faoere sciet. Pri-
mna igitnr ait Epicnrum porgasse
mentet bominnm, qnos sapientiam
fdocnit: qnorom alTectibns modom
atntniC : qnorom ex animis timorem
expnlit: qnibns summnm indicavit
boimm, viamqoe moostravit, qoa rec-
to et facili tramite poMent ad illud
pervenire: qnlbus vias apernityqoa
maiis cnnctis possent ocennere: ec
qnos tandem vanis coris angi, atqne
inani trepidare metn probavit. Qose
omnla Locretios noster prseclare me-
morat hls 88. vss. priorlbns.
PrJHus /mgiparoe {/mgiferoe, ^*'.]
Sic Jostinns lib. ii. Cicero pro Flacc.
Diodorns Sicol. lib. xiii. et Plin. vii.
M. et alii tradnnt Athenienses pri-
mos monstrasse arare et serere fro-
menta glandem vescentibns : leges-
qoe ioveoisse, quibus vita commnnis
ex vitSB cultu agresti atque injusto ad
civilem et «qonm convictnm perve-
nit
JEgrie'] Quasi fame languentibnSy
utpote glandem prios vescentibns.
Sic Virg. Georg. i.
2 Atkenee^ Civitas totios GraeciK
clarisfima et antiqoisflimay oraninm
iMDarum artinm inventrix, Philoso-
phornm, oratorom, et poetarum doc-
tlssimorom parens.
8 Reerearemni vitam] Dnm mnlta
comrooda invenemnt ad bene tntoque
vivendum.
Rogamnt] Rogavemnt, h. e. tule-
rnnt, statuerant. Rogari enim soie*
bat populns, num legem ratam vellet,
qn» ferebatur.
4 Sotaita rito] Sic v.21. 114.
7J6
T. LUCRBTII CARI
Quom genuere yirum, tali cum corde repertum^ 5
Omnia veridico qai quondam ex ore profudit :
Quoius et exstincti, propter divina reperta»
Divolgata vetas jam ad coelum gloria fertar.
Nam^ quom Tidit hic, ad victum qase flagitat usas,
Omnia jam ferme mortalibas esse parata, 10
Et pro quo possent vitam consistere tutam ;
Divitias homines, et honore et laude potenteis,
Adflaere^ atque bona gnatomm extoUere foma ;
Nec minus esse domi quoiquam tamen anxia cordi,
Atque animi ingratis vitam vexare querelis ; 15
inoenhm eum tali mente sapienti, qtU scilicet cUm effun^ euiuta ex ore^ qnod
doeuU verUatem : et ci^u» mortui laus antufua fn-omulgata evthitur etiam mme
tuqne ad eeelum ob divina illins inremttL Namque uH vtr itte animadvertit ea
tmnia, qum utu» postuUtt ad vitam, etper quee homines quirent reddere vUam eeeu'
ramf ea omnia, inqnam, ette jamfere eomparata^- et inortalet abundare opibue^ et
pollere dignitatibus atque gloria^ et elarere bona Uude Ubermrum ; »ed nUulomimu
tamen quemque habere in »e mentes eoUcita», et mentem hominum eogi obedira
Vind. V. ed. Bodl. O. Cant. Ferr. Th. Ra. exstinctu Mns. B. S. inextineta^
omisso et, Mits. B. 1. — 10 H. vs. seqnenti postponitiir edd. vnlg. a mortaUhu»
Voss. marg. — 11 Deest P. delendnm censet Lamb. pro quo V. ed. Th. Ra«
profiia Vind. Bodl. O. Ferr. V. marg. 1. per quam Voss. vet. et L. B. per quu
Mns. B. S. pro quam Cant. Voss. marg. per quee vnlg. eon»ei»eere Mns. B. 9.
—12 DivUia» V. ed. Th. Ra. Dtctlits ynlg.— 19 gitaiorNM Ferr. V. ed. Th. Ra.
Ald. P. O. Mus. B. 8. 3. Cant. natorum vulg. extoUere Bodl. O. Cant. V. marg.
1. Ferr. eou^oUre V. ed. Voss. vet. et L. B. Mus. B. 2. exeelUre P. Vind.
Mns« B. 1. 8. Ald. et edd. vulg. — 14 quidquam Gryph. quiequam Oassend.
cordt Vind. V. ed.. Bodl. Voss. vet. et L. B. O. Mus. B. 2. Cant. Ferr.
Th. Ra. eorda valg. — 15 Atque antmtim i^feeti» eogi 8ervire quereli» edd. Tnlg.
Et vs. qui statim sequitur, vulg. edd. exsolat quamvis. in lib. omn. ant. con-
spiciatnr. Nobis non licet ita pro imperio rem gerere ; nec tainen ordinibns
ascribi volnimns ne numeronim ratio pertiirbaretur. Wakef* Cmuam quee P.
Ald. Plurima qua ii^festi» eogant Heins. 2. Pau»a atque reliqoi. »mre Vind. O.
NOTiE
5 Ftram] Nempe Epicnmm, qni
Atheniensis fuit : I. i. 62. not. et iti.
sob initium.
Talt cord<] H. e. tali sapientia.
8 Dtro^a] Divulgata. Antiqna
scriptnra.
9 Htc] Epicnnis.
10 Paratal Qnasi ta medio posita,
et parabilia. Natnra enim res paratu
difficiles et sumtuosas non desiderat,
sed eontenta est rebns parabilibos, et
modtcifl.
11 Coiistit«rr] StablUre, constita*
ere, rtfddere. Sic Sallust. * Dein
brevi cognitis insidiis constitit ag-
men.' Et A. Oell. v. 10. * Et cum
ad jndices conficiendae consistendse-
qnecansae gratia venisset.'
14 Homt] Apnd se, in animo.
DB BBaUM NATURA LIB. VI.
717
Ganssam^ qaae mfestis cc^it sasvire qaerelis,
Intellegit ibei ; yitium vas ecficere ipsum,
Omniaque illias vitio conrampier intus,
QnsB con laeta roris, et conmoda, quomqae venirent :
Partim, qaod fluxum pertasamque esse videbat^
TTt nuUa posset ratione explerier amqaam ;
Partim^ qaod tetro quasi conspurcare sapore
Qmnia cemebat, quaequomqae receperat intus.
Veridicis igitar pargavit pectora dictis^
Et finem statuit turpedinis atqae timoris ;
20
htfeHcilms queHilnts ; agnotit stattm vas facere boc ipsum mohm in tt«, et omnia
binay qu^gcumqne extrineecus comporiata advenirent contaminari intrinsecne fceiore
iUins vasity ex parte qnia cemebat illod yas esse perforatum et flnere^ ita ut
mUio modo unquam quiret impleri: ex parte quia videbat illnd vas commacukare
suo foetido odore res cunctaSf quas intrinsecus aeceperat. Ergo verUoqvis verbis
aoif abhdt mentes bominani, et posuii modum cupidinisy et metus eorum ; et expU-
Mos. B. 1. 8. S. Cant. Ferr. servire reliqni. — 16 InteUegit Voss. vet. et L. B.
Sas. IntelHgit Vind. V. ed. Tii. Ra. Mns. B. 2. 3. Cant. Inteliexit vulg. fas
Vind. V. ed. Mas. B. 1. 2. 3. Cant. Ferr. Tb. Ra.— 17 Omnia qua Ferr. Tb.
Ra. — 18 foras Voss. vet. — 20 in P. ante pro unquam Mns. B. 2.— 21 retro V.
ed, Th. Ra. — 22 cemebant Sus. — 24 torpedinie Heins. Voss. vet. cuppidinis Sus.
cupidims V. ed. Tb. Ra. Vind. O. Mus. B. 2. cupedinis P. Mus. B. 1. 8. Ald.
NOTiE
16 Vas] Homtnum mentem, quam
vasi comparat. Sicut enim vas, si
•emel roale olenti sapore fuit imbu-
tom, corrumpit liqnores quos intus
recipit; it>, qnta primum mortaies
ez rerum ignoratione sibi in animos
iDcnasernnt Deornm ac poenarnm
post mortem metuni, inde vitam va-
nis in anxietatibus degant> tristes-
q«e curas in mentibus volvant. Quas
coras et anxietates animis solverent,
iaqnit Lncretius, si ooverint Deos non
remm esse aactores,mortemque nibil
ad ipsos pertinete. Impia sane sen-
tentiay ot saepe monni.
17 Conrumpier'] Poetice pro cor-
mmpi.
18 Con Ueta lConlata'] Collata, com-
portata.
Qua,4,,€onnMda giiofiifiie] Tmesis,
qnsecnmqne commoda.
19 Fbtxum'] Perforatum. Quale fin-
gitnr Danaidum dolium. Sic iii. 9S0.
20 Explerier'] *Poetice pro ezpleri.
21 Partimp quod tetroy ^c.] Sic Hor.
Epist. I. 2. ' Sincernm est nisi vas,
qnodcnmque infundis acescit.'
28 Veridicis, ^c] Sic vs. 6.
d4 Turpedinis {cuppedinis] Cupidi-
nis. Dicitur enim Cupido, et Cnpe-
do : sed metri cansa Cnppedo. £pi-
curus autem cnpiditates necessitate
et natura terminabat. Qaas vero ne*
que necessariae, neque natorales es-
senty eas dicebat esso infioitas, ac
stnltis convenire.
Timprts] Finem timoris fecit, dom
sqiltcet Religiones omnes Deornmy
ac animaromimmortaiitatem sustulit.
Docuit quippe Deos non esse timen-
718
T. LUCRETII CARI
Exposaitque, bonam summam^ quo tendimos omne», 35
Quid foret ; atque viam monslravit; tramite parvo^
Qua possemus ad id recto contendere cursu :
Quidve mali foret in rebus mortalibus passim ;
Quod flueret naturali, varieqne votaret,
* Sen casu^ seu vi, qood sic Natupa parasset ; 30
Et quibus e portis obcnrri quoique deceret r
Et genus humannm fmstra prerumque probavit
Volvere curarum trisCeis in pectore flnctos.
Nam, velutei puerei trepidant, atque omnia ccecis
In tenebris metuuDt, sic nos in luce timemus 35
Interdum, nihilo quse sunt metuunda magis, quam
Quae pnerei in tenebris pavitant, fingontqne ftrtora.
cdvUj ^nil citef Bummtm froitimi, «d pud nos onme» iniendhmti, €t prochxi il^mert
99teidkt wam^ per qmmn poMeemu» fmJMaei reeto gradn od Ubui : ostendit etiam
quid eeaet maU. «61911« in relme eadueis^ qued mantarei, et adveniret ftr naturaU
venenum^ nve caeUf eive ot, eeHieet quia naiura ita etatuieeet ; et e quibue aditibua
ctmBeniret obsiMtere etuque malo. Et oetendii genUm hwninMm eaqte nequiequam
venare maetoe eeetu» eoHeitudinum in eorde, Namque eieui i^fantee metuuni et
timent euncta in obecurie umlnie : ita noe noimimf iiafli t» die metuimua ea, qua non
eunt magie timenda^ quam ea, qua iitfantee metuunt in umbrie obscnrit, et quae
cnppeiftiiiff Cant. edd. vnlit*'-"^ tramiteprono edd. volg. mwo 8n: Umitepro»
no HeiDs. 8. — 87 reeta Voss. vet. eoncedere Mns. B. 8. Orvph. Nard. Baa. —
88 Jtoret Ferr. V. ed. Th. Ra.— 30 Quid Mas. B. 8. fuent Vind. V. ed. O.
Mns. B. 1.8. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. Vos«. marg. fieret Sns. naturai Mus.
B. 8. Oif. Par. /ortunai Voss. marg. Hav. viro atque venirtt Gryph. Delph.
Nard. Bas. P. Ald. ftueret permananter vel perumtatim Fab. Totam vs. deleri
vnit Creech.— 80 sifiiatiira Voss. vet. et L. B. att natura Mos. B. 1.— Sl C
V. ed. Ferr. Th. Ra. Mas.B. 1. E quibue et Bodl.~S8 At Hnr.probaret Mus.
B. 8.— S3 raiitcre Vind. O. Mns. B. 8. Volnere Voss. vet. et L. B. Mns. B.
3. Vutnerere Cant.— 84 velut omnia Mos. B. 8.-87 in deest Mus. B. 8. Afi-
NOT£
dosy qoia non irascuntur : et animas
una CQin corpore mori, atque omni
sensa carere post mortem. Qqsb im«
pia ftiit sententia.
a^ Parvo iprono] Proclivl, facili.
87 Recto cureul Non per amboges
aat fleaiones viaram.
89 Qued ftueret naturaH^ ^v.] Ita
vulgata lectio. Lambinos, Quodftu-
eret naturw vifVarieque voiaret, Pareos,
Quod ftueret naturai varieque veniret,
Qaidam oodlce» habent, Quod ftueret
naturaH varieque veHaret,
81 PMitf] Vils, adltibM.
84 NoMy vdeiiei puereiy 4*.] Hi 7.
vst. posltl snnt n. 64. qooram eliam
tres posteriores positi rursns fttetiiiit
1. 148. Consale aaootationes nostras
ntroblqne. His itaqae 8. vss. aeqq.
aiC homioes Arastra pavere, nt fticiant
pueri, qoi varia tpectra nietaant:
vermn docet has animi tenebfas atqae
terrorem excuti debere non solis ra^
diis, sed nator» remm cognitiooey
atque ratione mentls.
DB RBRUM NATURA. LIB. VI.
71»
Hqhc igitar terEorem aiuiiii^ tene&rasqae, Hecesse est
Non radiei noHs, oec lucida tela diei.
Discatiant, sed Naturas spedes, Ratioqoe : 40
Qao magis inceptom pergam pertexere dictis.
Et^ quoniam docai, muodi mortaKa templa
Esse, et nativo consistwe eorpore CGelam ;
Ety qu8Bqaomque in eo fiunt^ fierique necesse est,
Pleraqoe dissolvi ; qu» restant, pereipe> porro: 45
iauiguuuUmr sibi evenimrm» Ergo opmrtH ut,-i|ofi qaideia spUndor Mi^ aiU ckra
apecula bids, ged eogniHe naiuraf et ratio i/im ditaipent Iumc metum, atque hae
eoHginee mentie nostne. Qnare eo Ii6ciiltii0 pereequar pertexere veriie ceBpium
menm. Et eum oetenderim fomieee coti eeee interituroef et carfum ipsniii con-
eiare natura natali; et euneta^ qm ereantur in eo, et qiiBB oportet erearij maxima
ex parte reeolvi; eeterum aeeipef qua eupereuntf queuiamjam eemel epee euperandt
^^>»*i#»^^><»»i^«<^
unique V. ed. Tb. R«.— 38 iVtmc Sus.— S9 radiie V, ed. Th. Ra. Bodl. V.
marg. 1.— 43 E ee Voss. vet. et L. B. Voss. roarg. et deest Vind. V. ed.
Voet. vet. et L. B. Voss. marg. Tb. Ra.— 44 flentque neceeee edd. vulg.— 45
NOT^
41 Pertexerel Sie i. 419. Metapho-
ra ducta a laniScio^ vel textura. H. e.
perficere, abeolvere.
4S Eif qmuiam docio, ife,'] His 49.
v«a. arfuiiieDtom bajas oltimi libri
•pte conoecHt cnm iis, qute libro
qoarto bene di&pntavit. Docuitan-
tem soperiori libro cflelimiy et qnsB in
emlo SQBt, nativo ortni, atqne mor«
tali iateritnl esse obnozia; sperat
modo ut pari fvlicitate nobis explica-
tnms sit naturam ceterarum rerumy
qoaK finnt in ccelo, sed prsecipue me-
teororum acpbflenomenomm,qu» no«
bis et admirationem soi pariunt et ti-
flMirem iacntiiTnt* Qnod utrumque
potat fieri Doimiti ex caufarum igno-
ratiooe, et ex vano roentit errore,
q«o omiee refemt in Deos id omne,
cigw cansam mimn perapectam ba»
bost. Hino nata est^ inquit^ snper-
ttitio in terris. Hiae timor ac cul-
tos Deomro, qnoram tamen otinm ac
ttaoqiilllltaa tBBtinir abest nt vanis
mortalinro opiniooibat tarbotor,aat
rebns moveatnry nt etiam mortales
ipsise solos perturbcnt, et ineptos
reddant ad Deoriim cultum et vene-
rationem. Scliicet, nt ait Stat. Theb.
S^ ^Primnt in orbe Deos fccit ti«
mor.' Itaqne hnnc timorem ezcutiat
reram notitia necesse est : sed in-
primis fntura de meteorit tpeculatio;
ita nt, deposita omni formidine, taeri
valeant bominet iraconda Jovit fiil-
mina : addit autem ad hanc de mete-
oris disputationem jncundissimas
quffifltiones de ^tniB montis ignibuty
de Nili incremeoti et decrementi can-
sit, de Avernomm ratione, de variit
fontinm, et puteormn naturisyde mag-
notit virtnte; deqae pettHeatlee ori-
gine ;qnibut accedit Atbeniensit iiliut
pettilentlae deteriptio,qme ex Thncy»
dlde ptKnead verbnra exprimitiir. Hoe
ett totiut hnjutee libri argomentara
omne, de qno dltpntatomt ett Poeta.
Mundi templa] Cflelam : ir. lOST. ▼.
491. 14B6. &c.
46 Quee resfoal] Nempe meteora;
fahaina ; nnbet, imbret, nivet, gran-
dinet, dtc.
720
T. LUCRBTII CARI
Quandoqaidem semel insignem consc^dere curram
Ventorum excierat pacator, et omnia rarsnm^
QusB fnrerent^ sant placato convorsa favore.
Caetera, quae fieri in terris coeloque tuentar
Mortales, pavidis quom pendent roentibas, ssepe,
£t faciant animos bumileis formidine t>ivom,
Depressosque premunt ad terram ; propterea quod
Ignorantia caussarum conferre Deorum
Cogit ad inperium res, et concedere regnum ;
Quorum operum caussas nulla ratione videre
Possnnt, ac fieri divino numine rentur.
50
55
Iwrttria e$l nos aseendere nohUem currum. ; et qiioniam ea, qum jam oecurrenmi
eontraf nuUata 9unt in favorem propitium. Reliqua^ qua homines vident ereari
in terris, et in cato, quia ipsi pkrumque hareut animis timidis^ reddunt nsenies
eornm summissas prae melu Deorum^ et deprimunt easatfjectasadierram; eo quml
ignoratio causarum rerum illarum faeit referre res tpsas adjussa Deorum^ et <ri«
buere Dus dominationem rerum, Quarum rerum nuUo modo queunt cemere eamsoM,
f^0^
Esse eadissold edd. Talff. — 47 Veniorum omn. vet. lib. Vincendi edd. vnlfc. ex-
hortantur spes P. Ald. Oryph. Nard. Heins. 2. Votorum Oryph. Nard. Heins.
2. Exultant votorum spes P. in not. exirtant plaeentur Vind. Bodl. Vom. vet.
et L. B. Cant. exucant plaeentur V. ed. Th. Ra. exutant placentur Ferr. exfuT'
tant plaeentur Mos. B. 1. spes hortaia est vnlg. circant placentur Sns. exhMiat
pellacia Voss. marg. atque pro et P. Ald. et deest ceteris. omnia rursum Voas.
marg. Sus. Bodl. Voss. vet. atque oboia rursum Gryph. Nard. Hein.H. 2. omnia
rurum Voss. L. B. obvia cursu edd. vulg. — 48 furerent Wakef. ez conj. fuerint
P. V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1.2. 8. Cant. Ferr.Th. Ra. Ald.
fuerant Vind. et edd. vulg. sunt edd. vulg. sint Gryph. Nard. Baa. Si«s. P. Voss.
vet. et L. B.Ferr. V.ed.Th. Ra. Ald. placiioV. ed. Th. Hu,furore edd. vulg.— 60
tamen pro quomW, ed. Th. Ra. montibus Voss. vet. et L. B. Mus. B. 1. motilms V.
marg. 1. Mns. B. 2. 3. Ferr.—Sl Efficiunt P. tn not. et edd. viilg. — 52 Depres-
soqueCtLnt, — 53 confiteare Cant. — 64 regni Mus. B. 2. regnum et edd. vnlg. —
56 hasfitri P. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. hafcjieri edd. vuig.--69 possunt V.
NOTiE
Pomo] Porrotonas, tandem, cete-
niro.
46 Conscendiere ctoTKm, ^.] Alle-
goria est ducta a certaminibus Cir-
censibns. Sic Manil. ii. 58. ' soio-
que volamns In cminm curru/ &c,
47 Ventorumj tfc. [Vincendi exhor-
tata est spes^ Ita Lambin. At Parens,
veniorum exhortantur spes, Vulgares
editiones» Votorum exhortatur spes,
48 Convorsa fawfre^ Mutatainpro-
pitinm favorem. H. e. qnsR mihi ob-
stabanty facta snnt propitia et secnn-
da, dum ea feltciterexplicni.
50 Mentibus [MentUne] Pro Men-
tibnSy litera s demta, metri caasa.
51 Et faeiunt animos humiteisj tjfe.]
H. e. ad terram abjicinnt mentes bn*
manasy &c.
56 Quorum operumf tfc,] Hi 2. vss.
iierantnr infra vs. 89«
DB RBftUIH KATURA LIB. VI. 721
Nam, bene qnei didicere Deos secimiin agere SBYom,
Si tam^ interea mirantar, qoa ratioiie
Qoaeqae geri possint» preesertim rebas ia illis^
Qaas sapera caput aotheriis ceniiiatar in orisi 60
Barsas in antiqaas referontar religiones,
Et dominos acreis adsciscunt, omnia posse
Qaos miseris credant ; ignarei, qaid queat esse^
Qaid neqaeat ; finita potestas deniqae quoiqne
Qaa nam sit ratione, atque alte terminas ha&rens : 65
Quo magis errantes cseca ratione ferantar.
Qase nisi respais ex animo^ longeqne remittis
Diis indigna pntare» alienaqae pacis eomm ;
Delibata Deam per te tibi numina sancta
H craAmf «m ertari 4Mui polaifia. Etemm il, ^mi rwte novenaU Die$ degere
tnmqwiiiam «il«n, ei tmmen imierim aimirMtur, qao modo qtueque res^/feri quemtf
frmeifue tn 0$ rebvey qum videniur in regioMne eeHeetUms nupra caput nostriiniy
redaeuutwr iterum tn prietuuu euperetHieiue Tanat, et impeuuMt eibi magittree
MveriM, ptee mieeri putaui posee euneta ; neeeientee quid pcletH exiUeref quid nen
peeeit, tandem quo wmdo Umitata poteniia eit data, et meta /unditue hareat euique
rei. Quapropter eo magie decepti abeunt in faUaeem rationenu Quae ree niei
r^ieie ex mente tua, proeulque repeOiejudieando illas indtgnaa IHie^ et conirariae
iruaquiUUati iUoramy eaera potentia Deorum erU empe tUd diminuta per te; nem
^^y^^s»»»»*^^^»^
narc. 1. Ferr.— 60 eupra V. ed. O. Mus. B. 1. 3. S. Cant. Th. Ra. eupera F.
Vind. Ferr. Ald. et edd. vttig. euper ad Voss. yet et L. B. sed a sec man.^
0S tfsmtno eaerie Mns. B. 1. dtoos acrit Mos. B. S. addtscimf V. ed. Th. Ra. od-
jtfftmf Mus. B. 1.— 63 ndeerie Vind. V. ed. Voss. vet. Ferr. Th. Ra. misert
▼nlg. tfigtMri Cant.— 64 nequeant Ferr.— 65 i^mitmiis V. ed. Th. Ra. utque a, f .
karent Oif. Par. Juereat Cout. — 66 eteca ratione P. V. ed. Bodl. Voss. vet. et
Ij. B. O. Cant. Oif. Par. Oryph. marg. Delph. Heins. 1. V. marg. 1. Ferr. Th.
Rs. Ald. teia ratione Oryph. Nard. Heins. a. teta a ratione Bentl. tota regiene
▼olf • Hnnc rs. parenthesi incladtt Sns.— ^T que deest Mos. B. 1. remUii Vind.
Mns. B. 2. S.— 68 putando edd. vulg.— 69 DeUberata Voss. L. B. DelU)ata vet.
lib. DeUbrata edd. vulg. Detrofa Creech. parte V. ed. Th. Ra. V. marg. l. 8.
NOTiE
67 JVam, bene queiy ^rc.] Hi 9. vss. 67 BemUiie} H. e. longe abs te re-
Mqq. pesiti sont t. 8S. Consule ibid. jicis ac repeliis.
•niiotatlones noatras. 68 AHenaque pacUi] Sic iir. 832»
66 Atfue'} Ita i. 78. Pareus tameny ' aliena salutis.' H. e. centraria.
69 DeHbata'} Diminota, vlolata» de-
66 Ratione'] Ita omnes legnnt. trita. Lambinus ubiqne legit deit-
Lambinni potat legendnm esse re- brataf in eadem significatione. Est
giene» Sic enim loqoimuri ^ errare to- enim, inqoit, delibrare, qoasi cor«
to cmlo,' 'tota via.' ticem detrahere.
DOpk, et Var, Clae, hueret. 2 Z
722
T. LUCaBTII CARt
Ssepe oberant : non, qno violari snmma Denm vis
Possit, ut ex ira poenas peteie inbibat acreis ;
Sed, quia tute tibi, placida cum pace quietus^
Constitjues magnos iramm Tolyere fluctns ;
Nec delubra Deum placido cnm pectore adibis:
Nec^ de corpore quao sancto simnlacra fnemnt,
In menteis hominum divinae nnntia forrade^
Subscipere hsec animi tranquilla pace valebis.
Inde videre licet, qualis jam vita sequatnr ;
Quam quidem ut a nobis ratio verissima longe
Rejiciat^ quamquam sunt a me multa profecta,
Multa tamen restant, et sunt ornanda politis
70
75
80
quod mprema potentia Deorum queai violariy Ua vf eoncipiat ex ira emmere peeme
atrocee: sed quod ipae apud te etatuee eoB^ qui tranquUU sunt in pace, vereare ia
anirao ingente» aelus irarum : et quod ideo non visee templa Deomm euM eeeig
iranquiUoy neque poteria jam eum plaeida tranquillitate meniis reeipere ea» tinc-
^es, qu<B referentes divinean pulckritudinem veniunt de saero corpore m emimm
hominum» Hinc potest eemij ct^modi jam vita subeat» Quam qeddem vitam
mt eertissima ratio procul a noiris repeUaty quamvis plures res sintjam aUata a me^
tamen plures adhuc supereimtf et ee sunt adornandes eaniuiit6iit elaberajtis^et
— ^TO eberunt Wakef. oderunt vet. exempl. aderunt P. et edd. vulg. qmd vio»
lari P. et edd. valg. — 71 ire omisso ex Vind. ex inde V. marg. 1. exire V. ed.
O. Mu8. B. 1. 2. 9. Caut. Ferr. Th. Ra. inibat ViDd. inhibat Mus. B. 1. 2. S.
Ferr. Th. Ra. — 72 quietos edd. vulg.— 73 vulnere Mus. B. \,fietns ViDd. V. ed.
Voss. vet. et L. B. Mns. B. 1. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. — 75 /tterKiil Vosa.
vet. et L. B. ferunt V. ed. Th. Ra./min/vr P. et edd. vulg,— 76 erunHve pro
nuntia V. ed. Th. Ra.— 80 RetdaJt Mus. B. 3. sunt deest V. ed.Th. Ra. profaU
Vind. et edd. vulg.— 81 omala Sus. tomanda P. in not.— 82 euperum eaiUque O.
NOT^
70 Qno [quod] Alii quo. Alii iil.
71 InUhQi'] In animo habeat, con-
clptat, vehementer cnpiat. Sic lo-
ciitns est iii. 1010. * Qui petere a
popnlo fasees, ssevasqne secnres Im-
bibit.' Sic Plautus Mil. < Atque ab
illo imbibit abire.' Anratns autem le-
glt imbitetf h. e. incipiat ; minus ele-
ganter.
72 Quietus [quMlos'\ Nempe Deos,
qnos otiosos fecit Epicnrus.
73 Irarum volvere fluetus'] Irasci.
Sic vs. 33.
76 Divina mmtia fomuB] H. e. re-
fricantia memoiiam divinae forma:
vel ref)srentia divinam formam. Sic
llb. IV. 1026. * Conveninnt simulajera
foris e corpore qooque, Nnntia pne-
clari vultus pnlchrique coloris.*
77 Subscipere haCf ^c.] H. e. Bon
poteris Deomm simulacra et Imagi-
nes, qnse proficiscuntar et flannt cz
eomm quasi corporibna, anima qni«"
to concipere, seu in BBinan traa*
quiUum recipere : id e8t,meitte qiiie-
ta et tranquilla complecti. Non por
teris animo quieto de Diis cogitave;
sedy quoties ii tibi venient in men*
tem, tristibus cnris solicitua eris, tiiT«
baberis, trepidabis.
DB RBRUM NATURA LIB. YI.
723
Versibus ; et ratio Sapenun^ ccellque^ tenenda ;
Sunt tempestates» et fulmina clara canenda ;
Quid faciant, et qua de caussa quomque ferantur ;
Ne trepides, coeli divisis partibus amens»
Unde Tolans ignis pervenerit, aut in utram se
Vorterit hinc partim; quo pacto per loca ssepta
Insinuarit^ et hinc dominatus ut extulerit se.
Quorum operum caussas nulla ratione videre
Possunt, ac fieri divino numine rentur.
85
90
ittfto eaU ae rerum mpertamm eet cogmoteenda, Igitnr e^adanda «nnf tempeeiaUe
et /uimmm conMcanHa, giiuf efficiantj et a qua eauea miitantur, Noli pavUare
qoasi iiMoiiM dietrilmtie partihue eeelif ut videas ex quibuenam partibos iguie
uoUtame veneritf vel uitram in partem inde contulerii «f , quomodo penetraoerit per
loea elaueay et inde quomodo pietor exierii, Qaorum effeetuum eaueae nullo modo
mortaUe queuut eemere^ et putant fteri divina potentia, O tu CaUiope, Muea
Cant.Oif. Par. Delpb. Heins. 2. Lamb. Voss. marg. superumcaiieque Vosff. vet.
et Ij.B. coeU epecieeque P. V. ed. Ferr. Tb. Ra. Ald. Bip. Hav. cceU terraque
Mus. B. 1. cilisqua omissis reiiqnis Mus. B. 2. cceU eit quaque Mns. B. 3.
^83 Jlumina Voss. vet. et L. B. Cant. eauenda Mus. B. 1.^84 9110111911« vel
eunque P. V. ed. Bodl. O. Mns. B. 1. 3. Caut. Ferr. Th. Ra. Ald. Oif. Pan
Orypb. Nard. Lamb. Bas. V. marg. 1. quaque vnlg. quaque Mus. B. 2. — 85
trefidas Vind. O. Mus. B. 2. 3. Cant. trepidane Mus. B. l.parihue V. ed.Th.
Ra. — 86 vitam proufrant V. marg. — 87 partim Voss. yet. O. Mus. B. 3. par^
tem valg.—88 Ineinuari Ferr.— 89 cauea V. ed, Tb. Ra.— 00 luec fteri V.
NOT^
89 RaHo Superum, ^e.] Sic 1. 128.
AlluBiratiocceUepeciesquetenenda. Per
▼ocem antem ' Supemm/ intellige me-
teorom, de quibns hoc libro potissi-
aram dispntator.
84 Qua de eauea 91101119««] TmesiSy
qoacnmque.
85 CeeU dUneit partilme'] Hoc perti-
aet ad Harnspicum et Hetratcornm
diacipiinam, de qna sic TuUins de
DiTia. II. ' Ccelnm in sexdecim partes
diviseront Hetrusci, Faciie id qai*
dem faity qnatnor, quas nos habemusi
dnplicare; post idem iternm facere,
Qt ex eo cUcerenty fulmen qna ex
parte venisset.'
86 Vokme ignvi] Fulmen, aot saltem
Inlf nr sen fnlgetrnm, quod per ner
snbesqne volitat. Hi porro 2. vss. re-
petnntur iniVa vs. 382.
Jn «fraiii...parf im] Bextramne sci-
licet, an sinistram. Sunt autem dex-
tr» partes octo ab occasu, totidem
ab ortu, qnas diviserunt sic Hetrnsci
et Harnspices.
88 Jneinuarit] Absolate, pro insi*
nnarit se. Sic alibi passim ; hoc est|
snbierit, intraverit, penetraverit.
Dominaiue] Victor, superans.
ExtuUrit $e] H. e. vel exierit, nem«
pe hinc, h. e. e locis septis, per qum
se insinnarit : vel exaltaverit se, om*
nia consumens et cremans. Sic vs.
384.
80 Qiforwii op^mm, Sfc,] His 4. vss*
invocat Calliopen sibi in anxilioni
quippe qnsB Mosarnm prsBStantissima
lit, et carminis beroici inveotrix.
^24
T. LUCRETIl CARI
Tu mihi, snprenifle pnBScripta ad candida caliis
Currenti, spatium pmmonstra, caUida Musa^
Calliope I requies hominum, Divomque Toluptas :
Te duce> ut insigni capiam cum laude coronam.
Principio^ tonitru quatiuntur caDtuIa coeli>
95
wolerif irtmquiUUaM A^mmioii, et deUcUt Deonan^ oetende viam mihi jfrapemH ad
finem certmm cureue mei ^uperioria ; ut te monHrtmie ftereipium coreUam eum
ituiifta gloriat Primum ecmtUum calum concutitur tMit^ii, ideo quod nmibUa
^^■^^^ ^^^■^^ ^^
marg. l. kae fieri V. marg. 8.^91 eummim Mn%. B. S. prmoeribito Voss. L. B.
frteecribita Voss. vet. 9110 ecripta V. marg. l. ae Voss. vet. O. Mas. B. 1. S. a.
Cant. Oryph. Nard. Bas. Ferr. et P. V. ed. Bodl. Th. Ra. Ald. eeUi» Bodl. ta^
NOT^
91 Pneecripta ad candida caiUs [cal-
eie] Ita Pareos, bene. Hoc est, ad fi-
nem certnm curricoli. Lambinnsprtf-
eeripta et candida^ ntrnmqoe nentro ge-
nere. Itaqne dicitnr * prstcripta et
candida calcis/ pro prtescriptam et
candidam calcem.
95 PrMcipto, tonitrUf 4*«.] Cnm de
meteoris dispntatnms sit Poeta me-
lito ezorditnr a tonitm, cnjns varios
modos variasqne differentias rite dis-
tingnit et ezplicat his 64. vss. seqq.
Primnm autem modomy qno fieri pn-
tat illnd, explicat his 20. vss. priori-
bns. Vnlt ergo i. tonitru fieri ex
nabiam concnrsn, ventis contra png-
nantibus. Hanc antem iliisionem af*
frictionemqne nnbinm, qua tonitra
fieri pntat Lneretius, probaveront
apud Diog. Laertinm Epicuras et A-
naxagoras ; probaverant et Stoici a-
pud Stobftum ; nec denegavit Seneca
cap. 80. *Qnid enim,' inquit, 'non
qnemadmodnm illise manus inter se
p)ansnm edant, sic iliisarnm Inter se
nnbium sonus potest esse magnns^
qnia magna concnrrant?' Quod autem
addit Epicnras, nnbes collisas sio so-
nare, nbi allqaam congelationem In-
daeiint, id videtnr ita intelUgendnm)
nt nnbea collidendn conradendaeve
debeant in glaciem indurescere ; ex
cnjus glaciei disraptione existimat
Lncretius fieri tnm fragmina illa, qnrn
grandinem vocamus, com fragoreniy
qui tonitra dieitnr. Ita enlm Jam in-
fra vs. 156. et seqq. Veram jam ait
sic explicari posse sonitnm illvm cre-
ari ex nnbinm collisione, nt nnbet
non quidem indnrescanty sed obrigea-
cant tantom, et firmitatem qoandam
indnerint minorem quidem, qnam la-
pides ; majorem vero, qnam nebul»
ant fumns. Qno fit ot ionitum dent
telarum intentaram adinstar, si qnan-
do vento he agitentar; crepitnm ve-
ro, sl scindantnr ; vel chartarain, anl
vestinm adinstar appensaram, et ven*
to agitataram. Addi potest illnd,
qnod Seneca respondit objicienti * Nn>
bes implngi montibus, nec sonnm fi-
eri:' nimiram,inquit, * Non quomodo-
cnmqne nnbes illis» snnt,' sonant ;
•ed si apte snnt composit» ad Bonnm
edendnm. Aversae inter ae manas
colUse non plandnnt, sed pahna cum
palma collata plansum fadt,* d(c.
CtffiiMi Mrii] Ccsrnlenm coelnm, lic-
nt ' clausa domoram,' pro clanam do*
mns, vel ' strata via»,' pro strata vla,
dcc. Hellenismns est.
DB RBEUM KATURA LIB. VI.
725
Propterea, quia concurrunt, sublime Tolantes,
JStherise nubes, contra pugnantibus ventis.
Nec fit enim sonitus coeli de parte serena ;
Verum, ubiquomque magis denso sunt agmine nubes,
Tam magis hinc magno fremitus fit murmure saspe. 100
Prseterea, neque tam condenso corpore nubes
Esse queunty quam snnt lapides, ac tigna ; neque autem
Tam tenues, quam sunt nebulce, fumeique, volantes.
Nam cadere aut bruto deberent pondere pressse^
ama wliianila per aUum concmnant advergiu se tpsa per ventas eontrarios, Nam-
qne niMrmiur non reddUur de regitme anda ccbH: sedf in quacumque parte coeli nu-
bifa $uni cum duetu magie denaatOf eo magis ex ea parte pkrumque eonitus red*
diiur com ingenti fremitu. Deinde nuhUa nequeuat eonstare eorpore tam denoOf
quam eaxa^ aut iigna conatant ; neque contra iam exilia eunt, quam caHgineOj et
vapores votitantes. Etenim oporteret ui vet decidereni propulsa iciUcet praeipiti
^<»»^*»<»#»»»#»*«»^
lis Mns. B.2. caleis edd. volg.->94 tiutfiiem edd. volg.— 06 eueurruni V. ed. Th.
Ra.— 100 hie Heins. 9. Mos. B. 8 — 101 tamen V. ed. Th. Ra. nubes P. O. Ald.
et edd. volg. ni ire Vind.in aere Vosa. marg. ndre V. ed. Voss. vet. et L. B. Moa.
B. 9. 3. Cant. Ferr. Th. Ra. iiitr« Mos. B. 1. mixitB V. marg. 1 .Jlmug Wakef. in
not.— 102 popid£s Vind. pepides O. Mos. B. 1. 2. S. Cant. ac ligna F. V. ed. 1%. Ra.
Ald. Oryph. marg. oc tiagiia Ferr. ae rurnaMo8.B. 1. ogntgiia Mos. B. 2. — 104
Nameadereabnpio P. Mos* B. 2. prcm P. Ald. Oryph. marg. Bas. marg.-—
SOTJE
96 SubUme^ Adverbianter. Sic ii.
806. et iT. 189. H. e. per altom aera,
07 Pugnaniibus [pugnaniibiifl Pog-
nantiboa ; metri caosa.
96 Cedi de parte Mreiia] Non enim
tonnt ab ea partc cceli, qim serena
ett. Sic inlra va. 246. Horatios ao-
tem Od. I. S4. scrlbit ex volgi opi«
nlone nonnonqoam tonare Jovem de
tereno cielo : * Namqoe Diespiter Igni
eomaco nnbila dividens Plemmqoey
per pomm tonantes Egit eqoos, vo-
locremqoe corrom.' Qoas folmina
aereno ccelo facta portendnnt homl*
nibos tristia.
09 Oenso agmine] Denso acto et
docto nobinm. Sic v. 272. agmen
■sorpatnr pro docto et acto, obi de
flominibiu nit, qood lenl agmine flo-
eot.
101 Prestereay mque, 4*^.] His 6. vss.
docet qoa ratione explicari possit,
qood nobes collise sonitum edere
queant; nempe, qnod medinm cor-
poris, seu natur«,genus indoerint in*
ter lapides et foroum : si enlm spque
soiidse forent ac lapides, repente ca-
derent e soblimi aere : sln antem «-
que tenues forent ac fnmns, constare
non possent, sed statlm evanescert^nt^
neque cohibere possent grandinem et
nives.
104 Aut bruio {abrupio'] PrseruptOy
praelpiti. Abrupta enim dicnntnr ea,
quBB com impetu delabootory quales
sontmonteset rupes. Sic locotus est
1. 215. * Nonc hinc, nonc illinc abrnp-
ti nubibus ignes/ Sic Virg. /En. iii.
et alii.
726 T. LUGRBTII OARl
Ut lapides ; aat, ut {iimas^ coastare nequireat, 105
Nec cohibere niveis gelidas^ et grandinis imbreis.
Daot etiam sooitum patuli super aequora mundi,
Carbasus ut quoadam^ magnis intenta theatris^
Dat crepitum, malos inter jactata, trabesque.
Interdum^ perscissa furit petulantibus auris, 110
Et fragileis sonitus chartarum conmeditatur ;
Id quoque enim genus in tonitru cognoscere possis :
aui gravitate nehUi ioxa cadant : vel non poueni contUtere^ vfbcft fwMiu dod
consistit ; neque adeo possent eoniinere in seipsia niveefrigidas et imbreefran'
dinie, Nabes eduni quogne oonitum ouper campos mundi diffun, veluti plerumque
velum extentum tupra magna theatra edil eonitum, ei agitetur intermaloeet trabee:
eeepe etiam illnd perjractum ventie furentibue feriur^ et imitatur Uvee crepiiuM
ckariarum. Licet enim ut queae animadvertere i^i(;itt modi sonitom in ionitru vel
<»>»^S»>»^»^l^^l»^>»
105 haud P. in Dot. neque irent \, Diarg. 1.— 106 gelidos V. ed. Bodl. Tb. Ra.
aut O.— 108 trackeliB P. in not.— 109 maloe Voss. vet. et L. B. Miis. B. 2. P.
io not. wMToe Oassend. Orypli. roarg. Bas. roarg. P. V. marg. 1. Ferr. Ald.
matoe Vind. V. ed. Tb. Ra. fiodl. Mus. fi. 1. Cant in altoe O. magnoe Mas. B.
9. agitata Mas. B. 2. — 110 petviantibue Vind. petiantibue Mas. B. 1. petvatdHbua
Mns. B. 2. petimantiJbu» Mas. B. 2. in marg. perviantibue Siis. Eurie pro amne
edd. ▼ulg.— 111 mnntue deest V. ed. Ferr. Tb. Ra. Vind. Mos. B. 1. 2.-112
HttDC Ts. parcDtbesi iDcludit Lamb. Idqaa V. ed. Th. Ra.— 112 cAortoffne P.
NOT^
106 Grandinie imbreie\ GraDdiDem, ib theatris taDtum nmbram fecere,
qun cadit ia modum imbris. qood primus omnium invenit Q. Ca-
107 Dant ctiam soaihMi, ^.] His tnlas,camCapitoIiomdedicaret. Car*
8. Tss. comparationem institnit, qaa basina deinde vela primns in theatro
expticari queat sonitas, qai creatar ex daxisse fertur LeDtulos Spintfaer, A-
nabiam coiiisioae, veDtin coDtra pag- pollioaribas ludis.' Sant qui legfo-
nantibns. Sic enim ▼. g. telse seo ve« dum putant dod theatriey sed iraeke'
la theatrts intenta, si ventis agiten- lie. Est autem trachelom mecKa pars
tar, sonituni edunt ; aut crepitnm, st mali navis. Scilicet qaia sabdit Poeta,
scind&ntar. Sic chartse vel vestes ' malos inter jactata, trabesqae.' Ve>
appensap, si ventis versentor, soDitum rom per malos et trabes significat ea
reddant. tigna, quibus appendontnr vela : Gal*
Peduli euper aquera fiiimdt] H. e. lice tringlee, chevrone, perchee.
soper campos sea planitiero mnndi. 109 Mahe] Lamb. muroe,
Sic V. 277. vocat aera < magnom mare 1 10 Aurie [eurie^ Ventis. Eami enim
aeris.' ventas est ab oriente flans. Aliaa lege*
108 Theairie] Solebant eaim apod bator aurie, b. e. flatibus, veotis.
Romanosvela prctendi theatris ant 111 Cojim«dsfo^] Permetapboram
solis aut imbris arcendi cansa, at pa- ab hominibos doctam ad res ioanima-
tet ex Lucretio ipso iv. 73. Qnonim tas. Sic Hor. Od. iv. 14. de Acbe-
etiam meminit Propertios lib. ii. Eleg. Uo fluvio : * Horrendamqae cnltia Di-
et Plinins lib. xziii. bis verbis : * Vela laviem meditatnr agris.*
DB RERUM NATURA LIB. VI.
727
Aaty obi subspensam vestem, chartasqtie volanteis,
Verbeiibas ventei vorsant, planguntque per auras.
Fit quoque enim interdum, non tam concurrere nubes
Frontibus advorsis possint, qaam de latere ire, 116
Divorso motu radentes corpora tractim ;
Aridus unde aureis terget sonus ille^ diuque
Ducitur^ exierunt donec regionibus artis.
Hoc etiam pacto, tonitru concussa videntur 120
OMi vemii agitoMt ictibui vestimenhtm appeMim, aul chartoB volt<aji/ef , atque «fr-
benmt perfiaiu» merioe, Aceidit etiam ut aiiqmmdo nubila nequeaut tam cameunare
emUramefrentibutfquam procedere de latere^ eorradentia vario metu effueionem
eerparie^ ex quoeonituB Hle aculus radit aurce, et diutiue protrahitur, usquedum egree*
fiifl Juerit e iocie anguetie» Hae quoque ratume ree euneta quaeeatm vekmeati
^^s»^^>^^^^^^^
V. ed. O. Mna. B. ft. Cant. ekartame edd. vnlg. toluntoM V. ed. Tti. Ra.— 114
pkmguentque Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald. P. Bodl. Cant. Bas. marg. plUmgentq[ue
Vind. O. Mns. B. 1.2. — 115 «I MonP. in not. et edd. vulg. — 117 motura dentee
V. ed. Tb. Ra« corpora Sns. Oronov. Obs. p. 214. corpore P. Bodl. Vost. L« B.
Ferr. Ald. e eorpore e corpore V. ed. Tb. Ra. corporie Voss. vet. V. maiig. 1«
Hav. traetim Voss. vet. et L. B. Sns. Oronov. traetum vnlg. traetam Ferr.
ierram V. niarg. 1.— IIS turget V. marg. l. — 119 exierunt Voss. vet. et L. B.
Mni. B.2. Voss. marg.Creech. exierint V. ed. Tb. Ra. Mns. B. 1. Bodl. Sns.
exierit reliqni. artie Vind. Cant. aitie Mus. B. Z, arctie vulg. — 121 tremore
NOTiE
114 Verberihu] Sic ▼. M5. vocat
* verbera ventornm/ ventos ipsos,
seo ventomm flatus.
Phmgunt} Verberant, percntinnt
Sic Ovid. * Plangere nnda meis cona«
bar pectora palrais.' £t Lncill. ' Plao-
gQOt littora flnctns.'
1 15 Fit quoque enim, t^,'] His 5. vss.
lUternm tradit modum, qno explicari
qoeat tonitru. Vnlt igitnr ii. tonitro
fieri posse non solnm ex mntna nn-
bium arietatione et collisione; sed
etiam tx abrasione qnadam et tactn
Bobiom obliqno. Neqoe enim sem-
per frontibos adversis concurront nn«
bety sed aliqnando ex latere sese pre-
iDont et feriont radentes sese motao^
otridolnmqoe ciangorem edont.
117 Corpora [corpori'] Corporis,
■letri caosa.
Traetim Itraeium'] Ita Lambinos et
fiU eompiares. H. e, qoasi effosio
aem ; dixit enim * tractom corporis/
pro corpns Auom. Recte aotem cor*
pos fnsom dicitnr, qnia nnbes diffb-
SSB sunt. Pareus vero tactumy h. e,
actnm ; quia sese tangnnt nubes* Sie
II. 1045. ' tactnm corporis^' b. e. cor-
pns.
118 ^ridits] AcotoSy acris.
Terget] Lambit, radit, leviter per«
cotit, mnlcet. Sic iv. 70.
119 Exierunt [exierif] Non calor et
igois compressnsy nt male interpreta«
tor Lambinusy sed iile sonus acris et
aridusy qui tamdin radit aures, qnaro*
din coarctatnr in nnbibns sese corra-
dentibus ; b. e. qnamdio radont sese
nobes.
120 Hoe etiam paeto^ tfc,] His 11.
vss. terttom affert modnm, qno ex^
plicari queat tonitrn. Antnmat igi-
tnr Lucretins iii. fieri posse tonitro,
non solom ex colUsione, sed etiam ex
distractione et disroptione nobiom :
obi scilicet ventos in iis incinsns nn«
798
T. LUCSRTII GAai
Omnia saspe gravi tremere, et divolaa repeiite
Maxama dissiluisae capacis moema mandi ;
Quom subito validi venti conlecta procella
Nabibas intorait sese, conclusaqae ibeidem*
Turbine vorsante magis ac magis undiqae nabem>
Cogit, utei fiat spisso cavacorpore ciroum.
Post, ubi conmovit vis ejus, et inpetus acer,
Tum perterricrepo sonitu dat missa fragorem.
Nec mirum, quom^ plena animse, vesicula parva
125
i&idtrH vidtntmr plerMmpu comtrewurt^ ei inuun$i ambUn» eigUnm Mftarirai dk»
«Ikm videntmr dsMDlm, M tempeeta» weuti repeeU eemtraetm VKoeMt eeee in wW*
km, et imtereepiti m iie facUf twbime wuigi» oc 1114^ ^fifcnte ex ammibm» parHlm»f
ut mibe»red(Udur eoueaiDa, sao eorpore deneato circuat, Poetqaam vero vioida po»
teaiiOf et impetu» iUiu» eouciiamt eam, tunc Ipsa egre»»a edii crepiium cum ■no^
miuref p»d ineuiit terrorem, Neque hoc est mirabiUf siqmdem membnma exigua
VIimI. Ferr. tremor V. ed. Th. lU. trewmere omiaso et Moi. B. S. — 181
Maxiaee Feir. V. ed. Th. Ra. Mns. B. 1. S. ditwolriem P. Mni. B. 9»
Oryph. Bas. sed diMtlintte Mnt. B. 9. In mar|r. Heins. Voit. Tet. et
L. B. dtxtteiiM Mns. B. 1. H. ts. et octo seqq. desant Mos. B. 9.
— ISS Tum O. Mns. B. 1.— 184 intereii Bodl. V. ed. Ferr. Tb. Ra. ia.
tereit Voss. marff. coutueaque Sns. coiitfiisafiic qnidam.r~186 vorsaiUa Tel
vertawie Vind. V. ed. Bodl. Voss. reU et L. B. Ferr. Th. Ra. vereauH
▼nlg.^iaa ai pro uiei Vind. corpora Ferr.— 187 coutummi Voss. marg. — 188
pretteni crepo V. ed. Th. Ra.~189 tum pro f«rai V. ed. Th. Ra. wenai'
NOT£
dlqoe se torqnens ac Tersans tandem
frangit eas, et emmpens fragorem
edit* qni non solnm anres percntity
sed et totnin mnndam vaiida ▼! con-
cotit. Qnod qnidam exemplo TesicsB
con6rmat, qnse si ▼ento plena duplo-
d^tnr ac media crepitet, sonitnm in-
ftentem reddit. Qoa etiam ratione
Plinins lih. 11. cap. 48. dedaraTit pos-
se * spirltom nnlie cohibltnm tonare,
natnra strangnlante sonitnm, dnm
rixetar, edito fragore, cnm emmpaty
nt In membrana spirita intenta.'
Qnam opinionem tntatl snnt olim
etiam Anaximandery StratOy Diogc*
aes^ sed prseserthn Lenclppns, Em-
pedocles, et Aristoteles ; et qnse ▼nl-
fo recepta est, et qna apprime pot-
eit explicari per tormentornm nos-
tromm lctns Ignitosy nti prssclare
Pontan. In meteor. * Ut, c«» irata
manns tormento excloMt alieno Fk-
mantem pilam, ▼ersatqoe ▼ohibile
saxnm, Inclnsi emmpant ignes ai*
grantibns aoris, Fit tremQr, horren-
dnmqne sonaty tom plnrimna aiit*
Sterait iter fragor, et gemitn saxn le-
ta resnltant, Di^ectsBqne ranni pro«
Btratis mcenlbns arces.'
181 Dioolea] Divnlsa.
188 Disst/atsie] Dissohita esse, dls*
cessisse.
Menda mund£] Ambitns cmli : i. 74.
U. 1048. III. 10. V. 180. 4M. dec.
188 Couleeta] CoUecta. Sic iv.
416. li08.
188 PsHsrrtcrspo] TemireB inter
erepandiim incntiente.
Jlftssa] Emissay snpp. Tifida vla
▼enti.
VE RBRUM NATORA LIB. VI. 729
Saepe ita dat magniim sonitam, dis^plosa repente. 180
Est etiam ratio, quom ventei nabila perflant,
Ut sonitos faciant ; et enim ramosa videmus
Nabila sflspe modis maltis, atqae aspera, ferri.
Scilicet at crebram sylvam quom flamina Caari
Perflant, dant sonitam fhmdes, rameiqae fragorem. 135
Fit qaoqae, at interdam validi vis incita venti
Perscindat nabem, perfnngens inpete recto.
repUia vmi^ pUnmqu§ Ha timiliter edU erepihmf mH mM9 dvrumfUwr* Eat
^iityttg ffWt0y fnaiido veiilt agHtaiiJt mubes^ «t ipsi e^cart «mrniiir. iVoMfM ettpe^
moiKro cemsmiu foebeafoTmatM in modwn tammm^ et impotitaSf volitare, Mmt-
nt«i eieutfeUa edatU mttrmwr, et ramt erepiium^ qaand/ofiatue Cauri agiiaut epi»'
aam efftvam» AeeidU etiam ut aUquaudo aeer tmpetu» vekementia venti disciudat
•nAeMy perrun^^eu» eam recio ieiii flamini». £iefitm ree aperta oeteudUj quid oeii-
^^^^^^^^«#N#«
etdsV. ed.Th.Ra. Vind. Cant veeeicula P. Ferr. Ald. O. etV. ed. Cant.
pro var. iect. — IftO magmum Isidor. Voss. marg. partum V. ed. Ferr.
Tb. Ra. Sns. BodL Voas. vet. et L. B. jwrt«er P. Vind. Mtis. B. 1. 8. et edd.
Yidg. daipervim eomium Wakef. in not.— ISS Et P. O. Mus. B. 2. Ferr. Ald.
Garedd. Tnlg./oetimt P.Vind. V. ed. O. BodL Cant. Ferr. Tli. Ra. Ald.
--1S5 dmt deett V. ed. Th. Ra. cJam emdium Mnt. B. 1.— ISd tiinta Cant.-^
NOTJE
110 Auimai] Venti, aeris, spiritut. Tentis agitentnr, sonitmn ednnt atqve
Sie ▼. SS. * animsB leves ▼entomm.' ingentem fragorem.
Et alibi passim. Sic Hor. Od. !▼. 18. 1S8 Samoea NubOa'} Qns noD svnt
«linpennnt animv lintea Timcifle.' «qnabilia, sed aspera; etqasBarbo-
ffic Vlrg. JSn. ▼III. dandian. de Rap. mm raroosaram instar constant par-
Proscfp. I. tibns eminentibas et hac illac pto-
ISe DieplemH H. e. magno cnm Jectis.
ioiilta dimpta. Eadem porro com- 1S4 Cauri] Canras ▼entas est spi-
parmtlonentitarEpicaras apnd La^rt. m» «b occata «sUvo. i. 891. ▼. 741.
lib. X. Us ▼erbls: «Tonitrn antem SpeciesprogeBere,ntaimit.
Ileri potest ex spiritn in nnbes cavas 1S6 FU quequey ut iuierAm, 4«.] Hia
la^olnto, atqne intorto, qaemadmo- B. ▼ss. qnintnm affcrt modiim qno
dam in ▼asis nostris ab igne inflatto fieri tonitra possit. Igitnrv. Locr*»
edl spiritnm ▼idemas.' tios censet non solnm ex ▼entis nabes
Itl Eti etiam ratio, ^.] His 5. ▼ss. agitantibns arlYaram adinstar fierl
qoartani commlniscitnr modnm, quo tonitra ; sed etiam fieri posse ez ▼eii*
tonitra fierl qneat. Putat ergo La- to nnbes perstringente. Sicnt enlm,
er«tins §▼. tonitrn fieri posse non so- Inqnit, ▼!& ▼aiida ▼enU in terris altaa
fam tx ▼i^ida ▼i ? enti nnbibns In^o- arbores radicitns e^ellit, inqiie marl
Inti : sed etiam ex sola ▼! ▼entoram fldctas excitat qaos frangit magiio
onbcs dujicientinm. Qnod quidem cnm fragore atqne reboatU) ita tn
lieri ▼idgo cernimns in sjlvis, qus», sl HQbibns Idem contingere potest.
780
T. LUCRBTII OARf
Nam, qmd possit ibei flatus, manifesta docet res
Heic, nbi lenior est, in terra» qnom tamen alta
Arbnsta evolvens radicibns haurit ab imis. 140
Sont etiam flactus per nabila, quei qaasi marmar
Dant in frangando graviter; quod item fit in altis
Flaminibas^ magnoqae mari^ qaom frangitar SDsta.
Fit qaoqae, abi e nabe in nabem vis incidit ardens
Falminis : baec, malto si forte hamore recepit 14fii
Ignem, continao magno clamore tracidat :
tui valeat in eo loco : $iqtudem in terra hie, ubi mimu vehemem ed^ teamen diiadiens
eeUaa arboree abripit eas ab altis radicibus, Fluctue quoquejiunt in nubUmi, qui
edunt quasi sonitum co^fringendo sese/oHiCfr ; quod simiUter accidit in profundiB
ftuvii», et in vasto aquore, ubiconfringitur fluctu. Accidit etiam ut^cumimpetUM
igneua fidnUnis incurrit e nube arida tii nubem roadidam, $i fortasu hae nabes
madida excepit ignem falmlDia in pkirimo Uquore^ accidit, inquam, ii< repente
197 perftngens Voss. L. B. Voaa. marg. perstringens O.—US qui O. Cant.
docerca Vihd. V. ed. Voss. L. B. Mus. B. 1. 2. Th. Ra. Voaa. marg.— 1S9 Mar
V. ed. Th. Ra. certa pro terra V. ed. Tb. Ra.~140 Arbuste vdoens Cant. Jf<
husta vdtvens Vosa. vet. — 141 q^ua quasi Sus. — 142 ui frangendo P. V. ed.
Bodl. Vosa. vet. et L. B. O. Mus. B. 8. Cant. ittfringendo valc. gramterque
item V. ed. Tb. Ra.—l^S astus\. marg. 1. Cant — 144 uti Oif. Par. ineidat
Mns. B. 9.— 146 continwo ut m. c. trueidet edd. valg.— 148 propere P. et edd.
NOTA
198 IhH] In nnbibas.
199 Heie'] In hia inferioribna mnn-
dl partibua^ nempe, in terra et in
nari.
Heie e$t ImarjSapp. quam in nnbi-
liua.
QnMi . . . .hmtrit] Pro» cnm hauriat.
Jungit enim vocem *■ cum' cnm indi*
eatlvo, qu8B tamen vulgo cum anb-
jnnctivo juugitur. Quanquam idem
impa fadt Cicero mnltia in locia.
144 Fit qmoque, ubi e nubet 4rc.] Hia
ll.Taa. aextum datmodnm Poeta, quo
tooitru fieri poaae putat. Itaque yi,
docot etiam tonitru fieri poaaecum
ignla folminena e nube arida et aicca
lacideBa in nubem uvidaro et horoi*
dam extinguitur maguo cam crepitu
«c atrldore; aicut v. g. videmua can«
deni ferrom in aquam frigidam de-
preasnm atridere et crepitare : vely
aicut cernimna launira in igoe crepi-
tare : ita nubem, ai forte aridior fae-
rit, igne aethereo auccenaam crepi*
tare, et magno cum atridore combu*
ri, unde tonitru fiat.
Fitf 4^.] Ita [Ftf . . . JF^ymiiii'!, hae
• • • Jgnemf u/ . • . trueidet'} Lambinua
legit hoa trea veraua. Pareoa vero
ei alii quidam : Fit qmoque utie nube,
4rc. Ignem continuo, Ife,
Nube] Arida aciiicet, et aiccai qvm
ignero conceperat.
Nubem} Uvidam acilicet etmadi-
dam, qne mnito auo humore extin«
guat ignem incidentem.
146 fltfc]. Nempe/nubea uvida et
madida.
146 Ckonere] Stridore, lonitu«
Trueidat] Extinguit.
DB RtiRUM NATtrHA LlB. VI,
731
tTt calidis candenB ferrnm e fonadbas olim
Stridit, abi in gelidum propter demersimus imbrem.
Aridior porro si nubes adcipit ignem,
Uritar ingenti sonitu, subcensa repente : 150
Lauricomos ut si per monteis flamma vagetury
Turbine ventorum, conburens, inpete magno.
Nec res ulla magis, quam Phoebi Delpbica lanras
Terribili sonitu^ flamma crepitante, crematur.
Denique, saepe geli multus fragor, atqne ruina 155
txHngiuit Ulnm cam magno erepiiu ; vehOi aUquando femm igidtum tractnm ex
mdentibug fomacibme erepitat^ cum immergimui illnd subUo in frigidam aquam,
Verum H umbee aeewr reeipit ignem, continuo aceenea crenuUur cnm magno damore :
vdati H ignuferaturpercoUee Itmriferoa impetu ventorum, coneremane omnia cnm
Im^mom m. Neque enim re$ uUa eomburitur igne ttridentej cum clamore magit
iehyUOf quam DHphica iaurui ApoUiniM. Vemum plerumque ingenefragmen gelu
*^^^s>^^^^^^ ^
▼nlg. demersut in Mus. B. 2. — 149 tin nubee Sns. — 160 ingentis Vind. V. ed.
Cant. Th. Ra. eubceneu P. V. ed. Th. Ra. Ald. suecensa vnlg. recente V. ed.
Yind. Voss. vet. et L. B. Mus. B. 2. Tb. Ra. Ald. repenti Cant~]51 monteie
deest Mns. B. 2. si deest V. ed. Th. Ra. — 152 TurnM ventorum Sns. — 15ft res
vita Vind. Mns. B. 2. V. marg. restna O. P. in not. Cant. res visa Mns. B. ft.
«^154 sonUum \. ed« Ferr. lli. Ra. sonitu im Voss. marg.^156 Grondt6iii V*
NOTiE
' 147 Olim] Aliquando. HsBcenim
vox eUm ntmmqne notat tempnsy fn-
tnmm et praeteritnm.
148 Stridii'] Tertis conjug. Strido,
is. Sic Hor. ii. Sat. nlt* ' Stridere
secreta divisos anre snsnrros.' Dici-
tnr etiam strideo, es, secundse con«
jng.
140 AddpU ignem} Sic v. 608.
* Aceipere ex noa scintllia incendia
passim.'
151 Lmiriomios monteis] CoUes lau«
ffia insttosy ▼esticos, et coopertos;
Imrigerosy lanriferos.
ISS Nee res uUa magis, t^c.'} Sic
Plin. XV. cap. nlt. Laurns manifesto
abdicat ignes crepitn, et qnadam de«
tettalione, interaneoram etiam vitia
Bgno torqnente.
PkaebQ ApoUinis^ cni sacra fertnr
liamms.
D^pbkai Qnasi ApoUinea, len
Apollini Delpbico sacra. Bnplex
enim iauras genns distinxisse Cato-
nem scribit Plinins z v. cap. nlt. Del-
pbicam, et Cypriam. Hac folto bre-
vi, nigro, per margines imbricato, et
crispo. Ilia folio maaimo, maximis
baccisy atqne e viridi rnl>entibns:
qna vtctores Delpbis, et Roma tri-
nmpbantes coronari solebant. Pom*
peios Lenans tertinm lanrns gemia
adjecity qnam Mnstacem appellavit|
qnod mnstaceis snbjiceretnr.
156 Demquey oespe geUy tfcJ] His 4.
vss. Mcptimnm propenit modnm, qno
tonitra fieri posse alt. Ergo vii. do-
cet etiam tonitru fieri posse, cnm no*
bes gelu grandineqne prmgnantea ia
unnm densantur a ? ento, mozqne ita
franguntnr, ntetgelnfragor, et graa*
dinis ruina, b. e. nt geln prcraptum»
praeraptnsqne imber, grandinis effici*
aot fragoretti, qnod tonitra vocamnt«
78«
T. LCGRBTII GARI
Grandinis, in mAgnis sonitam dat nnbibns alte :
Ventos enim qoom eonfercit, franguntar, in artnm
Concreteiy montes nunboram et grandine mixta.
Fulgit item, nabes ignis qaom semina malta
et lapsus grandimtf cdii fniirniir ciim nugno damare in magmii mdnU$, NamqMa
ubi ventus eondensat nobes, tnnc mtmte» nubitonunf condenBi in anguetum inter»
misH gnmdine dirumpunlur, Pariter /uiguraty quandQ nnbee confUtu tue exci'
^^^^^s^^^^^^
ed. Tb. Ra.— 167 eKtin deest Mut. B. 2. cmnniit P. V. ed. Th. Ra. Ald.
Grypb. marg. Bas. roarf(. Bodl. cm^ermt O. eenfertw Mos. B. l. cemfey reliqnis
omiasii, Mtu. B. 2. txmfert^ Caot. Miis. B. S. co«Mr<te Ferr. eemiw^ qiiidaBi.
attiim P. V. ed. Bodl. Ferr.Th. Ra. Ald. Gryph. roarg. Bas. marg.~168 nuEta
P. V. ed. Bodl. Th. Ra. Ald. mtxfi edd. vulg.— 159 Ful^ Nonlttf, x. 12.
NOTiE
GeU/ragor] H. e. gelu pnpraptua
lapaas. Dicitnr antem gelnm, i, et
geln indeclinabile. Sic ym. 629. 877.
iZwiM g;rand\nii\ Imber grandinia
meDtiSy et cadentis.
167 Con/prat] Condensat, eogit.
168 Montee aimfromm] Nimbi, sen
nnbes instar roontinm grandes.
169 Fuigit itemf ^v.] Hactenns de
tonitru : nnnc vero bis 69. vss. seqq.
dooet Poeta de fulgure sen fnlgetro,
ant coruseatione. Tria enim snnt,
tODitrn, fiilgvr, et fnhnen. Tonitm,
Gallice, le bruit du IVmiMrre. Fulgnr,
Oalllce, Vidair. Fnlmen, Gallice, U
earreau dufaudre. Snpra dispntatum
est jam de tonitra : nnnc de fnlgnre.
Docet antem Lncretins hlsce 4. vss.
prioribus fnlgor seo coroscatlonem
aihil alind esse, quam loflammatlo-
nem ex attritione nnbiom. Censet
enim, sicnt in laplde, ferro, ant ligno
aemina ignis eootiiientnr, qum attritu
poflsunt excuti et In scintillas elici,
Ita lo nnbibns semlna qnoque ignis
eaae, qniB Dobiom ipsarniii attrito
facto per Talidam Tim venti qoeant
excnti in Goroscationem. Licet enim
nobes hnmidm sint, tamen earnm at-
Iritn generari potest ignis; com,
ieate Seneca ii. 26. et 26. neqoe ignis
iine aliqoo homore gignator, neqoe
onbes tota aqnea sit, sed partem eti*
am contineat, qnc possit ignescere,
eo modo qno saspe in Ugno alia pars
ardet, alia sudat. Sane neque id ab«
nuit Piinius,qoi ii. 42. censet ' poase
et attritu, dum in prsecepa feratnr,
illnm, quisqnia est, spiritnm accendl :
posse et conflictu nnbium elidl, ot
duoram lapidom scintiilantihiis fol-
getris.' Addit Seneca citatns ezem-
plnm lignornm, ut lauri, aut hedenr,
qnsB attrita eiprimant ignem. Sic
Democritos apnd Stobaeom Eclog.
Physic. disit * Folgnr esse coUisio-
nem nnbiuro, qua corpnscula Ignis
effectricia, Tariis affrictionibns, per
earam inania mnltipllcla in nnom
coeontla, qnasi percolentur.' Itaqoe
fhlgnr nihil aliod cst, qoam lox emis-
sa, deffosaqoe per aerem a fblmiois
flamma. PUnlns autem, ii. 42. Se-
neca n. 16. et 21. et Aristoteles de
meteor. it. 9. Tolnnt Ignem fnlgnria
esse laxiorem, qoippe qol nnbem ao-
Innunodo findat, et in aerem efanea*
cat: ignem vero folminis essecom-
pressiorem, qoippe qnl Dobem per-
rampat, et interdom in terram ini"
pingatur. Quod quidem Terisimile
solum Tidetur esse in iis folgoribus,
quse sine tonitrn micant : in iis enim,
qott cum tonitrn ac fiilmine creantnr,
DB RBHUM NATURA Uft. VI.
789
Excnssere saa concarsa ; cea lapidem si 100
Percatiat lapis^ aat ferram : nam tam qaoqoe lamen
Exsilit, et claras scintillas dissapat ignis.
Sed tonitnim fit utei post aaribas adcipiamas,
Falgere qaam cemant ocolei^ qaia semper ad aareis
Tardias adveniant, qaam yisam, qa» moveant^ res. 165
Id licet hinc etiam cogaoscere : caddere si qaem
imU phira primarduL ignU, veluii H iiiex feriai itUc«m, velferrum. J^enim iuBe
eHoM ba eriifei ignifdi^ictt eorwe^mtia eemina flamma. At vero accidit ut
perdfnamMS oMrihu» iotuirumy potiquam ocuU viderunt fidgurare ; propierea quod
ree UUb^ quaperuemmitadauree veoiaDt eemper leniiu», quam qua iat^^unt ociUoe.
Qmd pittet quoque inde agnMoerey «i cema» atUiuem Umge amputare augmen arbo'
'**s*Hr**
Tms. vet. Mas. B. 1. FuXgei reliqai.— 161 lapidiM Vind. V. ed. Mas. B. S. et
in Mos. B. S. r^ s rov lams in rasvra icriptnni cst. — 102 Exaiiter, omisso ei, V.
ed. mu fU. eiratiUa» dissigai V. ed. Th. Ra.— 163 ve Vind. Mus. B. 8.-164
Fuigura Sus. V. marg. 1. — 165 moteat Cant. — 166 Hie Mus. B. 2. eedere P.
NOTJE
id fierl non potest ; stquidem ea fnl-
gara seu coroscationes perrumpont
nabem- perrnmpente futmtne, neqne
tam diffindanty quam qooqaoversiim
avolant, dnm interim fulmen in unam
solnm partem contendit. Itaque, quo
niomento materia folminit accendi-
tur, falgnr fit : fotgar aatem momen-
taneom est, quia folminis flamma mo«
mentanea est ; ac, si nonnibil interdnm
perdarat comscatio, nonnibil quoque
perseYerantior sit flamma folminis
necesse est. Res patet in tormentis
belllcis. Cum enim nocta tormenta
beUica exploduntor, coruscatio ex
flamma concepta qooqnoversam dlf-
fooditor, nnde facile sit procul dis-
tantibas divinare marmor brevi aa-
ditnm iri.
Fidigi^] Tertin conjng. Sic vs»
164. et afibi passim. Dicitnr et Ful-
geo, es.
162 Dieeupat] Ditsipat. Sic vs.
180. et alibi.
16S Sed toniirumjit uieij ^e.] His
9. vss. docet tonitram tardius audiri,
qaam fulgury tea corascatio, cerna-
tor. Cujas rel rationem hane reddit,
qnod res, quae movent oculos, citius
ad visum perveniant, qnam qu» ao*
res molcent. Rem exemplo confir-
mat. Si quis enim casdat arborem,
procalque stes observans, sane vide-
bisplagam prins infligiarbori,qoam
sonura andtas. Ita Arist it. Meteer*
yireTM tt ft/triL ripf vKrr^, jca2 tcrepoif
r^i fipotfriis* &AAik fpalyerai vpdrepoif Zih
ih riir I^if 'KporepiTr rr^s &ico^ff» H. e.
' fit antem fiilgur post plagara, et
posterias quam tonitrn : sed cernitnr
prins, propterea quod videndi tensuf
celerior sit, quam audiendi/ Ibidem
pariter rem alio declarat exemploy
nempe remigom. Jam enim, inquit,
rcmigibos remos iternm attollentibos,
primos ad aores sonitus pervenit. Sic
Lacretius infra vs. 182. idem repetit.
Tomltruml Dicitor tonitrn, neutr.
indeclinab. sing. In plaraL vero toni-
traa. Dicitur et tonitrus, ns, mas-
cul. Plin. Cicer. Ovid.T. Liv.
164 Fulgere'] Tertias coBgng. va.
159. et infra vs. 17S.
784
T. LUCRETII GARt
Ancipiti videas ferro pr6cul arboris aactnm^
Ante fit iit cemas iotam, qaam plaga per auras
Det sonitam ; sic fulgorem qaoque cernimus ante,
Quam tonitrum adcipimus> pariter qui mittitur igai
£ simili caussa» concursa natus eodem •
Hoc etiam pacto^ yolucri loca lumine tinguunt
170
ri» cnm /«rro ex fUraque parte acHlo ; namqne aecidU ut videat pUigamj prtiufiwM
ictus reddateonum auribua tnis : Ua eUam videmu$/ulgetrwn, priuequam audtmus
touUrum^qui tequeaeflammaf algetri emittiture pari cauaa^ et qui ortus ett
eodem eongreesu. Hac quoque ratUme nubUa cotorant loca circnm Uice wbUoMeaf
Vina. V. ed. Cant Ferr. Th. Ra. Ald.— 167 UngipUi Vind. V. ed. Mna. B. «.
Cant. Th. Ra. videae Mas. B. 1. P. in not. videat reliqai. auctu Mus. B. 8.
t£iiifii Grypb. marg. Bas. marg. P. in not.— 168 711«» P. auras P. V. ed. Ferr.
Th. Ra. Ald. Oryph. raarg. Bas. marg. aurU volg.— 169 fulgurem Vos». vet.
et L. B. fulgure Mof. B. 2.— 170 tonUru Ferr. tonUum Su».— 171 Et P. V. ed.
KOTiE
' 167 AncipUi] £x utraqne parte
acnto.
Arborie auetum'] Arborero. Sic 11.
494. et III. 269. dixit ' corporia ang-
men/ pro corpore.
169 Fulgorem] Fnlgnr, folgetrnmy
cora8'cationefn. Alternm enim pro
altero pasftim nsnrpat Lncretins, ▼.
g.bic Tss. 169. 216. et 11. 827. S28.
8S2. y. 297. &c.
' 170 Pariter qui mittUur igm] H. e.
qni tonitms mittitnr in eodem tem-
pore, atqne ignis sen fiilgnr. Sic lo-
qnitnr Hor. Epist. 1. 10. * Annuimus
pariter ▼etnlis notisqne columbis.'
Ignt] Fnlgnri, cornscatloni.
172 Hoc etiam pacto, fyc,] His 14.
yss. docet de facta a ventis e nnbibos
excitatione corpnsculorom fulgurcre-
antinm. Qnod qnidem ad HeracUti
lententiam attinet, qui, teste Seneca
II. 66. statnit fnlgnrationem esse vel-
nti apnd nos incipientinm igninm co«
natns, et primam flammam incertam,
inodo Interenntem, modo resorgen-
tem. Pertinet et hoc ad Metrodorl
opinionem, qni, teste Plntarcbo Plac.
iif. 8. existimavit excitari fnlgnry dnm
nnbes a vento impetitnr atqoe dis*
cutitnr. Qaod nec Stoicis displicnity
nti colligere est ex Laertio. Simili-
ter bornm sententiis affinis est sen-
tentia quae motnm ait eMt cansam
caloris. Itaque Lncretius ex Epicnro
pntat, non solom fulgur creari ex nn«
bium attrito, sed etiam gigni possc
ex ventorom contentione, et circnm-
▼olntione vehementi, qua nimirum
▼enti in nnbibus inclnsi, instar flains
folliom, ignem excitent. Sic enim
multa mobilitate calefieri videmns,
▼. g. rotas, et rotarnm axes. Sic
gtans plnmbea volnbilis longo corsa
per aera iiqnefit. Slc Virg. JEa, ▼.
626. ait sagittam arsisse per aera:
* Namqne volans liqaidis in nnbibns
arsit arundo, Signavitque viam flam*
mls, tennlsque recessit Consnmta ia
ventos,' Sic,
Tinguunt] H. e. illnstrant et qnasi
colorant. Sic ▼. 720. ' Candenti la-
mine tinctos.'
DB RBAUBl NAT0AA OB. VI.
789
Nubes^ et trenralo temiiedtas iDpete fnlgit :
Ventus ubi invasit nubem, et vorsatus ibeidem
Fecit, ut ante^ cavam, docui, spissescere nubem ;
MobiUtate sna fervesdty ut omnia motii
Percalefacta vides ardescere : plnmbea vero
Glans etiam longo cuisu volvunda liqnescit :
Ei^o fervidus hic, nubem quom perscidit atram^
Dissupat ardoris, quasi per vim expressa, repente
Semina» quae faciunt nictantia fulgura flammae :
Inde sonus scquitur ; qui tardius adlicit aureis,
Quam qu8B perveniunt oculorum ad limina nostra.
175
180
et fnedla/ulgei eelerUaU treindiaiiifeMm veniui oeeupavU nubemf et eireMmieokUMM
Ifi eademfecU mtbem eoneavam deneeri, ut eupra otloidi ; nabes ardeecU eua eeU-
rUaie moiahy veliiiicemieres cunetae calefieri et ferveeeere celeri agUalione : et
vero globutue plumbeue volubili» longo cursu liquefiL IgUur poetquam kic ventnt
moidue perrupU nigra nubilaf dispergU ecmtUlas ignie, <|o» veluti per vtm iUtus
foemnt eUeUee eultUo^ et qua efflciunt Jidgetra ignu micaniia. Poetea eenus venUf
fui laeeeeU auree Untius,quam ixfulgoree^ qui veniwU ad oculoe moetroe*. Nimirum
^^<#<»»^#>^^^^*^
O. Cant. Th. lU. Ald. euuea et «dd. ▼alg.— 176 epireecere Vind. epUceeeere
Cant. epieeaseere Sos. — 176 ferviecit qoidam. — 177 ad eetem pro ardeeeere V.
ed. Th. Ra.— 178 quieeeU Vosa. vet. et L. B. Mnn. B. 2. S. Cant. O. Perr. V.
ed. Th. Ra. V. marg. 1.— 179 perecindU V. ed. Th. Ra. Vind. nroecidit O
161 victantia V. ed. Th. Ra. luctantia O. Mus. B. 1. mieaMtta Mus. B. 2.
mdantia Mas. B. S. Sns. metancia Cant. minUantia Voss. marg. — 182 u^lcU
qaidaro.-^183 oeutoe ad bmina naetroe edd. vulg. {tfnuia Vind. Voss. L. B. V,
NOTiE
178 Inpete'] Ab antiquo nomina*»
tivo Inpes, etis. Sic ii. 326. iv. 418«
.V. 911. et VI. moltoties.
FulgW] TertisD conjug. vss. 169»
164.
- 175 Feeity ut anie^ ifc,'] Ordo est,
fecit spissescere nobem cavam, ot
ante docoi. Sic enim sopra vs. 123.
' Cnm sobito validi venti consecta
procella Nabibos intorsit sese/ &c.
iSjnsffsccra] Cogi, condensariy con-
crescere.
176 FerveeeU [ferneeU] A verbo
/ervo, is, tertiss conjng. Sic infra vss.
427. 851. 1162. et iii. 299.495. Lam-
hmM aotem legit ferveseU, a verbo
ferveo, ^, secondse conjug.
177 Plumbeaveroyt^cJ] Sievs.805.
178 Volvundd] VolubilU. Sie v.
1275. ' Volvunda sBtas/ h. e. volabiUs
sBtas.
179 Fervidue Aic] Snpp. ventaSy va»
174.
180 PtssMpo^] Antiqua scriptarai
pro dissipat» vs. 162.
Ardoru .^Semina'] Ignis corpoicnla»
acintilias.
181 Nictantia] Vibrantia, micantia«
* Nictare/ inqoit Festns, ' est ocuto-
rum et aliorum membrorum nisa ssBpe
aliqoid conari.'
182 AdUeU} Allicit, h. e. laccMit
et provocat ad audieudom*
986
T. LUCttBTU CKtil
Scilicet hoc densis fit nubibos, et fiiniiil alte
Exstmctis aliis nlias soper inpete miro. 186
Ne tibi sit fraadi, qnod nos infiBme videmus
Qnam sint lata magis^ qnam sarsom exstructa qnid exstent*
€k>ntemplator enim, qnom, montibos adsimilata^
Nubila portabnnt yentei transvorsa per anras;
Aut ubi per magnos monteis camulata videbis 190
Insnper esse aliis alia^ atqoe urgnere supema
hoe e/UiHur In nthulu iplffu, H eoaeenatiM oK» mia exceUe eupra a&tt, mxreMii
cum etieritaJte. Celernni iMfi It6t eU deceptioiii, p»d nee ex leHe irfende eer^
mmeey quam nabet tmagu pateamt^ fuam quimtet emt eapeme exaggeraUe. Obeenm
emim qiemde ventiferent nubee tranevereae per dera qnasi adatiuatae mantibia ; 0ei
fiuMdo cemef illas exetruetae aUae eapra aUae per nigentee numteef et peeetae tn
'^^*^0^>^^
ed. hcmiiia reliqni.— 184 ottt Vind. Vost. yet et L. B. O. Mni. B. 1. 1. Cant.
Ferr. Snt. V. marg. 1. atttf Mni. B. S. ola V. ed. Th. Ra.— 165 ofiiiiae nrirt
Creecli.— 186 ffee P. Vind. Ald. Blp. Hav. Delph. vtfeme Vind. Voss. vet. et
L. B. O. Mns. B. 2. S. Ferr. hi^ema P. in not. V. marg. 1. iM^erreV. ed. Ib.
Re. Ald. P. BodL Mns. B. 1. iii^efve Cant. ^t deest Mua. B. fmdi Mna. B. S.
in niarg.^187 stt P. Vind. O. Mns. B. 2. 2. Cant. Sns. Fterr. Ald. ne V. ed.
Hi. Ra. eoEstriciicf V. ed. Cant extritue O. ^tiod P. V. ed. Voss. vet. Giypli«
marg. Bas. marg. Ferr. Th. Ra. Ald.— 188 assiimftola Cant.— 189 partabaed
Sns.— 190 At V. ed. Mns. B. 2. 2. Ferr. Th. Ra. iU< O. ^ nro «K Mns. B.
2. «ottota P. Ald. Oryph. marg. Bas. marg. eukAa Vind. celtata Mus. B. 2. jwv-
cul alta O. Cant.— 191 vignere V. ed. Th. Ra. mgere Tnlg. eupeme Sns. Bentl*
NOT£
184 Hse] Nempe folgar, et fnl-
men. Sic enlm ts. 245. * Fnlmina
.gignier e crassis, alteqne pntandnm
est Nnbibns exstmctb/ &c.
185 Inpete] Impetn : vs. 172.
188 Ne INee] tHn eit/randiy l^c.] His
tiitem 27* vss. seqq. qnla poterat qnis
ambigere de illo fulgnre totom he-
mispbsrinm lUnstranti, cnm tnmen
nnbes, ex qnarom attritn excntitor,
son adeo roagna mole eonstare appa-
reant, toUit has ambagea Poeta ; mo-
aetqne nos non nisi inferiorem nnbi-
nm partem conspicere, qnse qnidem
aon adeo late patet ^ ▼emm snpera^
ne snrsnm nnbes simnl alte ezstractse
•UBty et eiaggeratSB, nt montes ingen-
tes. Qnod qnidem interdnm Tidere
Ucet, nbl transTersas nnbes alias aiiis
snperiores Tentns portat; ant nbi
cnmniatas aliis insnper aliae qnasi per
montes apparent. Unde nil mimm
si ex iis nnbinm molibns tantns ftj-
gor escnti possit, nt totnm hemisphB-
rinm Inmine sno tremnlo compleat,
tingoat, et illnstret. Snnt enfan in
onbibos plnrima ignis semlnia.
Ne tibi sii/rvMdi,^.] Horam2?ss.
ordo is est ; ne te decipiat, qood ex
locis inferais magis ceraimns qnam
late pateani nobes, qnam qnanta slnt
mole, seu altitndine; h. e. qnam in
altnm et snrsnm exaggeratae sint.
J^feme'] Ez terris, ex locis hls in-
ferais. Uitima antem sytlaba * in-
ferae' breWatnr, sicut !▼• 440. nlti-
ma ' snperae.'
187 Quom eureum exetmeta qnid #x-
etentj Qoam qnantiim In altnm splssa
tint et densa.
188 Contemplatar'} Contemplare,
pice. 8ic ts. 457. et ii. 112.
I
DB RBRUM NATURA LIJI. VI.
7«?
f D statione locata^ sepultis undiqae Tentis :
Tam poteris magnas moleis cognoscere eorum^
Speluncasqne yelat, saxis pendentibus structas,
Cemere ; qoas ventei quom tempestate coorta 195
Conplerunt, magno indignantur murmure clnsei
NubibuS) in caveisque feraniro more minantur :
Nunc hincy nunc illinc, fremitus per nubila mittunt ;
Quaerentesque viam^ circumvorsantur^ et ignis
Semina convolvunt e nubibus ; atque ita cogunt 200
Multa, rotantque cavis flammam fornacibns intns,
Donec divolsa fulserunt nube coruscei.
Hac etiam fit utei de caussa mobilis ille
JDevoIet in terram liquidi color aureus ignis ;
mperimi hco ffrmert Infernas^ ventu ex omni parie oppre$n8 ; itme poierii di*-
eernere tngentee mastae iHarumf et videre catemoi illarum exetrueta» f auui siib
rvpUmM euepentiif qws ubi nenti replerunt, exorta proeeUa^ incbiei jam nebulia quaei
mueuntur illis ingenti eomim^ et minitantur inetarferarumyqued clandnntnr tii
eaicemig snis. Modoexhac porie, modo ex iUa edunt etridorem per nubee ; et per»
ecmUadee iter ^eumvohounturf et corradunt eemina ignie «x nelmHe, et eic congre'
gant ptura^ et vereani ignem in fomacibue eavaiie inirineecuef uequedum nube diO'
rupia tandem mieantee eomecarunt. Acddit quoque ob hanc eaueamf ut ilie coter
— 19S Tu V. ed. Tfi. Ra.— 196 cloMea Sus.— 197 minantee Heins. 9. minantur
mureferarum Mua. B. 2. — 19S Nunc huenuneiUuc Oassend./remtliir V. ed. Tli.
Ra.Aeatthi Voss. Tet et L. B.—209 convolDunturX, ed. Bodl. Mus. B. 3. Cant.
Th. Ka. e deest Cant. Mns. B. 3. ta ntt6t^ Creech.— 201 JUtmmae Voss. vet.
deest Mns.B.S.— 202 dicuiea Vind. Cant.— 203 Hoc V. ed. Th. Ra.—- 204 De-
witeet Vind. Mns, B. 3. ealar Voss. yet. et L. B. Mus. B. 1. 2. 8. Cant. Vind. V.
NOT£
192 Sepeiiie^l Metaphoriee ; h. e»
•cdatis, stratts, silentibus.
190 Indignaniur murmure^ ^T^.] Sic
Virg. JEn. i. * lUi indignantes magno
ciun mormure, montis Cii'com clan-
•tra fremunt/ &c.
SOO Conooivunil Corradnat» colli-
4ont.
202 FaciserioU] Fulgorem concep*
lam edidemnt.
203 Hac etiamfit utei, i^c.} His 10.
TSi. jam aliam fulj^uris causam red*
dit; nempe qood in nnbibus mnlta
S;giiis semina contineantury quse ven-
tia cogentibus expres9a folgorem
edunt. Quod antem ija nubibus siot
mnlta semina ignis^ ex hoc vel maxi-
me argttit, quod interdum nnbes aine
linmore appareant» flammeum colo*
rem referentes» et igqibos solis ac-
censae. Ita Aristoteles ait quosdam
hnic sententisB esse snffragatos, qnam
tamen refellit lib. ii. Meteor. £m»
pedocles aotem dicit honc ignen^
qni in nubibns accenditur, ^x solis
radiis concipi : Anaxagoras vero e%
Bupremo sthere, qnem itle ignem ap-
pellat, snperne deorsom delatum
esse censet.
204 lAquidi] Puri» clan> lucidi»
non torbidi. Metapbora ducta ab
aqua ad igneni. Sic vs. 669. * Ignis
Delph.eiVar.Clae,
Lucret,
3 A
788 T. UUCRBTII 6AEI
Semina qnod nnbeia ipsas pen&alla neeesse est 208
Ignis habere : et enim, qaom sunt humore sine nllo,
Fiammeas est plemmqae colos, et splendidos, ollis,
Quippe et enim solis de lamine multa necesse est
Concipere^ ut merito rubeant, igneisque profimdant
Hasce igitur quom ventas agens contrasit m uniim 2W
Conpressitque locam, cogens ; expressa profondunt
Semina» qaae £Eiciant flammae fiilgere colores.
Falgit item^ qaom rarescunt quoqae nubila codi.
rehx atirahu ignU Uuidi dMmtur velociter tn remrai, nempe, fHM o^mM •*
nubHa tpsa eowtmeani pUtrima cor^^uacula ignis. Namaue, quaudo tunt ab9qu£ «Ita
aqua, Bope UUb habent eolorem igneum ei /utgidum. SdHeet quut oporteiui rect-
piant plura semina de luc$ •oto, ut ob hane coMBam ruhe^f et cpargant pmm$f
Ergo uU ventus impettene cmnpuUit hoM nube$, et eongrepau illas «wrfroxi* iji
«Riiffi locum, epargunt tunc corpuaetda elicita ex se, qum faeiunt utfuigores tgme
corutcent, Corutcat pariter uH nubee atkerit rarifiymt; etenm uJbi tentue «••
^s»^^»^#^^^^»»»
ed. Ferr. Th. Ra.--206 H. t». et dno seqq. desant V, ed. Th. Ra. ted «tim P.—
307 color Vind. Voss. vet. O. Mus. B. 1. 1. Cant. Ferr. coUtH Mus. B. 2. «pfe»*
didus soHf Voss. L. B. est deest Vind. O. Mns. B. ». Ffcwmiaftft ptefumque eojjr
Mus. B. 1.— 208 et decst Mus. B. ». Inmtiia Vlnd. Mns. B. 8.— 209 jubeoMi V.
ed. Th. Ra.— 210 Haeigitur Orypb. Nard.Sos.coiaorstt Mos. B.2.— 211 tegen»
V. ed. Th. Ra. —212 fiUgore P. Ald. Oryph. marg. Sna. Baa. marg.yWffiire V.
NOTiB
ahandare ^tnsos, flammetcere cce- rarefactionemy atque ad prolapiio*
Inm.' 8ic Virg. Eclog, vi. 24. ' £t .nem atomornm fulgnrii
liqnidi simul ignis,' &c. Eleganter sine tetro sonitn, sen tonitm, Tide-
antem, qnicquid abnuat Macrobins turPoetainsinnaresententiamClide-
^af. VI. 5. «I, <ioi «pod Ariitotelem.exiatfma-
207 CoU)e\ Utrnmqne dicitar, eo- vit fulgur non esie ignem, aed I»
los, et color ; sicot honos, et honor t anem specion, nempe Bobem nglCa-
odos, et odor : labos et labor : vapoi tam, et bomida parte veloti pereM-
et vapor, te. Nonloi. aam, perlnde splendeseere ac UMve
212 Qaa faeiiuntj ^c.] H. e. qnm candescit, dum virga cspditvr. Eo*
faciont, nt flamma existat, et fulgor dem pariter spectat, qnod
oriator. menes apud Stobaeum afiert ezem^
212 FuJgit Uemf 4«.] His ff. vis, plnm refhlgeflitis maris, dnm remis
aliamdeniqttefulgnriscansamaffert; scindttnr. Eodem spectat, qnod «I
nimimm cnm rarefiunt iivbes, et ven- Xenophanes dixit, nnbem mota sno
tis agitatse hnc iUne deduonntnr, concipere splendorem, ^i fblgef*
tunc semina ignis, quas in iis conti- Eodem deniqne pertinet, qnod Aii»>
nentnr, decidere censet, et fulgorem xlmander dixit, spiritnm sen ventom
reddere. Porro qvod spectat ad «plendere, distensfone lactv per aiH
iMiie nnbittm fractionem, se« potius bls nigrediaem.
DB RBEUH KATURA UB. VI. 730
Nam, qaom ymtas eas leriter didiic& eniiteis,
Dissolvitqae, cadant ingpratiis iHa neoesse est 216
Semina, qaas faciafltt fidgorem : tom atne tetro
Tenore et sontis fulgit, nolloqiie tomiilta.
Qaod soper est» qvali natuia ptaddita cciistent
Falmina^dedafaAt icto sobinute Taporis
Signa, notnqoe, grayeis halaates salfaris aaras. 220
Ignis enim sant iiaBC, non ventiy signa, neque imbris.
PraDterea, saepe adcendont qaoqae tecta domorom^
tnkHptarmn et Hmpat Mt Mtftaiiei, ^pmiHmt Wa $eminm Igiiis imwUe deeidmii^
pM edmt fuigttnm, Tiuke MHm «orMMf ebaqiu ierriW herrmre, •ine «iMf •
mMre, ei Bine «Uo «ontiii. Quod reetat, pteget^ et veetigia perueta vapore; et
^gna exkalaaiia tetroe haUtue eulfurie^ mdieaai ^tiflft natura /uUuiua eemponautur ;
namque km euui notw ignitf nen aaiem venti^ ne^iue plavue. Deinde fulmin»
^l»^»»!»^»»'^!»*^^»
ed. Th. Ra.— 21S FalcH Mas. B. l.— 214 deducU V. ed. Th. Ra. O. Muf . B. 2.
diducai V. marg. 1. — ^216 ingraiiut omn. vct. Ub. ingraiiie Vosa. L. B. ingratie^P.
in Bot— 216 eum pro tum Mus. B. 2. — 217 el eoniiie Cant. et eoni^ Ferr. V. ed.
Tb. Ra. atque eome Mns. B. 1. «I jont^a reliaoi. — 218 quod eic natura P. O. Canl.
Gryph. Nard. Bas. quod eit «. P. in not. Aid. ignie naiura P. in not quaU deest
Tind. V. ed. Mns. B. 1. 2. 2. Ferr. Th. Ra.— 219 ictu eubinueta vaporie. Sic,
partim ex conjectari, reAcribendom putavi. Wakef. ictue et inueta vapore edd.
▼alg. et mixia pro iaajla P. in not. Heins. 2. O. ictu et inueta vapore Vind. V.
ed. Bodl. Mns. B. 2. Cant. Ferr. Th. Ra. ictu et inueta vaporie Voss. vet. et L.
B. ictu ui inueta vapore Mos. B. 2.—220 halantie vel halanteie s. oiiru P. O. V.
ed. Mas. B. 1. S. Cant. Oryph. marg. Bas. marg.— 221 noventiY. ed. Th. Ra.
stfrpe Voea. marg. ssgiie Moa. B. 1. per se P. Akl. et edd. vnlg. eese 0«
NOTiE
214 XHiiiietl] Diitrahit, divelUt. ^oasi calore inasta eermiiitar. ii.
215 Jngrediie'] Invite ; v^Unty no- qoia, dam cadant» domos per se ac-
iiat. Siciii. 1083. V.45. oendant: sobtiU vero, qoia falminis
218 Qued euper eel, qudU^ t^c,'] Hac- igni nihil obsistit. Is enim penetrat
tenns de lalgare. Nonc de falmine, jdaasas domos, at vos : •dicto citins
nempe ab boc vs. 218. ad vs. 422. iiqaefacil metalla doiiera: vinam
Piurm antem qnmrk de falmine : i. intacCo dolio absorbel ; et alia id
Batararo : ii. modami qoo generetor : f eBOi prsitat, q«as per infioitam
lu. apobiUtatem: i¥. qaa aiusi tem- SBtatem sol pnestare non valat :
peetatefreqaentiascreeatarfttlmiaa: ■* Tanto nioi>iJior viS| et «iominaatior
T. iaveliitar in superstUiosos ho- hsecest.'
mines, qai Jovi fnlmina tribonnt; et 210 /ote] Siipp..fttlmiiMiiiL
ia l^trttseos» qid ox lii aogaria 220 Signal Nota, vesUgtat looa
d«cel>aat. Wie JflfUur 20. ves. priori- iiotata.
hae diapttlat ec agit 4e naitura fnimi- Gratwie] In accosat. snpp. aoraa.
nis. Docet aotem fahniaa igoea et JS. e. telras, saifiireas.
anbtin conattfe natnra; ignea qoi- . ZMoniee] la noniinat. sopp. not».
4emf t. qula Jo«a fuimine tacta te- JEI. e. ezbaiantesy mittentes. Olm
trnm sulfuris odoram nittaBt, ei Jngebatvr» Maa«iey snpp. aalfaris.
740
T. LVCRBTIl CARI
Et celeri flamma dominantar in asdibas ipsis.
Hanc tibi subtilem^ cam primis ignibas, ignem
Constitait natara, minntis motibus atqoe
Corporibas ; qaoi nihil omnino obsistere possit :
Transit enim yalidum falmen per saepta domorum^
Clamor ati^ ac voces ; transit per saxa, per aera ;
Et liqaidam puncto facit ees in tempore, et auram.
225
eoneremimt eiiam per te ieda domorwn, et veloci com igne graiwiitwr in iptii adt-
bmt. Natura fecit tiln hmnc ignem temiem prtuertim ex ignibaa tenuienwntf et e»
primordiiB vOoinbMM, cni nuUa re$ proreut^ueai reeistere, Namque /uhnen pena^
trai rivide clauea» domotf teUUi mmua ei vox ; peneirat lapideOf ara ; etim ingtaMii
p*^^'^^^^
P. io not. M VincU V. ed. Vom. vet. et Lu B. Mas. fi. 2. 3. Cant. Ferr. Tli.
Ra.— 221 Numc P. O. Cant. Ferr. Ald. mM pro tiln Mus. B. 2.-225 mtMm
aiffne Vost. vet. et L. B. O. Mus. B. 1. 2. S. Cant. Ferr. Hrins. mimiihutqae
Vind. V. ed. Tb. Ra. mvnldbuM aii{ue ▼. marg. 1. m»\nl^!ban^[ae P. et edd. vulg.
—226 fisAil V. ed. Mas. B. S. Cant. Ferr. Th. Ra. ml vulg. absietere P. Vind.
V. ed. Mua. B. 2. %. Th. Ra. Ald.— 227 valide P. V. ed. Mut. B. 2. Hav. Delph.
— 228 Sporinm censet Creech. ut hac Vind. Mus. B. 2. ui h<ec\, ed. O. Ferr.
Tb. Ra. ui has Mos. B. 1. ut ac Mos. B. S. uti vocis Gryph. Nard. Bas.— 229
NOT/E
224 Cum prtmtt] In primisy pre-
aertim. Sic tss. 259. 989. et alibi
passim.
220 Obeiaiere^ Sic inira vs. 830.
227 TransU enim, i^c,} Sic i. 490.
Porro dam hic mira falminis effecta
memorat, mnltiples fulminis notat
genin. Aristoteles dnplez distinxit :
altemm famosnm, ad quod rernm
tactamm infnscatio pertineat : alte-
rnm clarnmy ad qnod rernm pen^tra*
tio spectet Piinins vero ti. 61. ter-
^tinm addity qnod vocat siccumy cojas
* mirificam natnram' dicit; et ' quo/
inquity * dolia exbauriantur, intactis
operimentiSy mnltoqne alio vestigio
relicto: aarnm et aes et argentnm li-
qnatnr intns, sacculis ipsis nnllo mo-
do ambnstis, ac ne confuso qaidem
signo cerfle...Martia princeps Ro-
manorom lcta gravida, partn exani-
«lato, ipsa citra uUam alind incom-
modam vizii.' Addit et Seneca ii. 81.
quod * manente vagtiia,gladius liqoea-
cit ; et inviolato ligno circa pila fer-
rom omne distillat : stat fracto dolio
vinom, nec citra tridnnm rigor iiie
dorat/ Sec, Et cap. 62. ' Valentioray
qoia resistunt, vehementins dissipat:
cedentia nonnnnquam sine injnria
transit: cnm lapide, ferroqne, et
durissimis qnibnsqne confiigit, qnia
Tiam necesse est per illa impetn
qnserat ; itaqne iacit viam, qna effo-
giat: tenerlv et rarioribns parcif,
qnanqnam et fiammis opportnaa vi-
deantnr, qoia transitn patente minns
seevit/ Sec, Sic prcclare hic Lvcf^
tlns.
Satpta ffomoraim] Septas doosot ; sic
iv. 614. ' clansa viamm/ pro clansas
vias : et nlibi ' clansa domoram/ pro
clansas domos.
229 Pundo iempore] Poncto tenr-
poris. Sic enim passim loqoitur, iv.
868. IT. Id4.&c.
DU RBRUflf NATVRA LIB VI.
741
Curat item, vasis integris vina repente 230
Dlfitigiant : qaia» nimirum, facile omnia circnm
Conlaxat» rareque facit lateramina vasi^
Adveniens calor ejns ; ut, insinuatns in ipsnm^
Mobiliter solvens differt primordia vini :
Quod solis vapor setatem non posse videtor 2 S5
Ecficere» usque adeo cellens fervore corusco :
Tanto mobilior vis, et dominantior, haec est.
NunCy ea quo pacto gignantur, et inpete tanto
tempari$ UqurfoicU a$ et aurum, Facit etiam ut, voicuHs incolumibuSy vina subito
evauewcmt ; eo quod eeiUeet fxtpor iiUui aecedeia faeile remittit et rar^facit cwndii
latera laJteritia vaMCuii circum, uln ingredttwr tn tilud tu, et diasolvens velociter
di^icit eorfmMcuh «tnt: quod caior soiis non videtur poaae /acere per longum tem^
yu$, ettamei valeat caiore atdentu Adeo hac potentia fulminis veioaor e$t, et po<
tentioTf quam caJor solis. Jam vero qu4f modo ea fulinina generentuTy et tanta
poneto Mus. B. 2.— 2S0 Cur auiem P. in not. item ut edd. vnlg.— 232 raraque
V. ed. Th. Ra. latera omnia Orypb. Nard. Bai. P. V. ed. Bodl. O. Mns. B. 1.
Ferr. Th. Ra. Ald. kdera mhtue Vind. latera invia Mus. B. S. latera minua Cant.
Gif. Par. Lamb. laieramina P. in not. vasie vnlg. — ^233 in$inuaiu$ Voss. vet et
L. B. Mu«. B. 1. vmnuetur V. marg. 1. insinuatur edd. vulg. et in ipsum edd.
valg. — ^234 NobiUter Miu. B. 1.— 236 vapore tetatem Mns. B. 1. vapore taeere
Vind.— 236 exque pro usque Voss. vet. ceUens Vom. vet. teUens Voss. L. Q.
toltens Vind. V. ed. O. Mus. B. 1. 3. Cant. Gif. Par. poUtfiisedd. vnlg. candens
NOT^
232 Rareque facit'] Rarefadtqne.
'taesis*
Ltteraminal Lateres, sen vasa ex
latereficta; vasa lateritia. Veteres
qnippe vina sna condebant in fictili-
im vasis» sea tcstis* Olim legeba*
tnr, Latera omnia: qnod et probari
posset, nisl jam snperiori versn vox
fnisset posita.
S3S Ut} Ubiy cnm: OaUice^ Hme*
que,
' 2$S Mtaiem'] Snpp. per: sic loqni-
tur Plaatas in Hecyr. * nam neqnd
ille hoc animo erit setatem.' Ubi
Donatosy * setatem,' positam pro,
^a «c sepe*
236 CeUens [_PoUem] Lamb. bene.
Pareos, iottaif, qaia v. 310. dixit
* fatl protoUere fines»' Sed qaid ad
baec? viderit lector.
237 Tanto nsoHUorf ifc.] Sic fere
eadem docuit ii. 382. ' Qnare fulmi-
neus mnlto penetralior igois, Qoam
noster fluat e taedis terrestribus or-
tns. Dicere enim possis coelestem
falminis ignem Subtilem magis e par-
vis Constare fignris» Atque ideo
transire foramina, qnos nequit ignis
Noster bic e lignis ortns, taedaque
creatus.'
238 NunCf ea quo pacto^ ifc.'] Expli-
eatt natora fnJminis, nunc dictnrus
est modnmj qno fulmen generetnr»
nempe ab boc vs. 238. ad vs. 322.
His igitnr 7. vss. prioribns monet se
doctnrnm) nnde fit» ut fulmen tam
miros auditn efiectus faciat ; nempe
tnrres discludati domos distorbet, a-
vellat trabes, demoliatnr dura monu«
menta hominnm ac Deorum, bomines
exanimety pecades enecet| et simi-
Ua ejasmodi.
742 T. LVCBIITII CAftl
Fiant» nt possint icta dischidefe turreis,
siistarbare domoSf aVdlere ligiia trabesqac, 340
£t monimenta yiram couBoIm atqne ciere^
Exanimare honnnes, pecadee prostcmeie paasim ;
Cestera de genere boc qna vi fiicere ofluiia possimt»
Expediam, neqne te in promissis plora morabcH:.
Falmina gigni de crassis, alteqoe, patandom est^ 245
Ifabibas exstroctis : nam ooelo milla sereno,
Nec leviter densia mittontar nabibns maqaaB.
Nam dttbio procal hoc fieri manifesta docet res ;
Quod tunc pcr totam coaarescant aera nabes
vi etmsienif ui quemfi di$uicire iurre$; efotriert d&mM; abitrukm fignm H fm.
M9 ; tMV€r$ €i wmt^QSiltr€ MMtflMWni MMtlNMI ; ftttCtm h9HtUt€9 ; Cf MMfM^ JfTO*
/ligtre peeom ; qma taBdeai f^ieniki queoMi ej/leere aimUiu fjuemeiij iiim tlbi,
ne^e ie umpiuu reitardabo in poUieiiaiumilme meii. Credemium eti fukmna
generari ex uubiUeepietUt ei dlie eumulaiis aliis snper alia. Namqme nuUa unquam
vibraniur e eeglo ptfro, iie^ii^ e nubUis parum denaaH». Quippe eienim tine duH^
ree clara menairai idfieri^ gaui iune nmbHla denmatHwr ex mad parie ptr iait
Qrypk, Nard. P.~280 diteindere daidam.^946 iigna Vittd. mgnm Vott. vet.
->-Ml demeUn P, Vow. Yet ct edd. viilg.--84a de genU kaequiniV. td. Th,
Ra. |MMwU P. V. ed. Bodl. O. Miw. B. 1. 8. Cant. Orypb. Nard. Sw. poemu»
^lg.— 844 «edeest V. ed. Vlad. BodL O. Mus. B. 1. 8. Gryph. Nard. Baa»
Vos». L. B. neque quam in Voss. vet. netiue quem in Voss. marg. — ^845 gtgiii de
Wakef. ex conj. gtgnier e P. et edd. Tulg. gigni e Viod. V. ed. Bodl. Voaa.
▼et. et L. B. Mus. B. 3. Ferr. Th. Ra. V. marg. 1. progjigiii nr O. prof^rm e
Mai. B. 1. lunic gigni e Cant.— 846 extraeiia P. Vind. V. ed. fiodl. Mns. B. I.
Ferr. Th. Ra. Ald. exiruaia et exairueiia P. in not.— 848 Juee fieri GuoeBd.
NOT^
841 ConiiMtfrt} Pafevs, bene; bec que enim s^is Ivnen tnne Bobb de-
est labefactare, tentare, eiere. Lam- negaretnr, nisi alte exilmctM Mibes
Mnos, deiHOUri) qnast, evertere, de» interpoBerentnr.
stmere. G^rm [Gigvisr] PeetEoe, pro glgnt
844 Neque te, ^.] Sic v. 98. AUe,.,exatrueiia'] Sie vt. 184. et
Pbira] Amplius. I8ft. £t infm vs. 887. H. e. eag-
346 fUMiiiM f%ni de enaakf ifeJ] geratis, ciimiilatis, densia.
His itaque 88. vss. assomlt i. Lucre* 846 Nmn eedo mrfkimaa» ^.] Ba-
ttns ftilmliia generari in nnbibvs dem qoippe est veati, tenrm matiM»
crasstSy densis, el compactis. Gajos umitnis^etfiihniDiBmatemyiiiminMn
i«i ratloiiem reddlt, qnod Arimina sicca exhalatio, haqjail Arislelelea
Don iiant sereno ccslo, aat rareseeii- Meteor. ii. cap. nltim. Esi bac enim
tibos tantnm nabllis obmsbrato; sed sieca eiftaiadoDe lil vendm io aiiK:
dnm nnbibns tenebrosia ebtegitnr* temi metns intaa ia temtlmber,
Sic enim plccns nimbos pr»gDaasqne precallai tooitias» ei ftrimeii ia nabi-
fbhninibns nonnnnqnam marl ariaita- biis.
tor, terrasqne torrefacit omnes. ^u»
DK RB&UM NATURA LIB. VI.
74a
Undiqne, utei teiiebnui omiieia Aoheranta reamiir ^ 250
Idqoisse^ et magnas coeH conplesse cayemas :
XTsqae adeo, tetra nimbonim nocte coorta»
Inpendent atr» Formidinis ora sapeme,
Qaom conmoliri tempestas fulmina ooeptat.
Prseterea, persaope niger qnoqoe per mare nimbus, 3S6
Ut picis e coelo demissom flamen, in nndas
Sic cadity et fertnr tenebris procnl ; et trahit atram^
Folminibas gravidam, tempestatemi atqne procellis ;
Ignibus» ac ventis, cam primis ipse repletns :
In terra qaoqae nt horrescant^ ac iecta reqnirant S60
Sic igitar snpera nbstmm capat esse putandnm est
Tempestaiem altam : neqne enim caligine tanta
Obmerent terras, nisi inasdificata saperne
mhemy ita nt pK^«mau anuekoM iauhnu duendm AdkeruMta, et impUmne ingejKtee
fonAees eeeU. Adeo vmUiu hemriB nigri deettper pendentj tenebri§ atria mUfUerum
«Mrtit aadiqtie, M iisM6iit proeethem imeipii prmparart fidmintL. Deinde pk'
fWBfM atra mtbef etiam ita per etqaer deeidU t» aqmUf mcaifiawm» pieie miaiu»
a cedo ; et iaage a teaebrie dieitwrf et attrakU aigrum nimbum gracemfukniHibue
et fBentis ; prtttertim cuai ipea quQ([ue pabes plena eii ignibus et proceUie^ ita ut
homines in ierra paoeant et eUo repeUmt domoe soas nbi latiteat. lia^ eredeU'
dmm eet nimbum aUe exBiruetum eeae enpra verOeem noetrum, Neque enim nubeo
ehtegertai terrat tantit teniMty ti imii piurtt aita txttrueta forent tupra nmUat^
^^^*^^»^^^» ^
—250 adiemnt arctam»Y. ed. Th. Ka. adierint aera Mos. B. 9.— 261 impiettt
Mas. B. 1. compiexa O.— S59 terra V. ed. Cant Th. Ra.~15S Impendant P.
Ald. ImpendaiU Vlnd. V. ed. Voit. L, B. O. Mos. B. 1 . 8. Cant. Ferr. Th. Ra.
— «i4 upiat y. ed. Th«'Ra.— 266 iimietum Vom. vet. et L. B. Fenr. fubnen
P. Voaa. veC et L. B, Ferr. Tb. Ra. Ald. V. ed.— 257 et fertnr lib. vet.
adkerUt Moa. B. l.ct fertut edd. vplg. ierritprocui Fab.— 269 repletur Gryph.
P. Ald.— 260 /ii<«rea V. ed. Th. Ra. /n ierram O.— ^261 «ttpra neetrum Vind.
O. Mas. B. 1. S. euper a noUrit V. ed. Tb. Ra. tnpera noitrit Ferr. tuper emet»
trum Cant.— 202 aiiam Mas. B. 1. caUne V. ed. Th. Ra.^204 exampio V. ed.
NOTJB
960 CMifw» utai tentbrat^ »g.] Hi
4.. ^m. poaiti tOBt iv. 170. G4Mfiile
ibid. noetras annotationea.
•• 964 Tno^o^ VertUy yentns,
■inilws i^ocelloaaa.
967 Pertur tenebrit peatuf] H* e»
4(saai ia enai-GaU partaoii ^nsserena
est, et sine nobibos.
259 Cttiii ffiiitts] InpriiniSi vs. 224.
260 Htrrtteant] Snpp* homines.
Teeta rifntnail] Domos repetant,
nbi latitent Inuno etiam specos et
caTeoa ingrediantnr ; qood deHberio
traditamest. Sueton.
202 Tempettatem aUam\ Nimbiimi
sen oabem alte exstroctam.
206 Niti uuedificata supeme^ 4-«.]
Sic Tsa. 186. 246. et jam infra ys. 267.
744
T. LUCRBTIl OARI
Multa fordnt multis exemplo nubila sole :
Nec tanto possent venientes obprimere imbri, 265
Flamina abundare nt facerent, camposqne natare>
Si non exstructis foret alte nubibus aether.
Heic igitur ventis^ atque ignibus, omnia plena
Sunt : ideo passim fremitus, et fulgura^ fiunt.
Mle ipso 9ubUit0 : neque pariter ha nubes quirent obruere ierrae ianta pluria, uifaee-
rent ftuvutt exundaref et agroa innatare aqnis, niti aer coneiaret nubiiU alte intedifi-
caiis aliis siipraalia. Ergo cuncialocn nubilornm repleila nmt his ignikue atqua
Msventis; idcirco ubique ionitru et fulgeirafiunt. Namque oetendi tupra nubila
^<^^^^<^»^^^»^^^
Th. Ra. Ittmtiia sole Oassend. — 265 N, t. p. ha$ terraa o. t. edd. Tulg. tanioe ... •
imbres Heins. Mar. ianios P. in not. V. marg. 1. Miitciilff deest V. ed. Th. Ra.
— ^266 Fttjmtfia Gryph. marg. Bas. marg. P. V. ed. O. Mns. B. S. Cant Th.
Ra. Ald.— 268 His edd. vulg. Sic O.plana Vind. Voss. vet et L. B. Mus. B. 1.
NOT^
265 Venientee \_H<ec terra»\ Ita
Lamb. ex vulg. lectionibus. Htte
autem snpp. nubila y>. 264. non fnlmi-
ha, nt niale interpretatur Lambinns.
Pareus vero legit venieniee, Verum
ad quid refertnr ? an ad nubilal non
ftaoe. An ad Tempettatem altam?
multo minuB. Altaa viventee, h. e.
homines, animanies.
267 Si non exatructie^ /|pc.] Hoc igi->
tnr manifestum esti quod fnlmina
non fiant nisi densis et crassis nubi*
bus ; atque ita materia fnlminis iutra
nubes concluditnr. Namque quod
alloqnin Plinius ii. 51. ait, * Catili-
nianis prodigiis Pompeiano ex muni-
cipio M. Herennium decnrionem sere-
no die fulmine ictum fuisse ;' et quod
apud Horatium Carm. i. 34. ut jam
snpra monni, dicitur de Jove, qui
' plemmque per purum tonantes age-
ret equos, volucremqne currum ;' id
sane fide tantnm dignnm est, si,
reliqno coelo sereno, pars alia ad
^oandam horisontis partem nubibut
obtecfa fnerit, e quibns fulminarit,
ant tonnerit.
268 Heie igitur veniie^ l^c.'] Post-
qnam demonstravit fulmen creari in
crassis et alte cnmolatis nnbibnsy
his jam 26. vss. aliis docet et ex igni-
bns, et ex ventis, qnos simul nubes
hal>ent, fulmen maturnm erumperef
qnod acris sonitns, teme tremor«
horror mortallum, gravisqiie imber
seqnuntur. Itaqne censet Lncretiotf
primnm in nubibos esse multa ignls
corpuscnla^ ut supra docuit vs. 205*
Deinde ventum, seu vorticem in nu-
bibiit inclusnm cogere nubes qnasi
in altos montes, et illa ignis e nubi-
bns exprimere corpusculay qnoruoi
contactu accendatur, nisi forte sna
mobilitate ipse calefiat. Tertio, nbi
ventus ille percaluit, matumm ful*
men erumpere, quod nnbem per-
scindat, omniaque circum lumine
perlustret; Quarto sonitum seu to»
nitra seqni; inde tremorem terrse,
borrorem mortaliura ; atque tandem
adeo uberem pluviam, * Omnis sti
videatnr in imbrem vertier «ether.'
OMmia] Supp. nubila; vel, aerit
loca.
969 Posstm] Ubiqne, oempe per
totam coeli regionem; per omDOii
iBtheris partet.
Fr«mtitt0] Tonitraa, mnmiQra, lo*
nitns acres.
DIS RKRUM NATI3RA Llfi. Vf.
74d
Qaippe ct eniiii supera docui^ pennulta vaporid ll!70
Semina habere cayas nubeis; et mnlta necesse est
Concipere ex solis radiis, ardoreque eorum.
Heic, ubi ventus^ eas idem qui cogit in unum
Fofte locum quemvis^ expressit multa vaporis
Semina, seque simul cum eo conmiscuit igni ; 275
Insinuatus ibei vortex vorsatnr in alto,
£t calidis acuit fulmen fomacibus intus«
Nam duplici ratione adcenditur: ipse sua cum
Mobilitate calescit^ et e contagibus ignis.
Inde, ubi percaluit gravius ventosus, et ignis 280
Inpetus incessit ; maturum tum quasi fulmen
Perscindit subito nubem, ferturque, coruscis
-e&neava ewtkmte jiufa corpuscuia ignU ; et oportet ut recipiant phwa etiam a ra»
dn$ eoti$j et a calore iiioruM radioriNii. Postqaam hk idem ventue, qui contrakU
ttttu fartmto illas nubes tn unmmquemqUie mtum tocmn^ eHcuit pbirima corpuecula
ignigy et ntueuit eeae nna cum iUo igne, ventue procelloeue, qui eo ingressuM eety vol^
vitur in prqfundo illaruiny et exacuit fubnen intrineecus in illis ardentibue/onaei-
btu, Etenim vertex inflanmatur dupUci modo : namque priinom ipee accenditur
eua eeUri mohi , et seciindo ex contaetu ignis. Poetea vero quam potestae vortida
cal^acta ett^ aut ubi vehemens vis ignis inddit, tunc fulmen veluti tempestivum
pemmpU repente nubem; et vapor Ulias percussus vcUtat perlustrans suis iMcidis
—270 et deest Vind. sttpra Vind. V. ed. O. Mns. B. 1. S. Cant. Ferr. Tb. Ra.
aupera vulg. ut supra V. marg. 1. — ^271 Semina hac de re Vind. Voss. tuarg.
8emina haedereY. ed. O. Mns. B. S. Cant. Semina ciere Voss. marg.— 87S
Hoc V. ed. O. Mas. B. 1. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Nard. V. marg. 1. Hae
Heins. a^ etas pro eas Cant.*-275 simHis Cant. cmn in eo Gryph. P. Ald. — 27G
vertex Voaa. vet. et U B. — 278 oi^eiidtticr Cant. suA tmn Mi». B. 1. su& nam
edd. Tolg. suapte Oassend. Lamb. Creecb.^279 NobilitaU V. ed. Tb. Ra. e
deest MoB. B. 1.— 280 graviusjam ventus in ignis Gryph. niarg. Bas. marg. P.
Ald. vts venti vel gramsignis P. in not. O. Cant. et edd. Tnlg. graois ventum
intigni Vlnd. V. ed. Ferr. Th. Ra. gravis venti vis igni Voss. vet. et L. B.
^rmibiuveiaiBinsignisM»B.B,\,gralvisventilisvisMuB.B.Z,^2Sl eum quasi
NOTiE
270 6^pefa doeuil Nerape Ys. 206.
Vaperis^iCslons, nt ssspe molrai»
Sie ▼». 274«
272 Eermn] Sapp. radlonim solis.
27S Chmi eo'] Olim in prepositione
com vocnlis m non elidebatur.
270 bmnuatus ibd verteXy ifc,'] H.
e. tmn glabns ventoram int^oroissns
drcMagitor in aere et ntibibus;
fulmenqne Yelot io foniacibas ar-
dentibns parat, acnity excadit.
278 Ipse] Supp. vortez : vs. 270.
270 Coitf ^gt6its] Contactu : iti. 472t
7S5. 741. &c.
280 Percatmt gramus ventoeus [vie
venti] Snpp. sua mobilitate : vs. 279.
VentosuSf et ignis [vel gravia ignis,
ife,] Namqae, e contagibns ignis vla
venti calefit : v. 279.
746
T« UJCRBTIt GARI
Omnia lnmiiiibas luBtnuis loca, perdtus ardor :
Qaem graTis inseqaitnr somtas, displota repente
Obprimere at Goeli videantar templa sapeme. 285
Inde tremor terras graviter pertentat, et altam
Murmara percammt ccelum ; nam tota fere tam
Tempestas cancuasa tremit^ freraitasqoe moventnr :
Qao de concassu seqaitor gravis imber, et ober,
Omnis ntei videator in imbrem vortier SBther, 290
Atqne ita prascipitans ad dilaviem revocare :
Tantus^ discidio nubis^ ventiqae procella,
Mittitur, ardenti sonitas qaom provolat iota*
£st etiam^ qaom vis extrinsecas incita venti
huKhtUnu cuneia loeo. Quem vaporem mMrmur acre mibte^imlur^ iU tAfmmiee»
oflrfi quan diseokiti ffidemitur obruere desuper terras. Hine Aorror percipU acru
ier totM ^errsf, et iMtlrm pertadmnt iifwwiwi eedmm; etemm tehufermefdmkm
hmeemiquaeeiitiutremieeiitfetwmrmmMciemim', Qmm de eememeeieme mgem pkmimj
et eepioem embeeqmitmry Um ttf ieime aJir videmimr eemmerH ts pteeMM. Ei eie pmm^
eepe emdeme voeare itermtm ad ditevtaim. Adea nmgmwm eei memnmmr mi jpo/erlar
mekemumH pfmgat eeiUeet ex dieeohdieme rniiU*, et ez vertiee vemiL FU qmefme
Mmtn, «M eu veiUi percUa exirimeeeme mmpUigU t» imftMi Jkrmam, et pleoam
*^^4
P. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald.— 98S loemey. e4. Th. Ra.-~8S5 ctV.e4.Tk
Ra. videatmr Mos. B. S.— 887 fere emm V. marg. 1.— 888 qme deest V. ed. Hl
Ra.— 889 Qaod e V. ed. Th. Ra. coiicKMtit O. Cant. coticMmff V. ed. Th. Ra.—
890 Ommhm» mi O. Owau at Viiid. V. ed. Vom. vet# «t L. B. Mns. B« 1. S.
Omaif t<a ttf Cant.— 891 Aiqmo Um Pmhm mioe Fab. rreoMri Wakef. m not^
898 Tatdee O. Taato Cant. diend» P. Ald.— 89S perveUd Delph.— 89i Eem
Voea. vet et L. B. lim tk Miu«B. 8. exmim a pr. a. aedlect. recepta supencr.
m
NOTJE
88S iiftior] IgniB.
884 Grart« Joiiila«] Tonitm.
DtipfaM] Sic vf. 130. de Teaicala
rapta*
885 Corfi teinpla] Ccelam : ccbH for-
nicei, nt ait Nonina. Sic ii. 1087.
▼. 491. 408b 1489. &c
980 PertemMt] Percipit, occapat,
pervadit, permovet.
887 Marmara] Tonitraa*
868 r<apMtat] Niiftbaaater.
889 Uher\ Aboodanf et mitltoa»
890 Veriier\ Poetice^ pro verti.
898 Diicitfte] Diacidiam vox Uti«
na est» a verbo diadndo nafa; et valeft
idem quod disciasioi diftjanctioi dis*
aolotio. Sic i. 458^ n. 119. in. 848.
853. dfc
894 Eii ciiom, qmem tNiy^v.] Hia 5.
▼aa. acoindoa el tertiom affert mo-
dam, qoo fieri falmen potat. Nimi-
mm com veotoa extrinaecoa adve-
nleaa peraciMllt nobem praignaMtaBa
matafo fmtOf h. e. ftimiiii : ? el etiam
ciim ventua in aliaa atqae «Kaay <h* e*
in diveraal' partea -dedoeik' mib(Mn
poritev folmine prttgnonlem* Tooc
enim aciaaa nabe ffdmiiietta fortex
dccidity qoo via fert.
£at «fiaM,^tMn,|rc»]
H. e. intevdum etioii vw
Irinaecna ineitaydK.
DB RfiRUM KilTURA UB. VI. 747
Incidit in Yalidam matoro a cnlmiiie nnbem : 205
Quam qnom peracidit, ex templo cadit igneos ille
Vortex^ quem patrio vocitamos nomine fulmen.
Hoc fit idem in parteis alias^ quoqnomque tolit vis.
Fit qnoque^ ut interdum ventl vis, missa sine igni^
Igniscat tamen in spatio, longoque meata^ 900
Dum venit ; amittens in cursu corpora quaedam
Grandia, quse nequeunt pariter penetrare per auras :
Atque alia ex ipso conradens aere portat
Parvola, quae faciunt igoem, conmixta, volando :
fnhmoft jwmjam for^aia; fuem M ventBf per/regU, mMo pmmeru Uh tortts
deeidUf qmod tocamvs patrio vocalnUo/itlmen, Hoe qMoque/eriwr m dwtrdos parteSf
u quaeemmiue scilicet impetue ^ue portalrit iUud. AccidH etiam ui pferumque
impetwo ietiH ptdsue abaque ignc tamen in/Uimmetur in longo cureu et gpatio, per-
iaMfdmm eioTil, t» eureu sno quadam magna eorpuMeulOy qua non poaint simiUter
fruamnptr aiera; et eottigene qnaedam aUa mmma ex ipoo aire^ /ert ea, qua
^»^i^^^^^^sr^^
Ciiiit.— 895 IneeditWnd. ad pro tii Mns. B. 1. vaKda Yind. O. /uJmine P. et
€dd. Ynl9.->897 Vertex Voss. vet et L. B. quam Ferr. V. ed. Tli. Ra. Vind.
Mns. B. S. quod O. Cant. ipatio Ferr. V. ed. Tli. Ra. Vind. Mus. B. 1. ».
eLaiio\ou, vet. a sec. ni. et Latio ascribitnr in marg. Cant.— 298 item fo
Oif. Par. Gryph. Delpb. Nard. Bas.— 300 Igniscat Vind. Voss. vet et L. B«
Mgmjteai Cant. Igneeeat vulg.— S04 Parvula P. Vind. V. ed. 0« Mus. B. i. i.
NOT^
905 JMttre a cuheAne [/nMiie] Sic fnlmen. Potest enim, io^it, ventns,
▼s. 981. qni frigidus est, tamen, dnm fertnr,
996 Igneue Vortex] H. e. foJmeB, ignescere ; namqne enndo amittit
qaod tortnosnm in modum, ac verti- corpnscnla qundam grandia^ dlntnr-
ela iMtarileGidit do itineri Etiepta, nec per aera trans-
. SOT PaityilMMmo* ire facile valentia; novaqoe acqni-
SOB Uoe /H idemy ^.} Hoc Tersii ri t parfolay qnae maxime idooea sint
cmtioetur alter iHe modns, qno, nt ad ignescendum.
dteeeA v». 904. not. Tentus ferens «e 901 Corpors] Atomos, semioa.
4idoceiu oobem In dlversas partee, 909 Grandia] Quse ab ignea no«
oxtrinsecns tantum In eam loci- tora prorsus snnt aMeoa. Constat
deoa perscindit nnl»em, cnjas dbd- enim ignis ex panmlis et snbtillbiis
dlo ftilmeo eadlt torpnscnlis, nt docnit lib. ii.
J09 Fit quofue^uiinierdmnf tfe,] His Per amrae] H. e. per aera, nt ssepe
O^*^ qiartadi affert modom Poeta, monui ; est enim aer nihil aliud, quam
^pio pntat fleri fnlmsn. Nimirnmy flatns extensns.
^oieMMennihilaltnd fere videtnr, 90S Caiirodeiis] Corradens; anti-
^nam ventiis ineemiM : tamen oenset qna scriptlo. H. e. colligens, eonqoi-
etlam Lncretius hoc modo fieri posse rens, someosy petens. Sic vs. 448.
748
T. LUCRBTIl CARI
Non alia longe ratione, ac plnmbea scepe
Fervida fit glans in cursn, qnom^ multa rigoris
Corpora dimittens^ ignem concepit in anris.
Fit quoque> ut ipsius plagae vis excitet ignem,
Frigida quom venti pepulit vis, missa sine igni ;
Nimirum, quia quom vehementi percuKt ictu,
Confluere ex ipso possunt elementa vaporis :
£t simul ex illa» quao tum res excipit ictum :
Ut, lapidem ferro quom csBdimus^ evolat ignis ;
Nec, quod frigida vis ferri est, hoc secius illa
Semina concurrunt calidi fulgoris ad ictum.
Sic igitur quoque res adcendi fulmine debet^
905
310
315
ammixta eoncipiuntignem eunda, Haud diuimili prortiis modo, qualn pUnmque
plumbeua gMniu* caUJU, ubi reliHquens plura cwpuiculafrigoria igne$eit perfiatuM
aerioB in cwrtu suo. Accidit etiamy ut vehementia ipuue ictue aecendai ignemj uH
rigida violeniia venii percuetit absque igne ; eciUcet quia^ ubi vis venti pereuami
valida piUtga^ eemina calorie queunt emanare ex ipeo vento. Et pariter emanare
potsnnt ex iUa re, qute tunc recipU plagam venti. Veluii v. g. ignie exeilUy ubi
percutimus saxumferro ; neque illa corpuacuiafervidi apiendoria minua comveniunt
ad plagamj eo quod naturaferri aUfrigida» Ergo Ua rea etiam debet inflammari
Cant.— S(M FecundafttV. ed. Th. Ra. Ferr. Fervidior O. Mun. B. 1.— 807
eoncipU Vind. Vom. marg. — 808 ipaia V. ed. Tli. Ra. Vind. Mus. B. 1. 8. ear
ipaia O. Ferr.--310 ^nt pro quia V. ed. peHuiU Bodl. O. Cant. percutU Delph.
— 811 eaporef P. Ald. — 818 excipUiUumV,V, ed. Bodl. Gryph. uiarg. Bas.
marg. Th. Ra. Ald. — 818 cedimua Vind. Cant.— 814 ferri eai Vom. vet. et L.
B. ferria Vind. V. ed. O. Cant. aU ferri vulg. aenciua Vlnd. O. aeniiua Cant.
atuiuia V. ed. Th. Ra. aaueiua Mns. B. 1. aentiat Mus. B. 8. iUe Ferr. V. ed.
NOTiE
805 Non aUa Umge raiume^ ^T^.] Sic
snpra vs. 178.
806 Bigorui\ Frigoris. Sic vt. 867.
et Y. 680. 745.
808 FU quoquey ui tptta», ^c.] His
14. vss. quintuin affert modnro, qno
credit creari posse fnlmen. Niroi*
rum, inquit> valet etiam ipse ictns
seu plaga venti validi ad ignem fnl-
minenm excitandnm, etsi frigidns sit
ventns. Namqne tum ex vento per-
cutiente, cnm ex re percussa gene*
rari potest ignis fnlminensy pariter
ac vulgo fit igniS| cnm lapidem ferro
caedimus; scilicet quia ez utroqne
exsilinnt semina ignts. Ita similiter
nisi semina tgnis elicinntnr ex vento,
dnm fertnr,*tamen tepefierl et cale*
fieri potest ita, ut, si forte res per-*
cussa illins impetu opportnna sit
flammiS) ignem facile faciat.
811 Elementa ooports] Semina ig-*
nis ; atomi ignis.
818 Utf iapidem ferro, ife.'\ Sic sn*
pra vs. 161.
814 NeCyquodjt^,'] H. e. qnia fer*
rnm frigidnm est, ideo minns illa ca-
loris semina ad plagam concurmnt.
816 Calidi fuigeria} Ignis fnlminift
igniti.
Dft RVRUH NATURA LIB. VU
749
Obportuna foit si fortej et idonea/flammis.
Nec temere omnino plane vis fngida venti
Esse potest> ex qno tanta vi missa supeme est ;
Quin prius^ in cnrsn si non adcenditnr igni,
At tepefacta tamen veniat, conmixta calore.
Mobilitas autem fit falminis^ et gravis ictus,
Ac celeri ferme pergunt tibi fulmina Iapsu>
Nttbibus ipsa quod omnino prius incita se via
Conligit^ et magnum conamen sumit eundi.
Inde^ ubi non potuit nubes capere inpetis auctum>
820
825
f^ndnty n fortassefuit npta ei paraia ad igmm coooipiendani. Neque ,
j^enitua vioUntia venti poteH este frigida^ ex eo ifood demper mieea eet cuin iantei
tmpetu : jiniiy ri antea in meatu non inftammatur igne^ ealtem edlefaeta et mixta
eaiere tepido eadat» Celeritae autem /«imtnu, et wtUda ptaga illiiujS^, etfuhni»
na ita vdoci eaeufereferunturj eo fnod eie ipea /uLminie ieemieea e nubUm» priua
eentrahit ee^ et aeeipit magnum eonatum progrediendi. Hincy poetquam nuttee non
*rb. Ra. O. Cant. OIo Vobs. vet. iUKn Mub. B. S.— S17 indom^at V. ed. Tli. Ra.
tndomito Ferr. perota raper raBura Mns. B. 2. — S18 Kec tamen Gamend.— 510
exqnaV* Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald. Mns. B. 1. vi mieea Voss. L. B. Cant. V.
raar^. 1. immieea Ferr. Y. ed. Th. Ra. «mtwayind. vie mieea O. vi nixa Mna.
B. 1. vt tamuM vulg. — 320 Qmn tamen Muji. B. 1. m ciirmM P. Mns. B. 1. 8.
y. ed. Th. Ra. Ferr. O. Ald. yind. ei deestV. ed. yind. Ferr. Th. Ra.— S21
Ad yind. O. Mnt. B. 1. 3. eolore Ferr. Th. Ra. yind. y. ed. O.— S22 graiue
ietus Ferr.—323 Ae Walief. ex conj. At lib. ytt Et edd. vul|. pergunt tibi
'Wakef. ex cohj. pergunt eic edd. vnlg. pergunt ubi P. y. ed. Ferr. Tb. Ra.
Ald. eic deest yind. diepergunt O. Mns. B. l. pergunt cum Mns. B. 3. Jam per*
gim# Cant.— 324 tMtta Gryph. «ms O. V. ed. Ferr. Th. Ra. Mctiwyind. —
NOTiE
S17 Obportunafuit eiforte, ^-c.] H.
e. ti forte fuit apta ad ignem acci-
piendnBB.
316 Nec temere^ 4*«.] H. e. nec om"
nino sine causa aut ratione ventus
potest esse frigidus, ez quo tempore»
•eo ex qno loco tanta vi inunissns
cat.
322 Mobmta» anlem fit^ 4-c.] Hac^
taiius de fnlminis natnra et genera-
tione: nunc de ejnsdem mobilitate;
qnse tertia est qotestio propotita su-
pra vs. 218. not. Hoec antem tria
coraplectitor. i. mobilitatem. ii. gra*
vemictnm. iii. celerem folminis lap-
som ad ima« Qoas qnidem qnaestio^
nes interroiscet. Itaqne his 7. vsr.
prioribus asserit fnlminis mobilita*
tem, i. quia folmen tnnc emmpere
ait e nnbibnsy cnm vis valida incussa
venti, et agitatio iUa intolerabilis est
corpori continenti, sen nnbibns in*
ciudentibns iltum ventum. Quaprop-
ter exprimitur, inquit, velnt ea, qna
a tormentis explodnntnr.
325 C<m/t^OAntiqne,procolligit.
8ic vs. 303. ' Conradens/ pro Corra*
dens.
Conamen sumit eundi} Sic vs. 1039..
326 Inpetisi Ab antiqno nomlnati-
vo impes, genit. impetis; b. e. im*
petus. T. 506. et alibi passim. '
tM
T. LUCRBTII CABI
Exprimitar vis ; atqae ideo Tolat inpete mirOy
Ut validis qaae de kynaentis missft ferantor.
Adde^ qaod e parvi», et lasvibas> est elementis ;
Nec facile est tali natorse obsistere qaidqoam :
Inter enim fugit» ac penetrat, i>er laxa viaram.
Non igitur maltis obfensibos in remorando
Hsesitat; hanc ob rem celeri volat inpete labens.
Deinde, qood omnino natara pondera deorsam
Omnia nitantar : qoom pli^ sit addita vero^
330
S3»
foahdt recipere augmen impehu, vi$ ftilmiDis ^icUwTy et ideireoferiur admirMi
wiebiHtate ; vdati ea, ipue puUa de firmi» termentie vokmt, A^iee fopd fnlmeo
eamttat ex tenmbiu «I91W levijgatie primvrdue: et dijfleile eet aUqmd reMere l«K
matmrm. Namque preKterlakitmr^ et permeat per raroe meatue rerum. Ergo mm
emetatur retariande propter plureB aeeunu» obTioii rerum. Propter heie imi*
«SM eadit etjertmr mMi T^temeutiie, Praterea adde fuod owmia pouderaferum»
tur deoreim ex mtwra snay eed uti ietue eet euperadditu$y eeUrUaa gemimatm^ dt
^^«»>#>^.»^»i^^^^
S96 impetuM V. ed. Th. Ra. O. Ferr.— S20 et P. Y. ed. O. Mos. B. 1. 8. Cant
Fern Tli. Ra. Aid. ae vulg.— SSl peraraV, ed. Th. Ra. Vind. per aera Perr.
per aetra O. per etrttta Miu. B. 1. per arcta Mus. B. S. |ier aperta Cant. |ier
aperla Heius. per apta V. marg. 1. — 3SS inier moraiudo Ferr. V. ed. Th. Ra.^
SSS Hmeit at V. ed. Mns. B. S. Cant. Ferr. Th. Ra. eOeri deestV. ed. Tit. Rft.
amli O. eeH Mos. B. 1.--SS4 naturm P. dMrm» Vind. Voss. Yet. et L. B. V. ed.
Mns. B. S. Ferr. Th. Ra. deoeum Voss. marg.— SSS ei addita Vind. Mns. B. 1.
NOT£
S27 Inpetel Impetn : ts. S20.
S88 Tormentiel Tormentum genns
est machinamm, qnibns tela, saxa, et
alia id genns mittelNintnr olim.
S29 Adde^ quod e parvief ifc*'] His 5.
Tsa. repetit 11. mobilitatem fhlminis
es tenuitate atomommy quibus oon-
•tat. Sie n. S8§. probant folaien
coostare levibns et teauilHis elemen-
tis. Qno fity nt nihil ei resistat. Hine
grarem ictnm faiminis argnit.
SSO Nee faeiie eet, ^e.] Sic snpra
ta. 228. * Cni nii omnino olMiistere
possit.'
. SSl Jaeermm/itgtl] TmesiSyinter-
fagit enim. H. e. fugit inter omnes
resy in quas incidit, si modo rar«
sltit, et non solidse.
Per rara Tiamm] Per raras TlaSy
perpatenteset apertosmeatns. Hel-
lenisrons. Sie ^ elansa domar^im/ pro
clanste domns : sic * strata ▼iamai/
prostratsB vise. £t alia similia passim.
S32 Obfeneibue'] Occnrsibns. Sic n.
2SS. 4S8. III. 05. &c. Sensns is esttiu-
jns versns: Non igitur offendit in
mnltas res, qnss ipsnm remorarl qne-
ant.
SSS Inpetel Impetn : vs. S88.
SS4 Deindef qaod MMhm, t««] His
5. vss. repetit in. mobilitatem fnlmi-
ais ex eo, qnod omnia corpora gravla
deorsnm ferantnr vehenMti nisn;
qnibns si vis impellens accedat, tmn
ea ferrc necesse est miro, velociy et
mobili omnino impetn. Folmeti «Oh
tem grave est oorpns, desnper cadens
impeliitnr vl venti. . I%c nihil mi*
rnm si obvia qnsBqoe dlsontiat pla^
gis, perfHngat^etevertat. Hincgra-
vem ietnm fnlminis et celerem lap-
smn ad ima repttit Poeta.
DB REItUM NATURA UB. VI. 761
Mobilitas duplicatar^ et iopeius ille gravescit :
Ut Tehementias, et citias» quaeijuomque morantur,
Obvia discutiat plagis, itinerque sequatur.
Denique, quod longo venit inpete, snmere debet
Mobilitatem, etiain atqne etiam quae crescit enndo, 840
Et validas auget vireis» et roborat ictum.
Nam facity nt^ qnaD sint illins semina qnomquey
£ regione locam qoasi in onam cnncta ferantur,
Omnia coniciens in eum volventia cursum*
Forsitan ex ipso veniens tiahat aere quaedam • 846
Corpora, quae plagis incendunt mobilitatem :
IncokNneisqne venit per res, atqne integra transit
Mnlta^ foraminibus liquidus quia transviat ignis.
pii iUa migmit ; ittk nt vdoewM et vuiUnHuBdi^icUUteHlmatu^fUdeoemmiam
rettardni i^soiii, el ferf^ ire oiom saanu OeimaM adde, qiiod^ ^iiia deeeeudU
lemgin^ itmpetu^ debet aedpere veloeiiatem qtue maxime aigeatwrmrogrediendOf
et qaoB adangeat viree wuignaM illiaiy et corroboret plagam qaam iofert. Eteuim
efieitf Mt ea omma primordiaf fiutemaque iUad lubiieo habet, vduti ^reete eemcmr»
raat t% umem regioaem^ eempeUen» qoidem ea omim quee votahiiia suot m eam
matamm Fit quojjoe ut forte deeceadena ducat ex ipeo aere qaepdam corpaeetda^
foa aageaat eeleritatem ictUnu suis. Et ignit fulmiDeos ille deseendit per ree
tUcfeaa, et permeat maUaM ree »alta$f quia tranait per meatue apertoe ; et perrumpit
— atS gladiii pro plagie Nmifasy tiii. S.— S40 quia ereeeit Cant.— t44 mnj-
eieue Cont emficimu Ynlg.-^t45 Portan et P.et edd. Talg. trakU Hav.— S46
hUamhmt Oif. Par. IMpli. tnMiidM O. ineedunt Bodl. Yoss. vet et L. B.
intemdmU P. et edd. valg.-*-S47 venU mtrtee Caat.—S48 tifiildiM Voss. L. Q.
Kard. Heins. Bas. Creecfa, iifKtdis P. Viod. O. Mos. B. 1. S. Caat. Ferr. A14.
HOTJE
558 JHiier] AotiqoitoSy pro ker.
Sie Manilios i. 88. * Fedt et igootis
Itiner coninercla terris.' Vlde No-
nhnn in Yoee Itiner.
559 Demque, quod longo^ i;e,'] His
8. Yss. repetit iv. mobilitatem ezlon-
go impeto, qoo venit et fertar fnl-
men : qim enlra ' longios flerontnr, ea
Bobtfitatem acqniroot eomlo ; ftxlmen
itaqoe dtmi longtas descendit vel con-
jidt i|nasl in onom focom omnes
atomoa^ qnss In 'earsamy qoem loit, si«
■nd femntar: Yd ffortasse venlens
comdit ex aerei^so cnnctas atomos
Yolobiles, qoas Invenlt. Qoo fit ot
awbaitas illins Istendator nt plagis
Yolabniom atomorom aocedeotiom^
aot contracto soarom impeto.
S42 Namfaeit] Sopp. mobilitas.*
Qiue suit ittnif quomque'] Tmesify
qoscnmqne.
S4S Eregione'} Directo, recta.
S44 Volventia'] Volabilia qose ad
corsum et motom eeierem apta sont.
S46- Ineendunt [intendant] Angeantj
amplificeot.
547 IneoUmuieque vmtt, 4^.] His 9.
Yss. argoit et gravem ictom et cele-
rem lapsom ftdraiois ez ejasdem nu^
bllitate.
548 Ltficidiif IKquidis] Apertis, pt-
tenilbiiSy raiis.
75d 1*. LUCRBTIt C^Rf
Multaquo perfregit> quom corpora fulminis ipsa
Corporibus rerum iDciderint, qua texta tenentur.
Dissolvit porro facile eds, aurumque repente
Confervefacit ; e parvis quia facta minute
Coiporibus vis est^ et laevibus ex elementis,
Qua) facile insinuantur ; et, insinuata, repente
Dissolvunt nodos omneis» et vincla relaxant
Auctunmoque magis, stellis fulgentibus apta>
350
355
mMa$ res, uH corptueuhi ip$a fiOmbni impegeriMi in wrpon rerym^ qum ptrte
eonoexa hareni. UqurfacU autem facUe «« et caUfadt tHbUo oiirtim» quia vU
illiiu temiUer constat ex tenuibus corpuscuUe^ et ex levigatis primordiiM ; qum
/aeUe penetrantf et qua ingreeta iubUo di^ientnt nexua omnee, et remittunt vtnF^
cula reram. Et templum cmU edUum sapra eidera lucentia ex omni partej et siinal
^>^^#^»i»»»^>^^^«»
laptdMV. ed.Th.Ra. /t^idwnVoss. Yet. fmiwrtoi Vind. V. ed. Voss. vet. et
3L B. Mus. B. 1. S. Cant. Ferr. Tli. Ra. travolat edd. mlg. trameat Gif. Par.
Delph. iraviat P. Ald. Orypfa. marg. irannolat Grypb. Nard. Lamb. Bas.
tramivU Bodl. traneeat O,— 349 perfregit Voss. vet. Bodl. Vlnd. V. ed. O.
*Iu!i. B. 1. S. Cant. perfringit vnlg. perfigit Voss. L. B,— 850 incedefintV, ed.
Tb. Ra. qute P. Th. Ra. Ald. Gryph. que V. ed. tecta Gryph. tuentwr Cant.~
351 Diaeolvwnt Creech. ed. sec— 356 telie fulgentUms Fab. Sas. apta Creech.
NOT^
340 Cifrpora'] Atomi.
350 Corporibua rerum'] H. e. rebns
corporeis.
Qiia texta tenentur] H. e. qna par-
te res daris8ims,solidissimae et maz-
ime contextoe snnt.
363 Fts] Sapp. fulminis, non an-
tem seris et auri, nt male interpretati
sunt Lambinus et Pareus. Non enim
adeo fulmen penetrat, dissolTit, ac
Uqnefacit aes et aurum, quia ea con-
stant ex parvis elementis ; sed quia
Ipsum fulmen constat ex parvis et
tenaibus corpusculis.
353 EUmentis] Atomis, corpuscu-
lis.
356 Avetumnoque magis^ ifc,] His 23.
Y8s«solvitar qaaestio iv.proposita su-
pra a nobis vs. 218. not. Nimirum
qua potins anni tempestate fulmina
fiant. Respondet autem Lucretius
potissimum generari in autumno et
vere ; qnia n tmmqae hoc tempus con-
stat inter calorem et frigus, qns duo
snnt necessaria ad fulminis generar
tionem. Veris namqne initinm, finis
est hyemis, sen frigoris ; atque prin-
cipium aestatis, sen caloris. Antnm*
ni pariter initium, finis est aistatis,
sen caloris ;. principium vero fayemis,
seu frigoris. £x utriusque porro,
frigoris et caloris pugna censet creari
fulmina Lncretius. Deinde ad ful-
mina nobis procreanda necesse est
nt calor seu ignis, et ventus sen tem-
pestas adsint. At in hyeme desont
ignes : in aestate deficiunt venti. Igi-
tur nonnisi in antumno et vere fiant
vulgo fulmina. Lucretio soffragantur
Seneca, et Plinius ii. 50.. ubi docet
aestate ac fayeme eaienus soluni ful-
minare, quatenus mitiore liyemcy et
aestate iiimbosa semper quodammo-
do vernat vel autumnat. Argumen-
DB RSRUM NATURA LIB. VK
753
Concutitar coeli domus iindiqae^ totaqae tellus ;
Et, quom tempora se reris florentia pandunt :
Frigore enim desunt ignes, venteique calore
Deficinnt, neque sunt tam denso corpore nubes. 360
Inter utrasque igitar quom coeli tempora constant,
Tum varias caussae concnrrunt fulminis omnes.
Nam fretus ipse anni permiscet fiigus^ et aestum ;
Quorum utrumque opus est fabricanda ad fulmina nobis,
Ut discordia sit rerum, magnoqne tumaltu 965
Ignibus et ventis furibundus fluctuet aer.
tata terra emiqwuaaiur p&Hm in auhmiM ; et qwmde teiape»t4Ue$ Jloreeeeniee verie
aperhmt eeee. Namque in Jrigore liyemis ignee d^ficiuntf et iM astate veuti
deetmtj neque nubila in iis temporibas eonataut earpore adeo tpiuo, llaque
qtumdo tempora cati eunt inter utrumqae illad tempas, <iciic omnee diverea cawue
fiUmiua eonveniunt. Namque extremitatee ipea amii ndaeent frigu» et calorem»
Quomm utrumque neeemariMm eet ad faeienda nobie futndna^ ut diecordia rerum
extet^ et ut aerfiurioeuefluitet ingenti tumuUu^ nempe per ventoe et per igne».
^i^»^^<#>»i^»»^^^
Tnrneb. Adv. xzviii. 6. aHta Yulg. et vet. Ub. — S58 tempora eeri» Vind. V. ed.
Th. Ra. tempora veria Y. marg. temporUm» eerie Mas. B. 1. tempora qum verie
Mos. B. S. — ^S39 Frigora Voss. vet. ventique cotore» Vind. ventiaque cahree
Ferr. V. ed. Th. Ra. venti atque calorM Voss. vet. et L. B. Cant. V. marg. 1.
venti ealore» O,—Z60 DeftuntV, ed. Th. Ra. Ald.—Sdl «InifficeVind.V. ed.
O. Miu.B. 1. 8. Cant. Bas. Nard. Ferr. Th. Ra. utrumque Vttlg.~8d2 Cum
qvidam. — 863 iVffiii^tte fiit ipee Heins. 8. frigidu» (eetum Heins. 1. Oryph.
mars. Bas. marg. P. Ald. Vind. V. ed. O. Mas. B. l. 8. Cant. frigu» ad cBstum
NoninSy iii. 93.-365 st« deest Vind. V. ed. Th. Ra. eum rerum Mns. B. 3.
eie rerum Caot.->3a6 veri» pro venti» O. Jh/etu» et Vind. V. ed. Mas. B. 1.3.
NOT^
tum etiam petit ab regionibns, v. g.
Scythia, qnae ob rigorem, et iEgypto,
qnse ob calorem immones pr«stantur
a folminnm ictu. Sed de bis consule
P. Oassend. in lib, X. Laert. de Me«
teorolog.
SteUis fidgentilm» apta [dltd] Alte
flilgenf Ince stellarnm. Sic Ovld.
Met. II. 1. * Regia solis erat subU-
albat alta columnis.'
SS7 Cedi domm»} Coelom : sic ii.
1098.
•61 fnterutraequelutrumque'] Nem-
pe, inter Ignes et calores : h. e. inter
byemem et oBstatem.
li temperd] Tempestates annl.
363 Fretu»'] Picitnr fretnm, i, nent.
et fretnsy I, masc. H. e. mare. No-
nius. A. Ocll. XIII. 19. Porro per
* firetnm ' hic notat Lncretlns extre-
ma illa anni tempora, qos inter u-
trumqoe, calorem et ignem, h. e. in-
ter sestatem et hyemem, intersepi-
ontnr. A similitndine qaidem freti,
quod est mare angnstom intercep-
tom inter dnas terras : fretus autem,
sen fretum, dicitur a fervendo ; quia
in talibns terrss angnstiis fervet et
sMtnat mare.
864 Vtrumque'] Calor et irigus.
Opu» eet] Reqniritur, necessarlum
est. Slc n. pissim.
Velfh. H Var, CUu.
LueretA
3 B
754 T. LUGRBTIl GAfil
Prima caloris eniiii pars, et postrema rigoriSi
Tempus id est yenmm : qaa re pagnare necesse est
Dissimileis int^ sese, turbaieque^ mixtas.
Et calor extrmas primo cam frigore mixtas 370
yolvitar^ auctamni quod fertur nomine tempus :
Heic qaoque confligunt hyemes SBstatibus acres.
Propterea, sunt haec bella anni nominitanda ;
Nec mirum est» in eo si tempore plurima fiunt
Fuhnina^ tempestasque cietur turbida ccelo» 375
Ancipiti quoniam beUo tnrbatur utrimque»
Hinc flammis» illinc ventis, humoreque mixto.
Hoc est igniferi naturam fuhninis ipsam
Eiemmprima pancaloriiy et nHmafrigoriStnmi id tempuSf qaod venmm dicitnn
Qmtpropter ofertet neceeaario iU ree dtipareB praUeniur nUer seipsas, et «f per-
mixta pertwventur. Et MmMi calor jWMtue cum primo /rigore vertihir, quod
tempue voeatur vocahulo oKhiiRitt temporis. Tune temporie etiam dira frifora
pugnmd cum cahre ; et ideo kee pugnm vocanda qnoqne $unt pugoK anni, Neqme
adnnralfHe debet videriy dinea tempeolate mmttafubninafabriceniurj et ei Ivimil-
tuooa proceUa excitatur in iiM^e ; nipidem aer perturbatur pugna ambigua, ex uira-
S\e parie ; nenipe ex una parte tgnibut ; ex aUera, ventie ; et permixia aqua,
ocdiciturpereenUari Mihiraiii ipeamfuiminisjiamntferi; et inapicere qua poten'
'**^^s*
Ferr. Hi. Ra. eakar OaMend.--8d7 et Mus. B. 1. ». ett P. V. ed. Peir. Tli.
Ra. Ald. Vots. veC et L. B. rigorie edd. Jonftio. et Ald. aee. Uquorie reUqai
vet. Ub.—868 Tempueadeet Oryph. Bnarg. Bas. marg. Hein». Nard.— 869 aem
Yoss. L. B. Mttf. B. Ueere* vnig. *e Viod. Voss. vet. eeu res O. rst inter ee
CtMt.ieconturbarequeVin; B. 8.— 870 DeestVind. exiremiB Oif. Par.— 871
cumfertur Heins. S.---878 bdia deestVind. V. ed. O. Mns. B. 1. 8. Fern
Th. Ra. et auni Mus. B. 8. non inutanda V. ed. Bodl. Ferr. Tli. Ra.—
374 mtnansttn eo tum P. Ald. ntlnmi eet in eo$ Vind. mtrton etineosV, ed,
Th. Ra. mjmm st tii «o jam O. Oryph. Nard. Ba». mtmm ^mtivo koc Mus. B.
8. mimm eiineoaic Cant. Heins. 1. V. marg. 1.— 878 de Vind. det V. ed. Th.
Ra« — 876 «Irtaisgitf V. ed. Th. Ra. utrumque Mns. B. 1. sed utrinque a man. sec.
NOTiE
870 Extremue} Lambin. bene ; est vss. ezprobrat modo Tyrrbenis con<-
enimcaioreztremnsyipsaoltimapars jeetoriboi propri« scientim Tanila-
aestatisy qom in autnrano miscetnr tem et errorem : Tyrrheni ntm4}ne'a
cnm hyemis, sen frigoris initio. Pa- Tagete quodam edoetiy cojus et ftibri
reos, extfvmtf. Tagetiei dicti sant, circnmferebaB*
PrtMooimyr^gor»] Snpp. hyemis. tor setate Macrobii. Hiporroaode*
878 Co^fiigunt kjfemee, i^J] Hyems bant partiri coeiom in Tarias partcs,
et sestas pognant inter se. nnde venire folmen observarent:
876 Utrimque} Nempe^et ex parte minas Deorum venditabant,aut pros-
Bstatis, et ez parte hyemis. pera pollicebantur omnia de cmiOy
877 HiMc] £x parie spstatis. pro diversa c<eU parte, a qua faJmea
iUtnc] £x parte hyemis. venerit. His autem mertto varia ol»«
878 Hoc e$t igni/eri, ^v.] His 44. jicit I^ocretiok^ qom jam ex ordmc
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
Perspicerei et, qna vi faciat rem qaamqaey vldere :
Non, TyniieDa retro volventem carmiDa fmstra,
ladicia obcalt» Divom perqoirere menti ;
Unde volans ignis pervenerit^ ant in atram se
Vorterit hic partim, quo pacto per loca sa&pta
Insinuarit, et hinc dominatus ut extuleiit se ;
Qnidve nocere queat de cobIo fulroinis ictus.
Quod, si Jupiter, atqae aliei folgentia Divei
765
880
385
iM/acM^ qMMMii rem, N<m coteni reoohifiUm veqMiequm» nermu TMrrheno$
tafinr^tf Polii«<a«e« Hcreti eoneUii Veonm, at tcutar ex qua parte c<£U voUtme
tgme folmioeiu advenerUy vel in utram pokem ipee centnierii eeee ( mumedo per
loca ctauea iuiraveritj et quomodo inde vieier exeiUerit : aut quid plaga MnMe de
eedo mUsa peeni ojfieere. Quod m JupUer et aUi Dii eeueu$iutU kerreudo ««r-
*^^**^***## *
--^J^9^ f^»^ O.-tSl Ji«MtfiaP.V.ed.Mo8.B.I. Ferr. Th. Ra. Ald.
Oif. Par. Gryph. marg. Delph. Heins. Bas. raarg. Cout. ocadte P. V. ed. O.
Th. Ra. menti V.ed. Vind. Vos». vet. et L. B. O. Mus. B. 8. Ferr. Th. Ra.
meniie rellqai.--382 utramve Mns. B. 3. utram e V. ed. Th. Ra. Vlnd.—8«3
jNirHm V. ed. Voss. vet. et L. B. Th. Ra. paHem vttlg.— 384 domiuatur V. ed.
Th. Ra. Kl fatiderit ee Vind. ut faeuleriet V. ed. Th. Ra. ut attiderit ee Mus. B.
NOTJE
expediemus snis in locis. Itaqne his
8. vsfl. prioribus notat totam artem
lyrriienonim iUornm.
380 Tifrrheua . . carmina'] Tyrriie-
ni, sen Hetrnsei, Italiae popnli, qnos
Tages annos dnodecim tantnm natiM
edocnit hamspicinam. De qiio slc
Cicer. lib. de Divin. * Tages qnidam
dicitnr in agro Tarqainiensi, cam
terra araretnr, et snlcns altins esset
impressu0, eztitisse repente ; et eum
affatns esse, qni arabat. Is autem
Tages, nt in libris est Hetrascorum,
fNierili specie dicltur visns, sed senili
fnisse pmdentta. Ejns aspectncnm
obstnpnisset bnbalns, clamoremqoe
nifijorem com admiratione edidisset,
eencarsnm esse faetnm, totamqne
brevi tempore in eum locum Hetni*
Ham convenisse : tiim iilnm plora lo-
cntnm mnltis andientibns, qni omnia
e|os verba exceperint, literisqne
mandarerint : omnem antem oratio-
sera fnisse eam, qna harospiciiMe
diBciplina contineretur : eam postea
creviflse rebus novis cognoscendis, et
ad eadem illa prineipia referendis,*
Sce,
Retro volveniem'] Revolventem.
381 indieia [Judieia] Parens et
alii; bene. Lambinus, tndtcM; nec
male.
382 Vnde voUme igmiSy ^.] Ht 3.
vss. positi snnt supra vs. 86. Est au*
tem voians ignis fnhnen.
384yiiimiMr<l] Absolute, pro in-
«Innaverit ae. Sie passim loqnitor
Peeta.
386 Qaodj «i Jwpiier, ^.] His ita-
qoe 9. vse. exprobrat i. lyrriieais
harasplcifons soperstitlonem. 8i
enira, inqoit, folraina, non ez legibofl
natnrflB, sed ad Deorum arbitriam
raittimtor de cmlo, eur erge conAci-
ont innoxios, pareontqoe sentibos?
nonne potios parcendnm esset inne-
centibiis, et reisictos infligeodos, ot
eeteris mortidtbus foret acre doeti-
756
T. LUCRBTII OARI
Terrifico qnatiant sonita coelestia templa,
Et jacinnt ignem, qua quoiqne est qaomqne volontas ;
Qaar, qaibas incaatam scelas avorsabile qaomqae est,
Non facinnt, ictei flammas at fiilgaris halent 890
Pectore perfixOj docomen mortalibns acre ?
Et potias^ nnlla sibi tarpi conscins in re,
Volvitar in fiammis innoxias^ inque peditnr,
Turbine coelesti subito conreptas, et igni ?
MMre Bpkiidadei caUtUi iImnm, ei tibnmi JUunnuu in qmmiemmgmi pvim p/ocd
ad(ffu illornm, quatt igitar non effiewnt^ %t %i owmee^ ^ici iioii eatenmt eUn nb
emimido eriminef pereneei fnlmine vammU igneefuigetri de peetere suo tmnafixoy
qiiod sit doeumentmnforte ceteris hominibne 7 Et contn, cnr innoeen$j et con»
•etMC eibinMlHue rei nifemdm magie itKeMtnr^ et in^^lieatur in ignee, et eAreptue
1. ut faeUe erit ee Mus. B» 8.->S88 igneie edd. wHg. fuo quaique w\ emque eet
O. Cant. OHO indueit P. Ald. quo in quee eet Vind. quo inqkie (i. e« imguit)
ee V. ed. Th. Ra. 9110 inmte eet Yoss. vet. et L. B. Mnt. B» 1. S. at qua eOe eet
Vou. marff. volimlasP. Vind. V. ed. Voss. L. B. O. Mns. B. 1. S. CanL Heina.
2. OaiKend. Ferr. Hi. Ra. Ald. vobtptae edd. ▼ulg.— S89 advereabUe P. V« ed.
Mni. B. S. Cant. Gryph. Nard. Bas.— S90 iciu V. ed. Mus. fi. l. Cant. Gryph.
Nard. P. habeni V. ed. Th. Ra. dent Mns. B. 1. edant Delph.— S92 st pro eUd
Cant. eoneciue jure V. ed. Th. Ra. nuiUe mbi turpie eoneeUu rei edd. vulg. — S96
eum pro tum V. ed. Th. Ra. eon brackia eutfticiunt Vind. et edd. vulg.— -897
NOTiE
mentom? censet itaqae non a Biis
mitti fulminay sed ez naturalibus
cansis fieri.
S87 Terrijleo eoniiu} Tonitm. Sic
▼s. 154.
Cetleeiia templa] Ccelnra*
888 Ignem lignee^ Fnlmina igm-
fera : ts. 877.
Qiui [9M0] quoique eet quomque eohmtae
[mdi^tae] Ita Lambinns. £st antem
tmesis quocumqne. Parens wtrOf
quo dueit quemque uotuptae» Alii pro
vokqdae legunt vohmiae,
S89 Avoreabik] H. e. quod aversari
debent homines. Sensnsest: Cur
Dii non faciunt» at qaicumqae a ne-
fiirio et horreado scelere non cave-
rant, seo non abstinuemnty ii per-
cnssi fulmine halent flammas fnlguriSy
ac flammis conficiantur, ut ceteris
hominibos documento sint atque ex-
emplo? innocentes vero potins ful-
mine percntiunt? sic Aristophanes
Nf^. * Si Jnpiter fulmine perjaros
petit, qni fit nt Siroonem non inflam-
marityneqne Cleonymom, neqne The-
odornmP atqui Talde sunt peijnri:
sed templnm suum petit, et Sunium
Athenarnm Promontorinm et qoer-
cus magnas. Qnamobrem ? non enim
qoercus pfjerat.' Orseds snpersedi
brevitatis eausa.
Qiiom^] Tmesis, qnibuscomqae.
S90 Haient ledant] Parens; at
Lambinusy halent, Idem seiisus.
892 iyiiUa[iyiiU0]Geniti¥.pronal-
Uus. Antique enim dicebatur, nollns,
a, um : genitiv. naili, ae» i. Nunc vero
nuUios.
Coiuetiif [Censctv'] Conscios, metri
caosa.
89S Inque pediiur'] Impeditorqne.
894 1V6tiie emleett] Vortice fol*
minis
B RBRUM NATURA LIB. VI.
757
Qoar etiam loca sola petant^ frastraqiie laborant? 395
An tam brachia consnescaQt^ firmantqne lacertos ?
In terraque Patris qaar telum perpetiantar
Obtandi? quar ipse sinit^ neqae parcit in hosteis?
Denique, quur namqaam coelo jacit andique puro
Japiter in terras falmea^ sonitasque profandit ? 400
An, simnl aq nubes subcessere, ipsus in asstum
JDescendit; prope ut hinc teli determinet ictus ?
In mare qoa porro mittit ratione ? Quid undas
repeute wniiee etftamma eetleeli 7 Qnttre ipiopie Dii percnHimi deeeria (oea, ei
ne^uieqtum tmpeidwiU laberem? am twne exereeni saa braehia^ et roborani enoe
lofiertoi 7 Ei qmare eimmi epieaiam pairie coelestis hebeeeere tn ierra 9 qnare
ipee pater coelestis perpeiiturf nee reeervat illad eoutra snoi koetee? Taidem^
faare JMpiter mmquam vibrat faiaienf ae epargit tonUru in terraede emlo eereue
ex omui parte 7 aUj etatim aique nubila eubienmt coelom, ipee tuue delabitur tn ea^
ut ex hie propiue deeiguet plagae epicuti7 Quamobrem quoque jacU falmeD m
«^«^^#^^
£1 temg matne P. in not /» ierra atqae petrie snpencrib. Vosi. vet. ealum pro
telum Y. ed. Tli. Ra. O.— S98 eint Cant. a pr. m. atque V. ed. Tb. Ra.— 401
ygme m aetum P. Voss. vet. et L. B. Cant. Oryph. Bas. marg. ipee in teetum
Vind. Mas. B. S. Nard. Bas. Bodl. ipee iu hetetum V. ed. Th. Ru^ipeeetin ^eetum
Mos. B. 1. ipeeque eeetum Ferr. ipte in eae tum edd. yalg. — 402 obU P. Ferr.
NOT/B
396 Quur etiam loea sold, 4*^.] His mo8,et inaniamnrmaramiscent?'
4. Tss. argoit ii. folmen non a Diis,
sed ex caosis natoralibos fieri. Alias
enin, cnr Bii tela soa perdi patinn-
tary dam ea torqnent in deserta et
solitndines? Cor Japiter ipse obton-
di sinit tela soa in terra, nec reservat
tm in hostes perdendos? Ridet qoip-
pe lAicretias Tyrrhenoram haraspi-
ciDam.
Petuut} Supp. Dii folmine.
M6 Ceneaeecuut'] Parens; b.e.con-
■aefacinnt, exercent. Alii, eutfaci»
mut.
S97 Patrie} Jovis.
998 Ipee'] Jopiter.
/» hoeteie'] Scilicet perdendos.
Kamqne, nt ait Virg. JEn. iir. 208.
« An te, genitor, cum ihlmina tor-
qiies, Neqaicquam horremos ? caeci-
qoe in nabibos Ignes Terrificant ani«
S99 Deuique^ quur numquamf t^,'] His
6. Tss. argoit iii. fulmen non ad Deo-
mm arbitriom, sed ez legibus nato-
rse fieri. Namqoe si ad Deorum ar-
bitrium fierent, car Igitnr nonqaam
fiont sine nabibasy sine murmure;
car seque cadunt in mare ac in ter-
ras ? Quid peccayit mare, ut fulmine
percotiatur?
Fiiro] Sereno ys. 247.
400 Stmitue] Tonitrua.
40S In mare qua perro^ tfc^ Sic Ci-
cero de Divin. ii. ' Qoid enim profi-
cit, com in medinm mare folmen jacit
Jnpiter ? qnid com in altissimos mon^
tes ? qaod pleromqne fit. Quid com
in desertas solitadines ? quid cum in
earnm gentiom oras, in qoibus liaec
ne obserrantar quidem ?' &c.
758 T. LUCRETII CARt
Arguit^ et liqaidam molem^ camposque natanteis ?
Prseterea, si volt cayeamus fulminis ictam, 405
Quur dubitat facere, ut possimus cernere missum ?
Si nec opinanteis autem volt obprimere igni,
Quur tonat ex illa parte, ut vitare queamus?
Quur tenebras ante^ et fremitus, et murmura, concit?
£t simul in multas parteis qui credere possis 4L0
Mittere ? An hocc' ausis numquam contendere factam,
Ut fierent ictas uno sab tempore plures ?
pelagu»? Quid aeautU aqma»f et ma»tam JUddamf ei plaaitiim /UatamUm aqab?
Demda^ §i plaeet illi ut evitemaa plagam /klimjiiff, fmare ambigii ej/ken^ vi pfea*
mMpidereiUndydmmjaeitur? Sin antem piaeet illi cenJUere flamtaie nm ino*
pinaiUe9f foare ianat e» iUa parte^ qua fulminat^ itf poeeiwtaB eeHarefaimeM ?
qaarepriu» cemeUai eaOgime» et ttrepitu» et toniia»? Et qaamedo fit ut fueaeeredere
Ulnm jaeere fblmeD uaa m wmkae parte»? on potett tieri ui audea» negare koc
unquam e»»e/aetum, scilicet ui pturee ietu» fnlminls mttterentur t» iiiie tempon?
V. ed. Th. Ra. Ald. teU P. in not.--406 Propterea Voss. vet. et L. B. O. Mns.
B. S. Cant. Ferr. Propter Mns. B. l. ei enmt Vind. siaaj^ V . ed.Th.Ra.si nuM
Ferr. Jmcit Voss. vet. et L. B. eenum O. Mns. B. 1. »evii Mns. B. S. jcvi ut
Cant.— 407 prrmere Mns. B. 1. perimere Mos. B. ft. ael pro toU Voes. vet« —
411 Aft^ttcr P. in not. kae Mus. B. ft.— 41S Et V. ed. Tb. Ra. Ae O.— 416
NOTiE
404 Camposficf nataniei»'] Aquora partes. Qoi vero credes id fieri pos-
maris. Sic saepe loqoitor. se ab Jove? Qnod enim id ssspe eon-
406 PreBterea, ei voUf ipej} His 11. tingat, res ipsa manifesta piemmque
▼ss. argnit iv. fnlmen fieri ez cansis docet, natura scilicet ita jobente^ si«
natnralibns. Quod nt ostendat, nti- cnt uno et eodem tenipore pluii ia
tur boc dilemmate, qood vocant: si moltis regionibus.
Jnpiter ad arbitrium sunm fulmina 409 Tenebra»] Nebnlas, nubes.
jacit, vel ante ▼nlt dennntiare nobis ilfvnRMra] Tonitrna.
et prsBsignificare folrainis ictnro, nt Coneit] Dlcitor concio» is, et con*
ab eo caveamus ; vel vnlt nos nec cieo, es.
opinantes opprimere. Sl prsmonere 410 Et eimml t» nmlia», S^e,] Sen*
nos volty cur non facit igitor, ut ful- tentia horum 4. vss. haec videtur esse :
men ab eo missum cemamns ? Sin Vel dices Jovem uno et eodem tem-
antem nos imparatos opprimere in- porefulmen mittere in plnrespartes :
tendit, cur ex certa tantum cceli par- vel negabis. Si dices, quomodo id
le tonat, a qna nobis possomus ca^ persnaderi potest cuiquam ? Qui
vere? Deinde an audebis aflirmare enim Jupiter snfficeret ad tot fulmi-
Jovem posse mittere plura fiilmina in na torquenda in tot diversa loca? 8i
diversas partes uno eodemque tem* negabis, tamen contlngit ssepe, ot
pore ? Ad hoc enim ut oos inopinan- folmen cadat iu diversa loea, sieot
tes opprimerety uno sub teropore de- plnit in diversis regionibos.
beret jacere mnlta fulmina in multas 412 Ictu»'] Snpp. fuhniois.
DB RBRUM NATURA LIB. VI. 759
At saepe est namero factam» fierique necesse est»
Ut ploere in multis regioDibus, et cadere imbreis,
Fnlmina sic uno fieri sub tempore mnlta. 415
Postremo> quur sancta Deum delubra, suasque
Discutit infesto praeclaras fulmine sedes ;
£t bene focta Deum frangit simulacra, suisque
Demit imaginibus violento volnere honorem ?
Altaque quur plerumque petit loca ; plurima quo plus 420
Montibns in summis vestigia cemimus ignis ?
Quod snper est, facul est ex hiis cognoscere rebus^
Vemm Idfrequenierfaetum eaae^ et opartet Htflaif nempe ut, ekut pluU et pharia
deddunt m vUtrilm regumilms, ita muUafulmina generentur in uno tempore» Deni-'
9«e, qmare JnpUer Ipse di^ieit haetiU fubnine augutta tempta tPeerim^ ei pro-
torias iMf pJehrae adee 7 et ferrumpit eiatua» Deerum arie eiaberuia$f ei teUU
konorem eme eimulaeris per piagam adeo fB^^umekiem 7 Ei ^iuare eapiueferU eum»
maloea? ll,t quare wdemus pimimae notae ietim» igme fuhnlnei M aUie mmdibue 7
QuedreUtpmmeetf haud diffieile eet aguMeere ex Utie relme Preeteraef quoe Gneei
dihbra Cant.— 419 vohere V. ed. Th. IU.^20 pUrumque petitiora Yind. piu-
rimafuo pbte Oiyph. P. Ald. pbuima quam ptue Ferr. phuimaque phu V. ed.
Gif. Par. Nard. Bas. pkuimaque h^uelAmh, et edd. TQfg.— 428 Preeterae vet.
NOTJE
413 Smpe eei wumerol Tmetit aae- prestere, eolwDBa, ▼ortice, et tur-
peoamero. bine agit Poeta, quod ett noyum me-
416 PoetremOf quur eaneU Deum^ ife,] teori genus. Orscis dicitnr npiy(rrV»
His 6. vss. arguit v. Lucretins ful- quasi inflammans, aut tumefaciens,
men non ad Deorum arbitrinm iieri. aut fervefaciens. Quod ut intelligas,
Aliisenjme«rJnpiteriptesoas»des, distittgaendam tibi ett cum Aristo-
templa, simnlacra, aliornmque Deo* tele lib. iii. Meteer. et Plinio ii. 4S.
rnm imagineset statnas bene ftictas interecnephiam,prestera,t7phonem,
Ivlmine discuteret? Delnde, cum et fnlmen. Cmn enim b«c omnla,
pleramque cadant fhlmina In altos tonitrn, fnlgnra, ecnephias, prester,
mootes, nonne potius credere est fi- tjrpho, et fuhnen nihtl aliud siot,
eri oatnralibns ez cansis ? qnam flatns sen venti, distingoeodum
Deum] Deornm. Sic vs. 418. est ioter isthtec. Itaqoe si veotos
417 Sedee] Temphi^ «edes, pnt»Ca- teooior sit, ac miontatim sparsimqoe
pitolitin. Sic II. 1100. et seqq. diffhodator ac diflletor, edlt tooitroo
419 Votnere] Vuloere : h. e. icto et folgnra. Sl deosior, orebrior, et
ftifaDiols. mioos teoois foerit, gigoit procellam,
4M PiHrmia qu» piue [piurimaque qosOrsecisdicitor^EKM^oiyhocest,
ktgue'] Larabinos, bene. Parens vero, sine ploviis, nt alt Plio. ii. 48. Si
piurimaque ptar. Qoasl sit venus ful- vero veotos e oobe erompeos iocide-
MfM, ot ait. rit io veotos alios erompentes ex aliis
4S» Quad euper eet^ 8pe.] Hactenns nubibns, sine igne, fit aot vortex, ant
4le Ihlmioe. His aotem vss. 28. de tnrbo, qood Orsecis dicitor rv^ :
7fl0
T. LUCRBTII GARl
npn^f»s Gndei qaos ab re nominitaraiit»
In mare qua missei yeniaat ratione sapeme.
Nam fit, at interdam^ tamqaam demissa colamna, 425
In mare de coelo descendant ; qaam freta circam
Fervescant^ graviter spirantibas incita flabris :
Ety qaseqaomqae in eo tam sant deprensa tamalta^
Navigia in sammam veniant vexata periclum.
Hoc fit^ abi interdam non qait vis incita venti 480
Rampere, quam cepit, nubem ; sed deprimit, ut sit
In mare de coelo tamquam demissa columna
Paallatim ; qaasi qaid pugno brachiique supeme
«ocovcnnl ita o^ illonim ffeetm ; icilicet ^ Modo pnM dmnper cadtad tii peU»
guM, Namqw* aeeidU^yi aUqmimd^ vehUi co/wniia MtMS de ceda vemai im pehgue;
ctrM 91MM Moria exeUeim vemiUJUmtUmM vekementer eametvmiy ei omme» wmet,
fute imu mmI comfrehemem ts taH tmrbbie^ Idtrfaetaia Utaummi extremmR dieeri-
Mcii. Hae aatein aeeidUf emm aUquaMdo vieUniia exeUaia veati mtm vaUt feifrUi^
gere webem^ <pmm mueejpU rompere : eed demUtU eam, ita ut pedetewiUm eU tfe-
preMn de eiU Ui pelagiu vdiaii eekmma^ uieireB aUjua delrudaiar deeaper Memi»
•»«s#v#^##
cxempl. GraU V. ed. Th. Ra. Vlnd. Grai Cant— 424 m»«t V. ed. Th. Ra.-^
425 tamcicm Vind. iamium Mos. B. 1. tum eum Mos. B. S.— 426 deocaidatil O.
dieiciidat Mos. B. 1. dtccciidaf Mns. B. 9. deeceudai vulg. qua Mus. B. 1. 3.--427
tjictta P. O. Mns. B. 1. Cant. Xacila V. ed. Bodl. Voss. vet. et L. B. Mns. B.
2. S. Ferr. Th. Ra.^428 cm» fme P. V. ed. Th. Ra. Ald. Iimi »1111 Mns. B. S.
Cant. Oryph. Nard. Bai. Ferr. depreheuea P. V. ed. O. Ferr. Th. Ra. Ald,
depreumt ¥nl(.— 4t0 «mtef V. ed. Th. Ra. fwmliif Mos. B. 1.— 4tl ccptl Vind.
NOTJE
¥ortcz qnidemy il Iraforem edat;
tnrbo Tero 11 nnllni fiat fragorysed
quidam tantnm stridor. Sin autem
Tcntns, nbi e nnbibns enipit, arserity
accensnsqne fnerit, fit prester, qni
Gracis dicitur vptiariipf qnasi * com'*
bnrens contacta pariter et proterens/
inquit Piinins dtato loco. SiTontus
nouy posteaqnam e nnlm erupit, ig«
nem conciplat; sed, com primom
nnbe exprimitor, ardeat, fit fnlmen
qnod Gracis dicitur Ktpmptfs. Si de-
niqoe yentus ille non potest frangere
nubem, sed emn deprimit deorsnm in
terram aut in mare, tnnc fitcolurona.
Itaque his 28. ym. dispntat Lucre-
tius de his presteris variis generibns»
Videtor enim ▼octre hmc meteora.
nempe colnmnam, turbinem, et Yor-
ticem, qnasi presteras qnosdam. Hl|
igitur S. Tss. prioribiis ait lacile esse
ex dictis oognoscere nataras, cansas>
et motns prestemm.
428 Ab rc] Ab effectn. Prester
enim qnasi inflammans, infians, tome*
faciens» ac fervefaciens dicitnr.
42$ Nam JU, «1 lalcrdMM, 4«.] His
10. vss. expltcat quid stt colnmna, et
qnomodo creetur. Nimimm, cnm
▼entnsin nubibus involntus emmperft
nequit, tunc deprimit nul»em deor»
snm in modom columna.
427 Fcrvesctml [Fcrmsnml] A Ter*
bo fenroy is, tertim conjng. Alii, /ir«
«esciwl, a verbo ferveo, e», secoiidsn
coiuog. Utramqoe enim dicitor.
DB RBIIUM NAtURA LI6. YI. 761
Conjecta tradatar, et extendatar in nndas :
Qaam qaom discidit^ hinc prorampitur in mare venti 435
Vis^ et fervorem miram concinnat in andis.
Vorsabnndas enim tarbo descenditj et illam
Dedncit pariter lento cum corpore nabem :
Qaam simal ac gravidam detradit ad «eqaora pontiy
lUe in aqaam subito totnm se inmittity et omne 440
Excitat ingenti sonita mare, fervere cogens.
Fit qnoqae, at involvat venti se nnbibus ipse
Vortex, conradens ex aere semina nubis ;
Et qaasi demissum coelo prestera imitetar.
Heic^ abi se in terras demisit dissolnitque, 445
€t mnbua hrackuy et effundahtr auper aqua», Quam nnbem M vioUniia vetUi
perrupitf pattea prendt im teqaorf et efficit admirahiliem teetmn im aqme marit.
Namqae tmrbo dietwrbaturuB concta delabitwr, et abripit secam quoque nubem tttam,
qn« fertnr tardo cum eorpore, Quam niibcm etatim atque plenam ventis tnrbo'
tUc depreesit in eampoe natantes morts, tlfe repente pracipitat ee totmm tn undaa^
et perturbat totum peUiguef fdeienB mt ittmd exeeetuet tmmaiit micrmi<r«. Acddit
etmmf mt interdnm tmiio venti ipee ae impediat in nubiHe^ coUigena eorpuaeuia nmbia
ex ipao aire, et nt vdmti eenemletmr preatera waiaaum de eeelo. Igitnr cnm u tnrbo
^*^^^^*^^^^^
Cant. qma eapiJt Gassend. cmm ceepU V. marg. 1.— 488 hraekHaque O. Mos. B. S.
U6 kue Cant.prormNpii Mns. B. 1. ventme Vom. yet. — 489 detrudit P. Voss.
L. B. O. Mns. B. 8. Cant. Ferr. Ald. Gryph. Nard. Bas. detendit V. ed. Tb.
Ra. detrueit edd. vnlg.— 448 eeiiltff e Gryph. Nard. Bas. P. V. ed. Ferr. Tfa. Ra.
Ald. venti m e P. in not.— 448 Vertex V. ed. O. Mos. B. 1. 8. Caot. Voss. Tet.
Ferr. Th. Ra. concandema V. ed. Tb. Ra. oera V. ed. O. Th. Ra. aere Cant.—
444 amtttetmr Vind. mmtetmr V. ed. Ferr. Th. Ra.~445 dtmlsti Cant.-44d
NOTJE
488 Quamquamdiacidit, 4*6.] His 7. qne yersat omnia.
Tss. ezplicat, qna ratione fiat torlm, 442 Fit quoquey til, ifc.'] Hit 8. tss.
qnod genns est procell» Tehementis. rellqnis docet, qna ratione Tortes
Fit antem, inquit Lncretins, nbi vis fiat. De qno sic Plinins ii. 4& ' Sin
Tenti perfringens nubem, jtm non vero flatos repentini depresso tinn
amplins inclnsa, sed convolnta et arctins rotati nnbem effregerint, sina
Tolntabnnda extra nnbem tnrbat igne, hoc est, sine fnlmine, vortioem
fnnditns omnia, nndas ezcitat, radi- facinnt.' Est antem Tentiit circnm-
citns eveliit arbores, Sec, actns et circnmvolutns.
486 Conctmial] Efficit. Nonins, 448 CornioiiMi] Comdens, h« e.
' Concinnare, a cinno potionis genere ooUigens.
ez mnltis liqnoribns confecto.' Sic 444 Et quaai » • , preatera iwdtetmr'}
vt. 1116. et IV. 486. 1876. Fit enim tine igne vortex ; at prettcr
487 ForM6imdt(i] Non inclnsns,sed ardet simul et proterit.
jam Jam eztra nnbem emptot, tusde-
»68
T. LUGRBTII GARl
TurbiDis inmanein ¥101 proYomit, atqne pt ocdlat.
Sedy qaia fit raro omnino> monteisqne necesse est
Obficere in terris ; adparet crebrius idem
Prospectn maris in magno^ co&loqae patenti.
Nubiia concrescnnt, nbi corpora molta volando, 450
Hoc snper in co&li spatio, coiere repente
Asperiora ; modis quao possint indnpedita
Exiguis tamen inter se conpressa teneri.
▼enti depreMtit te m lm««, et ditnpazii «e, ev9mU karribiUm doUntiam tempeMu
et vortiei», Feruni, ciun id ii^frequenter prorsu» aecidai^ et cum necesearium nt
ut m terris mmUea AeteiU^/requentiua idem videtur in vaato eempeetu mpmris^ tt
in aperto conspectu eedL Nubee autem coguntm-^ cum pburima eorpueeula mmuB
Ueigata tubito couveneruut voUtando subttme in hoc epatio cctlit aua tmpUcata par'
vie modie puant tamen matno inter ee eompUxa connecti, Uac faciMnt pirimo
TMine» Cant. «aMMnetii V. ed. Hi. ViM.promovit Vind. O. Creech. ed. sec pro»
ceUat Bodl. Vom. marj^. Vom. vet et L. B. proceUa P. et edd. vttlg. — 448
Officeret in V. ed. Vind. qgkeret Mus. B. 1. Ferr.— 450 JubUa Mns. B. l.~
461 coire V. ed. Tli. Ra. vind.--46a yao V. ed. Bodl. Ferr. Tli. Ra. poeeeut
Oif. Par.— 46S Ex ignie V. ed. TIl Ra. «Mi|reii«M Cant. om^ciim edd. ▼nlg.
NOT^
446 TVrMfiw] VenUvehementioris. Pntat igitur i. nnbes concre«cere
447 Sedf ^ma JU rarOf tfcl Docet potse es atomat ipiini aerisy qnm h*
Lncretins vorticem MKpius in mari, gnriii sint aiperioribus. Aer qolppe
qnam in terris fieri. Officinnt enim
montes, ac Tlm illlus infringnnt:
mare vero, quia patens et libernm,
vim illius totam recipit. Qnanqnam
frequentiores etiam vortices fiont
Florenti», et aliis in regionibns ter«
rarnm.
449 Proepectu mariein magno] H. e.
in lato mari, in qno major est con-
spectos, quam in terra, propter aqua-
mm seqnalitatem et planitiem.
460 Nubita concrescunt, i^e.'] His
jam 44. vss. seqq. agit poeta de nn-
biom geoeratione. Harum autem ge-
neratlonis triplicem modnm refert. i.
His 8. vss. prioribns ait se in ea opi-
itiohe esse, ot nnbesfieri credat, cnm
asperiora et minus levigata corpus-
cttla, boc est, atomi, snrsom latae con-
nectmitnr, et cohsrent paulatlm in
crassam molem, modicis ciendam
ventis, vehcmentibus difijiciendam.
constat ez atomis corpore et fignra
dlversis. Prfttermittitantemmodomy
qno Anaximenes, Plutarcbusy et Se^
neca voloerunt nnbes creari ; nempe
per ipsam ex aere ipso concretionem.
Anaximenes enim volnit omnia ex
aere gigni. Plntarch. iii. Plac. 4.
vocat nobes, Atpot xax^irras^ ' aeris
Incrassamenta :' Epicnms vero apnd
Laert. ttepos irc\4<rcct, ' aeris cnmnla'
tiones.' At Seneca ir. SO. * spiMitu-
dinem aerls crassi.' Non vnlt enim
aera lllimnm poMe concrescere in
nubes, quia tennlor est, et sine hali-
tibns, propter qnos valeat densari in
nnbes.
462 IndupedUa [endopedUal Pro
impcdita. Sic i. 241. ii. 201. v. 874.
Ste,
463 Conpreesa [coinpreiiM] Aiiu,
compresM*
J
DB RBRUM NATURA Llfi. VI.
763
Hsec faciaat primam pacras conftiiitere nabeis :
Inde ea conprendont inter se, conqae gregantar, 455
Et conjun^ndo crescunt^ ventisqae ferantar
Usqne adeo> donec tempestas sasva coorta est.
Fit qaoqne^ ntei montis vicina cacnmina coelo «
Quain sint qnoiqae magis^ tanto magis edita fiunent
Adsidue fulvee nnbis caligine crassa : 460
Propterea^ quia, quom consistunt nubila primum,
Ante videre ocnlei qaam possint tenuia, ventei
Portantes cognnt ad snmma cacumina montis.
Heic demum fit^ atei, tnrba majore coorta,
£t condensa atqne arta adparere, et simul ipso 465
Vortice de montis videatnr surgere in aethram.
Nam loca declarat sursum ventosa patere
towef iieMis ememure: dimde ea een^jwkfunt $e nmhi6, et eemeUUmhtr^ et etm"
grtgtmde ttt^eHhtr^ et twndimparitmtMrJUmlmey mequedmn aerie turbo ventt mdve
eet. Aeeidit etiamy «t qmmto pUe pdque vertieee mentie propinqm eint eeriOf tanto
pUu $dH eemtimmjkmigeni de epietiefwme mAie eiUmMUe ; eo qimdy M etotim nwbee
eoncreeemetf prtnequmm oaM qiemU cemere iUas adhuc exigtuUp Jlatueferentee com-
denemU illas m uUie vertieibue montie. Ibi tandem aeeidit, «<, eeetu mojorefacto,
mdeoMtmr deneatm et eompaetee «na, et appareant aecendere de Immido eaemaine mMi-
tie in eetkerm, Nmnque reeipeaet eenmm oetendit nobie^ nbi eonecendinme in eummoe
—456 eomprekendmU O. emique Vind.-^59 Qua eint conaueVo6%. marg. 9110911«
V. ed. Bodl. V088. vet. et L. B. Mas. B. 1. S. Ferr. Th. Ra. quaque vulg. —
400 nkbee V. ed. O. Mnt. B. 1. 8. Caot. Ferr. Th. Ra.-~461 tum caneietunt P.
V. ad« Bodl. Chryph. Ferr. Th. Ra. Ald.— 464 Hinc Heins. 8. Gassend. uti
turbn minarm Vind. uti turba minere O. Mna. B. 1. Cant. utitur eammor V. ed.
Th. Ra.— 466 Et P. V. ed. O. Miu. B. 1. S. Cant. O. Vind. Ferr. Th. Ra.
Ald. deest Bodl. Voss. vet. et L. B. eondeneatque Vind. V. ed. Mus. B. 3. Tb.
Ra. rata Cant. apparere O. Cant. patere P. Ald. parere reliqai vet. lib. CoU'
denea me etipata einml cemantur et udo Lamb. et edd. viilg.— 466 videantur
Viod. Mns. B. 1. Cant. ct edd. volg.-^67 Delet Lamb. Nam ei P. Nem loca
F. io Bot. Nam ee Giyph. Nard. Bai. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. Vind. Nam
NOTiE
456 FU quoque, utei, ifc,] Hia 1 1 . V88.
oonfirmat nabes primnm exiguas ac
lODiiet coBsistere; deinde in nubes
crassoi et Utas exlendi. Ideo enim
BUiBiBa mootinm cacomina videntor
aobis aesidne fomare, qaia prima na-
bia caligo consisttt primam in mon*
taois regiooibos ; deinde, qoia mon-
tame regioiies ventossB sont, nnbes
coflcrete tandem venlis fenintur ad
summa montium cacumina, doneoy
orta sseva tempestate, portaotor per
totom aera leotias aot dtinsy pro mi*
oorl aut majori vi ventoram.
466 JEtkraml Aera lncidum. No»
men est Graecumy qoo Latinl ssepe
ntantnr. 8icVirg.iEn.xit. *Nani»
que volans rubra fnlvas Jovis ales io
«thra.'
467 Nam loea deelarat eureMm^ tfc,^
764
T. LUCRBTII CARI
Bes ipsa, et sensvm^ monteis qaom adscendimas altos.
Prseterea, permalta mari quoqae toUere toto
Corpora nataram^ declarant litore vestes 470
SubspeDsae, quom condpiunt hamoris adhaesam.
Quod magis, ad nubeis augendas^ malta videntar
Posse quoque e salso consurgere momine ponti :
Nam ratio consangninea est hamorihas omnis.
moirfef, loM, tfi qvUmi venii Motf , ^efieri «icpra. Dektde vestimenia efpenm in
mu maris, ubi reeipimnt adhaeianem liquoris, attendwnt naturam etiam exMUrt
•iinum ex owm pelago pharima eorpueenla. Quapropter ideo pUra corpascul*
Meniur poeee atcendere etiam de aalao epalio mariB ad ampUJieanda nubUa ; eienim
Uquoree carent omni ratione et tanguine* Ddnde cemimue caliginee et vaporem
oel Mus. B. 1. Nam eaMai. B. S.— 468 Delet Lamb. et eenmm Viod. V« ed*
Bodl. Voss. yet. et L. B. Cant. et aensue P. Ald. Mns. B. 1. S. et gennm O. V.
marg. 1. ad seneum Tulg.— 472 Quo Miis. B. 1. P. Vind. Ald. Bip. Hay.
Delph. Quid O 47S in hamine Vind. V. ed. Mus. B. 1. S. nomtiM Voss. vet.
et L. B. O. V. marg. 1. immiaiia ponio Vo«s. marg.~474 Delendnm censeat
Lamb. Creecb. P. cum eanguine adeat Heins. 2. Bas. marg. Gryph. marg. P.
eum eanguineabeet Vind. O. cum eanguine ab V. ed. Mus. B. 1. Uun eegni» abeei
Mar. Heins. 2. canaanguineae Voss. vet. et L. B. cum eanguineae Mos. B. S. tum
NOTiE
H. e. loca sopema.
469 Pretterea^ pemuUta nuin, t^cJ]
His 11. Yss. refert alterum modnm,
quo nubes concrescere videantur.
Potat II. nubes non solum iieri per
concretionem ex corpusculis asperi-
oribiiSy que in aere voUtant: sed
etiam ex effiuxibus sen halitibus e
mari, fluviisque, atque ex ipsa terra
iorgentibns in aera. Qnod enim va-
pores e mari sursum emergant, pro«
bant ipsas vestes in littore appens»
de nocte» quse concipiunt hnmorein.
Similiter quod e floviis et e terra ex-
haiationes sorsom ferantur, docet ip-
sa experientia, qua constat interdum
totum aera suffundi densa vaporom
caliglne, qui sursnm conventont in
nebolas. Ita censet Aristoteles libro
1. Meteor.nisi quod velit motationem
prios fieri vaporis in aera, deinde ex
aere fieri nabes, postea ex nnbibos
ploviam.
470 Dedarani Uiore veeteey ^v.] Sic
y. SOfl.
471 AdJueeum] Adhssionem. ^ Ho-
moris adhsesom/ h. e. homoreni.
47S MomtfM] Pareos, et alii plores ;
bene, li. e. spatio. Momen enim sig-
nificat et spatiom loci, et spatinm
temporis, ot monni lu. 190. Itaque
' e salso momine ponti,' b. e. aaUo
ponto. Lambinusy nomine,
474 Nam ratio^ tfcJ] Hic vs. non vi-
detur Lucretianns ; aut saltem alium
in locom transferendus est, nempe
post vs. 404. * Argnit et liqoidam,'
&c. Nisi forte dixeris ideo vaporet
et halitus e mari atque floviii emlt-
Bos sorsom emergere, ut in nobet
concrescant ; non aotem ot in aliom
osom veniant ; neqne enim sensna ett
aut ratio aqnis, ot hmnores mittant
com ratione. Aut vi natnrss exori-
nntur in nnbes creandas, noo antem
ex sensa et ratione aqnaram. Ego
delendom censoerim booc vertimiy
nisi reperiretorin omnibus codicilma.
In Parisiensibos Codd. legitor : Nam
ratio mm eanguine adeet kMmorilme «m*
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
765
Praeterea, flayiis ex ommbas, et simal ipsa 475
Sargere de terra nebalas^ aestamqae^ videmas ;
Qase^ velat halitas, hinc ita sarsum expressa ferantur^
SubfuDduntque sua coelum caligine^ et altas
Subficiunt nubeis paullatim conveniundo :
Urguet enim quoque signiferi super aetheris aestus, 460
Ety quasi densendo^ subtexit caerula nimbis.
Fit quoque, ut hunc veniant in coetum extrinsecus illi
Corpora^ quae facinnt nubeis, nimbosque volanteis.
€muHKrgtT% ex imnUnuJhumMuif H wm ex ipm iem ; qua caligines et vapor
CEfrocto tmfe »upra aUolkaUur sieut kalitue, et obteguiU ceelum euie lenebrie, et
umppettitemt eubHmiu nebula minutaiim eongrediende. Namqueealor eetherie eigm-'
fert deeuper etiam premitf et velut eondeneando nebulae enperinducit iUie eohrem
eeeruUum, Aeddit etiam ut iUa corpuecula, ^uee eficiunt mAUaf et nebulae veUtan'
^^^^^^•^^00 #>
«mvviiua eeit V. marg. eumiofnbu» Voss. vet. et L. B. Ferr.— 477 eiMtue Y. ed.
Mns. B I* S. — 480 Sii^ V. ed. Grypfa. marg. Bas. marg. Vrgei Vosb. vet.
Ferr. Bip. Hav. Delph. quo((ue deest V. ed. Tb. Ra.— 481 deneando Vind. V.
ed. M 08. B. 1. iiiin6ii9 P. Ald. — 482 hue Gryph. marg. Bas. raarg. P. Mne O.
Mo8. B. 1. Cant. V. marg. 1. tn coeUtm P. Ald. V. ed. Bodl. O. Ferr. Th. Ra,
m Vind. V. ed. Bodl. O. Voss. L. B. Ferr. Th. Ra. Mns. B. 1. S. ille Voss<
NOT£
nie, Vel rejiciendnm crediderim post
Ts. 522. Sic legit Pins : sic Codices
Parisiensea.
476 JEetumque'] Vaporem calidnm.
479 SuJbficiwU} Soppeditant.
480 Urguet enimy ^c.] His 2. tss.
idt Poeta non mediocriter conferre ad
nnbium condenBationem ipsom aethe-
TUf sen coelom, qui connato suo aestn
ac calore nnbes ipsas desoper con-
densat. Verom, nisi illud expiicetnr
de * antiperistasi, qna regto nnbium
firigescity non videtur esse germana
eansa condensationis nubium. Calor
eoiffl attennat potius, quam addensat.
Dizerim ego nobes subsidere ob gra*
Titatem propriam, et ob frigns cir«
ciimstans, qno cohibentur.
Sign^eri} Zodiaci, qui signifer dici*
tar, qnia in eo snnt ignes coelestes
et stellae. Namque per ' signiferi
mthtns ' intelligit coeli stelliferi. Sic
enim ▼. 460. Consnle annotationes
nostras ibi.
481 SubiexH ecmda ntmHs] Red^
dit nimbos coeruleos : facit ut nnbes
sursnm elat» nobis hinc e terris Ti-
deantur imitari coeruleum coeli colo-
rem.
482 Fii quo^, ut hmne, ^c.] His 12.
Tss. tertium addit modnm,quo nub^s
concrescere queant. Pntat itaque
iti. illa corpora seu atomos, qnae con-
gregantnr in nubium concretiones
non solum ex ipso aerci aiit ex ipsa
etiam aqua iet tCrra ; sed etiam ex-
trinsecns ex immenso spatio conve-
nire : cnm enim docuerit ii. 515. et
seqq. infinitnm et immensnm esse
spatinm, in quo, ex quo, et per quod
infinitae volitent atomi ; non est mi«
rom si ex illa profundi summa snppe*
ditent, qnae in nubiom concretlooei
conveniant
766
T. LUCRRTII CARI
Iiuiamerabilem enim nameram, sammamqiie profondi
Esse infinitam docni ; quantaqae volarent 485
Corpora mobilitate, obstendi, qaamqae repente
Innamerabile per spatium transire solerent :
Haad igitar miram est, si parvo tempore saspe
Tam magnos monteis tempestas atqae tenebrsB
Cooperiant maria^ ac terras, inpensa sapeme : 490
Undiqae qaandoqaidem^ p^ caalas aBtfaeris onuieisj
Et qaasi per magni circum spiracala mandi,
Exitas introitasqae elementis redditus exstat.
Nanc age, qao pacto plavias concrescat in altis
tetf adv^nuaU forU tn koc eaneiUMm, Nwntpu oeiendi mtmernM et mmmam injlmii
spatii ease inniumeram; et dennonHram quanta velocitatevradUaeooent aiomi; et
quam auMto eaneueoeerent tranagredi per tpatium inexpUeaiUe. Non ergo \nirandum
eotf n pterumque exiguo opaiio temporio nimbuo atque ealigineo desuper effitoa ope-
riinit tantoo monteOf et «fntfra, et terras ; quoniam ex omni parte dahu eot egreonu
ei vngreoouMprimordiioper eunetoo meatuo «ifrtv, et tebiti circum per omnU j^o^
menta magm nnmdi. Jam vero agedumf dicam qua ratiane liquor phtcioeuofiai in sub"
vet. tlZa vulg. ittine V. marff. I.— 484 «iifiima^ V. ed. Th. Ra. — 48ff euncta'
que y. ed. Ferr. Th. Ra. Vind. Mus. B,l»Z.et qwa cuncta O. Cant V. marg.
1.— 486 moHlitetem V. ed. Th. Ra.-— 487 Innumerabiie Mos. B. 1. Cant. Im-
memaralnle reliqui. per deeat Vind. V. ed. Ferr. Tb. Ra. Mns. B. I. S. Cant.
tum P. Ald.^88 Hanc Mas. B. I.— 489 magnio Vind. V. ed. O. Ferr. Th. Ra.
magm Mnt. B. 1.-400 C&periant Vind. Mni. B. 8. Cant. Ferr. Delph. Cempe-
riant V. ed. Th. Ra. O. Mne. B. 1.— 491 caneae Vind. V. ed. Mus. B* S. Cant.
—494 cretcat V. ed. Tb. Ra.— 496 dtmiafM P. V. ed. Bodl. O. Cant. Ferr.
hOTJE
Hunc in eeetum} In bunc nubium
concretionem.
Extrhuecuo'] H* e. non ex ipso iiolo
aere, aot ex ipso solo mari, aut ex ip-
sa sola terra, sed etiam foris, nempe
ez infinito et immenso profundi sen
nniTersi spatlo.
484 Profundi] Immensi spatii, infi-
niti» universi : i. 1001« et iii. 887. v.
871. &c.
485 Doeui] Nempe lu 141. et seqq.
486 Corponi] Atomi.
490 Inpenoa oupeme] Effnsa e regio-
ne soperna. * Inpensa' antem supp,
terapestas et tenebrs, vs, 489.
49S Spiracuia] Aditns, fances.
493 Etementio] Primordiis, ntomis :
vs. S5S.
494 Nune age, quo paetOf 9^e,] His
89. vss. seqq. agit de plnviis. Epfca-
ms voiuit plnviam generari posse du-
plici modo : i. per compressionem; ii.
per transmntadonem. Per compres-
sionem qoidem, qnasi ipsa aqna re-
vera contineatur in nubibns, ez qoi-
bns compressis vi venti ant nimia ip-
sius aqnae copia ezprimatnr : velnti
e spongia, qnam manu comprimisyeli-
citnr aqua. Per transmntationein
verOy quasi primnm natura aeris, ae
deinde nnbis ea sit^ nt recedente ca*
lore, et frigore soccedentCy vertainr
in naturam aquB. Qnss sententia
fuit quoqne Aristotelis, et ejus secta-
torum, qui volnnt elementa inter se
mutari, ac fierl generationis circn-
DB RBRUM NATURA I4IB. VI.
707
Nabibus hnmor» et Ib terras dimissas, ot imbeo 490
Decidat^ expediam. Primom, jam semina aqoai
Malta simal yincam consurgere nubibus ipsis
Omnibus ex rebus ; pariterque ita crescere utrumque,
£t nubeis^ et aquam^ quaequomque in nubibus exstat^
Ut pariter nobis corpus cum sangoine crescit» 500
Sudor item, atque hnmor quiquomque estdeniqne membris.
Concipiunt etiam multum quoque saepe marinum
Humorem, yelutei pendentia Tellera lanae^
Qoom supera magnum mare ventei nobila portant.
Consimili ratione ex omnibos amnibos homor 505
Hmiimt nMbUmM^ ei qwm^do phiria wttia caitii m tem$, Prtao jom MmJneMin pfars
MMM aqum aiioUi unm tn tjMci mtlniu ex ametk relms ;eitk simUUer mgeri tcfnn»»
que^ Demp€ ei mMia et aqumu tMnem, qna eai in mMH$ : rient eimUUer corpiw
nngetur nMe enm eangninef d pariter eudor, et amm» knmor toidm, qnieet in
atfnbne iKMtris. Nnhee fMOfne rectpamf eOam piemmqne mniiam aqnamf eienigl»*
memminn imim afpenm Teeipiimt, qnanda nenii /emni iUa» enper ecthim teqnor»
:tiijiniu$inip9nnmbiia, /«fiMpnabila«6tp<iirima
Th. Ra. AM. Bas. dentisem ▼«Ig.— 497 vttteom Vind. ntrea Mns. B. 1. videam
Mos. B. S.— 498 niraaqne edd. Talg.—^^O $mbibn» Vind. Mns. B. S. ni V. ed.
Th. Ra. — 660 MDiigKte cnm earpare LiAmb. — 601 Delet Lamb. edeniqne Cant. V.
niarg. I. — 602 Cmungnnt P. in not. V. marg. 1. Coiieiidmne V. ed.Tfa. Ra.
CMeidmif Vind. Cancidhmi Voss. Yet. et L. B. Cant. Canddemnt Mns. B. S.
— 604 «iqwr Ferr. V. ed. Th. Ra. Mos. B. S. mipra O. Cant. venii mare edd.
NOTiE
lam. Lacretias ▼idetnr eo daplici
modo ▼elle plaviam fieri. Namque
mbi commemoraTit qoa ratione mate*
ria imbris coacerTetor sart om in no-
bibas, docet i. vi Yenti atqoe ip>a
alaral majore nimbonim eopia nnbet
comprtmi, ez qnlbm plavia ezpreftsa
eflaat : 11. vel vi ventiy vel ardore
•olis nobet rarefactai demittere pla*
Tiam, ae« potim matari, vel, nt ejnt
verbia atar, liqae«eere In ploviam,
sieat videmos ceram igni Mperimpe-
Ritam liqnescere. Neqne enim alia
eet eera Kqiiefaeta n oera prias com-
pnctM. Blmiliter ergo ceneet nobei
in ptnviam liqoefactM noo afiM eme
a mbibtm antea eompactis.
Nmu age^ qne^ 9ft.\ His Itaqae 8.
▼ss. priorlbat doect i. materiam pla-
viae coacervari posse in nnbibas ex
coeta infioito atomorom per inane
volitantiam, qnsB ad piavim natoram
apt» sint. Infinitas namqae ato-
mos omnis generis ac fignr» per in-
ane proAmdam vontare osteadit Nb.
II.
497 FtnMite] Firmissimls rationibns
demonstrabo. Sicir. 747.
496 C/}nim^]Pareas,bene. Lamb.
nimeqne*
609 Cmic^tnnl f<imn, 4r«*] Hts 4.
vss. com diflifdio, doest etiam ex roa*
ri et flaviis maltam hnmerem tolli In
aobes, diim IpssB femntnr ventis per
seqoora et flavios : sicnt vtdemns ia«
nas appensas eaper aqnam cencipere
768
T. LUGRBTII GARI
Tollittir in nDbeis: quo qaom bene semina aqnanim
Mnlta modis mnltis convenere^ nndique adancta,
ConfertaB nubes humecti mittere certant
Dapliciter : nam vis veati contrndit, et ipsa
Copia nimbomm^ turba majore coacta, 510
Urguens ex supero premit^ ac facit ecfluere imbreis.
Praeterea, quom rarescunt quoqne nubila ventis^
Aat dissolvuntur solis super icta qalore,
Mittunt humorem pluvium ; stillante, quasi igni
Tela super calido, tabescens multa, liqaescat 515
Sed vehemens imber fit^ ubei vehementer utraque
corpmioUa aqiuirmn aecumulata ex aimd parie eanewnrutU plktrUm$ Modtf , toin mUfUa
denaaia vi venti teniant demittere aqoas dupKci modo ; namqme primnm vi$ venti de»
^mtf aquastUojyff «tmiU fpM abandantia nebulammf/aeto eeUieet mqjore etEtUy com-
peUit, et deenper initatf et eogit phariat ejfkndL Ddnde nM qnoqne mAee rareftmd
agitatee per vfnCoi, vel abt dujiaantwr pereneam cahre ooli$t demittmU plmrioeam H'
fnorem, et diatiOmUfVelwt ei eera oantabeeeene aaper ardentem ignem ahmidanter Hqae*
flat, Vemm ingeaa plmriafttf eumniabea coiiferieB ntrofoef nempe pondere proprio
^^ »i»»<»i»i»»»»<^»
▼olg.— 608 nnbea vt venti mittere edd^ yulg. mtiet tnmenti V. ed. Th. Ra.
kubea itnbrea ttim mittere Creecli. nnbea vim venti V. marg. l. Caot. Jmnaenti
Mns. B. 8.—- 510 mem6ronim Ferr. V. ed. Th. Ra. tiir6am more Vind. V. ed.
Mos. B. 1. Th. Ra. liir6arMm more Voss. L. B. O. V. marg. 1. Ferr. eicr6at more
VoM. vet. <iir6a^ Atmior« Miu. B. 8. eoacta Vosfl. Mm. P. V. ed. O. Mos. B.
1. 8. Gryph. Nard. Ferr. lli. Ra. Ald. coorta vulg. coapfa CaDt.— 511 Urgena
VoM. vet. et li. B. Urget et vulg. a eapero Viod. et auper Voss. vet. et
L. B. e sirp«ro Tolg. inauper opprimit Voss. marg. — 614 atillantia Oif. Par. Cont.
atiUando Heins. 2. Mar. atiUantqne edd. yulg.--516 Tela Vind. V. ed. Voss. vet
et L. B. Mvs. B. S. Cant. Tb. Ra. Cera P. O. et edd. vulg. T<ra Mos. B. 1.
Cora V. roarg. 1. Teda Vom. marg.>-616 uiraque Voss, vet. et L. B. O. M«.
B. 1. Cant Ferr. utroque Vind. et edd. vnlg. iclriiiftM P. V. ed. Th. Ra. Ald.
NOT^
f 06 Qho fiiom benCf tfcJ} His itaque
t. vss. cam dimidio primum modum
refert) quo pluvta gederari qoeat :
nempe per compressionero ; dnm sci-
licet vi venti ac ipsa etiam nimbonim
copia majore nubes compreMte de-
raittont plttviam, instar spongiseaqua
plensBy ex qua, dum manu comprimi*
tnr, aqua expriraitur.
§08 Mittere'] Sopp. aquasconceptas
et collectas.
611 Facit eejluereimbrea] Sic vs. 212.
'Qoss faciontflaramm folgere colo-
rei :' et t. 061.
612 Pregterea^ quom rareaeunt^ ife,}
His 4. VM. altenun refert modumy
qno plnviam fieri posse potat, nempe
per transrautationem ; dnm scilieet
nubes aut vi venti aut ardore solis
ictse et rarelmctSB demittont plnviami
seu mutantoT in pluviam, ot expUca-
Ti sopra vs» 404. not
614 iSr<tUaiite [etaUmique] Lamb.
bene» nt patet ez ipsa interpretatl-
one. Parens et alii qnidaray atUkm*
<ta, quaaiigni. Minus bene; clan-
dicat enim versus.
616 Sed vihemena imber^ 4«.] HU 9.
DE RBRUM NATURA LIU. Vf.
Nubila yi, cumulata» premuotur, et inpete venti.
At retinere diu pluviae, longumque morari,
Consuerunt, ubi multa fluenter semina aquaruniy
Atque aliis aliae nubes, nimbeique rigantes,
Insuper^ atque omni volgo de parte^ feruntur ;
Terraque quom fumans humorem tota redbalat.
Heic, ubi sol radii3» tempestatem inter opacam,
760
520
ef vi ventif cmfri$mmiur fniUer. IfAm auUm boUH mnt reiardare ditiHtu, H
eehibere rnitUmm bomines doroo, dfm p/iira eorpuaeuia aquarum collecta euni, et
nulnia oHa Bopra aUa, imhreeque etUkmtee euper alios, et umdique paeeim circum-
pertaMur : et uU terra omme/umigane Uerum exhalai aquam, Inde fit ot quaude
^^^»^^#>i*<^^»#.»
HeiQs. 2. «InaHfiie Baa. marg. uierque Moa. B. 8.— 517 NubUa in Mus. B. 1.
vremunt Mos. B. S.— 519 CmuMerani Mos. B. 1. Jientur Vind. Voss. vet. et L.
B. JUni Ferr. V. ed. Tb. Hn,flant Mos. B. 1. 9,/uerunt edd. mli.fluent V.
narg. l./eniiiretaj^iaifr Voss. roarg.— 521 Ineuperaque omni quidam.— 522
e^nemnene Oryph. marg. Bas. marg. P. Ald. cum eunume V. ed. Th. Ra. reU"
trai Voss. raarg. redraiai Voss. vet. et L. B. relialai vulg.-- 523 Hine Tulg.
NOT£
▼8s« docet tonc ingeDtem ploviarom
copiam cadere, obi plurima aqoarom
semiiia collecta exprimontnr e nnbi-
bos tom proprio pondere, com ▼! ven*
torom.
Utraque lUtroque'} Nempe vi seo
pondere proprio, et impeto venti :
?S8. 509. 510.
518 Ai retisure diu, ^c.] His 5. vss.
docet tuDc diutnrna^i cadere pluvi-
am e nubibos, ubi pluriroae nubes
alisa soper alias» et semina aqoarom
plarima collecta sont; et ubi terra
aappeditat perenniter vapores et h»-
UtoSy qoi snrsum in nubes ferantnr,
|it inde resoloti cadant.
522 Redhaiatl Iternm atqne iterum
siinom lialat.
522 Heicy ubi eol radiie^ ^^c.] His S.
yss. interim monet Poeta tunc creari
in nobibus arcum coelestem, qnem
iridem vocaut, cnm spissus est nim-
bus, et atra >unt nubila. Verum de
variis illins coloribus ac forma par-
cins philosophatus nihil nos docet.
Qnod autem ad iridis colores spectat,
duo potissimum quaemntnr, nnmerns
et caosa. Quod ad nnmemm perti-
nety Aristoteles tres tantum colores
discemit, punicenm, seu crocenm aut
robeum, ut quibnsdam placet; viri-
dem et pnrpnreum, seu violaceom aot
coeroleom. Unde iridero vocat tri-
colorem. Ptolemaeos antem vocat
eam septicolorero, ob intervenientes
medios colores minns prfecipnoi inter
tres iUos primarios. Alii vocant eam
mnlticolorem, qnasi viz illius in6niti
colores distingoi qneant ; nnde Virg.
£d. IV. ' Mille traliit varios adverso
sole coiores.' Qnatuor antem prae-
cipni tantnm colores observantur : i.
Pnnicens. ii. Flavus. iii. Viridis. iv.
Pnrpureus. Qui qnidem colores or-
dinem mutant pro diversa iride. Dn-
plex enim distingoitur iris, primaria,
et seeundaria. Priroaria dicitur ea,
quae sola plerumque apparet, et in
qua pnniceus color est extimus, seu
supremus, flavus succedens, viridis
Delph.et Var.Clae.
Lueret,
2 C
770
T. Ll/ORBTII CARI
Adyorsa fidsit nimboram adspargine contra ;
Tam color in nigris exsistit nubibas arqai. 525
Castera, quas sursum crescunt^ sursumque creantnr ;
£t, qu» concrescunt in nubibus omnia, prorsum
Omnia^ nix, yentei^ grando^ gelidaeque pruinae,
£t vis magna geli, maguum duramen aquarum,
£t mora^ qu» fluvios passim refrenat» aventeis 530
aol r$luxU radiU inter «pittimi itttii6Kiii eontrwria a»per$ioM nubHmmm^ iuMc eolor
venit areui tm atris nebuUi, Qua reliqua rei wpraJtMHt et tupra generantur, et
quee ree omnee Jtunt fn^mubilnu, omneo omnino^ ▼. g. nix, oenit, grando, etfrigidte
pruina, et rigida via gelu^ quod vndurat aeriter aquae, et quod retardat et eokibet
intui y. ed. Bodl. Ferr.— 624 adipargine Voss. vet. et L. B. Vind. aspergine
▼nlg. aapargine Ferr. y. ed. Th. Ra. Mas. B. S. atpergere Mu>. B. 1. — 525 »«-
bUue P. in not. arquii P. in not. arquui Oryph. marg. Ba». marg. P. Ald.
arcu Vind. aeo V. ed. Tb. Ra. arct Mas. B. 1. Ferr. Orypb. Nard.— ^28 SicuH
nix Heins. 2. — 6M refrenata ventii Vind. Mos. B. 1. r^renat amentii V. ed.
Tb. Ra. rrfrenat aquantii O. Oif. marg. Heins. 2« r^enat agentii Mus. B. 8.
NOTiE
tertiaa, et porpnrens intimos sen in- jorem adhoc nnbia remotionem. Fla«
fimos. Secnndarta vero Tocatnr ea,
qoae nunqoam aola, sed aliqaando
gnperior ampliorqne apparet, quam
primaria; habetque eosdem colores,
sed nt debiliores, ita plane inveraos.
Videlicet in ea porpureua color ex-
timns est, seqoens Tiridis, tertiiis
flaToSi et intiinus puniceas. Jam
vero qood ad cansam colornm iridis
pertinet, consentiunt omnes dnpll-
cem tantum agnosci, solem, etnubem
aqnosam ex adverso sitam: verum
eodem modo rem non explicant. Me-
trodoros apnd Plutarch. Plac. iii. 9.
pntat niborem iridis oriri a solis ra«
diis, coerulenro a nnbe. Cui snffraga-
tnr Seneca, adjiciens ceteros colores
esse hiijns ntrinsqne mistoram. Aris-
toteles Meteor. iir. Tult nubem ^i^^
▼elnt speculum, a qno solis radius
varle reflexns varios reddit colores :
pnniceum qnidem, qiiod reilectatur
ez ea nubis parte, quae vicinior est:
▼iridera, quod reflectatur ex ea nnbis
parte, qose remotior: porpnreum
deniqne, qnod viz reflectatnr, ob ma-
▼um antem colorem non distingnit •
puniceo, nisi quod ob viciniam viridis
veloti aibescit. Scaliger, qnia patat
nnbem constare ez quatnor Eiemen-
tomm particnlis, ideo valt sapremtM
nubis partes Incem solis ezcipientea
rutilare, tanquaro igneas : seqaentrs
flavescere, tanqnam aereas : tertias
virescere, tanqoam terreas. Qnod ad
iridis formam spectat, ea rotunda
qnidem est; sed cnr rotnnda sit, lon-
gins esset hic referre diversas ancto-
rum opinionea de bac re. Consnle P.
Gassend. in lib. x. Laert. Animad. de
Meteorolog. pag. 1128.
625 Arq^t\ yel omn. Utmmqne
enim scribitur, Arcu»^ et Jrftit». Id
est, iris, arcus coelestis.
626 Cateraf qua iunumf ^-e.] Pari-
ter Lncretios nihil nos docet de ce-
teris, quas sarsnm creantar, nempe
niz, ventos, grando, geln, ghiclei.
529 GeU] Utrumqne dicitnr, gelr^
n, indeclinabile ; et gelnmi i : vs. 155 •
Dtiram«it o^ancm] OlacieSi sen vis
ea, qusB durat aqoas.
D£ RBRUM NATURA LIB. VI.
771
Perfacile est tamen haoc reperire, animoque videre,
Omnia qoo pacto fiant, qua reve creentur»
Qaom bene cognoris, elementis reddita qa» sint.
Nanc age, qnae ratio terrai motibas exstet>
Percipe : et in primis terram face ut esse rearis 535
Subter item^ ut supera, ventosis undique plenam
Speluncis; multosque lacus, multasque laounaSj
In gremio gerere, et rupeis^ diruptaqae saxa :
Multaque sub tergo terrai flumina tecta
Volvere vi fluctus, submerso capite putandum est : 540
mbiqme JUanma labenHa^ faciU ut tamen itwemn QlaMy et eemere metUe, qua scili-
cot ratume conereecanty et cwr generentur ; ti recie cognaverie qua ree qnaeqne
re/erantw frindpiis, Agedam veroy jam audi, qna caiua eii motibue terra, Et
prinmm /ae ut credae terram eeee euiter^ eicut eupra eet, r^ertam ubique ventie et
cavemiM ; etferre tm nnu mo ptures lacue^ et pluree /oeeaey et aaxa, et rupea abrup'
tae ; et credendum eet pturesflumoa latentee vereare com impetu^ $ub tergo ierra^
taas undae^ et lapidee mereoe io sols aqiiis. Namq;ue re$ ipea petit terram eete
^^<# 0^^0^^^» ^
r^end aqaentee Cant. aquadee T. inarg. 1. — 5S1 PerfacHe ett P. O. Mofi. B. I.
Cant. Per/acUe ei Vind. V. ed. Mna. B. 3. Ferr. Th. Ra. cuncta hax Heins. 2.
timet hcBC V. marg. 1. te perte P. Ald. sed reperire P. in not. repente V. ed. Th.
Ra.-^SZ^fluant Vind. V. ed. Bodl. Yoss. vet. et L. B. Mns.B.S. Cant. Ferr.
Th. Ra. refluant O. Mus. B. 1.— 6SS cogniiie Y. ed. Th. Ra. cognoverie Cant.
eumt P. Y. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald. bone pro bene P. Bas. marg. Ald. —
534 terra Vind. terra Y. ed. montibue Cant. secf n snbnotatnm §st. exetat Mus.
B. 1.— 635 terroB Y. ed. Yoss. vet. et L. B. O. Mos. B. 3. Ferr. Th. Rn./ace
P. O. Cant./ac reliqui. ut deest Delph. Y. marg. 1.— 636 et P. Y. ed. Th. Ra.
Ald. emera P. Yoss. vet. et L. B. Mns. B. 1. Ald. euper\. ed. O. Cant.
Ferr. Tb. Ra. eupra Yiod. Mns. B. 3. ut eupera eet ventie atque undiaue edd.
vnlg. — 638 Ingenio Ferr. gemere Hein». lUrupta Y. ed. Th. Ra. Mns. B. 1. if«-
rwpia ynlg.— 540 Velvier t» O. Mns. B. 1. Volvere in Cant. Voherejam P. «nd*
wureaque eaxm putandum eet P. O. Cant. eubmereis eaxa Bas. submereee caputan-
dnm eet Yind. Yoss. vet. et L. B. aubmereoe ea putandum tei Mns. B. 1. eubmer^
eie caputandum eet Y. ed. Bodl. Th. Ra. eubmeraae ita putandum est Ferr. jk^-
mersis ita putandum est Y. marg. 1. submersis hincque putandum est Mos. B. 3.
NOT^
tiSOEtmeraf quepy S^J] Idem est, ac
'doramen aquarnm/ nempe glacies,
qnam notat ab effectis, ot aiont.
533 Ctfgiiortt] Cognoveris.
Elementie'] Principiis. H. e. qni-
bns principlts queqne sint refe-
renda.
634 Nune age, quee ratioy Sfc.} Hit
73. VM. diipntat jam Poeta de terrae
motibiui. Qoam dispotationem pri-
asqaam aperiat, his 8. vss. statoit
terram in visceribns snis pari con-
gerie eonstare, qna in cxtimia snis
partibus obsrrvatnr. Itaqne volt il-
lam includere ventos, spelnncas, m-
pes, dimpta saaa, lacus, lacnnas, et
flnraina. Qnibns rebns ita statotis,
triplicem terrss motos causam jam
assignabit, nempe terram, aquam, et
ventom. Jam noa de his sigiUatim
agemns.
778
T. LUCRBTII CARI
XJDdiqae enim similmi esse soi, res postalat ipsa.
Hiis igitar rebas sabjanctisy sabpositisqae,
Terra supeme tremity magais coocussa rainis
Sabter, ubi ingeatms spelaacas subrait astas ;
Quippe cadant totd montes^ magnoque repente 545
Concussu )ate disserpant inde tremores :
Et merito ; quoniam^ plostris concassa, tremiscant
Tecta, viam propter, non magno pondere, tota :
Nec minus exsultant sddes, ubiquomque equitnm vis
parem tibi ex oiftnt parie. Ergo &st rehwi dUHnetie ei eUthiHt, terra amiremieeil
eapra, obi eubter conquaseata eet grambus cambuBf nempe aim kmgam amm eaet*
m magnoM eaoemaM lllias. Nampu moniee imi^^ eorrmmU, ei eabiia e» imgenii
«oMCMMtoiM illa ma€a» terrn paeaim hmge dieemrmii. Ei men «M eauiap aiqmdem
domua jnxta viitm poaits, canquaeaaieB eefctfniif , line magm pondere, tremmi,
Neque minni cantremiacMni etian, qMoado magna/ortiindo eqrniwa ooncaAU orbea
^^^'^^^■^'^^^yf^^'^
---641 aimHe P. Y. ed. O. Mqs. B. 1. 8. Cjint. Ferr. Th. Ra. Ald. Heins. 2.
et rea O. virea Vind. V. ed. Bodl. Mas. B. l. Ferr. Th. Ra. et virea Mas. B. 3.
etpar rea Cant. expoaiulai Mas. B. S. — 648 a^Metia Delph.-;-64S snperiM P. O.
Mas. B. l. Ald.— 644 actaa V. ed. Th. Ra.— 646 diacerpuni P. Vind. V. ed.
Bodl. O. Mns. B. 1. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. undique tremorea Ferr.— 647
trenMacuni Ferr. V. ed. Th. Ra. Vind. O.— 649 In hoc Tersn, contarbato Teza-
tissima lectionum dissiroilitndine, constituendo, ad acnmen divinationis iie«
cessario fuit defagienduro. Ad hnnc roodum ▼olgares editi : — exauUani ubi
currua/oriia equom via, Nos mediocrem, qua poUemus, sagadtatem adhiben-
tes, operam nava?imas, ita rem administrare, nt mazima vetnsts scriptara
reverentia coiAervari posset. Ita P. exuUantia auni /ortia quam tibi equmn
via: Vind. Voss. vet. et L. B. et pro var. lect. Cant. dant: exultaniea dupma
^OTJE
648 Htts igHur rie6t», 4*^.] His 0. vss.
lefert i. terrsB oDOtos causam esae ip-
sam tcrram, eujaa speluncse pro ve-
tnstate exessB tandem concidnnt;
quibus concidentibns saxa dirnpta,
totique montes conruunt, roagnoque
suo concussu terram qnatiunt : quero
admodoai plaostra vel corrns, dnm
per viam prfletergrediuntur, dooios ac
sedes ad ima fnndamenta concutiunt
Hspc opiaio fiut Anaumeoiay qui apud
Senec. lib. vi. cenauit terrse partes
decidere posae, qoas aut humor solve-
rit, aut ignia subterruieus exederit,
aut sptrittts violentia excosserit, aut
Tetiiatas fregerit. Quanqnam Aris-
toteles et Plntarchus volont Anaxi-
menem hos terrae proiapsus fieri docu*
isse tantom ex siccitate et humore.
Eptcnrus vero apud Seaecvi. 80. da
hac I. terrs mottis canaa stc censet :
' Fortasse aliqna parte Cerrce snbito
decidente terra ipsa percntitur, et
inde motum capit: fortasse aliqna
parte terrae veint colomnis quibus-
dam ac pilis sustentetur, quibus vi-
tiatis ac recedentibus tremit onns
impositum. Fortasse ealida vis spi*
ritus in ignem versa et fuhnini similia
cum magna strage obstaotinmfertur/
Sic apud Senec vi. 9. Anazagoraa
docnit siraili pnne excansa aeracon-
cuti et terram, oerope fnUniHe.
648 Non] Sine.
649 ExauUani eadeay {M eurrua /or-
tia^ 4rcO Ita Lamb. bene. Pareoa
DB RBRUM NATVRA UB. VI.
773
Ferratos utrimque rotaram SQbcatit orbeis. 550
Fit quoque, obei magnaa in aqaee Tastasqae lacnnas
Gleba vetastate ex terra provoWitur ingens^
XJt jactetor aqase flacta qaoque terra vacillans ;
XJt Yas interea non qott oonstare^ nisi humor
ferratin rotafum ▼ehicoli ex utraque parte. Aeeidii etiam ut, quaudo magna gleba
pra avo froruU e terra m ingentei et immensae fo$aaa aquarumf teUue etiam <tlii-
Adiiff coneutiatur impetu agvanim. Sicut v. g. va$ non potett eonsietere aupra ter-
^>^>^>*^^<^>^>^^^^^
emtam omm vel dupiue : V. ed. Bodl. exultantee iupiue eumque vtri. O. Cant.
eanUtant ubi eurrua cumque equumvL Mus. B. 1. exeuUana omissU ceteris. Mos.
B. 3. exultant dupUcea koa eummte vierunt. Uode sic pMsonins tentare : exMl-
iemt, duplitea uHquomque viri via ; vel virwm via, Hoc etlam modo: exatdtaktf
eurrua ubiquamque viarum. Wakef.— 550 Ferratoa cum utrinque Voss. marg.~
651 uH Cant. t» magnaa V. ed. O. Mns. B. 1. S. Cant. Perr. Th. Ra. tii deest
Voss. vet. et L. B. teque Gryph. Hard. aquaa Oryph. marg. Bas. marg. P. Ald.
— 658 ex Wakef. ex conj. e vulg. et Vind. V. ed. O. Mas. B. 1. 9. Cant. Ferr.
Th. Ra. — 56S jaetentur Cant. 1191M et fluctu Lamb. et edd. volg. vaeUUma P.
Delpb. Ald. vaciOat Ferr. Th. Ra. V. ed. Vind. Mns. B. 1. 8. vaciUaa Voss. vet.
vaeiUet O. Hav. vacUUi Voss. L. B. vaciUent Cant.— 554 Et vas Ferr. V. ed.
NOT^
▼eroy exuUanteaf quam uH fortie eqwum
VM) i^e, Male, nt patet; qaoniam vox
' ezaHaates' referri debet ad v«cefli
'tecta' versn aaperiori. Non tgitor
axtdiante$t sed exuUantia legendam
eeeet. Deiadey car voz 'qaam?*
Bihil enim comparatio ikcit ad rem.
£^iiai IFertia equum} vis] For-
tes eqai : sic pasenn alibi. Periphra-
sisest.
661 FU qmque, uH in^ ^v.] His 6.
vs». refert ii. terras motus eaasam
esce ipsam aqntfm. Hsee aatem sea-
tentia faii Democriti, tette Aristo*
tele lik if . de Rebos Soperis : ^ De*
oaocritoa aotcm ait terram, com eit
uqum piamymnltaaiqae aliam aqoam
plovlam ree&piatt ab hac moveri.
Nam et cnm tec aogetar crescitqaey
propterea qood lacantB totam non
recipiont, eam ait vi irrompentem
eflcere terrm motom, et terram ares-
centem, atqae in partes inanes e lo-
cia plenioribos attrahentem ab aqoa
lecom rootante et illabente moveri.'
Ortecia snpersedi brevitatis caosa.
Sic Epicaraa apod Senec. vi. 20.
' Erga, ut ait £plcaros,pote8t terram
roovere aqua, si partes aliqnas elok
et abrasit, qoibos destit posse exo»-
vatis sastioeri, qood iotegria fere-
botnr.' Sic apod A. Gelliom ii, 9S.
poetss fingnnt Neptooom terrss mo-
torem et qoassatorem. Posset hoe
referri seatentia Thaletis, qoi opina*-
tna est ttrnHB aqoia sosteDtatam, na*
vigii iiwtar, interdom floetoare. Et
vero plenimqoe in terrss motibnf
erompant deliiscente terra, eo fsre
modo, qno rapta navi aqua navim
ingreditor. Locretios vero potat ter-
ram tremiscere ex iageatibos glebis
terraram roptis,et decidois inaqnam :
sicot V. g. doliam aqaa plemim noa
potest coosiotere ac stare immotnmy
si intus aqoa floctaet, donec ipsa
aqua coostet ae conqaiescat. Igitor
loqoitor ex Thaletis opioione, qoi ter-
ram aqoa innatare volnit.
669 VaeiUana} humb. bene. Qoi-
dam vaeUktf sed ita totom versnm le-
gnat: Ut jaeteiur apuPf et ftuetu quO'
fueierravaeUkt,
774
T. LUGRETII CARI
Destitit in dnbio fiactu jactarier intus.
Prseterea^ ventas quom, per loca snbcava terraB
Conlectns^ parte ex una procnmbit, et urguet
Obnixus magnis speluncas yiribus altas ;
Incumbit tellus, quo yenti prona premit vis :
Tum, supra terram qu» sunt exstructa domorum.
555
560
ramj «i«i aqya denit agiiari iiUriniecus influciu aqan agitaio, Dandtf ubi ven»
tU8 ifoactua per epatia amcava terrm vraruU ex una regume^ et luciatua impeUU
pnflindaB cavemas vaHdi» eiim innpetunUf terra incUnat in eam parlenn^ tn fuam
ineumbene vialentia venti peUU, Pastea domuSy qua eunt adificata tupra terram,
Th. Ra. Et vie P. Ald. Orypli. marg. m terra P. Ald. Hav. Bip. Delpb. intra
Cant. a pr. man. in marg. inter Vom. vet. et L. B. Vind. V. ed. Cant. Ferr.
Tb. Ra. imferii Voss. marff. intemo pro in ierra nen Mos. B. 1. item non Mnt.
B. S. — 665 jactarer V. ed. Tb. Ra. — 667 parce Mas. B. S. parti edd. volg.
wrgit P. V. ed. I1i. Ra. Ald.— 668 altuM V. marg. 1.--660 tupra Vind. V. ed.
O. MoA. B. 1. S. Cant. Tb. Ra. supera vulg. extincta V. ed. Th. Ra.— 669 /n-
NOTiE
565 Jactarier intu»'] Poetice pro
jactari.
666 Praterea,ventus, ^c.] His Sl.
TM. reliqais reiert iii. terrs motas
causam esse ventom. Verum, quia
•daplicimodo rem explicat,bis 20.vs8.
prioribus ait ventum essecaasam ter-
ra motus, ubi coUectas per concava
terrse loca tandem proruit et incnm-
bit potius in unam partem, in quara
pariter terra vento impulso indlnat
et incnmbit. Adeo nt, nisi venti ali-
qnando respirarent, ac flare com im-
petu cessarent, ipsa terra tota pa-
rata esset ire, quo vis venti ferret
eam. Verom, qaia interdom respi-
rant venti, ideo ipsa terra sese sno
librata pondere recipit in proprias
sedes, ac moveri desinit. Dum antem
terra inclinat, quo venti feront, tum
omnia flBdificia sopra terram concu-
tiuntur, et interdnm concnssa pro-
ronnt ; qnoque magts edita sant, eo
magis ant concntiui^ur, aut concnssa
majoribns rninis prornunt. Ad quod
tpectat illnd, quod Plin. ii. 8S. re-
fert de portento singnlari, quod in
Mutinensi agro contigisse invenit in
libris Hetruscorum. * Namqne / in-
quit, * montes dno inter se concarre-
runt crepitu maximo assnltantes, re-
cedentesqne ; intereosflammafomo»
que in ccsium exennte interdia; spec-
tante e via ^milla magna Equitnm
Romanorum, familiammque et viato-
rum multitudine.' Hunc antem terrae
motum vocant inclinationem. Aris-
toteles enim dnas tantum terrae motns
species agnovit, tremorem et pnlsnm.
Tremor autem comparari solet a qni-
busdam cum agitatione febrili in no**
bis : pnlsns vero cum motn arteric
Quia vero pnlsus videtnr esse snccns-
sio teme, dum qnatitnr, et sarsnm
deorsnmque movetur, sen interrnp-
tos motus et perpendicnlaris qnidem ;
tremor aotem videturessecontinens,
sed lateralis et quasi secnndnm hori-
conlem ; ideo nonnolli medinm terras
motnm fecemnt, quam inclinatioiiem
appellant, scilicet dum terra nntat
more navigii.
667 Coniectus] Antique pro collec-
tns; i. e. coactns, conveniens, con-
gressns.
Parte {Parti] Pro parte. Sic riibi
passim.
560 Exstrudta domontm'} Domna
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
776
Ad coelamqae magis quanto sant edita qaceqae,
In cliaata miaent in eamdem, proditaj partem ;
Protractaeque trabes inpendent, ire parat».
£t metaant magni nataram credere mandi
Exitiale aliqaod tempus clademque manere^ 665
Qnom videant tantam terrarum incumbere molem ?
Quod, nisi respirent venteij vis nuUa refrenet
Res, neque ab exitio possit reprehendere eunteis :
Nunc, qoia respirant altemis, inque gravescunt^
Et^ quasi conlectei, redeunt, ceduntque repulsei ; 670
Seepios hanc ob rem minitatur terra ruinas,
ei f «0 magU q^utigue aUte iunt ad ealum, eo magis prona ae impuUa ineambiaii in
eaadem partem : ei trabee attraeta fmnue feetinant eequi» Et postea homines
duUtant jmtare naiuram vaeti univerei expeetare alianod tempue pemieioeam et
ruinan^ quaniam eenumt iam-magnam terra nuuaam welinare ; ita ut^ niei venti
eeeearentflare^nnUareeeii emnina qua queat cohibere ant reprimere terram a
certa sua ruina ? Nune verOf quoniam Tenti ceeeant aUernatimflaref ei altema-
tim augeecunt, et veluti contracti revertnnturf et r^ecti recedunt^ ob eam eaueam
teUue minatur eeepiue exitium^ quam /aeU ; namque incumbitf et retro recUnaty et
^^^^^^^ ^^^ ^ ^
eUnata volg. minent Vind. V. ed. Bodl. Vom. vet. et L. B. Mus. B. 1« S.
Ferr. Tli. Ra. Hav. Delph. Bip. manent P. in not. minant Grypb. Nard.
Bas. P. itt not. Cant Ald. O. mtMii^ Gryph. marg. Bas. marg. P. minatur
V. marg. g. eadem Ferr. V. ed. Th. Ra. prodit Mns. B. 1. perata P. in not. —
665 irreparaiiB V. marg. 2.-664 Te Vind. V. ed. Mus. B. 8. Th. Ra. —
666 tantum Ferr. V. ed. Th. Ra. Vind. tandem Nard. tantarum pro ter»
ramm Vind. — 567 ventei vU nuUa WalLof. eroend. venii non uUa vnlg.
venti «t nnUa P. Ald. Orjph. Nard. Bas. ventU nuUa V. ed« Th. Ka.
Vind. Mas. B. 3. ventU non uUa O. ventU et nen uUa Mns. B. 1. ventU
'jt nuUa Ferr. re/remet Vind. V. ed. Cant. re /eetinet Voss. vet.~668 re-
prehendere Voss. vet.et L. B. O. Mos. B. 1. 8. reprendere vvil^, deprehendere P.
V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald. Oryph. Nard. Bas. eunteU vel euntU P. Vind.
Bodl. Voss. vet. et L. B. O. Mus. B. 1. 8. euniem edd. vulg. rtrtis V.
NOT^
exstructs». Sic alibi ^ strata viai i*
' clansa domorum :' 'stmcta saxorum/
663 Jfiafltf] Imminent. Estantem
mineo verbnm simplex, minns usita»
tum.
Prodita'] Ita Lamb. et Parens : sic
etiam vs. 606. Alii perdteL^ vel pro-
rtl«.
664 Et metuwei^ tfc,'] Hellenlsmns
est« £t homines post h»c metnunt
us(|ueadeo, nt credant ezitiom ali-
qnod aut cladem noD imminere f
667 Qiiodjfftft] H. e. si antem non*
Sic vs. 596.
Rtfrenet} H. e. nulla res est, quss
tam potens sit, ut refraenaret.
668 Reprehendere'} Pareus, bene:
h. e. reprimere, retinere. LambinuS|
deprehendere,
EunteU [Cait^e] Tmesis, non nlla-
cunque : t e. nulia omnino. Ita Pa-
reus et alii. Lambinus, euntemf snpp.
terram ; h. e. pronam et paratam ira
ac inclinarei nt ait vs. 668.
670 CoOeeteil Collecti : vi • 667.
776 T. LUCRBTII CARl
Qaam &cit ; incliimtur enim, retroque reoellit ;
Et recipit prolabsa suas in pcmdere sedes.
Hac igitmr ratione vacillant orania tecta,
Somma magis mediis^ media imis, ima perhilnm. 575
Est haec ejnsdem qnoqne magni canssa tremoris ;
Ventus ubi, atque animae subito vis maxuma quasdam,
Aut extrinsecus aut ipsa tellure coorta,
In loca se cava terrai conjecit, ibeique
Speluncas inter magnas fremit ante tumultu ; 580
Vorsabundaque portatur : post, incita quom vis,
frwriUte nia delapia reddii se in nuu ataiiimee. Ergo hoc wnedo domm onmea
coniremUeuntf euprenuB qnidero ptue qnkin media^ media ptu$ pum iaifimaf tRj^-
mte perptatUtm, Htec ea etiam cauta e^uedem magni terrae «uifiii, niniiniin, cum
ventue, et vehementi$euHU$ quidam imipetue tenti repente exortuSy td/orie^ Mf intns
ab tpsa terra^ coniuUt se in loea tubcava tettmri§yet ibi hUer ingentee ctmemoM Jkrii
antea mummre ; et deinde ubi violentia venti pereHa/erturfuribundaf coacta egre»
^^ ^<#>»^'^<»«»»'»^
ed. Th. Ra. cemqu/el Delph.— 671 miNtfiii P. Ald. mkMliusr Th. Ra. V. ed.
—672 recedH O. Mus. B. 1. 9.— ^7S euoBwekn Vind. et edd. Tnlg.— 678 ut vpm,
Cont. tAia a tellure edd. vnl|^. ipaa ab tellure Oif. Par. Heins. Cont. — 570
terra v. ed. Th. Ra.— 580 magno Fab. /remU auim Vind. /remiUmte Cant.
SOTJE
673 Reeellit'] Recitnat : Festns. tremoremi qnam si ernmpat foraii.
676 Summa magi§f d^c,'] Sic vs. Namqne ancipiti terrore trepidant
661« nrbesy tecta snpeme cavemsque in-
Perhihun] Vel minrmnm : fere ni- ferne minantnr mlnas, ita nt hominei
hilum, perpantum. Sic iii. 221. 815* metnant, ne tot4 nrandi machina dis*
i¥. S79. V. 369.&C. solvatur. Et qnidam, etiamsi mnn-
676 Eet heec ^juidemf 4*^.] His 31. dum aetemnm et immortalem cre«
▼ss. posterioribns explicat modum dant, metannt tamen ne sibi snb pe-
alterum, quo Tentus terram tremere dibns terra raptimsnbtrahatur. Prior
facit; nimirnm cum ventns inclusus ille motns terr», qai ex vi vcntomm
intra terram, sive extrinsecns inlro- emmpente incutitnr, vocatAr pnlsnS
dnctnsfoerit, siveintnsexipsa terra sen snccnssio. Posterfor vett> tre-
collectns sit, interlm loctatnr magna mor sen horror, nt ait ipse Lncretlns
vi cnm Ipsis terrss speluncis ; post is.6M. Sic Archeliius apndSenec.
erampit diffindens terram, ac mag- vi. IS. 8ic EplcnmSy Arittoteles,
nnm tremorem terra concutit. Qnod Theophrastus, CaUisthenes, Stmbo,
memorat olim contigisse ^idoni in et alii apnd Pltttarch. Plac. nt. IS.
Syria, ^gis in Peioponneso, et in aliis et SS.
civitatibus. Vel etiamsi non valeat 677 ^iiiaitf] Venti. Sic t. 2S7. et
erampere, tameo, qnia vis venti dis- alibi passim.
pertitnr per terrse foramina, nt hor- 681 ForsaiMfo] Sie vs. 427. < Vor-
ror Fniminis fn unbibns disserplt in- sabundns enlm tnrbo descendit/ &e.
cliisosy ubn minorem incntit terrse
DB RBRUM NATURA LIB. Vf.
777
Exagitata foras enmipittir ; et simal^ altam
DiffindeDS terram, magnnm concinDat hiatnm.
In Syria Sidone qnod adcidit, et fnit ^gii
In PeloponnesO : qnds exitns lucc' animai
Distorb&t nrbeis^ et terrae motus obortas !
Multaque praaterea cecidemnt moenia» magnis
566
dUt» extra^ et tiaHm tli$ciHdetu frq^kndem ieBurem ijfUU inge»t€» eduMn».
Quod eaiUigii olim tii nrbe Sidone TVria, et quod aceidtt JEgie in Pehpanneeo.
QiMf dfritatee ^jumodi egressUB venti, atque terree miuifactus di^ectt. Phtres
i^^^^i^»S^#«»»»>»>^
Nard.— 581 ^e deert V. 6d. Miw. D. 1. 8. Ferr. Th. Ra. pwrldtu» Mas. D. ».
Portatmr tiertabundue Mu«. B. 1.— 68S dmvl «rteiii edd. ▼olg. timadatam Oif.
L. B. Par.— 58S Dmdens Ferr. V. ed. Th. Ra.— 584 /» IV»^ Lamb. et edd.
▼nlgf. JEgH rel Mgi et Egi vet. exempl. Mgis edd. vnlg. Argie HeinB. «.—
685 tfua V. ed. O. Mus. B. 1. S. Cant Ferr. Th. Ra. anima Vind. oftimaiifef
Mns. B. 8.>-586 Disturbatque O. P. Mns. B. 1. Ald. DisturbateMui. B.
8. IHtturbanM Oryph. Nard. Bas. abortut Vom. vet. et L. B. Mos. B. S.
Ferr. Ald. oft ortu» V. ed. Th. Ra.-68T JtfaW» Bodl. Vom. marg. cemderet
NOTJE
589 iSfBiicl,att<ijn]Lamb.bene. Pa- cedoni» sepeliebantnr, PUn.jv
rtUB et alii qnidam, timulatam : male • —
omnino; qnid est enim ' scindere ter-
laiii aimnlatam?'
588 Conetnmd'] Effiett 8icvs.486.
etnr. 1270. et infVa jani ts. 1110.
684 Jn S^ [I^na] Sidone^ Sidon
nrlia PhoBDices, quam l^rii condide-
mnt. Tyrii enim, cnm mediterranea
Incolerent, perpetnift terne molibns
Yczatiy relictis Buis sedibtts» novam
nrbemcondidemnt. Jnstin. lib. xntu
^Tyriornm gens condlta aPhoenicibns
fnity qni terr» motu vexati, relicto
patrla solo, Assyrium stagnnm pri-
mo, moz mari proximum littns inco«
hiermit, condita ibi nrbe, quam a pis-
cini» nbertate Sidona appellaverunt.
Nam pisccm Phcenices Sidon vocant.'
Poaidonius apnd Strabonem ait oppi»
dnm olim prope Sidona terrse motu
fnisse destructnm : non loquitor an-
tem de Ipsa Sidone.
JEgH i^git} in Peloponneot] JEgm
nomen est mnltomm oppidoram : i,
InMacedonia non proenl ab Halyao-
mone fluvio ; qna in nrbe Reges Ma-
10.
11. in Cilicia non procni a Pyramo
fluvio, Plin. ▼. 27. m. iniEolide,
Plin. V. 80. !▼. in EnboBa, a quoStra-
bodictnmputatmare£g«um: v.iB
Lydia: vi.infitolia: vir.lnLocride,
Steph. Loquitur autem Lucretius de
JEgis Achaicis, qnse urbs vulgo did-
tur iEgira, Plin. iv. 5. Quem vcro
term motom hic memorat Poeta,
eondem forte significavit Aristoteles
Meteor. u. 8. et qoidam veteres, qni
tradont olim prope iEgiram dnas ce-
lcbres civiUtes Helicen et Buran ter-
rm motn periisse. De qnibns Ovid»
Met. XV. * 81 qnsras Jielicen et Bu-
ran Achaidas urbes, Invenies sub
aqnis : et adbnc ostendere nautse
IncUnata solent com nKBnibos opptda
mersis.'
Pelopomuto'] Peloponnesns est no-
bilissima totius Europae peninsubs
IsthmoangostissimoOrsecise aqnexa,
inter Mgmnm et loniom mare.
686 DitlurMtt] Pro distnrbavit. Sic
1. 71. ' Inritat,' pro inritavit.
587 Multaque pTtgterea^ tfc:] Lege
778
T. LUGRBTII CARI
Motibus, in terris ; et moltsB per mare pessum
Subsedere sais pariter cum civibus urbes.
Qaody nisi prornmpit, tamen inpetns ipse animai, 590
£t fera vis yenti, per crebra foramina terras
Dispartitur^ ut horror ; et incutit inde tremorem :
Frigus utei» nostros penitus quom yenit in artus»
Concutit, invitos cogens tremere^ atque movere.
Ancipiti trepidant igitur terrore per urbeis ; 595
Tecta supeme timent, metuant infeme cavemas
Terrai ne dissolvat Natura repente ;
Neu distracta suum late dispandat hiatum,
Idque suis confusa velit conplere ruinis.
Proinde^ licet quam vis, coelum terramque reantur 600
Inconmpta fore, setemae mandata Saluti:
pwrUer muri oppidornm ccrruenmt tn magmii motibvi ttrra, H mMlta 91141911« ct*
vitat€$ dtorwm ceciderunt in pelagua cum euis incoliB. Sin autem ipaa vie veniif et
/uribmnda violentia ftatue non erumpit foras, aitamen dintrHmUur perfrequenies
meatua teUurie, vebttifremitus qaidam, et hinc impingit motum terrte : eicut v. g.
guandofrigu» intue penetrat in noetra membray concitat ea facien» tremiecere^ et
trepidare. £rgo homines tremunt per civllatee horrore duhio, metuunt ad^cia a
uuperiori parte, metuunt ab inferiori parte, ne natura discindat anlnto apeluncaa tet-
luria: aut ne telliis ipsa divuluk pandat longe auaa aeiaauraa, et ita di^ecta velit
repUre iiioa biatus multiB cladibua. Itaque etiamai honHoei putent emtum et ter^
ram immortaUa /pre, et tradila immortaU conaervatioHi: tamen aftjtBwda vu ipaa
Vind. cecidere et Cant. Vosii. marg.— 688 muUieGif, Par. Cont. paaaim Mus.
B. 1. S.— 589 iiubaidere P. Ald. civibua et V. ed. Tli. Ra.-591 Et feta V. ed.
Th. Ra. Et crebra Mus. B. 1.— 592 Ditqterditnr Bae. Di^^eriiur V. ed. Tb. Ra.
unde P.— 593 ut m Ferr. V. ed. Tb. Ra. Voss. vet. et L. B. Mns. B. 1. S.
Cant. Bip. et tn O. — 594 moveri edd. vnlg. — 596 «trpmia P. Gryph. Baa. roarg.
metuunt deest V. ed. Th. Ra. ti^mia P . Ald. Orypb. marg. cav«nia Grypb.
Nard. Bas. cariemaa V. ed. Th. Ra. — 597 Terra ne P. Ald. Bas. marg. Terra
ne Vind. Mus. B. 9. Terrave V. ed. Tb. Ra. Terrarum ne O. Heins. 2. Gryph.
marg. Terra orbem Caot. dtssolvafttr P. dtssofotl Mos. B. 1. dissi<ia< Grypb.
marg.— 598 Heu Cant. Nec Delph. diapandit Mns. B. 1.— 599 conptere Cant.
NOT^
Plin. it. 80. qni memorat dnodecim
nrbes Asise oua nocte totas periisse
teme motu. Similiter paucis abhinc
«nnis idem contigit civitati S. Severl
in Apnlia. Nnperrime Ragnsae pars
in barathrnm cecidit.
§90 Animai] Venti,flatn8; vs. 577.
595 Trepidantl Supp. bomines.
590 Teeta aupeme timentf ^rc] H. e.
timent »diiicia a snperiori parte, sct-
licet ne cadant, et obruant eos.
Metuunt i^ferne^ 4r^.] Timent ab
inferiori parte^ne scilicet terradehis-
cat.
598 Z>ts;Mmda4] In diversas partes
late aperiat
599 Idque'] Per appotitionem ; pre
illam, snpp. biatnm.
DR RBRUM NATURA LIB. Yf.
779
Et tamen interdum pmsens vis ipsa pericli
Subditat hunc stimulum, quadam de parte, timoris ;
Ne pedibus raptim tellus substracta feratur
In barathrum» reromque sequatur prodita summa 605
Funditus> et fiat mundi confusa ruina*
Nunc ratio reddunda, augmen quur nesciat asqaor.
prtBteni diierhmnU subier admovei iis hunc aeuleum de aliqua parte meius, ne sci-'
licet terra tubilo snb pedibus sibi ntbducta abripiatur tn abymunf et utivenanatu»
ra rerum prpjeeta tota emnvM eubeequatuTy et centurbaium exitium totiufl universi
aeddat, Jam vero danda est ratiOf cur mare non habeat augmenium, Primum
eompiere reliqoi. — 602 Attamen P. in not. Mus. B. S. et edd. Tolg. — 008 iS^
dit et P. Ald. Subdita et Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. O. Mos. B. 1. S.— 604 eub-
traeta P. Vind. V. ed. O. Mos. B. 1. Cant. Delpli. substructa Vou. vet. et L.
B. Voss. marg. — 60$ baratrum O. Mos. B. 1. S. Cant. /orma Mos. B. S. in
inarg.--606 Deeit V. ed. Th. IU.--607 Deest P. V. ed. Th. fia. Ferr. Ald.
NOTiE
60S Subditaf] Snbdit, snbter ad-
movet.
604 Ne pedibus fopHm, IfC.'] Sic i.
1098.
605 i?ara<Antm] iiOCtts Athenis iiiit
immensae profnnditatis, in ona parte
mollis et ceenosns, qno sceleratos de-
torbabant. Hinc volgo accipitnr pro
horrenda Toragine, pro abysso pro«
fbnday pro ipsis etiam Infemis.
Prodito] Propnlsa, dcjecta. SicTS.
56S.
Rarum summa'] UniTersa remm na-
tnra, nniversnm, mnudos ipse totus.
607 Nuneratio reddenda, tfc,"] His
S2. vss. novnm problema proponit et
solvit Lncretins; cur nempe mare
non angeatnr, tot in illod decnrren-
tibns aqnis, floviis» fontibus, ac im-
bribns. Qnsestionem artificiose sol-
vit, caofamqoe refert injugembn*
moris detractionem. i. Namqoe adeo
vastnm est seqnor, ut ceterl decursus
aquaram sint ad mare veluti guttola.
II. Sol etiam aesto suo partem aqua-
rom non mediocrem absumit, non
sectts ac vestes madidas exsiccat. iii.
Venti vis partem hnmoris verrit et
tollit; tjc enim nna nocte vias sie-
cat et agros, lutomque crustis ob*
ducit. nr. Nnbes attrahnnt moUnm
humorero, qnem per aera passim por«
tant. V. Terra ipsa arida et bibola
ezigit et attrahit in se plnrimum ho-
morem e mari, qnod eam circumcio-
git nndiqne. Percolatnr enim aqoa
maris perterrse meatns, et ad flumi^
num capita remeat perenniter. Anc-
tor Sacer Ecd. i. sic qnaest. solvit :
* Omnia flnmina intrant in mare, et
mare non rednndat, qnoniam ad lo«
cum, unde ezennt flnmina, revelrtnn-
tnr, ut iternm flnant.' Hinc Homems
Uiad. et alii poete vocant oceannm,
modo flnviornm» marinm, fontinm,
et pnteoram omninm originem: modo
eorundem omnium Barathram, ant
Tartarnm. In hanc enim voraginem
omnes flnvii conflnnnt, et ex hac eri-
gine omnes vicissim flnvii efllnnnt.
Itaqne his 9. vss. priorlbns postqnam
rem proposuit, i. vastitatem maris,
in qnamfit aquaruro omois decursns,
ezponit, tanquam aliqnam cansam,
cnr mare non augeatur. . Adeo enim
vastnm est mare, nt et fontes, et flnvif,
et imbres omnes non nisa sint ad to-
tnm mare velnti guttnia nna. Sic
Arist. Meteor. lib. 2. eodem ntitur
argumento, qnod ezemplo confinnat.
780
T. LUGRETII OARI
Principio, mare mirantar iton reddere majas
Nataram, qno sit tantns decorsus aquantm,
Omnia quo yeniant ex omni flumina parte. 610
Adde yagos imbreisi tempestatesque volanteis ;
Omnia qusB maria^ ao t^rras, sparguntque rigantque :
Adde saos fttnteis : tameti ad maris omnia summam
Guttai vix instar erunt unias ad augmen ;
Quo minus est mimm, mare non augescere magnmn. 615
PrdBterea^ magnam sol partem detrabit aestu :
Quippe videmus enim vesteis, humore madenteis,
Exsiccare suis radiis ardentibus solem.
At pelage multa, et late substrata, videmus.
homiBes adifitfaiiftir iMfiffaiii tm efieere tBqmtr r/itiuif in p»d iam magmu em-
aimcs aquarwnJU : t» quod nempe JlmH <nmie$ undique coneummt. AtSoMge
emmtee pluma», et nimboB voUiasUes, qum conepergwU et irrigant omuia tequora et
omnes ierrae: odjeai^e jiim fimiee; (Utamek hftc omma vix erwni ad totum mare
adiastar uaiu» guttuUe ad augmeutmm illios. Quare miuime mirandum eOty ««<•
Imii eequer wm mgeru Deiade eel eahre w dimimdt maguam pariem w^vuanm
mariB. Naai^tie cemimue eolem ferventibue euis radHe nceare veetimenta tota
tfoida aqme, Cemimu» autem aquora eae micttay et late extenm jacere ; unde^
Bodl. Vds8. Tet. et L. B. Vosr. marg. Mos. B. 1. d. 8. Cant.— 6(M Nahtra
ViDtl. V. ed. O. Mns. B. 1. 8. Cant. quo iantuefiud Lamb. Hav. Bip. quoJU
iantu»l>e\ph.quoJiatiantU8Qif. Par. quofuat tantu» OasMiid.— 4110 wiiiMiil
Delph.--611 ookntek Heins. S.-^t4 Gutta V. ed. Th. Ra. Mna. B. i. ungem
O. — 616 mareest mirum Ferr. V. ed. Th. Ra.— 616 eotmagnoM P. Vtnd. V. ed.
Mns. B. S. CaOt.— 617 &iiinore a^/dmtu Vind.— 619 ild Mas. B. 1. V. marg.
petage Vind. Voss. tet et L. B. P. in not pelagi P. V. ed. Bodl. Mns. B. I.
$. Fenr. Th. tU. Ald. Oif. Par. Coot pelago O. Cant. peJogiu Nard. aub-
NOT^
fiicut enim, inqnit, si qnis in ▼aiitam
mensam ' profhderit cyathnm aqnte,
ac dilatarit, rix tanta apparet aqna,
vel brevi tempore exsiccator.
609 Decarsu» aquaruin} SIc l. 284.
T. S64*
610 Qmo] In qnody nempe mare.
Bic 1. 1080.
614 Adaugmen] Snpp. marii ; h. e.
ad «ttgendam mare.
WPnHerea^magnam aof,^.] His
7. vsa. Gontinetar ti. cansa, car mare
BOD angeatnr. Qnae qaidem ratio jam
reddita est v. 868. et de qna sat
abnnde jam snpra vs. 607. not.
618 ilni€iifi6ics [oriteivfiV] Proar*
dentibns, metri dausa.
619 Ai petage muttOy ^.] His 4. vss*
interim respondet Lncretias objec-
tloni, qnte fieri potttit adversits hanc
II. cansam. Si qais enim objicfAt im-
parem esse destractionem a sole fhc-
tam aqnarum decursoi venientiam in
mare ; respondet Po^ta fmmensam
squoris planitiem compensare largi-
ter detractionis mediocritatem. Arfs-
toteles ristt melius solvit et eYpUcuit
ea comparatione, quam retulimiu
jAtn supra vs. 607. not. Consule lo-
cum iterum.
i
i
DB RBRUM NATURA LIB. Vl.
78L
Proinde, licet qaam vis ex uno quoqne loco sol 620
Humoris paryam de]ibet ab sequore partem,
Largiter in tanto spatio tamen auferet undis.
Tum porro, ventei quoqne magnam toUere partem
Hnmoris possunt, verrentes a>quora ventei :
XJna nocte vias quoniam persaspe videmus 635
Siccari, mollisque luti concrescere crustas.
Praeterea, docui multmn quoque tollere nubeis
Humorem, magno conceptum ex asquore ponti ;
£t passim toto terrarum spargere in orbi,
Quom pluit in terris, et ventei nubUa portant. 630
Postremo, quoniam raro cum corpore tellus
Est, et conjuncta est, oras maris undiqne cingens ;
ethmti 90I detrahai eatiguam pariem aqu^B e mari in tmo quoqu^ tdcoy oHamen
detrahet capioee aqins tn tam vasto «potio, qno niare patet Devnde etiam
«eiiH qaeimi a^ferre partem aquwrum^ dum stringvnt campos maris ; nguidem in
imii noete ceminuu pUrumqueitinera exsiecari veotis, et cruetas cceni liqtddi tndM-
teteere. Insuper oetendi snpra nukUa etiam aitferre plurimam aquamf quam han»
rimni ex vattie campie marie ; et diffundere illam ti6toiM in omni globo terramin,
quando phdt in terriCf et venti circwnferunt nimbos, Deniquey cum terra constet
corpore noii Mmitiio plenoy et juncta eit cam aquore eircumciugens tHtera marit ex
trmtta P. in not. O. Cant. tubstracta Mns. B. 8.— 022 Largius P. Ald. l/trgitus
V. ed. Bodl. Heins. 1. Ferr. Th. Ra. aufert Mus. B. 8. a^ferat Cant. V. marg.
S. undas V. marg. 2.-623 magnam quoque edd. viilg.— 624 vertentes Ferr. V.
ed. Th. Ra. csquaraponti P. O. Mus. B. i. Ald. Bip. Hav. Delph.— 625 cum
pro ftfoiitaiN Ferr. V. ed. Th. Ra. quomodo Mns. B. 1. 8. — 626 moUeis P.
AM. — 628 ex esquare venti qnidam. — 629 orbe P. Cant. et edd. vulg. erbis
Bodl. Voas. vet. et h. B. Ferr. V. ed. Th. Ra.— 682 couiuncta storat V. ed.
Th. Ra« Viod. coi^iunctat orat Lamb. magit undique P. Vind. V. ed* O. Mui.
NOT^
Pehige] In plarali. Dicttur enim
pelage indeclinabile, nt Tempe,
cete, &c. Quod semel jam annota-
▼imas sopra v. 86. Male ergo
Pareos pelagi^ qnasi Helleninmot
esset ' multa pelagi,' pro multum pe-
lagns.
621 DeUbet] Degustet, diminnat,
detrabat. Sic alibi passtm.
638 Ttc» porro, ventei, ^rc*] His 4. vss.
contjoeior iii. causa, cur mare non
f Hgeittnr ; de qua nos satis vs. 607.
not. Qoam cansam reddidit jam su-
pra V. 267. et 389.
624 Verrentet} Sic v. 267. 6^5. et
889.
626 MolUtque luti, ^-c.] H. e. £t
lotum, quod erat molle, durescere.
627 Pratereay docui, 4*«.] His 4. vss.
continetur iv. causa, de qna nos
supra fusius disputavimus, v>. 607.
not.
Doeui] Nempe vs. 502. et seqq.
631 Pottremoy ^ontaM, 8fcJ] His 8.
vss. posterioribuH continetor v« caosa,
cnr mare non angeatur ; eaqne ger-
mana est et vera ratio. £t quam re«
tuiit v. 269.
782
T. LUCRETII CARI
Debet, at in mare de terris Yenit humor aquai,
In terras itidem manare ex aequore salso :
Percolatur enim Yirus, retroque remanat 635
Materies bumoris, et ad caput amnibus omnis
Confluit ; inde super terras vedit agmine dnlci,
Qua via secta semel liquido pede detulit nndas.
Nunc, ratio quse sit, per fauces montis nt Mtndd
Exspirent ignes interdum turbine tanto, 640
cnmi parte, Uquor aqua debet Ua deeurrere in terras ex $ai»o miari^ neult effltdi
e ierriM in aquor. Namque venenum aque iDaris qoasi per cohan tranmittitury
et tota nuUeria aqua remeatf et eonvenit ad originem omninm ftwninum; hine
revertitur eupra terras dulei duetu per ea loca, per qu<B eemel itecfactum deduxit
aquas pedejbiido» Jam tero dicam qua causa dt, cur aUquando ignee exhdlent
adeo magno cam impetu per hiatu» monii» JEtna; namque non proceUa igni»
^**^^^**:^^^^
B. 1. 3. Cant Ferr. Th. Ka. Ald. cu^ Lamb. Bip. avfm V. ed. Th. Ra«—
6S4 terra eie idem V. ed. Th. Ra. terra eit idem O. Ferr. terram sic idem Mw,
B. l. terra» $ie idem Cant— 635 intu» pro viru» Mns. B. 1.— 637 reddit V. ed.
Th. Ra. reddet Cant. augndne P. Miis. B, 1. Ald.->638 eepta Mus. B. 1. Cant.
reetopede Gassend.— ^9 /aueei» edd. volg. et Cant athna P. V. ed. O. Cant
not;e
633 Co^juneta est, ora», ^T^.] Ita Pa-
reos et Lambinns. Alii tamen ; coii-
junetatora» mari» undique eingit, Idem
plane sensus.
635 Per^oiatur eittm, ^c.] Hi 4. vss.
positi sant snpra v. 270. Consule lo-
cum et annotationes nostras.
639'iViMiic, ratio ques sit^ fye,'] His 74.
vss. dispatat de ignibus montis iEtnae.
Quas quidem quaestio, quotquot prse-
clara et solertia ingenia fuerunt,
torsit et exercuit, torquebitque et ex-
ercebit, qnotqnot imposterum eront.
His itaque 41. vss. prioribus pns-
monet : i. Siculornm agros non plu-
via Ignis aut flammarum vastatos
fuisse multoties ; sed ignibns et flam-
mis ez ^tna monte ernctatis vi
magna et impetu vehementi. ii. In
memoriam revocat ea, qnae snpra do-
cnit Ub. I. et ii. passim, nempe inane
immejisnm esse secundum altitudi-
nem, latitudinem, longitudinem, et
profunditatein : in quo, ex quo, et per
quod infinitsB atomi diversamm om-
oium figuranun volitent, ex quibus
diversae res omnes concrescunt. Hine
parat semina flammis et ignibus iden-
tidem ex ^tna roonte erumpentibns
ob congressum et conventnm atomo-
rum ignitarum in eum locum concur-
rentium : sicnt v. g. identidem pro-
cellosus nimbus terras cooperit im-
bribus ob collectas pluviosas atomos
undiqne ex flnviis et mari : vel sicnt
ex aere, terra, et aqua suppeditatar,
unde fiat terre motus, ita ex ignitis
atomis in nnom concurrentibns snp-
peditari, unde mons ^tna flammas
late evomat : aut sicnt in nobts-sup-
peditator, unde fVigus corripiat mem-
bra et calor urat intus viscera, dum
febri lahoramus. iii, Etiamsi incen-
dium illud magnum videatur^ parvum
tamen esse, si comparetnr cnm ce-
teris rebus, quas snnt in toto nniverso.
Sic etiam fluvius, licet non adeo mag-
nns, tamen maximus videtur iis, qni
allos majores non videmnt Italllnd
incendiom ^tnae montls videtnr oobif
magnum, quia aliud majus non vide«
mus.
1
J
DB RBRVM NATURA LIB. VI.
783
Expediam : neque enim mediocri clade coorta
Flammas tempestas, Siculum dominata per agros^
Finitumis ad se convortit gentibus ora ;
Fumida quom coeli scintillare omnia templa
Cementes^ pavida conplebant pectora cura^
Quid moliretur renim Natura novarum.
Hiisce tibi in rebus late est alteque videndum^
645
exoHa de medio aliqno exUiOf gmeaia per cdmpoe Sieulonm tradMxU vultu» po~
puhnun vicinorum in m, quando videnies eunctoe fornieee cM mieare flaminis
repiebani corda saa timida solicitudinef dabitantes quas ree novae natura intende*
ret, In itiie rebue aepiciendum ett tibi iate et pewituef et pro^pieiendium ett tibi
l»^^S»^«^«#>^>^«^^>^
~^1 mediocri clade eoerta Heins. in O?. Met. iy. 536. dia de ciade coorta Fab.
emend. Hay. Sus. media qua ciade coorta P. media grecia de eoorta Vind.
Voss. et L. B. Mus. B. 1. Cant. media grecia decoraia V. ed. lli. Ra. Bodl.
media degiande coorta O. V. marg. 2. media grecia cooria Miis. B. 8. Enceiadi de
eiade coorta Bentl. mediocre ciade coorta Voss. marg. media de ciade eoorta vulg.
—642 SieuloB Cant. V. marg. 2.-643 aeee Mas. B. 1.-^644 etiiiare Ferr. Cant.
sed corr. in roarf.— 645 panda V. ed. Th. Ra. Ald. ' P. Bas. marg. pando
Gryph. marg. Heins. 1. compieetani V. ed. Bodl. Th. Ra. Ald. corpora dura V.
ed. Th. Ra. Ald.-— 647 tn deest edd. vnlgr— 648 deepiciendum Voss. vet. et
NOTiE
641 Neque enm mediocri [media, ^r^.] nensls urbls tecta obmta et op-
Sensos est. Neqne enim flamma illa,
qasB per agros Sicalorom grassata om-
nes gentes in admirationem rapoit,
ezorta est ex aliqoa media clade, h.
e. ex aliqno alio loco, quam ex monte
JEtna ; qno tempore omnes videbant
«era totom circnm micare ignibns,
et dobitabant quidnam novi hoc esset.
642 Sieuium'] Sicnloram. Mons
enim iEtna est in Sicilia, at jam
dicemns.
644 Fumida'] Ignes, flammas, et fa*
▼iHns emmpere ex ^tna testantnr
fere omnes: sed inprimis D. Au-
fnst. de Ci?it. jii. 31. his verbis:
* Legimns apnd eos, ^tnseis ignibus
ab ipso montls vertice, nsque ad lit-
tns proxifflum decnrrentibus, ita fer-
visse mare, nt rapes exnrerentar, et
picesnaviam solverentar. Hoc nti-
qne non leviter noxinm foit, quamvis
incredibiliter mirnm. Eodem rarsus
Igninm sstn tanta vi faviUsB scripse-
ront oppletam esse Siciliara, nt Cata-
pressa dirnerit ; qoa calamitate per-
moli misericorditer ejusdem anni tri-
butnm ei relaxavere Romani.' Sic
ex Vesuvio, monte in Campania ; ex
Hecla in Islandia ; ex Qnitto in Pe-
ruvia; et aliis ex locis memorantnr
ignes et favilla interdom eractari.
Verum non adjiciuntnr tenebrae, de
quibus tamen sic Cicero de N. Deor.
lib. II. ' Nos autem tenebras co-
gitemus tantas, quaatsB qoondam
eraptione ftnvoram ignium finiti-
mas regiones obscnravisse dicnntnr ;
nt per bidnnm nemo hominem homo
agnosceret.' Sic Piinius junior testa-
tnr in epistolis ernmpere fnmnm, pn-
miees, et cineres ex Vesnvlo, quibns
sufibcatns est ejus avunculos Plinius
magnns. Appianus de Bell. CiviK
lib. ▼. addit horrendos fremitos. Sed
nnns Locretius haec omnia et alia in-
snper adjecit, ntjam videre est infra.
CeeH lempia] Coelam, nt sflppins mo-
nni. Sicv8.670.
784
T. LUCRBTII CARI
Et loDge cunctas in parteis despiciandum,
Ut reminiscaris, summam rerum esse profundam,
Et videas^ ccelum summai totius unum 650
Quam sit parvola paxs, et quam multesima constet :
Nec tota pars^ homo terrai quota totius unus.
Quod bene propositum si plane contueare,
Ac videas plane^ mirari multa relinquas.
Num quis enim nostrum miratur^ si quis in artus 655
Adcepit calido febrim fervore coortam,
Aut idium quem vis morbi per membra dolorem ?
Obtargescit enim subito pes, adripit acer
Ssepe dolor denteis^ oculos invadit in ipsos ;
Exsistit sacer ignis, et urit, corpore serpens, 660
jprocnl iR 0mni$ farte»^ ^ memmeru tadoermm mamm tenm em immentam; $i «1
tntueariM, quam exigua pariiada totiui iMtocnt umm eeeium eit; ei fM» fRsiUMa
eii mulUfiiee ; ei fiianiiiia pwiio ioiiuM ierra umto Aomo «1. Qmm jtropooUiouem
meam oi recie omttiuo eonciiriaOf ac ioAueare perfeeief oportet ui demmu adMtrari
muUa. Eiewim an aUquio nooirum acbntrotiir, Jt quie homo recepii/ebrim is «lem-
bra sai corporis exoriam exfertido calore ; vel si recepit quemUbei alium dolo'
rem morbi per ariuM suos ? namque p«f repente iumei : plerumque eeemu dolor cor.
ripU dentet, aat oceupat ipeoe ocuioe: ignie eacer iueei ei irrepena adurit in cor-
^^**#^*^^*#*
L. B. Vind.Mos. B. 3. Cant. diiptctfiutiiiii Ynlg.— 649 eumma O. CaDt.->660
Ui P. Mimiiia Yind. V. ed. Ferr. Th. Ra. ciim siimma Mus. B. 3.-— 651 coneient
Heins. 2.-652 Nec qvota P. O. Cant. Oryph. marg. Bas. marg. Mar. Ei
auota p. h. t. eit ioHuo uuue Lamb. Creech. et alii. ierra Vind. V. ed. Ferr.
Th. Ra. iema Mus. B. 1. Nec eii pare homo Oryph. Nard. Bas. Heins. —
668 bone Baa. marg. P. Ald. propoeiiue ei Vind. O. propott<iim eei Jt Cant.
ptani Vind. Mos. B. i.--654 Et P. V. ed. Th. Ra. Ald. Ui Ferr. At
Mua. B. 3.-655 miraiue P. Ferr.— 658 obbruteecU P. in not.— 669 deniee
Vind. V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. ociiioffiM P.— 660 ExurU O^pfa.
marg. Bas. marg. P. Ald. Exiecit Th. Ra. V. ed. corpora P. V. ed. Ferr.
NOTJE
649 Ut reminiecarie, SfcJ] Docoit
enim i. 958. et ii. 80. omne, aea
universam esse infioitum, inunensnm,
et profundum. Cujus hic mundus
pars 9it una ; ceteri vero infiniti alii
pares mundi, ceterae partes,
iSttmmam] Universum, ut paasim
docui. Sic vsi. 650. 679.
Prr»/i{iidam] Infinitam, non finitam.
Sic lib. I. et II. citatis loci«.
651 MuUetima] H. e. quam parva,
similia qnidem et par mnltis aliit ai»
milibns partibus. Multefima eoim
pars dicitur ea, cui maitie alite partes
similes ac pares snnt ad conatitoen-
dum aliquod totum. Nonios. Ormcis
dicitur To?J<oorhv fjjpos»
660 Sacer ignie] * Sacer ignis/ in«
qnit Celsns v. 28. ' maiis ulceribns
annumerari debet.' Oraecis dicitnr
iptfotinXas : vulgo^ EryeipeU. Sic Virg.
Georg. III.
Dfi RBRUII NATURA UB. VI. 785
Qaamqtiomque adripiiit, partem, repitqne per artos ;
Nimirum, qnia sant mnitarum sepiina lerum ;
£t satis hflBC tellas morbi, ccBlumque, mali fert,
TJnde queat Tis inmensi procresoere morbi.
Sic igitur toti ooelo, temBqne, putandum est * 665
Ex infinito satis omnia subpeditare,
Unde repente queat tdhis concussa moveri,
Ferque mare, ac terras, rapidus percurrere turbo,
Ignis abundare JStnadUB, flammescere coelum ;
Id quoque enim fit^ et ardescunt ccelestia templa. 670
£t tempestates pluvise graviore coortu
Sunt^ ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum.
At nimis est ingens incendii turbidus ardor !
port eam mimem poTiem^ putm hwa^ et eerpitper wtembn ; acOiceif eo auod prtfi*
eipia muUitnim rerum eimt. Et terra aiiiue aer ieferant iio6u eai malefieUy a qao
vudenHa tngeniHe dolom poeeit provemre» Ita ergo eredendum eet re» eanctas admi»
nietrari abande ex inflmto vniverso ipm toti aeri et teOurif ex qaibms terra ipea
aonfuaetata poemt eubito tremueere : et ex aaibas vehemeu» tempeeta» posBit per^
vadere per aquor etper terra» ; ex qaibus fiamma MtndBa possit exUiref et ceelum
imeemU ; uamqu» Utud etiam accidit^ et eeeleete»fomUe»ineendmUury »icut turlfine»
imbri» fimt nmjore eopAa aqu«, eumforta»»» eie prineipia aquarum eontuUmnt ee
» «ii&ef. Verum^ inques, mmtioii magnme eet impetu» tiolentu» ineendU, Quaei
Tb. Ra. Ald,— 4W1 repetitque V. ed. Bodl. O. Th. Ra.— 663 ieilu» nobi»
Mns. B. 1. 3. et edd. Tolg. male P. Vind. V. ed. O. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald.
erbem eetkmqa» maJtum fert P. in not. — 064 immenn Cant. immenai reliqui.
mM Vind.>-666 eeeH V. ed. Th. Ra.— 666 Et V. ed. Th. Ra. euppeditan
Gkyph. Delph. Nard. Bas.— 668 ac Vind. Voss. yet. et L. B. O. Mus. B. 1. 8.
Cant. et Yulg.— 671 Ut edd. valg.~672 retuUnmt O. Mus. B. 1. Delph.
detukfunt V. ed. Th. Ra. Cant.--67i tiicciidtt P. V. ed. Ferr. Ald. Mceiidt
NOT^
665 Meebi [iio6is] Laanbiii. bene. ^. iii. 67S. de ejnsdein £tnae emp-
PareaSyWorM. tione ignita: * Interdomqne atram
666 Eac ia^o] £z imnensa QBi- prommpit ad sethera nnbem Turbine
iferse, ez profunda reram sommay fumantem piceo, et candente faYilla :
Ts. 649. Attollitque globos flammammy et si«
Subpeditare [euppeditari] Lanrib. dera lambit.' Qaam metapberam jam
beiie. Parensy euppeditare, qoasl neu* supra annotavimos.
tmm sit Yerbun. Veram passim le« Flammeeeere eedum'] Dmn corascat,
gltar passiTe. 8ie i. 096. it. 668. iv. ac fulgnrat.
189. et jam inftm vss. 816. 1684. 6T0 CeiUetia templa] Cselum : vs. 644.
600 Jgitts a6iciidafe JBtneeu»'] Mela- 67i JtMeinrtt [Indendl] Incendii,
phora est ab aqnis ducta. Sic Virg. melri caasa.
Dtf^. et Var. CUu. Lueret, 3 D
786
T. LUGRBTII CARI
Scilicet, et flavius, qiii visus, maxumus ei,
Qui noQ ante aliquem majorem vidit : et ingens 675
Arbor, homoque, videtur ; et omnia, de gcnere omni,
Maxuma quas vidit quisque, haec ingentia fingit :
Quom tamen omnia cum ccelo, terraque, marique^
Nihil sint ad summam snmmai totius omnem.
Nunc tamen, illa modis quibus^ inritata repente, 680
Flamma foras vastis Mtae& fomacibus ecflet,
Expediam. Primum, totius subcava montis
Est natura, fere silicum subfulta cavemis.
Omnibus est porro in speluncis vcntus, et aer ;
vero; nonne etjlumenf ^uod wm ett magnum^ wdetwf maxUimm ei, qm wm mdU
antea aUquod aliud mi^ua 7 et arbor eelta et homo magnus, et eetera ejutmodif
quct qaiaque vidit unquam maxima, imaginatur ea magna frortut: eum tamenr
hcBC omnia nihUtinlt ad maatam totiu» imtoerst, si comparenturonn corfc», et ierTUy
et aquore, Attamen Jam dicamy quibut rationibut iUe ignit percitut tuhito exfi^
ret exira ex ingentibut fomacibut montU Mina. Primo natura totiut illiiu aioii-
tit ett caca tubter, quati tuttentata tpeUmeit taxorum. Ett autem ventut etaMrim
▼nlg.— 674 eU vulg. ett in fine Vind. O. Cant. quioit ut maxunut Vom. marg.
oici non ett^ maximut eii ett Lamb. et alii. — 676 Ardor homo V. ed. Th. Ra.
MiR» Vind. V. ed. O. Miis. B. 1. 3.--679 Nihil V. ed. Th. Ra. Nil vnlg. jmn-
ma Vind. Mas. B. S. tumma toiiut in V. ed. Th. Ra. Bodl.— 681 ratat V. ed.
Th. Ra. et ne Cant.-^3 /erent itUcumW.ed, Th. Ra. Ferr./orei iUic Moa. B.
NOt^
676 Videtur] Sapp. ei qni mijorem
arborero, majoremqoe et hominem
non vidit.
677 Alaxuma] Snpp. qaibiis majora
nuiiquam antea vidit.
679 SiHjniiiat totiut] Univeni. Sic
▼s. 660.
680 Nunc temen iUa, ^v.] His 14,
▼ss. jam pecnliares causas redditania>
cur ^tna flanunas et ignes evomat,
inprimis ponit hqius montis viscera
concava esse» atqne sazis constare.
Addit insuper ventnm et aera com»
plere cavernas iilas ingentes. Ven-
tum antem fieri vnlt ex concito aere.
Aer vero, obi pra agitationa conca-
Init intra montis vi^cera^ «axa pari-
ter calefacit, nrit, et ez iis ignem,
flammas, et scintilias ezotitit, quaa
foras eitnidit Porro per ventnm et
aera intra cavernas iEtnm montia
concitatom intelligi potest halitoa suU
fureus ac bituminosus, qui continen*
ter genitus convolutusque et agitatna
intra illas cavemas, ubi jam pne ni-
mia copia contineri non potest, obices
rnmpity in flammas erompit. Sic Tro-
gns apnd Servium in iEn. iii. Nam
Sicilia terra caveraosa et fi/itnlota.
Qoo fity ut ventorom flatibus pateat,
nnde ignis concipitur. Intrinsecut
ftolfur liabet et bitumen ; in qnas nbi
ventns per spiramenta cavemarum
incubnit, dio luctatus ignem coucipit*
Siic Minm durat incendium.
Inritata'] Antique, pro irritata. Sic
Ub. lY. 1030. et alibl passim.
DB RERUM NATURA LIB. VI.
787
Ventas enim fit, ubi est agitando percitus aer.
Hicc' ubi percaluit, calefecitque omnia circum
Saxa furens, qua contingit, terramque ; et ab ollis
Excussit calidum flammis velocibus ignem ;
ToUit se, ac rectis ita faucibus eicit alte,
Vortitque ardorem longe, longeque favillam
Differt^ et crassa volvit caligine fumum ;
Extruditqne simul mirando pondere saxa.
Ne dubites, quin baec animai turbida sit vis.
Prffiterea, magna ex parte mare montis ad ejus
685
690
MU eaoernii illii ; ROM^iie iln veniu$ ereatWf M aer eet agitatw mevendo, Hic
vero aer, ciiii» eaiefaeh» eet^ et ealefecit eunctog Bilicee, et terram ctmitt, qua
parte eatnens pertingit, et cam exj^essit ex illie silicibus et terris calefactis
ignemfervidam cvanjlammia volaniiiua, toDc evehit teipsnm, et Jtc eubUme erigit
le rectii eraieribua^ et dispergit calorem longe et longUer eciniiUam^ et votutai
fumum ciiin epieeie teneiniif et ejieit una lapidee, qai con»tant admirabili pondere,
Ut men amlngaej quin heec eit potentia violenta ventu Deinde pelague pitfringit
^i^^«^^^^»^^# »
]. fere VU cum Mos. B. 8. euflata Cant.— 686 perceUU Sus. Scaliger. ad Virg.
Cat — 687 ferene Sos. terene Scaliger. ut sup. — 689 Deest P. Ald. eicit Mns.
B. 1. i. eiacit Cant. ejicit vuig. — 600 Vertitque Vohs. roarg. Ondendorp. ad
Jol. Obs. p. 162. Funditqueynlg. Fecitque P. Vind. O. V. ed. Miis. B. 1. 8.
Ferr. Th. Ka. Ald. Fertiique P. in not. Voss. L. B. V. marg. 2. Fervitque V.
narg. 3. Cant.--69l Differe P. V. ed. Bodl. Th. Ra. Ald. Defferet Ferr. Post
honc versum inseritur vs. 689. P. — 698 Nee P. V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra.
Aid — 694 fiMgiit Delph. parte P. V. ed. Bodi. O. Mus. B. 1. i. Cant. Gryph.
NOTiE
686 Veniue enimJUf tfc.'] Tres snnt
de i^ento opiniones. i. Ventomm ori-
ginem refemnt ad terram Aristoteles
Meteor. ii. 4* et Theophrastns teste
Olympiodoro in 1. et 2. Meteor. it.
Alil refemnt Tentomm origlnem ad
aqnam: sed inprimis Metrodoros,
qni apnd Plntarch. Plac. iii. 7. de«
finit ?entnm, 'aqnosi anhelitus aes-
tnm;' et Vitrovius praesertim i. 6.
cni Yentas dicitor, ' Aeris floens nnda
cnm incerta motns rednndantia.' iii.
Alii volunt ventnm ad aera referri,
■ihiiqne altnd esse prsBter aera agi-
tatum. Ita Hippocrates lib. i. de
flatibns definit ventom/ Aerisflnxnm
et fosionem.' Ita Anaximander apnd
Platarcfa. Plac. iii. 7. Ita Anazagoras
apnd Laert. Ita Seneca v. 1. et 6.
Ita Lncretins liie.
686 Hicc'] Sopp. Aer.
687 OUts] Antique, pro illis.
690 Vortiique ardorem longey 4*«.]
Sic Virg. lExk, iii. vs. 572. ' Inter-
dumqne atram prorampit ad aethen
nol>em Tnrbine fomantem piceo, et
candente favilla; Attollttque globos
flammarnm et sidera lambit. Inter-
dum scopulos, avulsaqoe viscera mon-
tis Erigit eractansy liqnefactaqne saxa
snb auras Cnm gemitn glomerat,
fondoque exaestnat imo.' Sie Cian-
dian. Rapt i. Vide locnro.
698 Animat] Venti^ flatns, spiritns.
Sic vss. 686. 690. et aJibi passim.
694 PralereUf iMgiui] His 9. vss.
\
788
T. LUCRBTII CARl
Radices frangit fluctus^ aestumque resolvit
£x hoc usque mare speluncse montis ad altas
Perveniunt subter fauces : hac ire^ fatendnm est,
Et penetrare, mari> penitus res cogit, aperto»
Atque ecflare foras ; ideoque extoUere flammas,
Saxaque snbjectare» et arenae toUere nimbos.
In summo sunt vertice enim crateres, ut ipsei
695
700
partem midanim snarain ad radieei UUmm ingentis numHs^ et iterum mb$arbetJiuUn$
•U08. Ab illo tequore fundituM ad eummoa cratere» iUias monti» eauerme suoter dn-
cuntur, Confiteiuiam ett ventom ingredi per hac loca ; re» manifeeta docet iHuni
hac inltrarey petago ita patentey et extra exnirare ; et idcirco eoekereignee^ et extru»
dere lapideif et attoUere nubila areme, In vertice »unt cratereSf vekii iUi qaidam
^^S^^^4
parti edd. Yiilg.~-006 ««te^ V. marg. 1. reeoUni Vind. O. Mui. B. 1. reeohei
V. ed. Voss. vet. et L. B. Mus. B. i. Ferr. Th. Ra. reeorbet P. Caat. et edd.
vnlg.^96 marf P. V. ed. Bodl. Mus. B. 1. 8. Cant. Ferr. Th, Ra. Aid. OiC
Par. inari vulg. — 607 hac Orypli. — 608 mare et penitue $e cogier areto Orypb.
Nard. Ueint. Bas. animam penitua Creech. mare Oif. Par. re$ eogit aperto
Orypb. marg. Heins. 2. Hunc vs. spnrium censet Lamb. — 600 ideo Mna. B.
8. ^Zomfiuu Vind. Mus. B. 1. 8. et Caat. a pr. man. — 700 olgectare Miu. B. 1.
— 701 vertiee item P. Bodl. Oif. Par. Orypb. Mar. Bat. Nard. Voaa. marg.
Ald. vertiee Viiid. V. ed. Ferr. Tb. Ra. vertieem Vosb. vet. et L. B. vertiee m
O. Mns. B. 1. veftice ni Mus. B. 8. vertice in Cant. venHgeni Creech. Lamb.
NOTiB
aliam peculiarem addit causam, cnr
JEtna vomat ignes. Nimirum anz-
iliarea annectit maris fluctns, qnl-
btts JExn$R viscera perciti concep-
tnm intus ignem eructant per supre-
mas fancet apertas. Innnit etiam
per aquas maris foven posse et an-
geri incendiura, ea fere ratione, qua
fornaces aqua aspersi non extingonn-
tnr, sed magis ardent, et vehemen-
tiori cum impetn ignem emittunt per
apertaa snperiores fiinces. Non me-
minit antem nivinm, qnas in ejnsdem
montis cacnmine esse memorant alii,
aed prsesertim Solinns cap. ii. Pin-
dams Od. i. Pyth. et Clandian. his
versibus i. Rapt. ' Sed quamvis nimio
fervens exnberet aestn, Scit ntvibus
servare fidem, pariterqne favillis
Dnrescit glacies tanti secura vaporis.
Arcano defensa gein, fnmoqne fideli,
Lambit oontignas innoxia flamma
prninas.'
[HMfgiicl S«pp. montis. Alii
magna, snpp. parte.
Parte[parH} ProjMfle. Metri can-
sa; vs. 721. sic alibi passim.
606 Mare [nMrf) Alii mare^ in ablat.
607 Hac] Nempe per fsnoes svb-
terraneas.
608 Jrart, psiittes, ^v.] Ita PaMt ;
beney nt ex ipsa interpretatioae pa-
tet. Lambw Et penetrare wmrey et
penOue $$ cegier areto.
Re$2 Ratio mttiilettay res ipsa, ef-
fectus ipse.
701 Vertiee «inm [ventigeni] em-
tere$] Sic appeliat fauoes illas JEtnm
montis, per quas fiimns, nebaltty anra,
ignis, saxa, See. emctantnr. Sic Apn-
leios iib. de Mnndo pag. 78. eandem
vocem Orsecam retinet : ' £x Mtnm
cervicibns quondam cffasis crateribns
per declivia, incendio dlvino, toi^
rentis vice, flaonitnun flnmina con-
canennit.'
DB RERUM KATURA LI6. VI.
789
Nominitant ; dos quod fauces peifaibemus, et ora.
Sont aliquot quoque res^ quamm uuam dicere caussam
Noo satis est, vemm plureis ; unde una tamen sit
Corpus ut exanimum si quod procul ipse jacere 705
Conspicias bominis, fit ut omneis dicere caussas
Conveniat leti, dicatur ut illins una.
Nam neque eum ferro, nec frigore^ vincere possis
Interiisse» neque a«orbo, neque forte veneno ;
y erum aliquid, genere esse ex hoc, quod conscius dicet, 710
Scimus : item in multis boc rebus dicere habemus.
Nilus in sestatem crescit, campisque redundatj
fMteantf et quM hm VMamiM /omm» ei ora, 9111 t^enermi ventoi. Sunt pariier ree
Qj&aSj quarum umeam reddere rtUiimem mm eMjfMij eed eompluree siwt «ffereiidey
eatfmkuimmenviueagit vera : «tfait ▼. g. » tu ip$e praefieiaM Umge corpae Aomi-
me eatambmatm» himii proetemif aecidit ut oporteat afferre cimctM eemoe mortiM
illiiu bominls, iii umoa tamen vera caasa illias a^feralitr. Namque non fit nt
queaeeomvineere ittumpernsae vel /errOfVel frigoref velmorbOf vel etiam/ortaem
veneno : eed novinue eeee aliquam ex hisce eaueiSf quam turba astantinm nominet.
Peeemmu eimiHter hoe dieere m pbtribue rebue. NHue augetur in eeetate^ et ille
^^■^•^■^^^^^^^^
verHgeni qmdam. ereieree Mns. B. 1^709 nes quod Viod. Vo«t. vet. ct L. B.
Mna. B. 1. S. Cant. Ferr. hm V. ed. Tli. Ra. noeque O. quae noe P. Ald. noe
quae vulg^704 tma wia Cant.— 706 laceret Vind. jaeeret V. ed. O. Th. Ra.
latere Mus. B. 1.— 700 hominee Ferr. V. ed. Th. Ra. Vind. Cant. eie pro jit
Mns. B. 1.— -707 CoNvctttaaeVind.V. ed. Ferr. Th. Ra. «Ztfi» O.--708 ^om^a
eum Vind. V. ed. O. Mus. B. 3. Ferr. Tb. Ra. Namfue et eum Mus. B. l. iVom
neque eum Cant. Nom nee eum V. roarg. i. neque fngare quidam. — 710 Verum
P. Ma8.B« 1. Utrum reliqni vet. lib. genere aUqM Ferr. V. ed. Th. Ra. eese
ex genere hae aHquid Gryph. Nard. Bas. eonacius dicet Bentl. et WaliLef. ea
cooj. eoncio dicet P. eoncio credit O. Cant eoneio itei Vind. eontio ites V. ed.
Th. Ra. eancio ires Bodl. eoneio eredat Gryph. eoneh itel Voss. L. B. eondo ite
▼oM. vet. eaneio iiem eet V. marf . 8. Ferr. eontiomee Mns. B. 1. eoujieiolea Mns.
B. ^.quodewtigit eH Hav. ea ft-eiger. emend.-— 711 ooemtu Heins. 2.— 712
iViiJMf V. ed.Th.Ra, SiiKf Mos. B. 1. NiUue Cant. esMte Gif. Par. Gryph.
NOTJE
703 Sunt eiUquot quoque res, ^c.] His
0. wu. poatremis excufat se Poeta,
ptfo mnltipUci allata C4a»a» ratus in
wu ancipiti lic ewe procedendum,
donec nna Yera cansa satisfecerit
aaditorL Rem exemplo confirmat,
•en a similiy nt vocant.
707 Dioilia^ ut HHus una] H* e. nt
eanaa illins letis qno homo ille in-
teriit, qam nna ett tBntnm, dici
poatit.
710 Conscius dicet [concio dicafi
Turba, qu« circumstat, et quae ad au-
diendum conveniti dicat et afferat.
712 NUui t» isetatem, [aetaih ifc.']
His 25. vss. disputat de Nili incre-
mento sestivo. Cnjus rei parjter non
nnicam cansam reddit, sed quadru-
plicem; quarnm duse prims remo-
rantnr aquas Nili| postremae adau-
gent. His itaqoe 12. vss. prioribus
I. continetur caosa, cur Nilus crescat
790
T. LUCRBTII CARI
Unicus in terris, MgypH totius amnis :
Is rigat JBgyptom medinm per saspe calorem ;
Aut, quia sunt aestate Aquilones ostia contra,
Anni tempore eo, qui Etesiae esse feruntur ;
715
$oiuBfl¥»iu8 tti terrU toHta JEgy^i exattuat agrU, Itte irrigat JEgyptum ple'
rumque in medio calore atstatis, vel eo quod venti AquUones iunt in astaie adver^
9U8 ostia ilUnSy ea tempeetate anni, qua Etesiiflatus erumpmt contra ; et epiranteM
^ »«#^»*»^#>^»#i^'^^
Nard. P. Ald. astati edd. vtilg.— 713 annis Cant.— 716 qui Etesia esu Cant.
Juntin. Ald. sec. Orypb. Nard. Bas. qid ete» ire esse Vind. Mua. B. i. qui etes
ni esse V. ed. Th. Ra. qui etesia inesse O. quietes ineste Mus. B. 1. Ferr. quo
etes ire esse Mua, B. 3. quo Etesia efflare P. Ald. Gryph. marg. Bas. marg. quQ
SOTJE
tempore Ktliwi lolstitii, et totius JEr
gypti campis ezaestnet. Nimirum,
forte quia venti contrarii tnnc spi-
rantes dno, alter impelUt undamm
cursns, alter retardat. Tnnc enim
temporis Aqoilo, qni flat a septem-
tnone, et Etesii flatns, qni veniunt
ab austroy fnrere dicnntur. Aquilo
retardat aquas Nili : Etesii flatns im-
peliunt illas ; qnoniam Nilas Tenit ab
austro in septemtrionem. Oritnr
enim in montibns ^thiopis?. Quae
causa placnit olim Thaleti MilesiOy
qnem nec Philo Jud. lib. i. de yit.
Mos. nec Plinins v. 9. improbarnnt.
Eutbymenes pariter apnd Senec. iv.
2. in Etesias refert Nili incrementi
cansam : pntat enim crescere Nilum
cx aqnis Atlantici maris, qnas Ete-
siae ejicinnt in Nili alveum. ' Inde
enim/ inqnit, ex Atlantico roari,
' Nilos fluit major, qnamdin Etesise
tempns observant ; tnm enim ejicitnr
mare instantibus ventis. Cnm rese-
derint, pelagus conqniescit,minorqne
discedenti iiide vis Nilo est. Cete-
rnm dnlcis mari sapor est, et similes
Niloticae bellnae.' Veram htee ratio
non valet. Namqne interdnm crescit
jam Nilns, cum nondnm Etesiae fla-
verint : et decrescit etiam illis adhnc
flantibns. Deinde etiam spirantibns
adversns Eteslis Nilns in mare de«
flnit. Praeterea cur idem non con-
tingeret ceteris flnviis decurrentibns
contra Etesias? Impares sane snnt
ejnsmodi venti flnctibns NiU.
JEstatem [tesiati'] /Estate. Sic sn-
pra parti pro parte, vss.699. et 271.
Crescit autem Nilns i& aestate, nempe
snb sidere (]ancri. Sic Manil. iii.
630. * NUnsqne tumescit in arva.
Hic rerom status est, Cancri ciun
sidere Phoebns Solstitlual facit et
sommo versatur Olympo.' Cnjns rei
rationem jam reddemns infra.
713 Unicus'] NuUns enim prseter
Nilum in ^gypto est fluvius.
714 Me^um per sape eaUrrem'] Ana-
strophe, pro, * sspe per mediom ca-
lorem ; ' h. e. eo tempore qno fervet
magis sol.
715 Aquiknes'} Venti siuit ab sep-
temtrione flantes, qui cognnt aqnas
NUi revertere in seipsas adverso flo-
mine.
716 Etesiee etse'] Venti snnt ab
austro seo a mertdie flantes, nt jam
annotavimus Ub. v. 7. Unde ft*
nmt aqnas Nili labente cnrsu. Vi«
de Plin. zi. 47. Isidor. ziii. II.
Arist. II. de Rebns Saperis, qui
ait : o2 3i 'EnTvlai wv4ooai furii rpo»
y^ Ko^ Kwhs hnrikifw^ EUsitB atBtsm
fianJt post SoilsHHum U Cams oriim.
Dicantnr autem vop^ rh Ih-or, qna»
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
791
'Et, contra flavimii flantes, remorantnr ; et, tindas
Cogentes sursos, replent^ coguntque manere.
Nam, dnbio prociil, haec advorso flabra femntur
Flamine, qaas gelidis ab stellis axis agontnr :
lUe ex SBstifera parte venit amnis^ ab Austro
Inter nigra virum percocto secla colore.
720
adventu retardant Humen, et adigentes aquae eureum appfent, et fueivnt aiatere,
Etenm sine dubio bfiaiuM^ q^ mUtuMtur ex tideribuafrigidis axla septeoiriona-
lis, ^nnt eonirarie finde, lUe vero^bcott» deacendil ex fortUme «f<tots, nempe
ab auatre inter genJtea homnum atraay et coctaa aatu solis, capiena originem auam
Etedajtahra edd, Tnlc. qui Bteaaii eaae Vosi. marg.— 718 ruraua P. V. ed. Bodl.
O. Ferr. Tli. Ra. Ald. Gryph. marg. Bas. marg. Heins. 1. manare Voss. L. B.
Vlnd. V. ed. O. Mns. B. 1. 8. Cant. Ferr. Th. Ra.— TIQ dubU Cant. Jlabrum
Vind.— T20 Flamiue Heins. l. 8. a atellia edd. vnlg.— 731 p<ir«e Vind. V. ed.
O. Mqs. B. 1. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. parti vnlg.— 732 nigra nigrwn
VOTM
voz significat annnm: qnia certo
taatam anni tempore flant: nempe
ia Bstate.
718 Airsiit] Nempe scorsom ver-
sns caput Nili«
720 Axial Snpp. Sept6mtrionaiis,nt
Batisiadicaot hss voces, gelidisstellis.
721 i£i<|/eina]MeridionaIi,aa8trali;
•qnasi ab ea calor angeatnr, respeeta.
qnidem nostri.
Auatra} Anster ventns est meridio-
nalis, qni pro merldionali parte, ant
Aze, somitnr.
722 Inter nigra mrum^ ^v.] Notat
iEthiopiam, cnjns ex regionibns An-
stralibus oritur NUns. Sic Manil. i.
44. ' Gentes, in qnas et Nilns in-
nndaty Qna mnndns redit et nigras
snperevolat nrbes.' Qnod ad Nili
originem spectat, multi veteres de-
speravemnt nnqnam agnosci posse.
Unde Ammianns Marcell. lib. xxii.
ait : ' Origines fontinm Niii, sicnt ad-
hac factnm est, posterae quoqae igno-
rabont setates.' Hinc snnt iils Poe-
tarnm qoerele, Tiboli. lib. i. * Nile
pater, qoanam possom te dicere
causa, Aat qoibus in terris occnlnisse
capat ? Claadianus epigr. ' ISecreto
de fonte cadens, qui semper inani
Qnsprendns ratione latet: nec con-
tigit uUi Hoc vidisse capntc fertnr
sine teste creatus.' Locanns lib. x.
' Arcanom Natura caput non prodi-
dit nUi; Nec licnit popnlis parvum
te, Nile, videre.' Hinc Homeros vo-
cat NUom ^lweria irore^M^, ' flnvinm
divinltos demtssom.' £t Meroes in-
colae apud Diod. Ub. i. vocant eum
Astapoda, lingna saa, qnod est, tene*
brosnm. Herodotos quaesitpros NUI
fontem destltit ab itinere, qnadri-
mestri jam peracto, com accepit ab
fgyptiia adhuc fluere ex Meroe,et
ex Aatoroolis. Ptolemaeus Phlla-
delplius misit, qui capnt explorarent,
sed frnstra, nt testatur Strabo lib.
XVII. MisitetfmstraAlexanderMag-
nus, teste Lucano lib. x. Misit et
Nero doos Centnriones, qnos Plinina
VI. 0. scribit rednces aodiisse ntr-
rantes, ' Ad nlteriora qnidem perve-
nimus, ad immensas palndes, qnamm
exitnm nec incolaB noverant, nec so*
perare qnisquam potest.' Auctorea
sacri senserunt oriri NUnm ex Para-
diso terrestri. Pomponios Mela pn-
tat illum nasci apud Antichthonas,
1
T. LUCHBTII GARI
793
Exoriens penitas media ab regtone
Est quoque, utei possit magntts congestus aren»
Fluctibus advorsis obpilare ostia oontra^
Qnom mare^ permotum yentisj mit intus arenam ;
Quo fit utei pacto liber minus exitos amnis,
Et proclivis item fiat minus impetas undis.
Fit qnoque, utei pluvise forsan magis ad caput ejus
725
longe iub media regione diei, Fteri etiam potett^ vi ingena cwnulut arena ^ai
conira oUiruere ottia illiiu eonJtrarUM undio, uH pelague eoneitatum veniiM peUU
arenam in illan]. Unde aceidit, ut detapoue non adeo tit expeditu» ftuoiOf nequa
pariier euraua dt adeo pradpitatut aquMM, Aceidere etiam potett, ut forte unAto
*^^^^0^^^
Oryplu HMrg. Bas. raarg . pereoctvi^ «Be2a eeiare edd. viilg. — ^7S5 opHaTe ViDd.
a^Oare V. ed. Tli. Ra.— 736 per totum Vind.— 737 amni ViRd. Vom. L. B.
Mas. B. 1.--738 prodimmYwM. L. B. Mus. B. l. 3.-739 ct^ ei Vind. V. ed.
NOT^
Eatlr^menef ex Senec. it. 3. et ex
Plntarcli. Plac. iv. 1. dedncit inam
ex Atlantico marl. Pllnins a monte
ManritanisB inferiorls. Ptolemsns
ex paladibns dnabns nltra asqninoc-
tialem lineam. Constat antem jam
Nilom orlrl apnd ^thiopas Abyssinos
Actos, ac io ea provincia qnse di«
citarOoyama. Slc ennn testatnr rex
Abyssinorom nomine Davides, scri-
bens ad Papam Clementem tii. SIc
testatar et Franciscus Alvarea in de-
scripcione Atliiopise. Venim non-
dnm Oeegraphioe notatns est illins
provineim Ooyama iitaa in chartis
Dostris.
rSS Mediaregianedki] Meridiooall
regione. Sic vss. 714. et 793.
734 £$tquapie,uteipo9$U,ifc.^ His
ff. vss. oontinetnr ii. cansaincrementi
Mili. Nimiram qnidam voloernnt
Nilom increscere ex arenaram cn-
nollsy qaofl maris ferocia cogat ad
ostm Ntli; imde aqaaram flominis
fiat obsiractio. Hanc qooqne ratio-
nem commemorat Pompon. Mela.
735 Obpilare'] Obstare, instar mal-
taram pilaram sen colamnarniKi con-
fertim oppositaram.
736 JRote] Aclive : h. e. propeint,
volvit. Sic I. S9S. ' Qaamlibet in par^
tem tradnnt res ante, ranntqae.' Sic
Virg. JEiu I. * Spnmas salis aere rae*
bant.'
738 PtocUmu] Dicitnr procliras, a,
om ; et proclivis, e : stcut snblimas,
et snblifflis ; otianimns, et nnanimis.
739 PSt quopie, utei pburietj i^J] His
6. vss. continetur iii. causa cur Nilna
crescat. Potat igitar Nilom etlam
increscere posse ex pluviis, quas ad
capot ejos, cogentibas nnbes Etesiis,
ad altos ^thiopiae montes, cadant,
et aageant oodas Nill. Hojus sen-
tentiae tripartitisantanctores. i. De-
■Mcritua voloit ex solntis nivibnsy
qosB ad Boream snot, excitari va-
pores, qoi per ventos Etesias defe-
rantnr in EthiopiaB montes, ad qnoi
allisl concrescant in plnvias. Qnod
et Lneretins phibat^hi^. ii. Pbilo-
sophi Memphitani apod Diodoram
censoerant Nilom flaere ex zona tem-
perata anstralr. CJnde, cnm ibi sit
byems, dnm nobis est ttstas, fit nt
Nilns intnmescat nobis in mstate ex
plnviis Irequeiltibas ad capot ejaa
deeidentibas in hyeme aoitrali. iii«
DB RBRUM NATURA LIB. VI. 793
Tempore eo fiant, quo Eteaia flabra Aquilonani 730
Nobila coDJiciunt in eas tanc omnia parteis*
Scilicet ad mediam regionem ejecta diei
Qnom conveneranty ibi ad altos deniqne monteis
ContmssB nnbes cognntnr, Yique premuntur.
Forsit an iEthiopum penitus de montibns altis 735
Crescat^ ubi in campos albas descendere ningues
idmbo$ mmus Aqmlmuun tune temporU m eoM regiameB Anstrales. Nimrum
jMiffiHm eoinpidfi Dimbi cmumrefwd ad medkut regionem diei, tam in ea Umdem
rtgimte wnbee eempmlem «Mf ra emmmee motUee cemUuemitimrf ei «i eemprimmitwr»
FeHeJU «fuMiy «1 Niti» migemtmromtnmedemmmde menttbug JBtMopum^ emm 8oi
^»#>»»#<»»»>»»»»»»
Bocil. M 08. B. 1. S. Ferr. Th. Ra.— 730 eo deest T. ed. Th. Ra. quod Eteela
HeiBS. S. 9110 (Ma V. ed. Th. Ra.— 7S1 cou^eiunt O. Cant— 782 et mediam O.
M08. B. 1.-784 Coutrumd V. ed. Tb. Ra. iuque Mos. B. 1. 8.-785 Foreii et
edd. Tnlf .— 786 CreeeU P. Ald. alboe P. Vind. V. ed. Bodl. O. Mns. B. l. 8.
Cant. Ferr.Th. Ra. Ald. deeceudere Mns. B. 1. 8. et edd. Ynlg. deeedere P.
Tlad. V. ed. BodL Cant. Ferr. Tb. Ra. Ald. Oryph. marg. Baa, marg. diecodere
NOTJE
Agatharebides apnd Dlodonim Tolnlt itat antera jam nnne aetate nostra
Mihim Intumeacere ex plnrlit in mon* germanam Nlli incrementi cansam
tea£thiopl»contimiocadentibnaper esae plnviaay qnn a medio circiter
totam estatem. Qnod qnidem ttqne Jnnlo in Septambrem nsqne ?igenc in
poftse fieri ait, qnam circa Hydaspin Athiopia. Nempe illic byems eot,
qnotidie per aestatem pluit» ad Cau« qnsB a fine circiter Maii dnrat ad in^
casnmningit, et in India grandinat. tium Septembris. Itn testatur Alra-
780 Eteeiajlabra'} Vs. 7U. rei, Femandus, et alii recentiores.
AquUmmm nubHd] H. e. nnbos tk Qnod etiam confirmatur ez flttvii Ni-
ninbos ex Boreali parte compulsosy grl incremento iisdera temporibns*
nt jam ezplicoi snpra ys* 729. not. ex Constat enim Nigrom flavinm ob eas-
Democriti sententia. dem Athiopls pkivias eodem tem*
789 Ad mediam regiomtm diei] A4 pore inerescerey qno Nilns* Quod et
regiQDerameridionalem; vs. 788. Plinio innotnit. Namqne v. 8. ait :
785 Fertk oa ^biopum, 4«.] His < Nigro flnvio cadem naftnra, qnss Ki«
a vsa. postremis xv. continetnr cansa lo.' Calamnm, et papymny et eaa*
iacrementi NUL Hsm antem lentea- demgignitaaimantesylisdemqneteni-
tia tribnitar Anazagorse^ qui esisti- poribns angesoit. Vide Oassaad. p.
asavit Nilum int^ttcere ez nivibns 1084. in Ub. z. Biog. Laert*
aointls sestate in montibus JEthiopisp. jPorstf] Fortasse, forsan. Antiqna
aoam sententiam fiUsam esae arguit voz« Sic Virg. JEn. u. Horat. Sat.
Harodotns, qnod ut ea regio caiidii- i. 6.
almasityiuetnivismazimeezpers; JEtkiepmn] fthiopes popnli sunt
qaod iBda venti calidi siat Deinde Anstrales traos lineam seqninoctialea
remotissimns est sol ab ils regioaibns» inter regnum Occidentale Congo» et
cnm aives iilai solvi debereat. Con- Orieatale Zanguebar.
794 T. LUGRBTII CARI
Tabificis subigit radiis sol, omnia lastrans.
Nunc age, Avema tibi quse sint loca quomque lacusquc,
Expediam ; quali natura prsedita constent.
Principio, quod Avema vocantur homine^ id ab re 740
Inpositum est^ quia sunt avibus contraria cunctis^
E reg^one ea quod loca quom venere volantes^
Remigiom oblitae, pennarum vela remittunt»
Prascipitesque cadant^ molli cervice profasse^
In terram, si forte ita fert natura locoram ; 745
ptngran$ regimtes onmei eogU sais radm UqurfacieniibmB eandiddB niaei cadere
im agras. Jam vero agedumy dieam Hbi quee «mf loea AvemOf et laeuBf et quaH
waitura prisdila iint. Prtmiuii, quod ea loca appeiUeutur Avema^ id nooMn da-
tum estiitab ^eetu ; namque euni urfesta eunetiM alitUmSf quia ubi voiitaniee ex
advereo devenerunt tupra ea ioea, non memores remigU rekmtMt veU alarum sna*
raniy et praci^tantea se labuntur effusa in terram a tenero capite, siforsan natura
^^^^•^^^•^^^^^
Vof». Tet. et L. B. diffkndere Heins. 2. drfundereWakef. in not. ningUiesVmd'.
Vos8. vet. et L. B. Cant. Senrins. ningueis vtilg. m igneis P. Ald. Grvph.
niarg. Bas. marg. ia ignes V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. ningens O. nigeis Mas.
B. 1. nives Mas. B. 8.— 7S8 avemantibus Ferr. V. ed. Tli. Ra. sunt P. V. ed.
Th. Ra. Ald. loca deest Gryph. — 740 Principio quidem Nonins, i. 46. fiomtiMi
Ferr. V. ed. Th. Ra. O. Mas. B. 8. Cant nomen reliqni. a re Nonins. — 742
advenere edd. vnlg. — 743 Remigiam WaJKef. Remigio P. V. ed. Bodl. O. Ma».
B. 1. 8. Cant. V. marg. 1. Ferr. Tb. Ra. Ald. Remigii vulg.— 744 moUiU hiata
NOTiE
786 Deseendere [deeedere"] Cadere; reddidit his veraibas ^n.Ti. 'Spe-
Parens. Lamb. vero descendere, lanca alta friit, vastaqoe immanis
IVtf^vef] Ningnis, is, antiqua vox, hiatn, Scrnpea, tnta laca nigro, ne-
pro niz, nlvis. mornmqne tenebris ; Qnam snper
787 TeHnfiaM\ Liqnefacientibns, vim haod nlisB poterant impnne volantes
liqnefaciendi habentibns. Tendere i(er pennis, talis sese halltus
Subigit'] Cogit Sic Virg. Xxk. Ti. atris Faucibas effondens sopera ad
' snbigitqne fateri.' conveza ferebat. Inde locom Oraii
788 Nunc age, Avema, ^.] His 102. dixernnt nomine Avernam.' Or»cis
Tss. jam Inealentam dispntationem qnippe^AopMr dicitar, qnod est sine
institnit Poeta de Avernis locis, de- avibas. Namqne halitus inde ejectns
qoe pestilentis ac graribus qntbas- adeo teter est, nt enecet ares soper*
dam in locis odoribns. Hts itaque 2. Tolantes. Sic Hom. Odyss. xii. T^
Tss. prioribns pollicetnr se nobis ex- pih r* oM yonrr^ napdpxerai, oU^ iri-
plicatarom, qaae et qnaiia siot Aver- Xcmu. I. e. * Hac neque volncres pr«-
na. tervolant, neque colnmbse.' Sic igi*
Qiur(ooa9iiMiifiie]Traesi8,qnaecam- . tnr de ratiooe nominis Averni. Hoe
qne loca. 1 antem evtendit ad omnia loca, snpra
740 Principioy quodAoemOyi^J] His qnse volantes aTes cadant moritarse,
7. Tss. primam praemittit etymolo- propter tetram odorem inde ernm-
giam, sea rationem nomints, eandem pentem et enecantem illw.
icUiceti qnam Virgilius eum imitatos
DB RBftUM NATURA LlB. VI.
795
Ant in aqnatn» si forte lacas sobstratus Ayemi.
Is locus est Cumas apud ; acri sulfure montes
Obpletei calldis ubi fumant fuQtibus auctei.
Est et Athenaeis in moenibus^ arcis in ipso
Vertice^ Palladis ad templom Tritonidis almse^
750
regimmm rie exhibet : vel in aquamy si foraon lacusjaeet $ub Averno, QuaUg eat
iweus juxta CumoB et in monte Veeevo^ in quihus aeaturigiius repleta fontibus fer-
widis fumigant, Qnaiis e$t etiam locns in muris Athenaie^ in ip$o eaemnine
wreiif ftope adea tacnu magna PaUadiB TritonidoSf in quem locum fwnfiiaiR eor»
^>^<#<^<»>»»^^s»^^
■eqnente Mus. B. 1. 3. moUi pore Mns. B. 1. in niarf;. — ^746 suibiratuB V. mar^.
Tb. Ra. Bodl. Voss. yret, et U B. O. Mns. B. 1. S. Cant. eubjeetua Heins. 8,
Averno eat edd. vnlg. — 747 Hunc vs. ex emend. Salmasii exhibemns. Wtdeef.
BU P. Vind. Cant. Bia V. ed. Bodl. Voss. L. B. Vind. fr. Ferr. Tli. Ra. Bua
Mns. B. 8. Cumaa apud ^jua aub pede montia P. oiiii aaupede eriaui per montia
Vind. V. ed. Bodl. Th. Ra. Cumaa apud ecria viper montia Voss. L. B. CiiJiMf
aput eerie viper montea Voss. ▼et. eumaa apud eerisum per montia O. eum aaamde
eriaiui per montea Vind. fr. eumaa apud cknfaiin permontia Mns. B. 1. desunt nsec
Mos. j). 8. eumma amtd et risui permotia Cant. QuaUa apud Cumas locua est mon^
temque Vesevum edd. vnlg. laeua Delph. — 748 Pompeit ealidis Lamb. auetua P.
Mus. B. 8. et edd. vnlg.~749 Atkoneia\. ed. Th. Ra. Bodl. montibua P. Bodl.
Oryph. marg. Ald. mentibuaV, ed. Th. Ra.— 750 Tritonidia P. Vind. V. ed. O.
. NOTiE
747 la loeus est Cumas apud [Qua-
Us apud CunuUf 4*«.] His 2. vss. tra-
dit Locretios talem esse locnm apud
Camas et apnd montem Vesevum.
Santantem Cnmae nrbs Lncanise in
Italla, ad mare, jnxta Pnteolos. Ve-
sevns, seii Vesnvins, mons est Cam-
pani«, non longe a Neapoli, flam-
mam et fnmnm evomens, ut ^tna Si«
ciliae. Sic Arlstoteles lib. de mirab.
anscnlt.describitlacum illam, qni cir-
oa Cnmam Italiae est. Qnem lacom
Plotoni dicatnm, et Inferornm limen
etse rndis vetnstas credidit. Ita an-
tem restltnit hunc versnm Lambinus ;
beoe qnidem. Namqne constat hic
Poetam loqoi de Avernis locis in ge*
nere, non antem de illo uno lacn, qiii
apnd Cnmas Averons vulgo dicitnr ;
tiqnidem mnlta slmilia loca jam infra
eitat Parens legit ; la laeua eat Cn-
«Ms «piid, et VeeigiA per moniia, Nar-
dios, la kteeti eat Cumas apud BetruS'
«0i et mratos. Oassendus ; QudUa a-
]NidCtmia«Afisfliisii6p€i(eiiioii<if. Hinc
alii pntant hos dnos versns non esse
Lucretianos. Qnanquam constat il-
lum locum, quam Avernnm vulgo vo-
cant, non longe abesse a Cnmis et a
Vesnvio monte.
748 Auetei] Scatnrigines, et qnasi
incrementa aquarum.
749 Eat et Athenena, ^.] His 7. tss.
talem etiam lacnm esse ait Athenis,
in vertice Arcis juxta templum Pal-
ladis.
760 TrUonidia] PaUas dicitnr Tri-
tonia, vei Tritonis, vel Tritogenia,
quod Ogygio regnante visa sit pri-
mum habitu virginali cirea flnvinm
Tritonis. Vel a voce Orseca rpinif
quod est caput, utpote quae Jovis ex
capite sit orta. Vel qnia tertio men-
sis die, vel tertia a ternario numiefo,
nata sit ex Jove post Apollinem et
Dianam. Vei deniqne quod sit sci«tt«
tiarum inventrix ; lioc enim vocabnlo
pmdentia significatur.
Almof] Venerandflp,dive,foecB(id>p,
&C4 1» i.
706
T. LUCRBTII CARI
Quo numquam pennis adpellunt corpora raucse
Comices ; non^ quom fiimant altaria donis.
Usque adeo fugitant, non iras Palladis acreis,
Pervigilii caussa, Graium ut cecinere poet» ;
Sed natura loci opus ecficit ipsa suapte.
In Syria quoque fertur item locus esse^ videri^
Quadrupedes quoqiie quo« simul ac vestigia primum
Intolerint^ graviter vis cogat concidere ipsa.
7S5
niees crocUantei admovent sna cerpora^ neqiddem etiam ubi arafumant naiinerUnu,
NoH ^[ood adeojngiunt stgvam hxuundiam PaUadig, mud ittimaifi tngHavennt, vel-
ttft yatee Graei cantaoenmt; sed ipea natwra loci facit idipeum ojms muanet vL
Talis loaa diatwr etiam eimihter qvi tfidetur ene m Syriay in qnem etatim at^
qnadtnpedes anlmaotes etiam eontuierint pedet, ipaa tiokntia loci/acrai illos piv-
^ ^»»^^»»'^»^!^»^^
Vlnd. fr. Cant. Perr. Th. Ra. Ald. Tritomdot vnlg.— T51 penuu V. ed. Th. Ra,
—755 hei *«? opns edd. vnlg. sed koc deest V. ed. Ald. «ec. Voss. vet. et L. B.
O. Mtts. B. 1. 8. Cant. Ferr. Tfa. Ra. ena vi Mns. B. 1. 8. Lamb. et alii.— 756
item epebmca videri Fab. locus (lacue) wlporie este Vom. man?. eose vigentee
Creecli. esse volantes Heins. 2. Mar.~757 QiKidntpediaii quo seela simut vestigia
prima Fab.— 758 concedere Ferr.— 761 hac pro e Mu». B. 1. O. causis fiant P.
NOT^
759 Nan^quomfumma,i^.] Qito tem-
pore verisimile erat Comices advolare
ductas odore victimamm cflesarnm, et
erematarum.
758 Usque adee fugitant^ nan^ ^* J
H. e. non qnod adeo faginnt Iras Pal-
ladis. Notat antem Poeta labolam
Ceromdis. Coroais enim qum in Cor«
nicem mutata est, cum Ericbtboninm
vidisset inclosnm tn cista, (cistam a-
perientibns Pandroao, Herse, et Agie«
TOf) rem detulit ad Palladem. Qnam
ob garmlitatem irata est Paiias in Co*
ronidem, et e comitatn sno ejecit eam.
Ovid. Met
754 PermgHU cmuea] H. e. qnod ni^
minm vigiles fuerintin animadverten*
do EridiUionio, qui inclnsns erat in
eiata.
756 In Stfria quaquOf ^v.] His 4. vss.
tradit talem esse locnm eliam in Sy«
Ha. Putat antem Lambinns enm aig-
nificari locnm Piutoninm, qui est in
Hierapoli dob procnl a Laodicea ; de
qno sic Strabo iib« xiii. * Plntonlnm
avtem snb exiguo montis immine&tia
sopercilio os est ea ampiitndine, nt h<^
miaem capere possit tantnm : altitn-
diiie vero immensa. Animanti antem
eo ingreaso mors praBsens parata est.
Tanri enim introdncti concidnnt, et
eztrabontnr mortuL Nos aatem paa<r
aercnloa immisimna, et atatim oeci*
derant amnw profnaa.' £st etiam
Paninm aatrnm in radice mootis Li-
bani, qnod gvavom ac mortifernm api-
ritnm exhalat.
Fartariaaiaeasfytmbri] Dicitnrlo-
cna^ qni videtnr esae.
758 Ipaa} Mntatio gtncria, qn» fa*
miliaria eat Lncretio. 8ie jam iafra
va. aeqnenti : cnm anpra vs. 757. po*
snerit ' Qiiadrapedes / nnde dieere
deboit *■ ipsas.' Slc genua mutavit i.
358. Sce. alihi paaaim. Ipaa antem
anpp. animalia, nt aatia patet.
0B RERUM NATURA LIB. VI. 797
Manibus ut si sint Divis mactata, repente.
Omnia quse natarali ratione genmtar ; 760
Et, qnibns e fiant caussis, adparet origo :
Janua ne posita hiis Orci regionibus esse
Credatur ; post hinc animas Adieruntis in oras
Ducere forte Deos Maneis infeme reamnr :
Naribus alipedes ut cervei saspe putantur 765
Ducere de latebris serpentia secla feranim.
Quod procul a vera quam sit ratione repnlsum^
Percipe : namque ipsa de re tibi dicere conor.
*
aimbere, vikai n tuU nlfito inmolaia J>tt« Manibu», Qua tamen rea omni»
fiimt maiwrali modo ; et cauaa videtwr per quaa eautas gerantur : neporta Infero-'
mm pitetur locata magia tn hisce Zocta, qnam alibi, tmde credamua /ortasae Deoe
Mane» attrahere vnfra in regionee Acheruntis anima» mortnoram, veluti cervi aH-
pede» a^eduntur attrdhere plermnque narilm» sais genera repeviia bestiantm de
cavemi» terrae. Audi aatem, o Memmi, quam hoc ait remotum a veritate reu
PrUman dico Uludf quod jam eupra dixi etiam »api»sime ; nimirum e»»e tn terra
*^0>^>»'*^'^9^*^^
Cant. et edd. Tnlf .— 762 ne poeita hai» vel U» vel ii» Wakef. ex conj. ne porti»
et P. Ald. ne potu Vind. V. ed. Bodl. Voss. L. B. Maa. B. S. neu poeU» Voss.
marg. ne potei» Vos». vet. Vind. fr. nepotiu» O. Mns. B. 1. Cant. Orypb. Nard.
Gif. Par. Bas. ne hi» Orci potiu» edd. valg.— 76S Credaiur pdsta, hinc edd.
valg. posita hinc Heins. 2. Mar.— 764 deo» tit aei» V. ed. Cant. V. ed. Tb. Ra.
dcooinam» Mns. B. 8. vtfema P. Vind. V. ed. Bodl. O.Vind. fr. Mas. B. 3.
Cant. Ferr. Tb. Ra. Ald.— 768 ipea de re nunc edd. valg. P. nam ntmc ip»a tibi
d, e, V. ed. O. et Cant. nisi qnod posterior habet de re pro tibi. Voces ipea
tibi desnnt Mns. B. 1. P. ftom qua »it nec ipeam d. c. Mos. B. S. ftam de re nunc
NOT^
7ft9 Meaabu» Dtrti] Diis Maaibub, posita. Sic 1. 1058. n. 671.
Diis Inferomra : n. 52. fliiic] Ex hac Orci janna.
7«0 Omiita qme naturaUy 6^^] His Acherunti»] Inferorum, i. 121. ni.
9. vss. monet jam ea omnianatarali 992. iv. 41.
ratione fieri. Hinc falso a poStis fin- 764 Deo» ManeW] Deo» infemales :
gnntnr ea loca Avema esse janaas vs. 769.
Orci, seti Inferomm. Qnas fabnlas T65]Vflrf6tc»aKji«ies,*<?.]Cerviemm,
commenti sunt tantnm poetsB, nt bo- qaibns pedes afairam snnt loco, quia
mhiibas terrorem incnterent. PoiH- pednm celeritate mira pnestant, na-
cetnrqne «e rem clare demonstratn* ribos serpentes e latebris dncere di-
ram, etcansas reddHnmm de hisce. cnntnr. Piin. il. 58. nbi idem didt de
effectis mirabilibns. eleplmntis.
762 Orei] Orcns a veteribas cre- 766 Serpentia eeela ferarum'] Peri-
ditns est Inferomm Beus, qnem et pfarasiB ; h. e. serpentes. Sic i. 20.
Platonem et Ditem vocabant. Hinc 468. 590. &c. dixit * secfa feramm, a-
vnlgo usorpatnr pro Inferis. uimantom, homiuum,' &c.
768 Po^ldnc{po»ta] Syncope,pro
798 T. LUCRBTII CARI
Principio, hoc dico^ quod dixi saepe qiioque ante>
In terra quoiusque modi rerum esse figuras : 770
Multa cibo quae sunt yitalia ; multaque morbos
Incutere et mortem quae possint adcelerare :
£t magis esse aliis alias animantibus aptas
Res ad vitai rationem» obstendimus ante,
Propter dissimilem naturam, dissimileisque 775
Texturas inter sese> primasque figuras :
Multa meant inimica per aureis^ multa per ipsas
Insinuant nareis^ infesta, atque aspera tactu :
Nec sunt multa parum tactu vitanda^ neque autem
•
atomoi rerum omnU generis : plwrimoM esse, qucB dent titam homini : et plvrimM
i^ferre morboSf et esse quit etiam ^eant maturare letum: et demonstrammMt
eupra re» oHat esse magis idoneat, quam aliasy animalibue ad rationem vivendi
Decessariam, ob dieparem naturam illarum, et oh dieparei contextunu inter w
ipsas, et ob prtmoMformae, qnibus constant. Phtres igitar res it^esta penetrant
per aureSt pbires etiam noxuB^ et tetra odore ingrediuntur per ipsas nares: neqne
pamm muita simt fugiendee tactu: neque pariter parum multae fiur sint titandit
ipsa dkere quidam.— 770 Interea V. ed. Tli. Ra. O.— 771 3IuUa eibos P. V. ed.
Bodl. Grypb. Nard. Bas. MuUa homini Vind. fr. Mns. B. 8. Liamb. et alii.
aque sunt Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1. Cant. Hav. — 772 ad mortem O,
Mus. B. l. possunt O. Delph.— 774 vit(s\md, V. ed. Mus. B. 8. Cant. Ferr.
Tb. Ra. ri^aVind. fr. — 776 Exuvias quidam. — 777 tn^cmtVind. Mns. B. S.
immita V. ed. Th. Ra. auras O. Voss. vet. et L. B. V. ed. Mns. B. l. Cant.
Ferr. Th. Ra.— 778 n\fecta Mus. B. 8. aspera odore Lamb. et edd. vnlg.— 779
NOT^
769 PrineipiOf hoc dico, dpc,] His 49. 833. et seqq.
T88. priusqnam baec nalurali ratione 770 F^^iiras] H. e. atomomm for-
fieri deraonstret Poeta, rem veluti al^ mas. Sic lib. i. et iv. passim.
tins repetens refricat Memmio sno 774 06sf«fidtmiif aiite] Lib. iv.684.
memoriam eorum, qnae lib. i. et ii. et seqq. 1. v. 897.
docnit, nempe contineri in terra ato- 777 MuUa meonf, i^.'] Hts 6. vss.
nos remm mnltiformes, qnarum alim idcirco mnltas res hominibus infestas
beneficae sint animantibus, alise per- esse ait, et omnes sensas nostros male
Dicios», ob naturae dissimilitudinem, afficere, quia variis fignris prseditaa
obque diversam fignrarnm texturam- constant. Ali» enim laedunt oculos,
Cujusmodi rem pergit variis exemplis alifle nares, alias aures» aliae lingnam,
ostendere. Itaque his 8. vss. prioribus alise tactum omnem. Qnod jam ex-
docet, quod et jam docnerat Jib. i. ii. * emplo confirmatuma est.
et iv. varias essefignras omnium ato- 778 TaclH [pdore] Lamb. beoe. Pa-
morum io terra, quarum aliie noceot, rens, taetu: veram bis de tactn loqne«
alin jnvant bomiuibus et animaoti- retnr; oamque vs. seq* de eo loijui*
bus. tur.
Quod dixi sape] Praesertim ii. vs.
DB RBRUM NATURA LIB. VI. 799
Adspectu fagianda, saporeqne tristia qo» sint. 780
Deinde, Tidere licet, quam multae siot homixu res
Acriter infesto sensu, spurcaeque^ g^avesque.
Arboribus primum certis gravis umbra tributa ;
Usque adeo capitis faciant ut saspe dolores,
Si quis eas subter jacuit, prostratus^ in herbis. 785
Est etiam magnis Heliconis montibus arbos^
Floris odore hominem tetro consueta necare. .
Scilicet haec ideo terris ex omnia snrgunt,
Multa modis multis multarum semina rerum
Quod permixta gerit tellus, discretaque tradit. 790
Noctumumque recens exstinctnm lumen, ubi acris
vbu: ne^ panes, qna iint aspera gmtatn, Demnm pote$ eermre^ qnam mnWB
res fftNi maanme eontrofio sensn heminibns, eifadtB atque iirfeeitt, Primo nmbra
adeo infeata reddUa est certi» arboribnsy nt pUmmqine generent doloree capitiSf si
forte aliqni» jaeens in graminibnM reenbuH snb iUie, E$t qnoqne arbor in alti»
nMntibn» HeUeonM^ qnce eolet interimere hontinem fcetido sno fcetore, Nindmm
keec prinurdia enneta plnrima rernm j^nrimamm orinntnr varii» rationibn» ex ter-
m, ideo qnia terrafert iUa eonfnoa eimd, et reddii eadem eeparaia seorsom. Et
lampa» noetnma recenter reetineta opprimit aomno^ ttatim atqne lcedii nare» tetro
^*'^***^^^*^*
nee omiem Mas. B. 8. et edd. vulg.— 780 trieiitia ViDd. Vind. fr.— 782 xi^etim
Mas. B. 1. sic scribi Yoloit Lamb. — ^783 prtmitm tetri» Mos. B. 1. tribnta cst
P. et alil.— 784 /000« V. ed. Th. Ra. faauni Ferr.— 785 eo Vind. V. ed. Mos.
B. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. eom O.— 786 eftom in edd. volg.— 787 reiro V. ed.
Tb. Ra.— 7S8 ideo (mis P. et alii. tn detitrt» Voss. vet. et L. B. Vind. V. ed.
Bodl. Vind. fr. Cant. Th. Ra. inde olrts O. Mus. B. S. tnde terri» Ferr. idco
tetri» Bas. inde hiato relicto Mos. B. 1. ex eomnia Mus. B. S. — 789 mnlii» deest
V. ed. Th. Ra.— 790 eaiit Mo9. B. 1.-791 acti» Oif. Par. Bodl. Voss. vet.et
L. B. Ferr. V. ed. Th. Ra. aern» Oryph. Nard. Bas. P. Ald. ocri Mos. B. 1. et
NOfjE
782 InfeeHo «ensH] H. e. infesttt cnnetantibos umbra ; Joniperi gravis
sint hominis sensni. Hinc Lamb. po- nmbra ; nocent et fmgibus umbrse.*
tat iegendom, h^eeta eeneu^ nimirum Sic etiam umbra taxi dolorea ^pitii
sensu, pro sensol. Sic Nonius citans cxcttat.
lianc versum legit, infeeieni »en»nm, 786 E»t etiam , . . HeUeom», ^v.] Hift
78S Arboribn» primum, ^rc.] His S. 5 vss. proponltur ii. exemplum, nem*
vss. conliDetur i. exemplom eorum, pe flos cert» arboris, quse nascitur in
quB infesta sunt homini. Tacet no- Helicone. Tazi florem forte inttlli-
meDarboriSy.cujosurobranocet. Pli- git, cujusmeminit aUqnatenus Plin.
nius XTii. 12. docet quod * Juglan- xti* 10. Helieon autem mons est
dlum gravis et nozia sit umbra, eliam Musis et Apollanl sacer, juxta Pbeci-
capiti humano, omnibusque juxta sa- dem^ non procol a Parnasso.
tts.' Virg. Ecl. X. docet etiam quod 78a Terri» ex] Anastrophe» pro ex
cunotantibus noceat juniperi umbruy terris.
vs. 7ft. < Surgamus : solet esse gravis 791 Noeiunmmqni rteen», ifc,\ Hia
600
T. LUCRBTII CARf
Nidor siibfiindit nareiSy tam cogit ibeidem
Concidere ; nt pronos qai morbas mittere sneTit.
Castorcoque gravi mnlier sopita recambit^
Et manibus nitidmn teneris opns e<^Tiit ei»
Tempore eo si odorata est, qno menstma solvit.
Mnltaque praeterea langnentia membra per artas
796
KQO mdar0y vduH morbiu iHe, f «t pienmifue ammieoii ptiuiifHere H pniieere hnoii
bomines. Etfcmxna etiam ceniopita eeri Cmioree jrrecMmhU; H 4^u» pneela»
rwm eadU e soiuiig mambue <;i», ei o{feeit Castoreom tii tempore quo emUtit men»
etrua soa. Deinde ^aaimet eHam ree reUuMmi debUeepmitee fer cqdcU membra^
>»»»»i»i#^»»»<>^
edd. valg.^TM Nidar ealfmiH Wakef. ex oonj. Nidere efmiU vttlg. <iim
eopii Voss. vet. et L. B. Voss. marg. eemeopU Yulg. Post liuiic inserit Lemb.
Qtttn gravidu kme nidor abertum inunUtere eueeU, — ^79S Coneiiere omn. vet. lib»
«i Mus. B. 1. et reliqui. JHjicere ni Uav. Bip. Delph. primeo P. Ferr. V. ed.
Th. Ra. Ald. BodL Bas. marg. jnmos Vind. M ns. B. 1. pumoe Voss. vet. et L.
B. Vind. fr. CanL fumoe O. pennoe Mos. B. 8. fmmup fume, fnmum, Vosa.
marg. morboe P. Ald. merbo reliqni vet lib. miitere onm. vet. lib. «e^ enevU
edd. volg. Nidore ut eomnoB qui nmrbne miitere euevU Fab. Cum einere ei funme
fui morbum m. $. Vosa. marg. Coneidere; etfnmne quaei merbom m. «. Wakef,
In not. ut epumae aui morbo m. «. Lamb. in not. — ^706 ei P. O. Mus. B. 1. t.
Cant. Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald. eU volg.— 796 odera P. oderaiaia Cant.--708
NOTJE
t. vss. proponttor iii. exemplttm,
nempe fomuf Incenise recenter ez-
tinctae morbnm comitialem parit ob
gravem odorem ; et nt Plinius scri*
bit VII. 7. plerumque etiam abortns
cansa est.
793 Ccneidere ID^ieere, 4pc.] Ita le-
gendum, partim ex Pareo, partim ex
Lambino et aUis. Namqne leBteatia
h»c eot : fnmns Incemn receoter ex*
tinclai ooBiopit homiiieflB, iicnt ao*
let enm consopire morbns 1110, qnl
proBosdijiclthoiiiiiies. Morbos antem
qni d^ici t pronos horaiiies,morbn8 est
comitimliSyOaUiceiiMiMdlfc. Pareoa
itaqne legit : Dejieere ni ffiem gni
merhue mepe euerU, LambiBOs, Conc»-
dere nt pronee qui merbuemittereeuenU.
Valgares editiones comptm snot
omnino. Alimenim, Conadfreii^^
Mo^ 4e. Alim, Coneidere ni Lumos.
Alift, Conddere nt pronusy 8^,
794 Caetereoque grwiy |v.] His 3.
vsi. oontiiietiir iv. exemplnm de Caa»
toreo, q«od gennB eat pharmad ex
testiculis Caatoris avulsis composi-
tnm, quod foetido et gravi suo odore
ita Isedit molieres gravidas, nt par-
tnm abjicianty inqnit Plinins : Lncre-
tins vero ait ftsminas tantum conso-
pire, et Ihcere ut e manibos remit-
taat quicqnid teoeat, si odorat» sint
Ittnd eo tempore qno ment tma «ol*
▼nnt.
796 NUidnmepue'] Nempe,telam,
aut opns ad lanifidBm peitineost
qnod nitidum voeat, propter vaHof
eoloreo quibns ipleodet: vel qood
plane perfectnm esf.
796 Siederata eet] Sopp. Castore-
tno. Porro vocalb t non eliditar IB
▼oce 'si' aote vocaleffl seqoeBtem,
ted breviatiir.
797 Mvirafiitf prattrea, ^c.] His 9.
vss. monet alia esse similia, qnsB no-
ceant hoiniBibas.
DB RBRUM NATURA LIB. VI. 801
Solvunt^ atqne aniwmia labefactatit sedibus intas.
Denique, si calidis etiam contere lavabris
Plenior, et fueris solio ferrentis aqaai ; 800
Quam facile in medio fit utei des sa^pe miBas 1
Carbonumque gravis vis^ atque odor^ insinnatur
Quam facile in cerebrum, nisi aquam praecepimus ante }
At, quom membra domus percepit fervida, nervis
Tum fit odor vini plagse mactabilis instar. 805
ei di^hnt animam e suis tedibua. Tandem, si iardes (nuMgue in ferventibua bal-
neiM, ei aUior/ken$ in mIm aqua eaHdigy accidit perjhcile t\U\ in medi» iilo solio,
ut plerumque padaris deliquium animi, Et acris odor, et virtus carbonum penetrat
perfaeHe in eerebmm, niai antea sorpsimua aquam. Atqui eiiam ubi calida febrii
9«^Kpami artue haminie, tune eder tinijlt adinttar ietne penetrabHia, Nonne qmeqae
^<#^>^^^^^^<^^^
mtque P. labtfaciitnt Mns, B. 3. eedibus ipsie Oelpb. Gassend.— 799 a in edd.
valg. cum te reUivaris P. V.et}. O. Mns. B. 3. Ald. Ferr. cuncta reiavariaWnd,
cuHctere lavarie Vind. fr. cnnctere lavacrie Mus. B. l. contere lavari Cant. Orypli.
Nard. BaS. cunctce lacaris Bodl. condere lavaris V. marg. 2. nm relavaris V.
mari;. 3. — 800 offlueris Cant. et fiuites Mns. B. 1. ^ueris reliqni vet. lib.
qgtuerisdoUo Heins. 2. etsoHoinfueris Uav. Bip. et snperissolio in Par. etfums
soUo in Delpb. aqua Vind. fr.~802 ordor Vind. ardor Cant«— 803 cdebrum
Vind. fr. aqua Vind. Mus. B. 3. percephnus Mns. B. 1.— 804 Aut nisi Gif. Par.
Sus. domus P. in not. Ferr. Sus. Grypfa. niarg. domnus Vind. Voss. vet. et L. B.
domis vei domis O. Cant. dominus V. ed. Tli. Ra. Mus. B. 1. Grypb. Bas. marg.
Nard. Bas. domans Miis. B. l. in inarg. Voss. marg. Heins. 2. membra minua
Orypb. Bas. marg. P. Ald. membra prius Gif. Par. pertexit P. V. ed. Bodl.
Ferr. Tii. Ra. AltT Gif. Par. Orypi^ Bas. marg. Nard. Bas. n^rtns Wakef. ex
conj. mustum Grouov. Sus. servus P. Grypb. Bas. marg. Ald. servis Vind. V.
ed. Bodl. O. Mns. B. 1. 3. Cant. Nard. Bas. Ferr. Th. Ra. Heins. 2. fervis
Voss. vet. et L. B. Vind. fr. febris vulg. — 805 Dum facit Vind. Tum /acit
O. Mns. B. 8. Aut sit Oif. Par. vim pro vini Vind. 0. Mns. B. 3. manabiHs P.
NOT/B
709 Denique, si caHdis, ^«.] His 3. nempe carbonis, cujoa potins odor
VS8. proponttur v. exempinm, nempe gravis snffocat homtnes, nisl prius
bahiei, quod nocet homini, si dintius aqnam biberint.
in eo immoretor. Patitnr enlm animi 804 At, quom ntendfra, ^c.] His 2. TSf .
defectlonem sl dintins maneat in ca- continetnr vii. exemplnm. Ubi fe-
Rdafe aqutt solio. bris aliqnem Invasit, huie sane odor
jSS [iii] Lamb. bene, nt patet. Pa- vlni perniciosos est, et instar plag»
rens, «if coJirf» ; male, Qt manifestum nMinabilts. Sfe antem bene restitnit
patet. hnnc versnm Lambimis. Minns enim
Lmtbris] A lavando : b. e. balnels. reete Parens, Aut ittst membra prius
800 iSyio} Selinm vas erat, tn qno pertextt frigida servus, Nardins, Ant
▼eteres lavabant se sedentes. eum membra dominus pertexU fervida
801 Des nmms'] Antmi defiqninm tervis. Alii, Aut nisi membra priuw
patiaiis. pertexit fervida servus, Gassendns,
802 Car6onttm9U« grams, ^c.] Hts At quem membra hmniniSj ifc, Sana
2. vss. proponitnr ri. exemplnm, qvoque lectio.
DelpK et Far. Chts, Lucret, 3 E
S03 T. LUGRETII CARI
Nonne Tides etiam terra quoque sulfar in iiMia .
Gignier^ et tetro concrescere odore bitumen ?
Denique» ubi argenti venas aurique sequuntiir»
Terrai penitus acmtantes abdita ferro ;
Qualeis exspiret scaptensola subter odores ? 810
Quidve mali fity utexhalent aurata metalla?
Quas hominum reddunt facies, qualeisque colores ?
Nonne vides, audisve, perire in tempore parvo
Quam soleant ; et quam vitai copia desit,
Quos opere in tali cohibet vis magna, necesse est? 815
eermu dMm nif/iir genermi in ipea tdbtre 7 et bitumen etimn^ qnod coottat
gravi odore, generari io terra ? Demumf eitm homines tecUmtwr vemu orgenH et
awri fodientee fmuUtue cum ferro vioeera terree^ qualee odoree gubtue SeaptetuUi
exkalet 7 Et quantum nudum datur, ut metaUa auri expirent illud saraam ?
Qualea reddunt vuUut h4fminum fodieotium ? Et quaiee colores 7 Nomne cmnt,
et audis quot hominefl coNfiieicaiiC tnlmrc tii Mtjitmo tempore 7 et fvam mtat-
imim nt iis donum fnUB, qaoe vioUntia fortis retinet in taU opere7 dportet ergo
Oif. Par. Delph. Oryph. Bas. marg. mutalnUa O. mattabilis Cant. — 806 ipao
Mu8. B. 1.-808 ofyeato Vind. Mus. B. 3. Vind. fr.— 809 Tcrra Vind. Miu.
B. 3. — 810 exspiret P. Vind. Bodl. O. Vind. fr. Cant. exepirat Tulg. ocatene via
0. Cant. ecatefuiUa Mui. B. 1. ecatennda Mus. B. 3. icaptembula Ferr. Mtuptem-
bula\,ed. Tb. Ra. scaptesula HaY. Bip. Delph.— 811 nt Bas.— 812 Jkomtiit
Mu8. B. l.— 818 oifdtrc Vind. Ma8. B. 3. Vind. fr.— 814 sole awtequam Mus. B.
1. oc P. oe V. ed. I1i. Ra. deest O. iTtta Vind. fr. d^ Oryph. Nard. Bas. V.
ed. P. Ferr. Th. Ra. Ald. de/iat Oif. Par.— 815 ojwrtre Bas. marg. magna
SOTJE
805 MactabUie [manabiHs] Penetra* 809 Terrai,»,abdita'] Terras abditas;
bilis. Sic I. 535. * Manabile frigus.' terras viscera. Sic alibi * strata viai, '
Lambinas legit, nuutabiliSf qase mac- pro strata via : * clausa domorum/ pro
tare queat. claase domus, &c.
806 iVojiiic otdcf etiam, ^-c.] His 2. 810 ScaptenMuta [Scaptetula'] Locos
▼88. continetur viii. eieroplam. Sul- in Macedonia,ubi argentnm fodi sole-
for enim et bitumen, quae homini bat, a verbo o-icdiirr», fodio. Apud
maztme snnt noxia, generaotur ez Stephanam legitur aieaamiff^iiy fossi-
ipsaterra. Scilicetpropiuaremscru- lis materia. Qnanquam ille noo io
tatur Poeta in ipsis terrae visceribua. Macedoniay sed in Thracia eam col-
Occurrnnt primnm sulfur et bitumeo. locat. Quidam legont Scaptenaula,
807 Gvntcr] Poetice, pro gigni. Subter] Supp. terram.
808 Dcatfiic, uH argenti, ^-c] His 812 Qiiac JkomiNNm reddmU faciet]
10. vss. proponitur ix. ezemplum. Nimirnm, qnam pallidas, qaam livi-
ScaptesuU metallaria pariter ita das, et quam ezsangaes; ita ut vi-
male olet, ut brevi conficiat damna- deantur mortui ambuiare.
tos ad metalla fodienda. Igitur ex 814 Desit] Alii, defiat. Sopp. iis,
his terrarom venis, et aliis snpra dic- quos, &c.
tis rebus ezhalantur semina qusdam 815 Opere in taU] Nempe in me-
tetra et graveolentia. tallis effodieodis.
DK RERVM NATUltA LIB. VI. 803
Hos igitur tellus omneis exsestuat aestus ;
Exspiratque foras in aperta, promptaque, coeli.
Sic et Ayema loca alitibus submittere debent
Mortifei^m vim, de terra quse surgit in auras,
Ut spatium coeli qnadam de parte venenet ; 820
Quo simul ac primum pennis delata sit ales,
Inpediatur ibei, caeco conrepta veneno,
Ut cadat e regione loci, qua dirigit asstus :
Quo quom conruit haec eadem vis illius sestus,
Reliquias vitae membris ex omnibus aufert. 825
Qnippe et enim, primo quasi quemdam conciet sestum ;
Posterius fit, utei, quom jam cecidere veneni
irf terra exhalet tstoi anmes wporet, et ewnttat extra in patentem et facilem aera.
StmuHer etutm ipsa Avema loca debent surmm mittere avibue virtvtem Uttferam,
ftue aacendit de telhire inflatue aerios, tU it^lciat veneno spatium aeria in certa
parte. Quam in partem aeris etatim aique avis deportatafuerit suis alis, necesse
est ut m eaparte retineatur capta veneno latenti, et deddat ex ea parte loci, per
quam vapor gravis aecendit. In quam partem hci ubi cecidit, hac eadem tiolentia
vhns vaporie abetrakit ei reliquiaa vita ex eunctie illins artubue. Namque primum
excttat vMi quandam perturbationem nieotis. Vernm postea accidit ut, ubi
^'^^»»^^^^^#'^«1»^
vacare Grypb. Nard. Bas. Heiiu. 2.— 816 No$ Miis. B. 3. V. ed. Th. Ra.
exastuat P. Vind. V. ed. O. Vind. fr. Mus. B. 1. 3. Ferr. V. ed. Th. Ra.
mstuet vulg. isstuat Cant.->817 Exspiretque Hav. Bip. Delph. apertaque O.
V. marg. 2. apertum Voss. marg.-~818 maUt bussum mttere Mns. B. 1. Vind.
miOit bus summttere Vind. fr. miOit sursum mittere Mus. B. 3. pestem pro debeni
Mns. B. 3. odorem in marg. Mns. B. 3. deest Mus. B. 1. Vind. fr. Perr. V.
ed. Th. Ra.— 820 oeiim P. V. ed. Bodl. Voss, L. B. O. Mns. B. 1. Cant. Ferr.
Th. Ra. Ald. veneni est Mns. B. 3. legi jubet Et . ..venenat P. in not.— 822
eorrupta V. ed. Th. Ra — 823 Et Delph. Gassend. qua ae erigit Fab. derigU
Gif. Par.>^24 hie Mus. B. I. 3. Gryph. Nard. Bas. ukus Cant. H. vs. deest
V. ed. Th. Ra.-~825 vita Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. vitam Vind. fr.— 826
primMM Mtts, B. 3. continet Mns. B. 1.— 827 tum Jam Mus. B. 1. venena P.
NOTiE
816 JBatus] Vapores tetros. Ncn
omninm tamen metallomm unns est
odor : odor enim anri igne calefmcti
•aavis est: argenti minus gratus:
«risspnrcns: ferri teter.
817 Jn aperta, promptaquef eeett] In
apertas et promtas coBli anras. In
apertnm calnm. Sic snpra vs. 800.
< Terrai abdita.'
818 Sie et Averna Ufca, ^-c.] His 12.
vfls. conclodit a simili, nt ainnt, ter-
ram ex iis locts, quae Averna vocant,
emergere atomos tetras et grave-
olentes, quae et volocres prstervo-
lantes^et qnadmpedes ingressos ene-
cent.
822 Conrepta'] Fro correpta.
827 Cecidere] Supp. aves. Mntatur
eoim nnmerusy sicut et genus vs. 758.
Qnod familiare est Lucretio, et Ho-
mero pasMni.
804
T. LUCRBTll OARI
Xn funteis ipsos, ibi sit quoque vita vonHmda,
Propterea qaod magna mali sit copia circum.
Fit quoque^ ut interdum vis hsec atque sestus Aveimi 880
Aera» qui inter aveis quomque est terramque locatns»
Discutiat» prope utei locus hinc Unquatur inaais :
Quoius ubi e regione loci venere volantes^
Claudicat ex templo pennarum nixus inanis^
£t conamen utrimque alarum proditur omne. 835
Heic, ubi nictari nequeunt^ insistereque alis^
Scilicet in terram delabi pondere cogit
Natura ; et, vacuum prope jam per inane jacentes,
Dispargunt animas per caulas corporis omneis.
Frigidior porro in puteis aestate fit humor, 840
aves ilhe ccrruinmt tn ipaas acaiuHginei venenif in 0$ etiam ecommda aU iiUs
oirifiia ; €0 quod almndana vii veneni ctet cirea, Aeddit diam^ vi olifiMNdo eti
iUa affu« tUe vapcr Atemi di^iciat aera toUcm, ^Mt potiiMS e$t hUer aUta et
terram, ita ut inde tpatium rdinquatur /ere vacuum, Conira quam partcm apaiii
cum aves fooliiautes acceiaeruntf wHto conamen incauum alarum ciameaty et icia
vis pennarum ex uiraque parte dearitur, Cum igiiur tum taieni eonanf mque
iuiiineri pennii suis, tnnc naiurafacii ui i!n aimtnim cadani prse soa graeiiate!
et langueniei fere Jam per inane wtoani difidunt animae per cunda foramina cor-
porii» Ceierum aqua JUfrigidior in puieii aitioo tempore^ eo quod termJU arida
Orypli. Aid.-~83S froniU Cant. ipom nM Mns. B. 1. ipoo tibi Mos. B. 8. V. ed.
Tk. Ra.— 890 fii P. Vind. V. cd. Vtnd. fr. Cant. Ferr. Tli. Ra. Ald.— 8S1 que
deest O. locdftcr Vind. Th. Ra. V. ed. Ferr.--8S9 Hnquiiur Vind. Viad. fr.— 8as
eoi regione V. ed. Th. Ra.^8S4 pimianiM P. Vind. BodU O. Mns. B. 1. Cant.
Ferr. V. ed. Tli. Ra. Ald. m mns Cant.— 886 perdiiur P. Grypli. marg. Bas.
niarg. Ald.^8S6 nixari vnlg. vexari Gryph. rixort V. ed. Bodl. Ferr. Hi. Ra. —
887 terrU P. V. ed. Oifl L. B. Par. Th. Ra. Aid.— 88S^ Naiwmm P.— 840 Cur
frigidior Vlnd. Vind. fr. Ferr. V. ed. Th. Ra. eU Vind. Mos. B. 1. Ferr.--Ml
NOTiE
628 Ft<a oomioida] Vita aniittenda :
anima cfflanda.
880 Fit quoque, ut tnisrdimi, ^-c.] His
10. vsi. noTam, sed ridicnlam solmec-
tit cansam, cnr alites cadant in Aver-
na loca : qnasiy inani facto aere per
halitnm tetri vaporis, aves sostentari
Beqoeant.
886 Nictan [ntxort} Conari, niti;
a veifoo nitor. Lamblnns wictaru
888 FacmMt per inane'] Per aera
vacuum. Sic passim loquitnr i. et ii.
889 Per cauUu corporW] Per poros,
per aperta foramina, per meatns oor-
poris. Sic iii. 708.
840 Frigidior porro, ^] HU 76. vss.
qnsrit jam cnr aqna in poteis ac foth
tibns quibnsdam Kstate frigidior sit,
hyeme vero calidior. Cur fons ad
Ammonis fannm de die frigidns sit«
et dc nocte calidns. Cnr in aqna
frigida fontis Jovis in DodoBc, tmda
tamen admota aceendatnr. Cnrdol-
ces in mari fontes scaturiast. Qna*
DR RBRUM NATURA LIB. VI. 805
Rarescit qaia teiTa calofe» et semina si qaa
Forte vaporis habet, propere dimittit in aaras :
Qao magis est igitur tdlas ecfeta calore^
Fit qaoqae frigidior, qai in terra est abditas» hamor.
Frigore qaom premitar porro omnis terra, coitque, 845
Et quasi concrescit ; fit scilicet in coeando,
Ezprimat in pateos, si qoem gerit ipsa, calorem.
Esse apad Hammoiiis fanam fans lace diuma
€ntu ; ef » H/ortasse eoniiuet ali^uas atomas ignis, tubito emittit eaa im ftatus aerios»
JSrgo fuanto pius terra esi pnedtta ealore, tanto /rigidior fit aqua^ qua laiet siib
ierra, Fenm mld tola terra eonqfrimitur^ ei contrahiiur pr» /r^vfv, et veluti
eongdaiur, tnnc nimirum aeddit ut conveniendo in seipsam etnUtat tn jmieoi eaU'
rem, si ^»sa eoniinet aHquem, Fons qaidam jirope iemplum Ammonis dicitur esse
P. Bodl. Vo88. Yet M118. B. 1. 3. Cant. Gif. Giyph. Nard. Bai. V.
nwrff. 1. Vo88. marg. Ferr. Th. Ra. Ald. Reseit 0.-~848 e^eta yel ejfeta P.
Vind. V. ed. Voaa. vet. et L. B. Miit. B. 1. 8. effeeta O. et edd. valg. egecta
Bodl. Vind. fr. Cant vofore P. Heina. l. — 844 Uoe fiJt edd. Ynlg. Hoe quoque
qmdam. in deest Delpn. — 846 nl coeundo edd. vnlg. quoeundo V. ed. Vind.
Vind. fr. Tb. Ra. Ferr.— 848 Esse Vo88. vet. et L. B. Delpb. Lamb. Hav.
NOT^
mm remm cansas reddere conatur.
Itaqne his 8. vas. priorlbns perscra-
tator nnde fiat, nt aratate aqua pn-
teormn frigidlor 8it, byeme vero ca-
lldior. Hanc antem reddit rationem ;
oimimm, qnia pntat sstate terram
arldam fieri pr«e nimio solh tt8tn;
ex ariditate antem indticta meatns
Ceme finnt et pori late aperinntur,
qnlbna, qnlcqoid calori8 intna inest,
ezhalat foraa. Hyeme contra, terra
eomprimitnr et eontrahitnr frigore in
iramroa aaa auperfide ; qno fit nt ca-
lor non exhalet in aera, aed anbter
exprimator in puteoram aqnas. Qood
Arlstotelea dieit fieri per Antiperi-
atasfn ; et qnod Cicero lib. n. de N.
Deor. 8ic explicat ex Stoicoram
mente : ' Omnea igitnr partes mnndi,
tangara antem maximas, calore fnltae
anstinentnr. Quod primnm In terrae
natora perspici potest. Nam et la-
pidum confiictn atqne trltn elici ig-
nem videmus: et recenti fossione
terram famare calentem : atqne etiam
ex pnteis jnglbns aqnam calidam
trobi, et id maxime hybernis fieri
temporibns, qnod magna vis, terrae
caveraiSy contineatnr catoHs ; eaqoe
hyeme sit densior, ob eamqiie can«
sam calorem insitnm in terrls conti-
neat arctius.'
841 Rareseii} Lamb. et Pareus,
bene . Slc enim vs. 870. ' Et rare-
Ibcit calido miscente vapore.' Nar-
dina vero areseit, Rarescit antem
terra, quia arescit.
848 Etfeta[affeeta] Lamb.bene. Ideo
eniro aqua in pnteis byeme fit calida,
qula terra affecta calore calefaclt
eam snbter. VnlgatSB lectiones, efftg-
tes ; male, et contra verba Lncretil.
848 Esse apud Hammonis [Ammonis']
^.] His antem 81. vss. seqq. sciaci-
tatur nnde fiat nt fons ad Ammonis
templnm interdiu frigidnA sit, nocti-
bus vero ferveat. Qninttis Cnrt. iif .
Plin. II. 108. et P. Mela i. 8. lostau*
806
1\ LVCRETU CARI
Frigidus, et calidus nocturno tempore, fertur.
Hunc homines funtem nimis admirantur^ et acri
Sole putant subter tetras fervescere partim,
Nox ubi terribili terram caligine texit :
Quod nimis a vera est longe ratione remotum.
Quippe, ubi sol, nudum contractans corpns aquai,
Non quierit calidum supera de reddere parte,
Quom superum lumen tanto fervore fruatur : .
850
855
frigidua diumo timpore, noctuma vero hiee adiduM, Mcrtaks minmtur mndum
hunc fontem, et credunt illnm calefieri celeriter vehementi calore «o/u euHer ter-
ra»f ttatim atque nox operuit terras korribiUbut tenebris. Quod qnidem ntmtff eet
procul repuieum a veritate reu Samque, cum sol tangeus nudatum corpuM aqua
non potuerit tamen cal^aeere illnd de parte tuprema, etiamti lux iUiu» supema
^ ^■^^^^^^ ^■^'^^
Cont. EH reliqui.— 849 Frigus Cant. al calidMS edd. vulg.— 851 raptim Mns.
B. 1. et edd. vulg.— 852 H<h; Ferr. eerramVind. O. Vind. fr. Mus. B. l. S.
Ferr. ierra V. ed. Th. Ra. terroB vnlg.— 854 udum Orypb. Nard. Bas. marg.
nitidum Mns. B. 3. contrectane edd. vnlg.— 855 querit supere Cant. quient wuper
ade V. ed. Th. Ra. parti Bas.— 856 LHmtiie cum euperum Mus. B. 1. lumen tanto
NOT-E
tur idem de hoc fonte. ' Ammonls/
Inqnit Mela» * oraculnm fidei inclytse;
et fons, quem solia appellant....fons
media nocte fervet: mox et panlatim
tepescens, fit lucefrigidus; tum, ut
8ol surgit» ita frigtdior snbinde ; per
meridiem maxime riget. Snnt deinde
tepores iterum ; et prima nocte ca-
Itdus ; atqney ut illa procedit, ita ca-
lidior; rurBus, cnm est media, per-
fervet/
Hammonis [Ammonui] Jovis, qui Am-
mon dictus in desertis Ubye sub Arie-
tis formacolebatur. Cujos appellatto-
nis baec ratio redditur. Liber pater
sen Baccbus cnm per LtbysB deserta
dnceret exercitum, universa jam Asia
devicta, siti admodum laboravit.
Imploravit ergo anxilinm a Jove
patre, statimque apparnit ei fignra
Arietis, qnem dum fugientem inse-
queretnr, pervenit ad fontem amoe-
nissimnm. Itaqne desiderio potitns
credidit Arietem illnm fuisse Jovem,
cui templnm ibi in arena consecravity
Jovemqutt vocavit Ammonem, b. e.
Arenarium.
850 ffimc honiine$y IfC.'] His 11. vss.
refutat sententiam eorum, qni credi-
derunt aquam fontis Ammonis inter-
diu frigefieri, noctibns vero fervere
ab nnius ardore solis aut recedente,
aut accedente. Quod a majori, ut
aiunt, fieri non posse arguit Si enim
sol nndnm et apertum aqne corptta
fuperne neqnit calefacere^ qnanto
minns potest aquam snbter terras
corpns spissum latentes coquere.
Namque necesse esset ut totum terrs
corpuft permearet solis ardor, nt de
nocte calefaceret aquas illius fontis.
Cnm tamen vix permeare qneat sep*
tas et dansas domos.
851 Ferteacere[/ertiteere] Averbo
fervo; is, terti» conjug. Dicitur au-
tem, et ferveo, es, et fervo, ia, ut
•sepe monui.
854 Nudurn] Lamb. beoe; b. e.
apertnm et patens. Nonnulli tidiMi.
Male.
856 Supera de parte] De superai
leu superiori parte : superae.
t)U RBRUM NATURA LIB. VI.
807
Qui qaeat hic^ sabter tam crasso corpore terraniy
Percoqaere hamoresn, et calido sociare yapore ?
Praesertim, qaom vix possit per saepta domoram
Insinuare suam radiis ardeatibas asstam ? 860
Qase ratio est igitur? Nimiram^ terra magis qaod
Bara tenet circam fantem, quam caetera tellus ;
Maltaqae sant ignis prope semina corpas aqaai.
HoC; ubi roriferis terram nox obruit umbris,
Ex templo subtus frigescit terra, coitqae : Sii5
Hac ratione fit, ut, tamqaam conpressa manu sit.
fradUa mt ingenii oolore, i[uomodo igitar fiet ut possit ille calor cai^acere aquam
subier terram, qn» coostat corpore adeo deiuo, H temperare illam caiere fetventi 1
Pracipue ^uoniam vix iUe sol queat mittere euum ealorem coni suis ferventUnu
epUndoribue per clausaM domoe, Quanam ergo canea ett ? Scilicet, quia terra
magie rar^acta eircumerngit huncfontem, quam ornnis alibi t^rrti. £t quia juxta
corpus aquee mwt plures atonn ignis. Inds fit ut, cum nox obdujrit terram tenebris
madidiSf subUe terra subter frigescat^ et contrahaiur, Hoc modo accidU ut, quasl
* ^■^*^^^^^^^^
O. fesMre Vind. V. ed. Th. Ra. /eoore Vind. fr.— 857 Qicl ipmlt hunc subter P.
Ald. Quique adit super Vtnd. Mus. B. S. Quique adhuc super Mns. B. 1., V. ed.
Ferr.Tb. Ra. superaV, marg. 1. supra V. marg. 2. Qiit ^tiea^ hic super O. Vind.
fr. Qui queat kie supra Cant. erassi corporis Gryph. Nard. Bas. terra Bodl. et
sie legendam ccnset P. in not. — 858 Pergico ceremnoremVmd, Perquoquere
umorem Vind. fr. Per qui ter^a kumorem Mus. B. S. Perquo quere humorem Cant.
Perquoqusre minorem Ferr. PerquereminoremV. ed. Th. Ra. calidoso clare Vind.
Vind. fr. cidtdo saciare O. et sic legendum pronnntiat P. in not. calido sol dare
V. ed. Bodl. Ferr. Tb. Ra. ealido sedare Mtis. B. 1. calidos efflare Mns. B. 3.
«apor«Vind. O. Vtnd. fir. Mns. B. 1. Cant. Gryph. Nard. Bas. Delph. vaporem
P. V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. Ald. sed ixipor« P. corr. in not. vajMfri vuig. —
869 tuxpoetit Ferr.^862 Parva tenet P. Bodl. Cant. Ferr. V. ed. Th. Ra. Ald.
Para tenet Voss. L. B. Partene Voss. vet. Pura tenet O. Mns. B. 1. 3. Gryph.
Nard. Bas. Bas. marg. PartheMce Voss. marg. certum P. V. ed. Bodl. Frrr.
Tii. Ra. Ald. Bas. marg. circum huncfontem edd. vnlg. extera telius Cant. — 864
Hinc edd. vnlg. tibi V. ed. Bodl. undis P. Bodl. O. Mus. B. 3. Cant. «fidas
Mtts. B. 1 — 806 souUus Ferr. V. ed. Tb. Ra. Vind. O. Vind. fr. Mns. B. 1.
NOT^
868 Sociare vopor^] Temperare ca-
lore; calefacere.
869 Setpta donutrum] Septas et
clausas domos. Sic vs. 227. et altbi
passim.
861 Qua ratio est igiiur, tfc,] His
13. vss. refert i. catisambiijus frigoris
diami, et noclurni caloris aquarum
fontis Ammonis in ignis scn caloris
semina, qoa? in terra circum fontein
illuni sunt, et sub aqua. Rem au-
tem sic explicat, ut terra nocttirno
frigore compressa velut exprimat et
transmittat tn aqnara ejusmodi semi-
na ; unde aqna incalescat. Calore
vero diumo laxata terra velnti re*
sorbeat eadem seinina ; unde et aqna
frigidarcmaneat.
808
T. LtJCRBTn CABI
£xprimat in iuntem^ quas semina qaomqae babet ignU^;
Quae calidum faciunt laticis tactum, atque vaporem,
Inde, ubi sol radiis terram dimovit obortis,
£t rarefecit^ calido miscente vapore; 870
Rursus in antiquas redeunt primordia sedes
Ignis» et in terram cedit calor omnis aqnai :
Frigidus hanc ob rem fit funs in luce diuma.
Prseterea^ solis radiis jactatur aquai
Humor, et in lucem tremulo rarescit ab aestu : 875
Propterea fit» utei, quie semina quomqne habet ignis,
Dimittat ; quasi ssepe gelum, quod continet in ae.
conineia u§et nuum, emiitta in foniem omnee atemoa ignie^ qwt» «onitiief ; qiut
reddunt aquam iUam caHdam ad taclum et ad guetatvm, Poetea, cum Bel percussU
teUurem eplendorikut eui» exorii»^ et fecit earo raram ferrenti sao ciore, qui
miMcet 86 iDtra terram, semina ignia recertmiiur iierum in priica saa loca, et ioiuo
ealor aquce reeedit in terram* Propter hanc caueamfonsftt getidue in tempore diumo.
Deende aqua agita^ur eplendorUme aolisy et de die rarefii per caiorem mieaniem,
Ideo accidiil ut ^iciai omnia primordia calorie^ quce ami in ea, vebUi pierumque
^icit gelu, quod kubei m seipea, et deaerU glaeiemf et remittit vincuiBi^ qiiibua
^^« 0^^^^^>»^^
Cant. /oiu iniue Miu. B. 8, «oJilo Heins. 2.-867 froniem Cant.— 668 oquce iae*
tom Beda apad Piitsebium, p. 237$. sic legeudnm censet P. in not eaporem
edd. vulg. uaque vapore Heins. 2.->869 uml^am dimovii Creecb. aboriiB V. ed.
Bodl. V. marg. 1. Mus. B. 1. abortue O. Ferr. oboriua Mus. B. 3. Cant. Gif.
Orypfa. Nard.— 872 terraM O. cndit Cant. redit Bodl. V. ed. Bas. Ferr.Th. Ra.
—873 sitfons ut iuce\, ed. Tb. Ra.— 875 iuci Mus. B. 1. luce Gif. Par. Delplu
—876 uiique Cant.— 877 Demittai P. Vind. Voss. vet. et L. B. O. Vind. fr.
Ferr. Th. Ra. Ald. cum aape Gryph. Nard. Bas. Hetns. 2. gelu Mns. B. S.—
NOTiE
867 Qua semina quomque] Tmesis ;
qua^cnmqne. Sic vss. 831. 876.
868 Qute calidum faciunt, ifc.] H. e.
qnae faciunt nt hujus fontis aqua sit
ad tactum et gustatnm calida.
870 Miscente^ Supp. seipsum intra
terrae corpus ant partes.
874 Prteterea, soUs, ^c.] His 5. vss.
refert ii. causam in solis calorem,
qnasi iieri possit, nt aqna, qnsB noc-
tnrno tempore calida facta est de
nocte per semina ignis, fiat rursus
frigtda de die per radios solis ita a-
qnam penetrantes ac rarefacientes,
ut liberum exortum in aera faciant
illis seminibub ignis. Non secus ac
dum glacies solvitur iiadem radiis
solis penetrantibus. Utrnm antem
cansa quseratnr rei quae non sit, noo
anderem affirmare. Nemo enimfais-
toricomm ant geograpfaorum, qui
fontes deacribnnt, hunc vidisse testa-
tnr.
875 In lucem [luce'] In dle, de dic.
Quidam in lucem legnnt.
876 Qu<e semina quomque'] Tmesis,
qasecmnque. Sic vs. 867.
877 Quasi] Pareus et alii omnea ;
bene. Instituitnr enim comparatio.
Lambinns nnns, qmn.
Gelum] Vel gelu, utrnmque dicitur,
ut s»pe monal.
DB ABRUM NATURA LIB. VI.
80i)
Mittit ; et exsolyit glaciem^ nodasque relaxat.
Frigidas est etiam funs, supra quem sita saspe
Stuppa jacit flaromam, concepto protinus igoi ;
Tedaque consimili ratione^ adcensa per undas,
Conlucet, quoquomque natans inpellitur anris :
Nimirum^ quia sunt in aqua permulta vaporis
Semina ; de terraque necesse est funditus ipsa
Ignis corpora per totum consurgere fiintem»
Et simul exspirare foras, exireque in auras ;
Non tam viva tamen» calidus queat ut fieri funs.
Prseterea» disparsa foras^ erunkpere cogit
88»
88»
tenetnr. Fons eti qmque gelidutf euper quem etuppa pmUt emitU plerumque
JUtmmas, igne eubiio occeneo : et pari de caueafax bicet injlamfaaia niper aquoMy
quacumque ex parte innalans indueatur a ventis» SdUeet eo quod phtra priwssr»
dia caloris sunt t» 09««, et eo qnod oportet ut per amnam ip«Dm /ontem ipaa
corpuscula ignis asceadant de terra isjra jacenle, et ut una exhatentur axtra
et evadant per flatus aJirioSf non tamen adeo vivida suntf utfons possit cafefteri,
Intuper viitentuiy qaa ferantory faeit ea di^aeta extra exire ropttm per me*
*i^#»»»i»i»^ ^*» *
878 Mutai Orypb. Nard.Ba8. Nutat Oryph. mar|. Bai. marg. notHW^e Viod.
Ferr. V. ed. lii. Ra. nobosque Vind. fr. venasque Cant. Heins. 2. V. marg* 1 •
mvesque V. marg. 9. nervosque Gif. L. B. Par. Voas. marg.— 879 supera mtm
Ma8.B. 1.^880 SKicmNiVind. O. Vlnd. fr. Mas. B. 1. Cant. Ferr. Th. Ra.
iSlhipa Tttlg. jacet Vina. lacit Vind. fr. flammis edd. valc- conceptus Mnt. B. 1.
— 885 coiMvrgimf tre V. ed. Th. Ra.~887 tanta vi Vind. ita vitaYiud, fr. tam
mta Mns. B. 1. Cant. vis tanta Mui. B. S. ita multa Vom. roarg.— 889 conctilarj
NOT£
878 Aftflit] Pareuf, et alii ; bene.
LambinnSy mutat ; male, nt satis pa-
tet.
Nodosque'] Lamb. bene ; ste Lacre^
tias supra vss. 6S9. 6tD. deseribit ge-
la ab effectis. OUeie qnippe tenen-
tnr aqas qnasi aodoac vincalts. Pa*
reiis» nervasques b. e. Tiresqae. V^*
riUD aqaa glaeie coocreta, dimi sol*
vitnr, Bon rolaxat de viribas, sed
potias de Tiiiealis.
879 FrigiduMestetiamyife.] HisS7.
vss. alium fonteDkmirabilem profert,
enjns tamen et nomen et locnm tacet.
Sane ▼idetnr notare fontem Epiri de
qao Piinias 11. lOS. ' In Dodone Jo-
vis cum sit geiidos, et immensas faces
extingnat, si extinctae admovcantar,
accendit.' Notat et Oassendos in
lib. z. Laert. pag. 857. fontem arden-
tem esse non procnl a Orattanopoli,
qui admota face et flaramam condpl-
aty et in dies non pancos ardeat. Hls
itaqoe 9. vss. prloribus id fieri alt ob
semina ignis, qns foras e terris per
fonteo exhalant.
880 Igmi Pro Igne. Sic alibi pas-
889 Coiifaoef]Collacet.
Auris'] Flatlbns, ventis.
888 Pnetereaf diaparsay i^e,'] Hls 18,
vss. posterlorlbaa etiam antomat id
fieri ex eo, qnod semina illa ignis per
fontis aquas eruropentia foras tandem
sopra ipsas aquas concilientur et con^
denseotur ita, nt ignenr accendant
810 T. LUCRBTU CARI
Vis per aquam subito^ sursumque ea conciiiare :
Quod genus, indu mari est Aradio funs, dulcis aquai, 890
Qui scatit^ et salsas circum se dimovet undas.
£t multis aliis praebet regionibus eequor
Utilitatem obportunam sitientibus nautis,
Quod dulceis, inter salsas, intervomit undas.
Sic igitur*per eum possunt erumpere funtem, 895
Et scatere, illa foras in stuppam semina : quae quom
Conveniunt» aut in tedai corpore adbaerent,
Ardescunt facile ex templo ; qudd multa quoque in se
diam aguam, it iubUme congregwru Cvjvumodi qtiidam fowi dukU aqtuB
exiilit m medio igquore, qui icaturit, et aparat aquai fa2«u circum se. Et
Tero maro prtntat in plurilnu aUii locii similem bonam commoditatem nau-
tiiy qui iitiuut; quia emittit aqnas dulca inter eaiUai undai suaa. Itaque
ergo primordia iUa ignis queunt exire et icaturire extra tn ituppam per mediom
ipeum/ontem ; in quam stnppam ubi coeuntf vel uH a^unguntur corpori fompa-
diiy haud dijfieUe iubito accenduntur ; eo quod ituppa continent etiam tn eeipiii
edd. Tulf.— 890 tn O. endo Vind. fr. Posui eet de meo; sed illud iinidio Vos-
sii ingenio et doctrinae debetnr. Wakef, mari tpivrat P. Vind. fr. Cant. Oryph,
Nard. flnartf pora^ Vind. Mus. B. 1. S. mwrisparat Voss. vet. et L. B. V. ed.
—891 Quod P.— 892 pariter regionibui P. sed prabet ex prisca lectione P. in
not. pr«t<r Vind. V. ed. Voss. vet. et L. B. Vind. fr. Mus. B. 1. 8. Ferr. Th.
Ba. religioHiiy. ed.Th. Ra.— 894 ditktiVoss. vet. et L. B. titfenioctt Vind.
Mns. B. S. tmmiteica Mns. B. S. in marg.— 896 quo edd. vulg.--897 in tedui
eorpore Voss. emend. tii tada cum corpora P. Gryph. Nard. Bas. tii tada corpori
V. marg. 1. ui corpora Vind. fr. tiide corporibui Mus. B. S. tii teda corpora Cant.
inde ad corpora Mos. B. 1. Vosd. vet mdeda corporaWnd, quiom tedai corpori
vnlg.— 898 Edeicunt Mos. B. l. quod P. Voss. vet. et L. B. quia vulg. qua V.
NOT^
stuppis, lychDiSy et aliis rebus ejus- 890 Qnod g-«jiifs] CnjQS generis. Sic
modi admotis. Sic enim saltnnt fon- v. 479. ii. 194. &c.
tes aqusB doicis e medio mari ; nam- Indu [Endo] H. e. in. Sie IT. 77S.
que semina dulcis aqnsB snrsnm e- FtoMy(fiila«a9iiiit,^.]Qaallt estA*
rompentla simul coeunt, et rivum rethusa, quae non quidem ia mari,
dolcis aqn» salieDfis fadnnty ita et sed in extrema Sicilia esC. Plin. ii.
illa ignis semina sursnm elata coennt, . 101. * Quidam fontes odio maris ipsa
et ignem facile conclpinnt. Sic etlam subeunt vada, sicnt Aretlnisa fons
reeens extlnctam enycholnm, si can* Syracnsanns, in quo reddnntur jacta
delsB accensae, aut ignl admoveatur, in Alphenm.'
iterumfacile ardetet accenditur, an- 891 Seatit} A verfoo scato, is, tcr-
tequam tetigerit flammam. tiae conjug. Dicitur et scateo, es, se*
880 Vii] Snpp. seminnm illoriim cunde conjug. vs. 896.
ignis erumpentium per medias fontis 896 Qiitf [Qico] Ad quam stnppam.
aquas. 808 ^rd€«cicne] Supp. stnppa, et
CoNciiiarc [«onctUori] Cogi, coDgre* taeda.
gari.
DK RBRUM NATURA Llfi. VI.
811
Semina habent ignis stappae, tedaeqae, tenentes.
Nonne vides etiam^ nocturna ad lumina linum SMM)
Nuper ubi exstinctum admoveas, adccndier ante^
Quam tetigit flammam ; tedamque pari ratione ?
Multaque praeterea^ prius ipso tacta vapore
Eminus ardescunt, quam conminus inbuat ignis.
Hoc igitur fieri quoque in iUo funte putandum est. 905
Quod super est, agere incipiam quo foedere fiat
Naturae^ lapis hicc' ut ferrum ducere possit,
Quem Magneta vocant patrio de nomine 6raiei>
pluraprimordia igni» pariter ac lampadei^ qtus cmtinent Btnppas. Num ctmtM
quoqae, cum appKcas ad faces noctuimas eUychnium recenter restinctum, illnd ar"
descere priusquam coniigerit ignem ? nonne lampada simiU modo 7 Deinde plmee
res contaet€B ipso igne procul accendunturj antequam ignis prope perfundat illas.
Credendum est ergo idipsum etiam evenire in ipso fonte, Quod reliquum estj ag^
grediar dicere, qua lege naturafiat ut lapis ille, quem Graci appeUant magneta de
^^^^#^»^s^^^^^
ed. Mofl. B. S. — ^900 «1 pro ad V. raarg. 1. lumineWnd, fr. Umina Mui. B. 1.
Unum V. cd. Bodl. Voss. vet. et L. B. Vind. fr. Mas. B. 1. Ferr. Th. Ra.
Oryph. Nard. Bas. lychnum P. O. lumen Vind. Mus. B. 3. Umum Cant. — 901
admsmeas Cant. amoveas Ferr. V. ed. Th. Ra.— 903 tactu V. ed. Th. Ra.— 905
fatendimest Oas8end.>-907 lapsiV, ed. Vind. Tb. Ra. Vind. fr.»908 Quam
NOTiE
899 Tenentes^ Supp. semina ignis.
Porro 'Tenentes habent/ b. e. tenent
et babent.
901 Aecendier'] Poetice pro accen-
di.
903 Vapore'] Igne, calore.
904 Imbuat'] Metaphora est ab a-
qnis ad ignem. Sic v. 696.
906 QiiMi super est^ ugersy ifc,'] His
182. m. h. e. ab b. vs. 900. ad vs.
1088. diapatationem institnit de mag-
nete. His antem 4. vss. prioribns
ait Poeta ne dictnrum de virtnte mag-
netis, qnam unam agnoscit, licet du-
ples distittgnator : altera, qna ferrom
trahit ad se : altera^qna et se et fermm
dirigit versns polos mnndiy de qua
utraqae jam nos infra dicemns. Por-
ro nomen illins explicat, vuitque
Magneta dici a Magnesia, quaB regio
est liydisB apud]Or»Gos, nbi primum
jnventus fertur is lapis. Nos ilium
dicimus patrio nomine Amantem,
Aimant: forte respicientes ad iliud,
quod Orphens cecinit de magnete*
apud Claud. in carm. xltiii. nempe
ferrum deduci ad magneta,nt sponsam
ad sponsi amplexus : * Pronuba fit
natura Deis, ferrumque maritat Anra
tenax .... Fiagrat anliela silex, et
amicam «ancia sentit Materiem, pl«-
eidosque chalybs cognoscit amorea
Jam gelidas rupes, vivoqne
carentia sexn Membra feris: jam
saxa tuis obnoxia teiis, £t iapides
suus ardor agit, ferrumque tenetur
lUecebris/ &c. Aristoteles vocat
iiinm simpliciter \idov lapidem, per
excellentiam : quidara Herculeumy
vel quod Hercules repererit illum
primus; vei ab urbe Heraclea, ubi
repertus dicitur; vel a vi, qua pollet,
908 Graiei [Gra/J OratiyOrcci.
m
T. LUCRBTII OARt
Magnetum qaia sit patriis in fiDibas ortus.
Hanc homines iapidem mirantar : quippe catenam
SsBpe ex annellis reddit pendentibns ex se :
Quinqae et enim lioet interdam, plaresqae> videre,
Ordine demisso^ levibas jactarier attris^
910
fMlrlo voMftvlf , qwmiaM nmitu Ht m ftUrih reghidhut ifagnetum^ fVMl attnJur*
fnrum, MortdUs admiroMtur hwu: lapidem ; nimirum quUi plerumque /acU cate-
nam ex anmiUe ferreis appendentitue ex eeipeo. Samque eemere eet aliquando
quinque^ et piuree eitom, ejusmodi annuloi pendentet ex iUo agHan leeibue flati-'
#^»^#^»<»<»»i»>»>^^^
Mu8. B. S.— 909 flt Vind. Mus. B. S.— 911 aneUie P. O. Cant. Ferr. V. ed.
Tli. Ra. Ald.— 912 Qui nequa enim Vind. Mas. B. l. S. Ferr. V. ed. Th. Ra.
Quinque enim O. Qui neque et eum Vind. fr. Quin quoque enim Cant. pkree P. O.
Cant. Ferr. V. ed. Th. Ra.~9U demieee P. Vind. O. Vind. fr. Mns. B. 1. 9.
Cant. demittoi vnlg. /mi6«« Vind. Mus. B. S. Ferr. taiarier Mns. B. S. kamiM
SOTJE
910 Hunc haminet, fyc.] His 7. tss.
ifeqq. notat primam pnecipnam mag-
netis Tirtntem. Trahit enim qninque
aat plures ctiam annnlos ferreos ali-
oa aliis adluerentes. Itaqoje videtnr
tantnm dispntare de r. virtute mag-
oetis, qnsB est attractrix ; de ii. qns
ett dircctrix nihil agit. Scilicet ni-
Ui apnd antiqaos dispntatnm videtnr
*de bac yi postertori. Recentioret
enim tantnm fhere, qni de ea qaesie-
rlat nliqnld, «x qno nsns acns magne-
tiesB repertns est, aempe panlo anfe
qnioqne aacnla, ann. mcc. Qno tem-
pore hanc biTentionem oommendarit
€Hiyot«s ProTincoat poeta Odlos,
Marinetam indigitans. Hinc ad ex«
tremvm nnnm iltins acns nbique eti-
am apnd barbaras nationet appllea*
tor lillnm Oalliamm Inaigne. Qnl-
dam Igitnr opinati sant hanc magne-
tls vim directricem peodere a c<bU
polis. Alii ab nno polo Arctico.
Cardanns a eanda Ursfc. Cartesius
a nescio qno nttra ccelnm tractario
pnocto. Frencastorias a montibns
qulbnadam magneticis sub polo Arc*
tico. Ooilielmus Oilbertnt ab ipsa-
met terra, quaB, ut ingens magncs,
magnetaipsnm quasi paryam terram,
et ferrum quasl ejns prolem, in nati-
vnm sitnm, lioc est, in Borcam et Ans-
trnm conformet. Qnod spectat ad
I. magnetis virtntem, qom tractrix
est, jam cum Lncretio sigillatim dis-
seremus ex Epicuri doctrina, si prius
panea praefati fnerimna de Veterom
nooDnllornm opioione. Tliales» A-
ristotelesy et Hippias primnm opina*
ti annt referendam eiae Tim lllam in
magnete tractricem ad animam, qna
prsditns tlt. Vernrn ooo eoostat
qnas maonsy qootve seoans hnie la-
pidi Natnra dederit Cardaonsinnnit
esse taotnn ontritionls qoeodam ap-
petitnm, qoo magnes ferrnm corri-
piat ; qnod et Clandlanns ceclnit £•
pigr. '£x ferro meruit vitam, ferriqoe
rigore Vescitnr ; has dolces epnlaa,
heec pabnla oovit.' Et Diog. ApoU.
Kb. if . Nat. Q. c. 9S. dom ceacnit hn*
miditatcm esae in ferro, qnam siccl-
tas magnetis depatceret. Nononlll
recnrrnot ad sympathlam, et ad vir*
tntem occultam. Snperest nt Epi-
curi, Democriti, et Lncretii propo-
namns opioionem, de qna jam.
91S J«ddrt«r] Poetice pro jactari.
DB RBRfJil ^ATURA Lllf. VI«
81»
Vans ubi ex imo dependet, gabter adhaerens ;
Ex alioque alius lapidis vim> Tinclaqne, noscit : 915
Usque adeo pennananter vis pervalet ejus.
Hoc genus in rebos firmandum est multa prius^ qoam
Ipsius rei rationem reddere possis ;
Et nimium longis ambagibus est adeundom t
Quo magis adtentas aureis^ animumque» reposco. 920
Principio, omnibus a rebus^ quasquomque videmus^
Perpetuo flaere, ac mitti spargique, neoesse est
Corpora^ quae feriant oculos^ visumque lacessant ;
Perpetuoque fluunt certis ab rebus odores :
hu venti, eum uniu ottneUtu pendeat ex aUero, cui tubter anneetitvr, et aliut ag"
moecit viriutem et nodoe lapidie ex aU» : adeo virfiu UHus perenniter valet Id nniini
ex alio. Multa oeUndaidm sunt t» rekms tjmgenetie^ emUifUfm q^uae afferre
coMtam hujueee rei ; et proeedendum eet per muUae nimis drcuUione» ; quapropter
eo magis postuU aure$ aitentaBf et meniem doclleni. PHmMm eporiei ot eoi^earie
corputeula coniittuo jaei, et decidere a rebuM ommilmtf quat cemimut; qm» corpmt»
euia percutiant oculot et exatperent atpectum ; et «1 odoret contimuo manent ab
^^^^v#s^^^^«<^^
Perr. V. ed. Th. Rm. Ald. Oryph. Nard. Bas. P. Bodl.— M4 M cono T. ed.
Bodl. «iiper Yiiid. Voh. vet. M us. B. S. Cant. Ferr. V. ed. Th. R«. mifter Q.
dd«r«iiJ Yind.fr. ad kartatV, ed. Bodl. Tb. Ra.— 915 aHofueVlnd. V. ed.
Yosa. L. B. Yind. fr. O. Ferr. Tb. Ra. liQiidiwiii Yiiid. eundaque Yind. Ferr.
Y. ed. Th. Ra. mnciaque Yind, fr. vim vindaque detnnt Mos. B. 1.-916 psfb
MMiMiii et P. Ald. sed corr. P. in not. permanat et Ferr. Y. ed. Th. Ra. per*
manaier Yind. perwutur Yind. fr. pravalet P. |iereoMBentl. j>€rmajiaiif<r vi» per
desttnt Mw. B. 1. jMmiiiiial enim temper volet et vit Mos. B. 9. — 917 priutaue
Y. ed. Th. Ra.-*918 rei P. O. Mns. B. 1. S. Cant. reii ▼irlg.— 991 «& rebu»
Nard. quaeunque P. Ald. qua etmque Y. ed. Th. Ra.— 921^ mUti faieare P. Oif.
Delph. Cont. Lamb. Oassend. Ald. mtft tparaqitu Yind. miett pardque Y. ed.
1%. Ra. wieitpartiq^ue Ferr. miii» pariterque O. miii tpareique Yind. Ir. iiit<fi
patique Mns. B. 1. mitit pareique Mus. B. S.— 92S aquo! Yind. O. Yind. fr. vitut
Cant.~924 fluant P. Ald. re6i» obortu Mar.— 925 e ftuvuM P. Ald. defiumt
Y. cd. Th. Ra. prsspositlo deest Yind. Mus. B. S. Ylod. fr. tote et Mns. 6. 3.—
NOTiE
917 Hoe gem» {» rebntf ^.} Prins-
cpnni rem expUcet Lncretias praeTia
qnsedam prsemittit. His itaque 4.
▼ss. prsefatnr se rem altins repeti-
tnmm.
•Hoe genut'] Hnjos generisy hnjns*
modi ; supp. in rebns. Sic ?k 899.
et alibi.
Firmaiidiim ssf nwtta] HellenismuSy
pro firmanda sunt molta. Sic i. 1S9»
et alibi passim.
9^1 Prineipioomnibutfi^,'] HislS.
vss. praemittlt i. effluere contintfo
corpnscula qusedam ez rebus omni-
bns. Quod quidem jam snpra iv.
217. et seqq» docuerat. Sciticct id
inculcatum esse vult ob insigaeai
difficnltatem jam solvendam.
92S CorporOf quu /erianty ^c.} Hi
IS. vss. potiti sunt iv. 217. et seqq.
Consnle nestras ibid. annotationes.
814 T. LUGRBTII GARI
Frigas ut a fluviis, calor a sole, a^stus ab undis 935
.^BquoriSy exesor moerorum litora propter:
Nec variei cessant sonitus manare per auras.
Denique, in os salsi venit humor sa&pe saporis^
Quom mare vorsamur propter; dilutaque contra
Quom tuimur misceri absinthia^ tangit amaror. 930
Usque adeo omnibus ab rebus res qus&que fluenter
Fertur^ et in cunctas dimittitur undique parteis.
Nec mora> nec requies, inter datur ulla fluundi ;
Perpetuo quoniam sentimus, et omnia semper
Cemere^ odorari^ licet, et sentire sonare. 995
Nunc omnes repetam quam raro corpore sint res
Conmemorare^ quod in primo quoque carmine claret.
Quippe et enim, quamquam multas faoc pertinet ad res
Noscere, cum primis hanc ad rem protinus ipsam,
Qua de disserere adg^edior^ firmare necesse est ; 940
Nihil esse in promptu^ nisi corpus mixtum in inani.
eerti» rehu»; vHiUi frigu$ a Jkmimlm» : ctHor a 9oU: €fatu» ab aqvi» mari»^ fw
eerradU flMniia, qoK aunt juxta maris Uttara : neqa» etiam diverti «oRtlM de»i-
ftttni perveMre ad aiare»: demam tapar eapari» »al»i plerumque penenU in o»,
uH eunnujuxta pelagu»: et uhi cominM» videnm» ab»ifntkia dt/att, et mieeeriy ama-
ritudo illorum pereenU etiam ad noatras nares. Adeo vemm est qaod re»
Quaque mitiitur perpetuo a euneti» rebu», et fertur ex omni parte in omne» parte»*
Neque fNWsa, neque quie» ulla concedUur intermanandL Siquidem eentimu» cou'
imuo. ac poogumM» perpetuo videre re» omne», et olfacere ; et audire eonum, Jam
Ueraio dleere quam raro corpore re» cunetig canetentf quod etiam p^et in primo
libro hnjiMce poemati». Namque etiamei epectet ad phurima» re» cognotcere ietud,
»ed praeertim extemplo ad hanc ipeam materiamy de qua »u»cipio disputaref tamen
oportet eot^lrmare nuUam rem pakan existere^ ni»i sit corpu» intermixtum inani.
^«#^^^^^^>^^i^
936 exoeor Mns. B. 1.— 927 oiirdf edd. Yulg.— 928 mox pro tn o» O. Mus. B.
1. S.-^990 H. T8. et seq. in lib. yet. omn. praeter P. inseruntur post vs. 9S5.
amara Yind. — 996 »onorem edd. vulg. eanare Bas. marg. — 987 dare Vind. Voss.
vet. et L. B. dare Vind. fr. Mus. B. S. dtxt pro claret Mus. B. 1. V. marg. 1.
— 9S8 partium pro pertinet V. ed. Th. Ra. — ^941 «t Wakef. ez conj. mixtum
eorpu» inani P. O. Mus. B. 1. et edd. vulg. corpu» mixtum inani V. ed. Voss.
vet. et L. B. Vind. fr. Mus. B. S. Cant. Gif. Par. Delph. corpu» ii^ectum inani
NOTiE
956 ^ioic onuu» repetam, 4>c.] His bro hiy us carminis.
2S« V8t. prsmittit ii. nuUum esse cor- 9S9 Cum prtMM] Inprimis. Sic i.
pu8 adeo solidum, quod non constet ISl. 716. &c.
inani : hoc est, quod non inania spa- 941 /n prompfii] In aperto, in re-
tiola contineat. Quod quidem fnsius rnm natnra, palam. Sic i. 878. iii.
jam demonstravit i. 420. et seqq. 186. &c.
957 In prvmo carmine'] In primo li-
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
815
Principio, fit, ut in spehmcis saxa sapenia
Sadent hnmoie^ et gattis manantibas stillent :
Manat item nobis e toto corpore sador ;
Crescit barba, pileique per omnia membra, per artas : 945
Diditar in venas cibas omneis ; aaget» alitqae»
Corporis extremas qaoque parteis^ angaicalosqae.
Frigas item transire per aes, calidamque vaporem^
Sentimas ; sentimas item transire per aaram,
Atque per argentam^ qaom pocala plena tenemas» 950
Deniqae, per dis^aepta domoram saxea voces
Pervolitant^ permanat odos, frignsqae, vaposqoe
Ignis : qai ferri qaoqae vim penetrare saevit
Deniqae, qua circum colli lorica coercet.
Ptirnim aceidit^ nt in caioerms lapides toperne pendentes exsudent aqua^ et dietil'
lent guttuUe Jluintilnu» Snder etimnJbiU nohis ex tnnni corpore. Barbaincrescitt
et pUi crescttiit per membra et per partes corporis* Alimentnm onme distrHndtur
ts venasy ampt^isat et nMJtrit uUimas partes corporis, et ipioa ungues, SimilUer
experimur frigusy et fermdum cahrem permeare per awrum, et per argentumy uH
habemus mano erateras plenos aqna calida aat frigida. Demum voces transeuni
per meatus lapideos domorum : edor transity et frigus, et calor ignu ; immo etiam
omnis virtus morbi^ qua nobis venitforis, solUa est transire etiam durUiem ferrif
qna parte lorica circumcingU undique corpus, Et tempestates qua oHuntur in
Vind.— 943 Suadent Cant. in more V. ed. Tb. Ra.— 946 Diditus Lamb. et alii.-~
947 unguiculasque P. Ald. ntramvis lectionem probat P. in not. nuge ocuiosque
Ferr. V. ed. Th. Ra.— 949 sentimur Mus. B. 1.— 960 plana Vind. V. ed. Tb.
Ra. Bodl. Mns. B. 1. S. Cant. et var. lect. edit. Jnnt. — 952 PervoUtans Nonius,
Tiii. 27. odos Voss. vet. et L. B. — 953 91011 ferri Cant. et edd. viilg. suerU P.
Ald.— 954 Undique edd. vnlg. eertumWnd. colli P. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald.
BodL Qrypb. Nard. Bas. coti Vind. Oif. Par. civli Voss. vet. et L. B. O. Vind.
fr. Mos. B. 1. corU Cant. Fab. Lamb. coharet Oryph. marg. P. Ald. cohercet
Ferr. — 965 Ferotda Creech. vis quacunque edd. vnlg. vi quacunque Sas. vis
NOT^
942 Saxa supemOf tfc,'] Quod pro-
bavit 1. 849. et seqq.
943 Sudent humore^ Sic v. 1128.
et infra vs. 1145.
94d DidUur in venasj ^c.] Qaod os-
tendit i. 361. et seqq.
948 Frigus Uem, ^v.] Sic i. 495. et
seqq.
961 Deniquef per dissteptaf ipe,'] Sic
T. 490.
953 SuevU] Snpp. morbida vis vs.
S96.
964 Circum eoUi [Corpiis] .Lamb.
bcne. Sensns est : Morbida vis pene-
trat etiam ferrnm ea parte, qua lori-
ca corpns nndiqne circnm coercet.
Hoc esty morbns etiam hominemlori-
catum tentat et corripit ; neque e-
nim ioricay qua totum hominis cor«
pus tegit et circnmdat, arcere vim et
causam morbi eztemam potesty quo-
minus in corpus penetret. Alii eir'-
cum coU ; coli autem circns, seu cir-
culus, id est, pectus, venter, et la-
«16
T. LUCRtTII CARl
Morbida visque Mmiil^ qoom extrinsaeaB insiniiiitttr : 955
Et tempestatem, terra cceloque coortam,
Iq coelom terramque remote jore facessufit:
Quandoquidem niliil est^ nisi raro corpore uexum.
Huc adcedit, utei uon onrnia, qu» jacluiitaT
Corpora quomque ab rebus, eodem preedita sensu 9(id
Atque eodm pacto rebus sint omnibos apta.
Principio, terram sol excoqoit, et facit are ;
At glaciem dissolvit» et altis montibus altas
Exstructas ningues radiis tabescere cogit :
terraf et in aerej merito omnes exortte e eeeh et e terra aMio vemtmt, siquidem
nikil estj qnod non sit contextttm corpore roro. Additur md htBe^ qnod oimiM mt*
pneenfoj (pue mittvn.tuT ab rebue, non sint donata pari gualUate^ neque idonea sint
pari ratione cunctis rebus. Frintum sol urit, et arefacit terram : sed Uqu^acit
glaciemf et faeit Hquescere radOs suIb niioes aecumulataM suroum in wmies ^isos*
simulacrum Voas. marg. exeusseris pro extrinseeus Heins. 2.*-966 Nam Fab.
tempestatem Vind. V. ed. Voss. vet. O. Vind. fr. Mnf. B. I. Cant. Fab. Heins.
8. Ferr. Th. Ra. tempestates P. Mus. B. 8. et edd. YHlg. tempestate in Voss. L.
B. coortam O. Mns. B. 1. Cant. Fab. Heins. 2. coorta P. Mns. B. S. AM. et
edd. Tulg. coorta renqai. — 967 remote Vind. O. Vind. fr. remotee reliqni. in re
Vind. V. ed. Tb. Ra. mente Mus. B. S. £ eeeh emotee terraque repente faetsasmt
edd. vulg. terrasque remota e jure Voss. marg. Vel ferri natura timet circumque
fatiscit Fab. terrasque timet arcumque fatiscit Heins. 2. — 968 non raro Vind.
Voss. L. B. Vind. fr. et edd. valg.--959 non deest Vind. Vind. fr.—961 Det
quoque Mns. B. 1. fuit Mns. B. S. — 962 quo pro sol Vind. V. cd. Vind. fr. Mns.
B. 8. Ferr. Th. Ra. exquoquit Vind. fr.— 963 alte edd. volg.— 964 Extinetas
Vtnd. V. ed. Bodl. Th. Ra. Exstructasque P. O. Mus. B. 1. Oryph. niarg«
Bas. marg. V. marg. 1. Heins. 2. nives P. Vind. V. ed. Voss. L. B. O.
Vind. fr. Mns. B. 8. Ferr. Th. Ra. Ald. Gryph. marg. Baa. raarg. V.
niarg. 1. Heins. 2. et Cant. sed in rasnra. nubi Mns. B. 1* ningues P. in
NOT^
tera, qnae velut in orbem ambit et
circnmvenit intestinom illnd, qnod
colnm voeaat.
967 In eeslum [£ eeeto emota, ^.}
Lnmb. bene. Ea enim niens est Poe«
ts, nt et terram et cttlmn ostendat
este corpora mixta inanl. Snnt autem
si ez iis exeant tempestatesy qnce in'
iis finnt. ' Emotm' igitnr, i. e. extra
motaey ejeetsB, expnkfe.
FacessmU] I. e. dlscednnt. Parens
vero et alii : In eorliim terrasque remotee
Jure faisessunt. Non male. Si entm
e coelo et tenra ortse tempestates re-
dennt in coelnm et in terram, coelom
et terram corpora esse roixta inani
necesse est.
969 Hue adcedit, utei^ ^c.] His 20.
V69. praemittit iii. corpnscula, qaae
ab rebus mittnntur, non congru^re
rebus cnnetis eadem ratione. Quod
etiam demonstravit passim superlo-
ribns libris, sed prtesertim tib. iv.
960 Quomque [Cunque'] Tmesis vo-
cabnlt qnaecnmqne.
962 Facit ore] Anastrophe, pro are-
facit. Sicalibi passim.
DB RBRUM NATURA LIB. VI. 817
Denique» cera liquefit in ejas posta vapore^ 965
Ignis item liquidam facit ses^ aururoqae resolvit :
At coria et camem trabit^ et conducit in unum.
Humor aqu» porro ferrum condurat ab igni ;
At coria et camem molUt^ durata calore.
Barbigeras oleaster eo juvat usque capellas, 970
Ecflaat ambrosia quasi vero^ et nectare, tinctus :
Qua nihil est homini quod amarius frundeat estu.
Denique^ amaracinum fugitat sus^ et timet omne
Unguentum ; nam setigeris subus acre venenum est,
Quod nos intcrdum tamquam recreare videtur. 975
At contra nobis coenum teterrima quom sit
Spurcities^ eadem suibus hsBC munda videtur»
Dfimnii cera ponta ad calorem UHua liquefii* Ignii timiUter liqurfacit <v«, et
dieeolmi aurum : verum dueii et contrahit tn uxum coria et camem, lAquor etiam
aqua iudurat ferrum candens ab igne : verum emoUit coria et camem^ qun condu^
rata sant ab igne. Oleaeter adeo deiectat eaprae^ qua gerunt barbam^ veluti ei
itnbutu» ambroeia et nectare fluaJt : verum nihU e$t, quod eit magi» amarulentum
homiui, quumfoUa hujns arboris. Tandem su» fugU amaraeinum, et metuH omne
unguentum ; namque id eet virus atperum euibuSf qui gerunt setas : quod tamen
dUquando videtur velutijuioare nos ipsos. Contra vero^ cum Uttum eU nobis sordi-
diseima sordes^ tuec eadem sordes videtur grata euibus, ita nt toti se versent in
»^^^»^i»^i
Bot.— 965 UqueiitYlnd, Voss. L. B. Vind. fr. Mns. B. 3. Cant. UquescU reliqni.
m ignis posta Oryph. marg. Bas. marg. P. im nis posita V. ed. Th. Ra. — WM/acile
ees P. O. Mns. B. 1. Ferr. Ald. V. marg. l.faviUes V. ed. Th. Ru.facere ees Cant.
— OGT Ac O. Mu8. B. 1.-^9 Et V. ed. Ae O. Mns. B. 1.— 970 celoMter Voss. L.
B.i:oiiiiiae pro eojwoatV. ed. Th. Ra. eo vivat Ferr.— 971 Epiaat Vind. fr. mffluat
edd. vnlg. ambrosiam P. O. Ald. ambrosias V. ed. Bodl. Mns. B. 1. S. Cant. et
nectaretintus Vind. et nectar et nitus V. ed.etneetar etintus Mns. B. l. O» Ferr.
Th. Ra.— 972 At P. Ald. ed edd. vnlg. Quo Cant. mariM Vind. mariue
Yind. fr. V. ed. lli. Ra. m mqfiis O. in arvis Voss. vet. et L. B. Ferr. magis
Mns. B. 8. hoc vorab. et seq. desunt Mus. B. 2. fronde ac V. ed. Th. Ka.
Vtnd. f^.fronde hac Voss. marg. estu Mns. B. S. exstet reliqui. — 97S marieinum
Viad; Cant. marieum V. ed. Tb. Ra. amaricum Ferr. maraeinum Vind. fr. imirt-
<iaiicJii Mns. B. 1« S.— 974 subUs V. ed. Th. Ra. suis Mns. B. 1. suibus Mns.
B. S.—976 ceeni Mns. B. 1. O.— 977 suibus hae nnmda Oryph. Nard. Bas.
suhusheecres munda edd. vulg. hacjueunda P. Mus. B. 8. Delpb. Cont. Heins.
2. Aid. heec mwsela Y. ed. Th. Ra. dvunda Voss. L. B. hactam mxmdia O. Mns.
NOT«
905 Posta\ Syncope, pro posita. 97S Ajnanictiwjn] Ungnentnm ex
968 Jgni\ Pro igne : sic aiibi pas^ Amaraco factnm.
sim. 974 Suhus] Suibns. Sic vs. 977.
970 Bar%enuO/cdJier, ^v.JCaprse 977 Munda [jiicviida] Qna de re
enim frondibus amaris et salicibns videPlin. vin. 15.
delectantnr.
Delph. et Var. Clas, Lueret. S F
818 T. LCGRBTII CARl
Insatiabiliter totei ut vohrantar ibeidem.
Hocc' etiam super est, ipsa qaam dicere de re
Adgredior, qaod dicundum prius esse yidetur. 980
Multa foramina quom yartis sint reddita rebas.
Dissimili inter se natara pr»dita debent
Esse, et habere suam natnram quaeqae, yiasqae.
Quippe et enim yariei sensus animantibus insant»
Quorum quisque suam proprie rem percipit in se. 985
Nam penetrare alio sonitus^ alioque saporem
Cemimus e sucis, alio nidoris odores.
Praeterea, manare aliud per saxa yidetur,
Atque aliud lignis : aliud transire per aurum ;
Argentoque foras aUud^ yitroque, meare ; 990
(Nam fluere hac species, illac calor ire> yidetur ;)
eadem ghte MHttaie. lUud quoque reetaty quod videtwr esse prantUiendum, anle'
quam tnctpiam logui de ipia maleriaf qDam tracto ; nimironi, fuoaiam muUi
meatut doH eunt divereie rebuif ii debeni esee donati dupari natura inter «f,
et einguU debent habere euam naturam, et siias semUae, Namque dvofrsi
oennu reddtmtur animaUbuB^ quortm animalium einguU sensas redpiunt tn
ee rem sibi idoneam, Etenim videmue eonoe permeare per alia» viaa; et sopo*
rctn, qui mittltnr e sueciSf per aliae vias. Deinde ree aiia videtur fluere per
lapides, et aUa videtiir penetrare per Upw^ alia per aurum; et alia videtur
transire extra per argentum, aUa per vitrum; namque imago tidetvr troMnre per
hoe posterins, et oalor per iUud priiis; etresaUa videtur trandre velocinsper
^^^^«•^s^^^^^^
B. l.~078 tuti Grypb. marg. Bas. marg. P. volneraniur V, ed. Tb. Ra»
— ^979 quia pro quam P. Oryph. marg. Aid. — 984 variis P. — 986 prope praei»
pU y. ed. Th. Ra. — ^986 alia s. aUaque Lamb. etiedd. vulg. aUo sonituque M iiSk
B. l, aUos aonitus Mus. B. 3. — 987 aUa Lamb. et edd. vulg. nidores Vind. y.
ed. Th. Ra. Post hnnc vs. vss. 994. 996. coliocantiir in P. yind. Oryph. Nard.
y. ed. O. yind. fr. Mns. B. 1. S. Canf. atque in sez posterioribus exerapL
suo loco repetuntnr.— 988 Proplerea P. y. ed. Bodl. Tii. Ra. Ald. manere yind.
Nos seqnimnr yoss. vet et L. B. sic ponentes vs. 995. qni vs. 988. cst vulga^
rinm editioDum, et in scriptis omn. exempL vss. 993. 994. comitari aolet
ffdk^.— 989 Ugnk \on. vet. et L. B. %iim P. O. Cant. ignis V. ed. Mns. B.
3. per Ugna voljr.->99a tii«ro Vind. tit<Kt Ferr. y. ed. Th. Ra. O. Mus. B.
1. 3.--99I Ulas ViDd. y. ed. Mns. B. 3. color Cmit iUe videtur Oassend.— 998
NOTiE
978.JMfem] In eodem cceno, in ea- qnod antea demonstravit 11.381 . 389.
dem spnrcitie. 682. et iv. 697. 636. et 674. &c.
979 Hoec* etiam super est [superesf} 987 E sueW] Snpp. efflnentem. Vel,
^e.] His 17. vss. praemittit iv. in rebns e suedsy i. e. succornm ; sicnt jam post-
cnnctis varia esse spatiola seu foni- ea, ' ntdorls odores/ pro e nidore.
minadissimilinmfigurarnm.Undenec 991 Hac] Nempe, per vitmm.
eadem qnibnslibet quennt apta esse. IUae'i Nempe> per argentum.
Quod variis confirmat exemplis» et
DH RBRUM NATURA. UB. YI.
819
Atque aliis aliad citias transmittere eadem.
Scilicet id fieri cogit natara viaram,
Maltimodis varians, ut paallo obstendimos ai^^
Propier dissimiiem nataram« textaqae, reram»
Qaapropter, bene obi hedip, confirmata atque locata,
Omnia constiterint, nobis praeposta» parata ;
Quod super est^ facile hinc ratio reddetar, et omnis
Caussa patefiet^ qnce ferri perliceat vim,
Principio, fluere e lapide hoc permnlta necesse est 1000
Semina, sive aestumi qai discatit aera plagis,
eoMdem vMm, qnam aUa res. Nimirum matura forawdmm^ qutB diversii wMdig
mutatwr,/acit id fieri, teluH demonatrammus pamlo aiUea, ob disparem naluram, et
coKtexiuraM dissiniiles rerum, Quamobrem cum luBe omniafuerint nobit bene pro-
bata, etposita, et praparata, et pramieiay pottea haud diffleUe ratio afferetur ejns
rel, 9IU9 ratat, et omni» cauoa numi/eeta erit, quee BcUicet attrahat naiuram/erri,
Primum id neceeearium eet, nempe plKrtma corpuoeula emanare e Uqnde maKne-
tico, vet potias twrbam eorpuscnlonim, qua diaeipat ictibus aera omnem, qui
Detque Mns. B. 1. eandem P. Gryph. Ald.— 904 variant Mus. B. l. 3. Cant.
varias Mns. B. S. in secnndo loco.— 996 bone P. V. ed. Tb. Ra. Ald. at loca-
ta V. ed. Th. Ra.— 998 huic P. V. ed. Tb. Ra. reddet Vind. reddUur et V. ed.
Th. Ra. omnee Vind. fr.— 999 fieri V. ed. Tli. Ra. fterUeeat vim Vind. Ma». B.
l. peUidat vim vulg. perlicit arcum P. in not. V. marg. 1. perlitratum V. ed.
Bodl. Ferr. Th. Ra. perUceatum Voss. vet. et L. B. peUiceat vim O. Canr. pel*
lieeat tum Mus. B. 3.— 1000 et lapide Ferr.— 1001 destinat V. ed. Th. Ra.
NOT^
992 Eadem] Snpp. via.
994 OUendimueante] Lib. ii. etUb.
IV.
995 Textaque, reruml Textnrasqne
rerura. Sic alibi, ' clausa domorum/
' strata viarom/ ^c.
996 Quapropter bene ubi, ^c.] His
4. V88. coDcludlt et monet, his prs-
missis rebus, bene iotelligi posse, quo
modo et qua ratione fiat, nt magnes
trahat fermra. Quod qnidem jam ex-
pllcatnras est.
997 Preepottd] Pr8eposlta,h. e. prse*
missa.
1000 Priineipio,fluere,tfc,'] His qua-
tuor ita praemissis jaro aggreditur di«
cere cansam, seu moduro, quo mag-
nes ferroro attrahit, fermmqne vU
cissim ad magnetem fertur. Itaqoe
his 15. vss. docet i. mnlta corpnscnla
effluere tam ex magnete, quam ex
ferro, plora tamen et potentiora ea
magnete. Quo fit, ut aer semper
ionge magis discotlatur circa magne-
tem, quam circa ferrnminania spatia
creentur. £t qnia, cnm ferrnm col-
locatur Intra discussi aeris sphaeram,
ut aiunt, mnltum inanis inter ipsum
et magnetem intercipitur, tunc fit,
nt corpnscula ferri liberins ferantur
in eam partem, ac proinde ver»us
magnetem; nequeant vero majore
copia contendere, quin pelliciant si-
mul cohserentia corpuscnla ferri, at-
que ideototam ipsam ferri maRsani.
Imq^idehoc] Nempe magnete.
1001 JEetuml Turbam confnsam,
copiam ingentem.
820
T. LUCRBTll CARI
Inter qui lapidem femimque est qaomqne locatus.
Hoc ubi inanitur spatium, multusque vacefit
In medio locus ; ex templo primordia ferri
In vanum prolabsa cadunt conjnncta, fit utque
Annulus ipse sequatur, eatque ita corpore toto.
Nec res uUa magis, primoribus ex elementis
Indupedita 3uis> arte connexa cohffiret,
Quam validi ferri naturaD frigidus borror :
Quo minus est mirum, quod dicitur; ex elementis
Corpora si nequeunt» de ferro plura coortai
In vacuum ferri^ quin annulus ipse sequatur :
Quod facit ; et sequitur, donec pervenit ad ipsum
1005
1010
poBiiui ett inter Uqpidem magneU et /emm, Cum aateni ti Uteua vac^, et flu-
rimiiiii spaiium inanitur w medio, iubito aemma cohareutiaferri deeidutU et laoiM-
tur iu vaeuum spatiuniy et aecidit ut ipee owiiiiicf ferrens eubtequaiury et eie fera-
tur toio cerpore» NequM ree uUa est, qaae magi» etricte couiexta eonneetatur tm-
pHcaia ex sm» primu pnm/ordmy quam getidue rigor naiur4B ferri eoBdi cohaeret
Qii^pre|rfer eo miuuM eet mirandum, qued paulo eupra doeuimuMy «i corpuecula plu-
rima nata exferro nou poeeuut miitti in spatinni twcaiii, finii ipee onmiiiis aubee'
quatur ; quod revera ipse faeiij ei eubeequiiur utquedum jam contingai ipeum
#^i»>»»»»^»»i»ii»^»
Bodl. stM et seqq. omn. Tocab. Terias desant Mns. B. S.— 1003 inaniter V.
ed. O. Th. Ra. miitttioiie P. Ferr. vaeeecit V. ed. BodL Th. Ra. imkiiW!/ Hav.
ex Carrione. raretcti V. marg. l. 2. laceeeii Mas. B. S. et tn ora codicis, ^ Alii
mrdtt.'— 1004 /erre Vlnd. V. ed. Vind. fir. Mns. B. 1.-1005 /n romim Cant.
Delpb. /n iiociiimi vnlg. eadani Oif. Par. Heins. Mar. commenta V. ed. Bodl.
Ferr. Th. Ra. prolapea Voss. vet. sed eot^uncta in marg. ui qui P. Vind. V.
ed. O. Cant. Ferr. Th. Ra. itf ^niii legendam censet P. in not.— 1007 ex deest
Voss. vet. et L. B. Vind. V. ed. Vind. fr. tune pro ex Catit. aliementie V. ed.
Th. Ra.— 1009 AiimorMns. B. 1.— 1010 pauUo diximutante edd. vulg.— 1011
«iM queuni Vind. Mus. B. 1. e ferro P. Vind. fr. Cant. Ald. Voss. marg. re-
ferre Vind. V. ed. Bodl. Ferr. Th. Ra. U ferro O. deferri Mas. B. l. te ferre
NOTiE
1002 Inter qui^ tfc,'] H. e. qnicam-
qae locatos est inter lapidem et fer-
ram. Sicvs.831.
lOOS Vacefii] Vacaas fit. Sic ts.
066. et infra vs. 1005.
1005 Fteta^itfJEtfitat.
1006 Jmitiiiif] Snpp. ferreas : hoc
est, ipsam ferram.
1007 Prtmon6M ex elementit] Ex
primis corpasculis, e primordiis. Sic
n. SIS.
1008 Indupedita [EndapedUa] Vel
/iidiip«dt(a ; h. e. Impedita. i. 241. ii.
101.
1009 Qiiam ro/tdt, 4^.] Periphnuiis;
h. e. quam ferrum validum.
1013 Quod facU] Nempe ferram
seqaitnr sna corpnscnla exeuntia in
vacnnm, donec adbsreat totum mag-
neti.
0B RERUn NATURA LIB. Yl.
831
Jam lapidem, caedsqQe in eo coDpagibds haesit
Hoc fit idem cnnctas in parteis ; unde yacefit
Qaomque locas^ sive ex transvorso^ sive sapemei
Corpora continao in vacaam vicina ferantur :
Quippe agitantar enim plagis aliunde, nec ipsa
Sponte sua sursum possunt consurgere in auras.
Huc adcedit item, qua re queat id magis esse :
Quod simul a fronte est annelfi rarior aer
1015
1090
lapidem magneticaiDy et adkadt ei ptr vmadti, qiuf nmi eadtmi mA eeiuue. itkd
eiiam aeeldit, nimiruin eorpuecida prexima ferri ealriio emU in vaeame spatium t»
OMnes parteey ex quUnu eemie ipse loeue inaniiur, eeu ex obUquo, eeu ex aUe,
Namque JaetaMiur ietibue ex aUa pariey net/ue ipea queunt atiollere ee injlatue
aerioe sureum ex seipeie» Ad hoe etiam addiiur, eur id pooeii petiue eeee, oimiittm
quod, ubi primum ekr wugie rarefaeiue eet a capite aimeUi ferrei, et epaHumfae'
Mds. B. S. — 1014 eaeie in eo Heint. 2. cacieque in eie V, Ald. cacie qulia ee
Vind. O. Mns. B. S. ctBcie qei nee V. ed. Th. Ra. Bodl. Ferr. conpagibue Cant.
compagibue ? nlg. haret Oassend. — 1016 idem Vind. V. ed. O. Vind. fr. Mns.
B. 3. Cant. Ferr. Tli. Ra. item reliqni. partibue et i snper a scripto in cunetae
Mns. B. 1. vaceeeii Vind. O. bareeeU V. ed. Th. Ra. Bodl. rareicit V.marg, 1.
2. rareftt Mns. B. S. vid. vs. 1003. — 1016 ftn« Mus. B. S. ex deest O. et
Vind. Vind. fr. Miis. B. 3. e Cant. Heins. 2.— 1017 vaciua Ferr. V. ed. Tb. Ra.
Vind. natiioa O. V. marg. l. votkoa Mns. B. 1.— 1018 agitatur Cant. plagH
Vind. V. ed. Tb. Ra. Vind. fr.— 1020 Hoc Bas. queat ad Ferr. qui ad V. ed.
Hi. Ra« Vind. Mns. B. S. Vs. 1081. hnnc versnm iu vnlg. edd. sequi solet ;
nos ad stationem, qnam habet in codd. Voss. vet* et L. B. aroandavimus.
iralcc^.— 1021 eima a Vind. eimUi V. ed. Tb. Ra. eimUa Ferr. eimnl ac Oif.
NOTiE
1014 Ceteie eenpagibue'] Vincnlis,
qasB snb sensus nostros non cadnnt
Sic passim vocat cscas atomos, qase
Ingiant ocnlos.
1016 HoeJUidem[item'}9Fe.'] His5.
Yi», qnia fermm tendit indiscrimina-
tim, snrsum, deorsum, transversumy
et in quamcumque partem, pront ad
magnetem apponitnr,interea docet id
fieri non posse, nisi ob inductum va-
cnnm, in qnod corpuscula ferri, alio-
quin deorsum solnm prolabentia, fe«
rantnr indiscriminatim.
1016 Quomque lCunque'] Tmetis, an-
decunque.
1018 AUunde] Nempe ab indncto
vacuo. Neqne enim sponte sna sur-
•omfertar ferrom, eum sit grave ac
ponderosam.
1010 Jn aurae'] In aera, snrsum*
1020 Huc adeedU item, 4«.] His 19,
vss. docet etiam adjnvari motnm il-
Inm ferri «b aere, ob continnam ip-
sins agitationem. Et primnm qul-
dem ab aere exteriore, qui, cum sem-
per nrgety et qnidem vehementius
ez ea parte, qna copiosior est, non
possit non impellere fermm in qnam
partem est parcior sen inanior, ut-
pote versns ipsum magnetem.
1021 iSSjmiri Simnl atqoe; statim
atque.
Afronie]A parte antcriore.
AnndU] Annuli ferrei ; h. e. ferri.
Sic vs. 1006. amiiiiiMi pro ferrum
nsarpavit.
822
T. LUCRETll CARI
Factus^ inanitosque locus magis, ac vacaatus ;
Continuo fit^ utei^ qni post est quomque locatus
Aer^ a tergo quasi provehat, atque propellat
Semper enim circum positus res verberat aer ;
Sed tali fit utei propeliat tempore ferrum,
Parte quod ex xina spatium yacat, et capit in se.
Hic tibi^ quem memoro^ per crebra foramina ferri
Parvas ad parteis subtiliter insinnatus,
Trudit, et inpellit : quasi nayes velaque ventisi
Haec quoque res adjumento, motuque» juvatur.
Denique, res omnes debent in corpore habere
Aera, quandoquidem raro sunt corpore, et aer
1025
1030
tum e$t magii vaeanB, <tf giie iMiactai, $Mim aeddUy ut aer wmuj qui pomtuM eH a
tergo iUios aDnelli, vebdi pnpulset et fromoveat a tergo ipsiini. Etemm air cir-
eumiMiUB eemper agitat res ipsas. Verum accidit prfleserttm ut eo temfore
propuUet ferrumy eo ^uod locue vaceJU ex una porie, et recipii illnd tii eetpeo,
Posttiuam Yero iete aer, de tfuo loquor, iutrominus ett leviter ad nUisniu peniet
ferri per frequentes ejusdein ferri meatus, protrudit et puleat illui), veUiti ventus
tradit et impellit novtm et carbaea, et re$ ipta etiam ai^ratur auxiHo et motu»
Tandem rea cunetie d/ebent eontinere in suo corpore aera, quoniam conetant cerpore
Nard. Bas. meOi Yind. V. ed. Mos. B. 1. Th. Ra.— 10» magnU Viod. Vind.
fr.— 108$ ut Vind. Ferr. Tii. Ra. V. ed. poteH Vind. Ferr. Th. Ra. V. ed.
Mus. B. 1. H. TS. in Vind. V. ed. Voss. Tet. et L. B. O. Vind. fr. Mus.
B. 1. S. Cant. post vs. 1030. locatus est.— 1024 Erat ergo Cant. V. ed. Tb.
Ra. Errat ergoFerr, 1$ a tergo Vind. fr. H. vs. deest Vind. provehit atque pro-
pelUt Heins. 2. V. marg. 1.— 1025 veherat Cant.— 1026 utei deest Vind. V. ed.
Mns. B. 1. Ferr. Tli. Ra. Post liunc versum vacat duorum spatiom Mus. B.
S — 1098 Hie «6t Vind. fr. ferri eet quidam.— 1029 Froiias P. V. ed. Oryph.
Mard. Bas. Mar. Ferr. Tb. Ra. Ald. Privae Oif. Par. Delph. Bentl. Prtnos
Lamb. Oassend.— 10)0 naoes Wakef* ex conj. navem P. O. Vind.fr. Mns. B.
1. Cant. Ferr. Ald. navim vulg. avem Vind. anmrn V. ed. Th. Ra. ventis Vind.
V. ed. O. Vind. fr. Cant. oeiihisvnlg. — lOSl Hunc versnm suspectUm habent
Lamb. et Bentl. — 1033 rareacunt P. Orypb. marg. V. marg. 1. Ald. rore eunt
V. ed. Th. Ra. carporaY. ed. Vind. Ferr. Th. Ra. Ald. Oryph. marg. P. V.
NOT£
1025 Semper «niMi, t^c,] Quod docuit
IV. 9tl.
1027 Capit in se] H. e. Spatimn va-
cunm, seu locns vacnatns a magnete
recipit in se ferrum.
1029 Porros [Privae] Intimas, in-
teriores. iii. S90. iv.261. d?e.
lOSO Quost navee [aavtm] ^rcj Supp.
impellit, Sic iv. 805.
10S2 Denique, res omne»y ^c.] His 8.
vss. docet etiam motnm ferri adju-
vari ab aere interiore, qni pari ra-
tione, cum semperagitet res cunc-
tas, iropeilit et movet ferrum ipsum,
et prscipitat illud in eam partem,
in qnam jam fertnr, et qne jam facta
est inanior.
D£ RSaUM NATURA LIB. VI.
823
Omnibns est rebus circamdatos adpositiuique.
Hicc' igitor, penitus qai in ferro est abditQS, aer 1035
Solicito mota semper jactatmr^ eoqne
Verberat annellnm, dnbio procnl ; et ciet intns
Scilicet: atqne eodem fertnr, qno prsBcipitavit
Jam semel^ et vacuam partem in conamina snmpsit.
Fit quoqne, ut a lapide hoc ferri natnra recedat 1040
Interdom : fugere, atqne sequi, consneta vicissim.
Exsultare etiam Samothracia ferrea vidi ;
Ac ramenta simnl ferri fiirere intns ahenis
In scaphiis^ lapis hic Magnes quom subditns esset :
rmr^meiOy et aJk tireiaimphu eti MaTen» cmMB rf*M. Erg9 tUe «tfr, 9111 iii-
trvmau latet id femy ogiiMtw tnvjvteffl wtebUiinie perpeimy et fereuA elme
JuhJQ emmhm ferream eodem motn ; ei nimirum moveiWlud iiUriiueeu»; et Ipee
aoniiliit preeedii in emtdem periemy in ^mm tpse jam eemel deirudii selpsnn, ei
f» em partem immemj in^aam ipee cepit saoe cenatut» Aeeidit etimny ut naiurm
ferri rmeet d^ kee lapide mainEieticOy qnippe qnas eehia sit mUquando «efiri, et alf-
qnande emiure iUnm att«niattJii. Mt uere uidi annnlos ferreee e, Semeihmeim
Mportatoe et unu mmeuia ferri exeiHre et ugitare eeee iniu» t» pelvi6iis «Mis,
marg. I. «< pro et Oryph. marg. P. V. marg. 1, Ald. — 10S4 H. vs. et seq. de-
snnt Voss. L. B.— 1085 tn deest O. et pro eei Vind. V. ed. Ferr. lli. Ra.—
1038 Deest Vind. aifue deest P. V. ed. O. Vlncl. fr. Mus. B. l. S. Caat. eudem
O. Mns. B. 1. iUe edem Vind. fr.— 1080 Mtintiit V. ed. Bodl. Th. Ra. fuam^
fuam tn perfm edd. vnlg. partem tn mciimi Voss. vet. et L. B. Oif. Par.
belph. Cout. Oassend. P. V. marg. 1.— 1040 JkM O. deest V. ed.— 1041 ae
V. ed. Ferr. Tb. Ra.^1042 ferremdi V. ed. Th. Ra.— 1048 Ac mmenta Mns.
B. 1. JErameuta O. Ferr. Ferramenta Mns. B. 8. Et rantenia reliqni. aUenie
Mns. B. 3. CanL— 1044 eeaphie Vind. Mns. B. 8. JfogM cMt Vind. Cant.
NOT^
1086 SdHeito] Slc I. 844.
1087 AmuUum'] FerrDm, vs. 1006.
1081.
1038 Eodem"] In enndem locum.
Pftfctpifactf] Snpp. se annnlns.'
1089 FociMMn partem i»] H. e. in
partemagrisjara factam inanem,ob
corpnscula edocta et abstracta a
virtute magnetis : vs. 1000. not. et
vs. 1008. et seqq.
Conemiaa mmpsif] H. e. ire ccepit.
1040 Fte^tiogti^, alapideytfc.l Hls
14. V8S. docet interim cur fermm,
qnod lapidem magnetem seqnl con-
snevit, eom tamen fugiat »re inter-
posito. Ezpertom autem se ait Po-
eta ac vidisse ferreos annuios et ra-
mentaferri in lebetesereo poslta ex-
siiire ac surgere, qoasl Aigianta mag-
nete, qhi lebeti subditns est. Id vero
fieri respondet, eo quod f^rrea illa
segmenta,ferreique annnli opplentnr
tsris afflatu; nnde fit nt adveniens
magnetis sestns, sen afflnxus, repe-
riat omnia plena, nec habeat, qno
tranet.
1043 Samotkraeia ferrea"] Ferreos
annnlos a Samothracla dictos, nbi
primnm fierl ccepti sont ; qui erant
pervii et cassi, ubi amnleta conde-
bantnr.
1044 /11 ecaphHe'] In vasisnmplis.
824
T. LUCRBTII GARI
Usqae adeo fugere a saxo gestire yidetor 1045
.^e interposito ; discordia tanta creatur :
Propterea^ quia nimirum prius aestus ubi aeris
PrsBcepit, ferrique vias possedit apertas;
Posterior lapidis venit cestus^ et omnia plena
Invenit in ferro : neque habet qua tranet^ ut ante : 1050
Cogitur obfensare igitur, pulsareque fluctu
Ferrea texta suo : quo pacto respoit ab se,
Atque per ses agitat^ sine eo quod saepe resorbet.
Illud in hiis rebus mirari mitte, quod aestus
M hie lapU magnes pomiit$ ent miUer: adeo tidehar Uetari reeedere afem eum
4S9 tnter^fofdiwr ; et adeo tanta immieUta naacUur inter ferram et magneteni ;. eo
quod ociMcet eum turba corpnsculoram m$ prius oeeupaoit et arripuit meatuM
patentesferrij turba corpnscolorum lapidis magnetis aeeedit postrema, et reperit
omnia loca repletm in ferro ; neque habet locum, in qum insinuet se, veluti aniea.
Ergo neeesse est ut erehro jaetet et proputset ferreos textus sua moiu, Qua ina-
tiane repellitferrum a se ipso, et vexat illnd per medium as ; qued tamen femim
pUrumque absorbet «tne eo aere interposUo. Desine aotem admirari iUud in his
Magnetum O. Mas. B. 1.— 1046 et diseordia Delph. OaB8end.~1048 Pereepkk
P. Bodl. Oryph. Nard. Bat. Ferr. Ald. Prteeipit Y. ed. Tli. Ru.pereipit V.
marg. 1. — 1060 tramet Cant. ef ante O. Mui. B. 1.— 1051 pulsare quoY.ed,
Th. BM,ftuetus Nard.— 1068 Terrea testa P. Mns. B. S. Ald. Ferrea texta P.
in not. Terreai exta V. ed. O. Mos. B. 1. Ferr. Th. Ra. Terrea texta Cant.
Ferrea testa Bat. marg. et expuU V. ed. Th. Ra. — 1069 eo qua edd. vulg. —
NOTJE
1046 Ftdedo*] Snpp. ferrum.
1046 Discordia creaiur'] Supp. inter
ferrum etmagnetem.
1048 PraeepU^ Praeoccopavit.
1040 JEstus'] Effloxus, copia cor*
pnscnlorum, afflatus. Sic vs. 1001.
Plend] Occnpata ab SBris aestn.
1060 IVaiieiJTranseat.
1061 Oi^ensare] Crebro offendere,
motn seu aestn sno verberare^
1062 Ferreatexta} Ferreos teztus;
ferrum, quod arcte contextum est.
1063 Sine eo quod seepe reaorhet] H.
e. quod ferrum magnes alioqiiin qoasi
absorbet sine eo, h. e« ubi ks non
interponitnr.
1064 lOmd tn Atisreto, 4>c.] His 9.
vss. qnia qois non ii\|uria percnnetari
poteraty cnr magnes nnum attrahat
ferram, non aotem alias res, causatnr
Lncretins i. rernm mistarum qua-
rundam contnmaciam, qufle pondere
suo frete, quale est aurum, reluctan-
tur et detrectant sestnm magnetls.
II. incosat raritatem corpornmy ob
qoam pervia sunt advenlenti sestui,
nihilque invenit hic, quod impellat;
nt fit in ligno. Ferrnm vero medinm
sistit inter utraque corpora, rara et
densa, concinneque adbseret mag*
neti. Qnod qoidem non mirom esse
ait, com id etiam fieri jam ostensn-
nis sit in aliis rebos.
OB RBRUM NATURA LIB. VI. 825
Non Talet e lapide boo alias inpellere item res. 1055
Pondere enim firet» partim stant; qood genus, aarum:
Ac partim, raro qnia sont cam corpore, at aestus
Pervolet intactas^ neqaeant inpellier asqaam :
Lignea materies in qao genere esse videtur.
Inter atrasqae igitar ferri natara locata, 1060
JSris abi adcepit qaaedam corpascala^ tam fit^
Inpellant at eam Magnesia flomina saxi.
Nec tamen bsec ita sant aliaram reram aliena^
Ut mibi malta param genere ex boc sabpeditentnr.
re6ii«, nempe ^iiod <iir6a corpnscoloram egredientium ab hoc lnpide magnete
wm poteit pariier prolmdere re» a/toi. iVi«ii^ res alie partim eonsiMuMt mxm
tuagramtaie; oUide est OMrum: et partitn non poseunt un^uam moverif quia con-
eiant eorpore adeo rarrfacto^ ut turba corpuscalorum uiibata transeat ; t» quo
genere lignoa maierie» videtur cdntineru Ergo eum natura ftrri potita inter
uiraeque natnraa vris et magnetis rteepii qua^m Mmma cntt, tunc aecidii, ui
eniu» Magnetii lapHi» protrudant iUam, Neipte tamen ha re» sunt adeo remotm ab
a!ii» rebu»y ui pau€€t admodum ^u»dem genert» occurrani mtAt , qua» pootim reftrre
»»»^»»^^^^^^^»»
1055 a lapide Delph.— 1057 rtiio pro raro Mns. B. S.— 1058 Prowlet V. ed.
neeuon pro nequeuni O.— 1050 Ligna V. ed. Tb. Ra.— 1061 cum tic P. Mns.
B. 1. Ald. Oryph. marg. cumjit Ferr. V. ed. Tb. Ra. Bodl.— 1062 ImptUan*
tur eo 9Sagnetia taxa quidam. eum Yind. O. Mns. B. l. S. Cant. eo Vind. fr.
eum Ferr. V. ed. Tb. Ra. magnetit P. Ald. Orypb. marg. magneti Vind. et
edd. vnlg. temAna P. fiumine Vind. V. ed. Bodl. O. Mus. B. l. maguo ni6/K-
mine V. marg. l. /axU P. Aid. aed taxi rescribendom iobet P. in not. «emimi
taxi edd. vnlg. Magnad fiamxna taxi Yel Magnttia fiamtnt taxa Heini. ad
NOT^
1056 Qaoiifemi*] Ciyaageneriiynt tanri, quod Oallice vocatur, eole
sttpe monni. /orfe, ita intcr ae copnlantury nt vitio
1057 iSf<iw] Snpp. Magnetit. ligni potins ipsi debiicant, qnam
1058 /iiladnf] H. e. non tangat, gloten illnd relazet illos : iii. vinnm
intactns eat per eas rei, qnm snnt mitcetnr aqnm, non olenm ant piz:
raro corpore. iv. lana irabibitnr pnrpnr» colore :
1068 Magnttia [Magjtetl fimmina v. argento fermminantur anmm et
i] JEata» magneticl lapidis. Sic im, non plnrobo. Scilicet qnia re«
V8. 1057. dixit * «stum.' mm ejaimodi jttnctnra optima est,
106S Nu tamen kttc, ifc,'] His 85, et inter se mntno conveniunt plena
vu.monet Poeta non novnm eate hoc et concava, ut alia aliis respondeant,
genos natnralls coalitns in magnete, hamata bamatis, rotnnda rotnndisy et
siquidem idem fit in mnltis aliis re- cetera bene conveniant.
bus : I. namqne saxa coalescunt et Hac'] Snpp. qnsB modo de magne*
conglntlnantur ealee : ii. asseres gln- tii et ferri conjnnetione docnit.
tine facto ex anribna et genitalibns
896 T. LUCRfiTlI CARI
Qaee memorare queam inter se singolariter apta* 1066
Saxa vides primam soia coolescere calce :
Glutine materies taarino jungitur una,
Ut vitio vensB tabularum saepius hiscant,
Quam laxare queant conpages tanrea vincla.
Vitigenei latices in aqnai funtibus audent 1070
Misceri, qnom pix nequeat gravis, et leve olivum.
Purpureusque colos concbylii jungitur uno
Corpore cum laneoj dirimi qni non queat usquam ;
etw rindUs peculutriter tttfer te. Principio eemiM lapideB congluHnari tnter ee per
aolamcalcem, Secundo maieria lignea copuiatur rimui per gluieu iaartmuii, iU
at tapiua rima tabularum diicutiantur de/ectu Ugni, quam nexut iaurvri poorint
rtnrittere commiaiuraM. Tertio humore$ vini possunt commiMceri infontilmt aqua,
cum tamen pix ponderou non poBrii, neque oicum Uve, Qnarto tclor Ti/nuM ex
coehiea factns tjii6iittar rimui cum cerpore Uma^ qui qaidem ncqueat unquam tepa-
^■^■*^^^^ ^ «^ * ^
CUod. IdjU. V. 96.— 1066 ttngUtriter P. Ald. Bip.-~1066 vtde Vind. V. ed. O.
Mos. B. S. Cant. Ferr. Th. Ra. oria c, caiciM Heins. 8. eoaUMcere P. Vind. O.
Vind. fr. Mns. B. S. Ferr. Ald. Gif. Par. Oryph. Delph. Nard. Bas. caieacere
V. ed. Th. Ra.— 1067 avrtno Vind. Cant Ferr. «trioo Mos. B. S. aiirtas V.
ed. Th. Ra. oMrifia O. m/crgitur Mus. B. S. 9ii«r^a<iir V. ed. Th. Ra. tauriniM tfo
edd. vulg. materieM ri arena jungitur Heins. 2. — 1068 uena O. Mns. B. 1. ru'
buiatum V. ed. tribuiarunt Cant. fuMcat Mus. B. 1. S.-^1069 Quom P. in not.
iaoMre Ferr. V. ed. Th. Ra. conmage V. ed. Th. Ra. Byllab» gee taurea desont
MuB. B. 1. stmitiia mwida V. eo. Bodl. Ferr.Th. Ra. ourM vtacla Mus. B. S.
▼oces desnnt in Vind. et pro vlaobi Mas. B. 1. legit gCMta, — 1070 tn deest
Vtnd. V. ed. O. Vind. fr. Mas. B. 1. Cant. oqua Vind. Mos. B. 1. Cant.
tii a^ai' funtiifUM audent desunt Mus. B. S.— 1071 lene Vind. V. ed. Tb. Ra.
Mns. B. S. Cant.>-1072 coior Vind. O. Vind. fr. Mus. B. S. Cant. colciM V.
ed. Th. Ra. cotuM Bodl. Heins. %jungitur P. in not. edd. Juntin. et Ald. sec.
Vind. Voss. vet. et L. B. O. Vind. fr. Mos. B. 1. S. Cant. Oryph. Bas. mergi^
tur volff. ntegitur V. ed. tmo P. Vind. V. ed. O. Vind. fr. Mus. B. 1. S. Caiit.
Ferr. Th. Ra. Ald. mia vnlg.— 107S lana Mus. B. 1. dinaii Ferr. V. ed. Tb.
NOTiE
1065 8inguienter'\ Pecaliari ter, uni. Moterim] Lignum.
cty eximie. Legendam aatem foret 1060 CmipageMl Commissuras, con-
ringiariter, metri caosa ; sed ita legit jonctiooei.
* aniversam/ non * onversnm' iv. 262. TaarM tincid] (Olntdu tanrinnm.
Sic infra vs. 1066. quidam legant co- 1070 VHigtnei laticeM] Vina: t. 16.
puiata^ pro CMplata, Jiidnil] Possnnt, non dnbitant. Sic
1066 Coolescore [coaieMcere] Pareos vs. 1190.
•t alii; bene. H. e. concrescere, 1071 JLeoeolieinii] Noqneenimsab-
ooDglnUnari. Lambinns^ cooicMeere. sidit olenm, sed saperemintt hamori*
Idem. bns omnibus.
1067 Gtutine , . . iaiiriiio] Olnten 1072 Furpureue eeioM eonehflU [oon-
qatppe» qaod Oallice dicimas cole ekifii] Porpara» qnse fit ea sangnine
ferte, iit ex aiiribus et genitalibas concbyiiornm. 'CoDchyll^aatempro
laari. Plin. xxviii. 17. Coocbyiii, meiri causa.
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
827
Noiiy si Neptuiii flacta lenovare operam des ;
Non^ Mare si totam velit eluere omnibus andis. 1075
Denique^ et anro res aarom concopalat ana»
iErique aes plambo fit utei jungatur ab aibo.
Csetera jam quam multa licet reperire ? Quid ergo ?
Nec tibi tam longis opas est ambagibus usquam»
Nec me tam maltam heic operam consumere par est ; 1080
Sed breviter pancis prsdstat conprendere molta.
Quoram ita textur» ceciderunt mutua contra^
Ut cava conveniant plenis ha&c illius, illa
MM suie, HuMsi mnes ^perttm moean Uktm ad nativam colorem «ntfig
Nepttmi: mm^ mqwam, UeH Oeemnu tUu$ cometwr Unare illiim euneHe mU ttqms,
Qvinlo imiiem re» qneecla» eo^fwtgU argewtum eimml eum mtro ; et effkihtr a
eaudido pktmbo at me eopuUtar ari. Nuue vere quam mMltae aUai rea poteem
umenire ! Quid igitur ? Seque enim mme uaquam opu$ est tibi Umgia drcuHio-
jribmM; neque ioquum eat me perdtre koc toco adeo lomgum laborem; eed eupereet
eampieeti pauei» verbis wmUa» re» breviter. Quarum renm contextura adeo mU"
tuo vieiaeim eongruemut, ut km coneacitate» rei reapondeant plenitudinibn» ilUui
^^ ^^^^0^^^0^
Ra.diniiii Mas. B. 1. giiod Mos. B. S. «nfiiaiii De1pb.->-1074 ^achM V. ed.
Bodl. O. Mas. B. 1. Cant. Nard. Ferr. Th. Ra. Baa. dtt O. Heins. 2. H. vs.
deett, linee spalio vacante, Mus. B. S. — 1076 iattt ehtere V. marg. 1. vivere
Vind. Mus. B. 1. veUtt vivere V. ed. Ferr. Th. Ra. late vivet vel JMvet O. cite
vivere Mus. B. S. veUt tjuxere Cant. veUt ebibere qnidam. — 1076 Denique, re»
amro aurum eomilat una Vind. V. ed. Vind. fr. Mns. B. 1. eoneopulat O. Voss.
▼ct. et L, B. Cant. amro fit mH onnim P. Orypb. narg. Ba". marg. tum eopuUtt
Mns. B. S. argentum eopuiat Oif. Par. Oryph. Nard. Denique, re» aaro mon
aurum eopulat una? Fab. Denique, re» auro argentum eoneopulat una edd. vai|[.
— 1077 JE» aque P. Ald. JE» teque nee Nard. JEraque Vind. Vind. fr. Aer
aquee V. ed. O. Mns. B. 1. S. JEraque a» Voss. vet. et L. B. JEreaque
Cant. Voss. marg. ^eaque re» P. in noL JEra quw Ferr. Aureaque rt» Oif. Par.
tamgatmr Nard. migatur V. ed. Tb. Ra. uagatar Ferr. uigratwr Mus. B. S. riga-
tar V. marg. 1.— 1080 operam kie Mns. B. S.--1081 preteitalt Voss. vet. P. Ald.
Hav. reatat reliqui. eomprekendere P. V. ed. O. Mns. B. 1. S. Ferr. Th. Ra.
Ald.— 1082 Quod V. ed. Th. Ra. tii mntia Mus. B. S. eumeta pro eomtra Heins.
9. — 108S eana Mas. B. S. conveniant Heins. 8.— 1084 Cii^ueque Mas. B. S. Ao-
NOT^
1074 Neptuniftuetu] Oceani aquis.
NeptnnoB enim, qui creditur roaris
Beasy nsarpatar a poetis pro oceano
ipso.
Renovare'] Revocare ad nativum co-
lorem.
lOTd Re»"] Nempe Chrysocolia, qnsB
dicitnr glnten anri ; de qua Plinius
zxziii. (^.
1077 JErique «s] Ita Lambinns;
bene. Pareus vero, eereaque re».
Plumbo ab albo] Hoc est* ab stanno.
Sic Caesar in comment. v. de bello
Gall. vocat stannom, plumbum al-
bum.
Qatd ergo] Qnasi dicat: num me
idcirco hoc loco oportet omnia pro-
ferre?
1082 Mutua] Miitao, nt sspe mo-
nui.
828
T. LUCRBTII CARI
Hujusqae ; inter se janctara haec optama constat.
Est etiam, qaasi at annellis hamisqae plicata» 1065
Inter se qaaedam possint cop'iata teneri :
Qaod magis in lapide hoc fieri, ferroqae, yidetar.
Nuncy ratio quse sit morbis^ aut, unde repente
Mortiferam possit cladem conflare coorta
Morbida vis hominum generi, pecudamque catervis, 1090
Expediam. Primum, multarum semina rerdm
reiy et iUa concavitates plenitadinibos hnnftu rei; eammiatura enim Aanaii
renm opiima itUer $e tUd, Fit quoque vt qttidem ret vehiH impUeiia annuUeet
hfomie queani inter ee em^ungi et coereeri, Qnod quidem hoc cemitmr frenertim
aecidere tn eaxo et tnferro, Jam vero dieam^ qaa eit eauea merberumy vel ex qu»
fiat ttf mertifera potentia exorta queat afferre lethiferam peruieiem kmmante geuti,
et gregHm pecorum, Principio oetendi antea primerdia pberitnarum rerum eeee,
**^^**^#^*#^*
rum optima edd. valg. per optima Heins. 2. — 1086 pHaeita Vind. V. ed. O. Ferr.
Th. Ra. Mu8. B. S. Cant.— 1086 cop'lata Vind. V. ed. Voas. vet. a sec. m.
Oryph. marg. copulata O. Vind. fr. Mus. B. S. Cant. Ferr. completa Bas. marg.
compacta Oryph. Nard. Bas.—1087 Quo Vom. L. B. lapidem Cant. jSeri hoc O.
/erri Viod. V. ed. Vind. fr. Mus. B. L— 1089 craiem V. marg. 1. Voss. L. B.
Vind. O. Mos. B. S. Cant. creare V. ed. Th. Ra. cradem Vind. fr. cratere Ferr. co-
NOTiE
1086 Cop^lata'] Pro copnlata, vs.
1065.
1087 In lapide hoc] In magnete.
1088 Nunc, ratio quee eit, ^.] Hac-
tenns Poeta dispotavit de rebos, quae
vnlgo secnndum naturam vocant.
Nnnc dictorns est de rebns, quas
prsBter natnram appellant medici.
Tria vero sunt hsBC : i. Morbus. ii.
Causa Morbi. iii. Symptoma. Quod
«d morbi rationem et symptomatis
spectat, parnm id nonc cnrat Lncre-
tius. Aspernatnr enim hic plebeios
morbos, nnins pestis causas prsser-
tim perscmtatums. His itaque S. vss.
prloribus proponit se dictnrnm de
cansis morborum, qui lethiferam cla-
dem inferunt et bominibns et peco-
dibos. Neqne enim unis hominibns
pecnliaris est pestis, sed et pecudibus
promiscna. Sciiicet, nt melioris notsB
anctoribns placet, vel pestem prse*
cedit brntorum laes, vel comitatnr,
vel subseqnitnr. Prsecedit qnidemi
diim mali e terra prodeunt halitas,
quos pecndes pascentes primae morti-
fera clade afficinntur. Qualis strages
observata est in regno Neapoiitano
an. 1619. ubi, post diutinas plnvias
allovione obroentes campestria, ton-
debant armenta gramen ernmpens e
solo limoso adhnc, necdum bene co-
acto; quo fiebat, nt pecudes suffo-
cat» interirent. Sic Tit liv. Ub.
XLi. narrat de peste, ' qnse priore
anno In boves ingmerat.' Comitator
autem pestem homines invadentem
saepe ipsa brutomm Ines, ut ab om*
nibns recte est observatum. Sic et
ipse Thiicydides testatur de peste
Atheniensi; * Cum enim/ inquit,
* multa essent insepulta hominum ca-
davera, si ea degnstassent ferae ac
volucres, moriebantnr.' Subsequitnr
denique svpius hominum pestem lues
bratamm animantinm. Recte igitnr
dixit Poeta pestem esse commimem
hominibns et pecndibus.
1091 Primumf muUarum, Spc,'] His
20. V88. subjicit i. repetendam esse
OB RBRUM NAlTURA LIB, VI.
829
E886 snpra dociii» qn» sint vitalia nobis ;
Et contra, qnao sint morbo^ mortiqne, necesse est
Mnlta volare ; ea qnom casn snnt forte coorta»
Et pertnrbamnt coelnm, fit morbidns aer. 1005
Atqne ea vis omni^ morbomm^ pestilitasqne,
Ant intrinsecns, nt nnbes nebnlaDqne, snpeme
Per coelnm veniimt ; ant ipsa saepe coorta
De terra snrgnnt> nbi pntorem hnmida nacta est,
Intempestivis plnviisqne^ et solibns, icta. 1100
Nonne vides etiam coeli novitate, et aqnaram,
Tentari, procnl a patria qneiqnomqne» domoqne,
Adveninnt t ideo quia longe discrepitant res.
qitm riut 9dlui\fera nobii : et conira oportet mnUa voHtare, qua afferamt morhum ef
UihMm. Qiur ^iita nata tant fortmto catu, et turbaverunt corfMm, necesse est ut
aerjiat morh^er, Et oic tota ilia ratio morborum et peotUentia vemrnnt velforio
deouper per aera ricut nubeo et nulnla : vH ea plerumaue nata exoriuniur de terray
cum ea arida coniraxit putredinemy percusoa scilicet imbribue intempeetiei»
et ardoribus SoHt. Nonne quoque cemie eoe omneSf qui Umge aeeeduni a patria
f oa et a suis eedibu» labefaetari miuiatione caU et aquarum ? Idcirco nempe,
arta V. ed. Vind. Tb. Ra. Mas. B. 8.— 1092 utaUaV. ed. Vind. fr.Mns. B. S.
—1096 Atque avi$ Vind. Mos. B. S. Atua anie V. ed.Th. Ra. OHHirifm qnidam.
pentUenia» Vind. peetiUtila» Cant.— 1097 tiitriiueciif Vind. Voss. L. B. Heins.
9. 0. Mus. B. 1. S. Cant. Ferr. et in var. lect. ed. Florent. exirinaecue vulg.
taliis ereue V. ed. Th. Ra. tn pro ui CanL — 1098 ipea aui pereape Mns. B. 1.
cmvta Mns. B. S. — 1099 putrorem edd. vulg. munda pro humida Vind. V. ed.
Th. 1U.—1100 Jluviie V. ed. Mns. B. 1. S.m Ra.— IIOS a longrc Ferr. V. ed.
Th. Ra. at longe Mus. B. 1. diecrepitant ree Vind. Voss» yet. et L. B. O. Vind.
NOT^
morborom rationem ex ipsa aeris
malefica natura. Docet antem qoi
fieri generatim valeat, nt aer morbi-
fer fiat. Voit igitnr per aera voli-
tare mnltas atomos, qosB sint morbi-
ferte et Fetifer» : sicnt multSB voli-
tanty qoae snnt vitales. Incidnnt
vero in aera morbidte illte atoroi ex-
trinaecns, vel e ccelo desnper misssBy
▼ei e terra sorsom elatse, obi terra,
nt ait, potrorem nacta est, ' lotem-
pestivis ploviisque et solibus icta.'
1092 Supra docui] Nempe vs. 6S4.
et V. 897.
109S Qntf rint morboy 4*«.] H. e.
qoae sint morbida et mortifera.
1099 Putorem'] Alii putrorem, Utmm»
qne dicitnr, putor et potror.
1101 Netme vide» dtom, 4«*] His
11. vss. confirmat diversam esse
aeris et ccsli rationem pro diversa
regione. Aliud enim constat esse
ccelnm, hoc est, aera, Britannite
ambiens ab aere JEgypti. Nec mi-
nus differt is aer, qni in Ponto est,
ab eo, qnem respirant Oaditani, at-
qoe JEthiopes. Qood qoidem ezpe-
riontnr peregrinantes et advensB.
Hinc diversos hominom colores in
▼olto argnit. Sic etiam praeclare
Arist. iib. de aere, aquis, et locis.
IIOS Dieerepitant re» [di»erepat aifr]
830
T. LUGRBTII CARI
Nam quid Britannis coelnm differre pntamns,
Et qnod in JEgypto est, qna mnndi clandicat axis? 1105
Qnidve qnod in Ponto est» differre, et Gadibus, atqne
Usqne ad nigra vimm percocto secla calore ?
Qnae qnom quatuor, inter se divorsay videmns
Qnatnor a ventis, et cceli partibns, esse ;
qma aer jnrocul differt* Etemm ipumhm eredimu§ ceeUm dherepare BritM*
nis ab illo, qwod ett tn Mgypto, qua parte axia mundi inclinai? AtU ^naa-
tum pntamus dieerepare illud ccelum, quod ett in Pont; a Gadibu» et u$-
que ad gemte» airas hominum^ et eoctaa calore solis ? Q«iu regioiMS quataor
cwit eenumu» ene inler ee differentee a quatuor ventie et a partibus cceii^ tunc etiam
«»^^^>^«»^^>^^^^
fr. Cant. edd. Flor. et Ald. sec. Gryph. Nard. diecrepai lur edd. Ynls. dhcrepit
acre» Ferr. V. ed. Th. Ra. diecrepat aere» Mus. B. 1. ducrtpai kmc rct Afas. B. S.
led acre» in marg. dieerepUai re» Oif. Par. di»crepitanique re» Bas. marg.—
1104 Britamu P. V. ed. Voss. vet. et L. B. O. Vind. fr. Mus. B. 1. S. Cant.
Orjrpli. Dclph. Bas. BrtMajmis Vind. V. marg. t. Bodl. Brtttaimo ««lo Lamb.
BnUioMmim corfMJnLamb. et alii. Briittamdi» Uav. NamfM Brt<aniiis quid eahm
Hcins. 2.— 1106 Id mud Lamb. ^ quid Bas. ^ Nta V. ed. Th. Ra.~l106 et
Vind. V. ed. O. Vind. fr. Mus. B. 1. S. Cant. Nard. Heins. 1. 9. Ald. see.
Juntin. a vulg. — 1107 percoctaque edd. vnlg. colore Oryph. marg. Heins. 9.
Bas. marg. P.— 1108 Quaqua P. Ald. Qua cum P. in not. Quacunque Vind.
NOT^
Lambin. bene. Parens vero, dieere-
pitai re», Idem sensns.
1104 BrUawMl Anglis.
Ccetum'^ Aera.
1106 Et fiuKf] H. e. ab eo, qnod.
^^gyp^^^ iEgyptus, regio est Afri-
css notissima; qnse toto mari Medi-
terraneo distat a Britannia. Porro
per ^gyptnm notat meridialem mmi-
di partem, sicut per Britanniam no-
tat septemtrionalem.
1106 Qaa m«ii4ft eloM^cat axi»\ H.
e. qna partc asis, sen polns Arcticus,
qni nobis (Italis) sublimis seraper ap-
paret, est depressus. Sen, qna parte
mnndus inclinatns est ad oram nobis
ignotam; est autem pars htec meri-
dionalis.
1106 QindM f«ad tn Pmd» ett^ 4rc.}
Per Pontnm antem, qun regio est
Orspcim, notat partem muodi orien-
talem: et per Oades, qusB insnlsB
snnt TersQs occidcntem, nbi Enropa
dirimitar ab Africa, notat partero
mundi occidentalem. Sumsit euim
qnatnor ea loca, qnse maxime tnm
nota et insignia inter se distare tem-
poribus illis credebantnr. Duo sci-
licet a septemtrione ad austrum, Bri«
tanniam et ^gyptnm ; quse distantia
est latitndinis: duo ab ortu ad occa-
snm, Pontum et Oades ; qnse distan-
tia ent longitndinis.
Et Gadibu»'] Oades^ insnlse sunt tn
oceano occidentali, a quibus dicium
est Aretura Oaditanum.
1107 U»que ad nigra virum] Hoc
est, nsqne ad Mauritaniam, vei ^thio-
ptam, in quibns nlgri snnt homines.
Ftnrm] Virornm.
Seeki] Homines, at ssepe monni.
IIOS Qiitf...fiialiior, ^r^.] Nempe,
Britanniam, Agyptnm, Oades, et
Pontum. Britannia a septemtrione :
£gyptnm a meridie: Oades ab oc-
casu : Pontum ab ortu.
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
881
Tam color et facies hominmn distare videfitar * 1110
Largiter, et morbei generatim secla tenere.
Est elephas morbas, qai propter flamina Nili
Gignitur ^gypto in media, neqae prsoterea asqaam.
Atthide tentantar gressas^ oculeiqoe in Ach»is
Finibas : inde aliis alius locas est inimicas 1115
Partibas, ac membris ; yarias concinnat id aer.
Proinde, nbi se coelam, qaod nobis forte venenam^
Conmovet, atqae aer inimicns serpere coepit ;
color et vuUu» homimm videniur muUtm inier $e dieereparey et genera merbonm
eese generatim diveroa. Morbu» est Domine Elephaa, qui generatur t» media
JEgffpioJuxtafluenta 2Vt/t, neque aliln prmterea, Pedes iabirant in AUiea» Et
ocuU in ori» extremu Aehais laborant. Sic in aUi$ regionibu» aUu» locu» eet
i^feetu» certiB partibu» et artubu» coTpOTis. Divertu» aer eJkU ietud, Itaque,
eum ceetMm^ quod/orta»»e e»t inimicum nobi», mooet »e»e, et aer iitfe»tu» inaepit
^■^^>^^^^'^^>^^^^
V. ed. Cant. Ferr.Tfa. Ra.— 1110 videtur P. V. ed. Oryph. Nard. Bas.-^llll
Deest Nard.— IIIS UnguUurV, ed. Th. Ra. Mgypti P. V. ed. Ferr. Th. Ra.
Ald. Oryph. Nard. JEgipta Viod. Cant. Vind. fr. medio P. Ald. Oryph. Nard.
—1114 AU Vind. Ac dnda Ferr. V. ed. Tb. Ra. At dudum Mns. B. 1. ^i dv-
de» Mo8. B. S. Hae hie Heios. 2. tentaiur O. Caot. machai» V. ed. Mn».
B. S. Caot. Th. Ra. micante» Heins. 2.-1116 f»t locu» Vind V. ed. Mns.
B. S. Perr. Th. Ra. eat morbus iniquu» Heios. 2.-1116 varii» P. Viod.
V. ed. O. Mus. B. 1. S. vanueV, mar^ 1. ad aer Nard.— 1117 «•decst V. ed.
Th. Ra. caU Mtti. B. l,venen»m Voss. vet. alienum reliqni, preeter Mns. B. S.
^ttidata6oiwit.— 1118 CommonetMw. B. S.— 1119 VenuhuiaV, ed. Th.Ra.
SOTJR
1111 Morbei »eda'\ Morbi genera
pecaliaria, qos ▼identor habere na-
tiooes ifttas infestas.
1112 E»t elepha»] Hia 6. vu. pro-
fert in exemplnm certaa regiones,
quae certis morbis obnoxiaB sint ex
Ipsa aeris natora. Sic io JEgypto
generatnr ille morbttSy qoi Elephas
dtcitor, vnlgo Elephantiasis, a ta-
more et asperitate cmrnm, Elephao-
tos aemulaotium. Cootagiosa est haec
hies, et iocnrabilis, si dinturna fn-
erit; est enim veiot Cancer totins
ctttis. Sic Oalenns ii. 11. testatnr
hnnc morbnm infestare tantnm in-
colas ^gypti, qni de Nilo bibnnt.
Vocatnr Oallice lepre,
1114 AHhide tenianiur gre»»u»'] H. e.
io Attica teotantnrpedes; qnia Athe-
nienses podagra lal)orant.
Oeuleique inAchai»] Hoc est, Achivi
laborant es ocnlis.
1115 Jnde aUU aUu», ^-a] Sic Flo*
rentiae aer infestns est cerebro:
cmribns vero beneflcns. Sic Pari-
siis aer capitis vttlDeribas pericnlo-
snSy &c.
1117 Proinde^ uM u ceelum'] Hls 6.
vss. cooclndit ex aeris Inclementia
oriri pestilitatem omnem ; aer qoippe
infensns oobis, nbi movetnr, irreplt
forte io artns et in corpns, nobis In-
cautis; velnti oubes ant fumas ali-
qnis. Sicqne, qua graditur in nobis,
omnia tnrbat et mutat. Unde gravl-
ter aegrotamns. Vel nbi aer infestos
ille advenit In nostrnm ciBlnm, cor-
rnmpit totnm ipsnni aera ; nnde re-
giooalis oritnr morbns, et per plura
loca grassatnr.
832
T. LUCRBTII GARI
Ut nebala ae Dabes, paullatim repit, et omne,
Qaa graditar, contarbat, et inmatare coaGtat. 1 120
Fit quoqae» at in nostram qaom venit deniqae coelam,
Conrampat, reddatqae sai simile, atqae alienam.
Hsec igitar sabito clades noya, pestilitasqae,
Aat in aqaas cadit, aat frages persidit in ipsas^
Aat alios hominnm pastas, pecadamqae cibatas ; 1 125
Aat etiam sabspensa manet vis aere in ipso :
Et, qaom spirantes mixtas binc dacimas aaras,
Hla qaoqae in corpas pariter sorbere necesse est.
Consimili ratione venit babas qaoqae saepe
Pestilitas ; etiam pigris balantibas aegros. 1130
Nec refert, atram nos in loca deveniamas
tii«imiare se, tonc vehUi HuhecuUif et iiiiMZiciii «eiuiiii irrepti, et inrbat omne^ qua
Tia proceditf et cegit mMJtare, AeeidU etiam ut tandem cantaminet naetrum ca»
htmf uH irrepit iii illud, et ut ^ficiat par eildf et omnino tntfntcinii nobis. Ergo
hac nova repente pemicieB^ et peMeniia vet decidit tn aquae, vel tnddii ni iptas
eegetesy vel tii alia aUmenta hiominumy et pabula oiiiiiiaJitim ; vel etiam ea rifjpes-
tilentis restat pendene in ipeo aere. Et, ubi respirante» hauria»iu§ wixtoefiatu»
aerioe^ oportet ut nes illa similiter etiam intret in corpue nostmm. SimiU mode
peetilentia etiam plerumque centingii Mue, et languor venit qu»que ovibu», Neque
^^^^**>^>^-^>^>^'^^
Mas. B. S. Ventilet Mos. B. 1. Ven^la Cant.— 1120 conturba» Vind. V. ed.
Vind. fr. Mus. B. S. Tfa. Ra. coaptat Mus. B. 1.— 1121 9110911« deest Mus. B. S.
—1122 reddet Vind. Vind. fr. Ferr. reddU V. ed. Th. Ra.— 112S Nee V. ed.
Tb. Ra. eubita P. Ald. eubitur V. ed. Th. Ra.— 1124 penedit Vind. V: ed. O.
Mos. B. 1. S. Cant. Nard. Bas. Ferr. Th. Ra.— 1125 Jkomiiii V. ed. Ferr. Th.
Ra. — 1127 spiraii<ei« edd. recentior. eficimiis Mns. B.S. — 1128 cotTwrf Cant. —
IISO et jam Voss. vet. et L. B. etiam pecudum Oryph. Nard. Mar. etiampecu-
bu» Hav. talaribu» P. V. ed. Ferr. Th. Ra, Ald. calantibu» Vind. Voss. vet. et
L. B. Vind. fr. Mus. B. 1. 3. Cant. lanigeri» baUtntibu» Voss. marg. halatUm» P.
NOT«
1120 Coaetat} Freqnentativnm a
verbo cogo, coegi, coactnm.
112S Uac igUur elade», 4^.] His
IS. vss, scite Lucretius, ne semina
iUa pestilentiap, longo defatigata in
Itinere, pendula manerent in aere,
statas decemit sedes in qnibos per-
sidant: alia quidem cadere ait in
aquas; alia in fruges; alia in ciba-
tus aiios animalinm. Hinc pestiien-
tia aeque vexat nonnunquam pecudes
ipsas ac homines. Itaqne nnum ag-
noscit aera causam pestilentiaB.
1126 Vi»"] Supp. pestilenti».
1129 Bii6iu] Antiquitns pro bobus,
et bobns per syncopen pro bovibus.
IISO Pigri» [pecubu»'] Ab antiquo no-
minepeaiyUtMrityinquitFestus. Lam-
binos legitpecttis, apecna^onun, plur.
onde'respecnaria' dicta est. Pe-
cnbus autem balantibns, i. e. ovibus.
11 Sl Nec rtfert, ^rc.] Horum 5. vss.
is est sensus, ut Poeta velit parem
imminere nobis calamitatem^dum pe-
timus ccelnm nobis infensum, ac si
ccelum seu aera corrnptum nostra in
DK RBRUM NATURA Llll. VI.
838
Nobis advorsa, et coeli matemas amictam ;
An ccelam nobis altro natara coraptam
Dcferaty aat aliqaid^ qaod noti consaevimns ati ;
Qaod nos adventa possit tentare recenti.
Hasc ratio quondam morborom et mortiferas vis
1135
intereii an nos venlatmu t» regione» inifeeiaM nobiSf et commuiemus ieetum ceeli : nn
vero natura reddat eponte nobii aera i^fectum^ vel aliquid aliud, quo non eolemus
uiiy quod queai labefactore nos novo aeceseu, Uac cauea nwrbonmt et hic lelifer
^^^^«r»»*»»»»^^^»»
in not. V. marg. 1. balaHbuM Bas.— 11S9 ab dicerea P. Ald. addiverea Ferr. V. ed.
Tli. Ra. Cant. diveraa Mos. B. 1. Orypli. Nard. mittemun Mob. B. 8. cwlum mute-
mueamicum O. amieumWnd, — 11S3 tniro Vind. V. ed. Mnit. B. 1. Ferr.Th. Ra.
Oryph. Nard. lutfvrasfi tii<ro Heins. 2. Bas. natura uitro Gryph. Bas. mar^. H.
Ald. Voss. marff. naturavitio Voss. vet. O. Cant. V. marg. 1. corupium Miis. B. 3.
corumptum Vind. fr. cormmpfiaii Voss. vet. et L. B. corruptnm reliqoi. — 1 134 quod
P. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. Oif. Par. Delph.9«oreliqoi.— 1135 tempiari Vind.
V. ed. Th. Ba.— 1136 moriifene vi» Wakef. ex conj. mortifer tettue P. O. Ald.
Bip. moriifert Vind. tnor^ertf Ferr. V. ed. Th. Ra. Vind. fr. moriiferai Voss.
vet. et L. B. Cant. V. marg. 1. morfi^er oifr Mas. B. I. Voss. marg. mor^i^fro-
NOT^
corpora natora introdncat, aot no-
vnm aliqnid deferat nobis inconsne-
tnm, qnod noceat nobis adventu soo.
1132 AdvoT9eL\ Inlmica, infesta.
Ca^ mtrfemiis omichim] U. e. coe-
Inm sen aera fnntemos, qno amicinmry
dom nos ambit undiqoe.
1133 Natura eorupium [corrupium']
Pes creticns in quinta sede. Quod
familiare est Lncretio, ut passim ob-
servatnm est a nobis.
1134 Quod„.uii] * Quod * in accnsa-
tivo ; verbum enim Utor regit utmm-
que,acciisativumetablativum. Plaut.
Terent.
1136 H<ec ratio quendamj tfc.'] Hac-
tenns de aeris corrnptione, causave
pestilentiap, qnae sic serpit, nt es
parvis plernmque initiis incrementum
acclpiens longe lateque diifnndatnr.
Nunc vero ab hoc versu 1136. ad
finem nsqne libri snbjicit indicatam
illam pestis descriptionem, qnsB Athe-
nas olim vastavit. Quat pestis Athe-
nienMbns in finibns contigit primis
anui» belli Peloponnesiaci ; et cujus
spectator et actor fuit Thucydides,
graphiceque proinde illam descripsit
in sna bistoria: verum non minori
cum felicitate complexns est idem
argumentum Poeta noster, quem imi-
tati sunt Virgillns lib. iii. Oeorg.
teste Macrobio lib. ti. Satnr. et
Ovidiiis, et alii. His accedit Hippo-
crates, qni ocnlatus testis manns non
privatim tantum admovit anxiliaros,
et publico emolnmento pestem illaui
profligavit, ob ctijus rei rationem
divinos honores ab Atheniensibns est
assecntns; sed etiam snis illam de-
pinxit coloribos lib. iii. de morb.
popul. His itaque 7. vss. prioribns
docet pestem illam Atbeniensem ex
iis causis, quas dixit, advenisse. Pe-
regrina antem fere seinper est pestis ;
unde ait Atbeniensibns contigisse ex
^Bgypto; Thocydides tamen longio-
ribns advolasse scribit, niminim ex
^thiopia, qoae est snpra /Egyptiim.
Moriifera vie [mortifer eeetuti] Qoid
per ' aestnm ' intelligat, non patet.
Quanquam iuteUlgere videtor vim 11-
Dtlph, ei Var, CUu,
Luerei»
3 O
834
T. LUCRBTII GARI
Finibus in Cecropiis fanestos reddidit agros,
Vastavitque vias ; exhausit civibus urbem.
Nam penitusy veniens JBgypti finibus, ortus,
Aera permensus multum, camposque natanteis^
Incubuit tandem populum Pandionis omnem :
Inde catervatim morbo, mortique, dabantur.
Principio, caput incensum fervore gerebant ;
1140
aJftuxuB/eeU oZtni ana noxia in regionibHi Cecropii9 ; et divexavit itinera, etwi-
cuaoit cimtatem civibua. Eienim ille seKtas morbonim adveniens fnndiiuM e r«-
gUmUnu JEgypiiy abi nahu erat, et permeanB tongum aera, et planitiei aquo-
Mf, incidit demum in gentes Pandionis: kinc omnea horoines turhafim redde-
bantur morbo et leto, Primum ferebant capui inflammatum ardare^ et geminoa
rum Mu8. B. J^. — 11 S7 in deest edd. vnlg. in Cecropis Macrob. Voss. vet. et
L. B. P. Viiid. fr. Mus. B. 1. Gryph. Nard. Bas.— 1138 exausis Caiit.— 11S9
e fini^ P. in not. et edd. vulg. orcuM P. Ald. Gryph. marg. Bas. msrg. V.
marg. 1. orckus Mus. B. 1.— 1141 omnem Vind. Voss. vet. et L. B. Mns.
B. S. Cant. omni P. Aid. Gryph. marg. oranem V. ed. Th. Ra. omnes P. in not.
Ferr. omne Vind. fr. oinon V. marg. l. omen O. t« omnes Mos. B. 1. — 1144 ru'
VOTJE
lam morbidam, qa» qnasi ffistoi ad«
veniens cnncta vastavit. Itaqiie vei
per ' aestnm' intellige calorem pestis;
cnm pestii aiit febris sit, aut non
sine febre sit : vel inteilige affluxiim
corropti aeris advenientem ; cnm can-
sam pestilentiae retulerit supra in ip-
tam aeris corrnptionem : vel calorem
vehementissimum aeria incarrentis;
cnm ^thiupia et ^gyptus sint re-
giones calidissimae, e qnibus iila pes-
tis advenit Atheniensibas. Quidam
legunt mortifer aer»
11S7 Finibus in Cecropiis] H. e.
Atheniensibns. Fuit enim Cecrops
Atheniensium legislator^ a quo dicti
8ont Cecropii.
11S9 Nam penitus, venienSfS^cJ] Sic
Thucydides lib. ii. * Initlum antem
fecit primum illa pestis ex ^thiopia
ea^quae est supra ^gyptum. Deinde
etiam in ^gyptum et Libyam descen-
dity atque iu magnaiiKregis Persarum
ditionis partem. Tuin autem in Athe*
niensiam urbem repente invasit^'
Grscis sapersedeo brevitatis causa.
1140 Camposfue natanieis'] Maria et
laciis. Sic ▼; 489.
1141 Populum \_papulo Pandioms]
Atheniensibns civibiis. Fuit enira
Pandion rex Atbeoarum.
114S PrincipiOf caput, SfcJ] Hacte-
ous de causa pestis Atheniensium,
Triplex autem contagii modus ob-
servatur a peritis Medicis : i. Per dis-
tantiam; cum aer corrnptas adve-
niens sorbetnr ab hominibus^qui pro-
Cttl a peste laborantibus distant. ii.
Per contactum ; cum pestilentia la-
borantes proxime qnis tangit. Hinc,
ut ait Ovid. ' inque ipsos saeva me-
dentes Erumpit cladesy obsontqae
auctoribus artes...Qno propior quis-
qtie est, servitque fidelius a^groy In
partem leti citius venit.' iii. Vero
per fomitem. Curo aer infectus male
asservatur dintius in lanis, vestibiis»
&c, Itaque his 18. vss. varia ac prae-
cipua indicat symptomata et signa,
quae observabantur in iis, qui peste
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
835
Et dupliceis oculos subfusa lace rubenteis.
Sudabant etiam faaces» intrinsecus atraB, 1145
Sanguine ; et ulceribus vocis via ssepta coibat:
Atque^ animi intorpres^ manabat lingua cruorCy
Debilitata malis^ motu gravis, aspera tactu.
Inde, ubi per fauces pectus conplerat, et ipsnm
Morbida vis in cor moestam confluxerat «gris ; 1150
Omnia tum vero vitai claustra lababant.
Spiritus ore foras tetram volvebat odorem,
Rancida quo perolent projeota cadavera ritu :
Qculo$ rube9eente9 perfiuo Immme rnboris. Fauees quotiue intm manabani ietro
erwore^ et aditu» ooctt ebdnetue erat vulnerUna ; et ttngWLy quae est interpree
menti», ttiUabat Mmem, et erat Umguen» ukeribu»f gram» mobiUtatef ei aspera
taetu, Poetea, cum agrer impleverai pectu» per guttUTj et delapeu» erai in triatem
etomaehum agroianiibu», tune etiam omne» clau»unB vt/« corruebani. Halitu»
uttttebat extra ex ore grttoem/eetoremy quomodo puirida eadavera prostraia humi
** * »^^0^^^^ *
btfde» Ferr. V. ed. Th. Ra. — 1145 fonU» Mns. B. S. eiro P. et edd. vnlg. acre
V. ed.Th. Ra.— 1146 noii» Mub. B. 1.— 1148 axperat aiAu Mus. B. S.— 1140
jamfanee» Cant. V. marg. 1 . fanee» et 0,faucet Vind. Ferr» V. ed. Th. Ra. Vind»
fr./ancns vulg. y>€r deest Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. Mns. B. 1. S. Huic
snbjungl versns 1162. et 1158. vult Creech.— 1151 cum O. Mus. B. 1. vita
Vind. otto V. ed. Tli. Ra. t<a Vind. fr.--1152 rerMm Bas. marg.— 115S Aait-
eidaque V. ed« Cant. Ferr. Th. Ra. Rancida qua O. Raneida quee et Mus. B. 1.
NOT^
Ula laborabant Athenis. i. Qravis
fervor capitis. ii. Inflammatio oco-
lorum. III. Cmorenianans ex fanci-
btts. IV. UlcuBy gravitas, et asperitas
Kngnae. ▼• Foetor spiritns. yi. Deli-
quinm animi et corporit. yii. Anxios
mentis angor. viii. Oemitns et qne*
reltt. IX. Singnltnt freqnens.
Capui ineeneum ferveref ^r^.] Sic
Thncydides: 'Primomquidemcapitis
fervores acres^et validi; etocolorom
rnboresy et inflammatio eos corrlpie-
bat.'
1145 iSiMda6aiiiefiam/aiicM,4rc.]Sic
Thncydidea s ' Intema, et fances, et
lingua continno crnenta eranty sen
eraore manabant.'
1148 DebUUata maU»'] Pnta, intem*
perie, spiritnnra deperditione, nia*
ligni sncci af&nxn, exhalationum ne-
quitia.
Motu graei»] Ob facultatis animalir
imbecillitatem, exorbitantemque co-
piam imbibiti hnmoris.
Aepera taetu] Ob aestum nimium e
pnecordiis exhalantem.
1149 /ntfe, uU, 9^.] SlcTliocydides :
* Non longo post temporis intervallo
dolor in pectora descendebat cum
tnssi vebementi : et nbi in corde, seu
stomaehohsserat, cum ipsum torquc-
bat, tum pnrgationes bilis omnes, quae
a medicis lyominatflB snnt, conseque-
bantur.'
irso In cor] In stomachnm; con-
tentnm pro continente, nt aiunt:
more Orscomm.
1151 Fttoj cktusira'] Sic v. 22S.
Qnidam legnnty rtia^ta ckauira,
1152 iS^irtfiu] Oallice, Vhalexne,
836
T. LUCRETII C\R1
Atqne animi prorsum vires totias, et omne
Languebat corpasi leti jam limine in ipso : 1155
Intolerabilibusque malis erat anxius angor
Adsidae comes, et gemita conmixta querela :
Singultusqne frequens noctem per ssepe» diemque,
Conripere adsidue nervos et membra coactans,
Dissolvebat eos ; defessos ante fatigans. 1160
Nec nimio quoiqnam posses ardore tueri
Corporis in summo summam fervescere partem ;
Sed potius tepidum manibus proponere tactum.
male olere tolent. Et rirea omnino toHuB mewtiM, et totum ifuym eorpui deHli^
iabantut, jan^am in ipoo adiiu letu Et trittie anxietat animi comee erat perpe»
tuo dohribui corporifl iMtoierandi»^ et queetue nuxtuefletu ; et rinfullus qui crAra
pUrumque per dim ae noctem eolebat oceupare continuo nervoa ; et cogene eonficie»
bai artue, aitenuame eoe^ qui ante drfaltigati eramlt vi morbi ipsias. Kei^ po-
tuieut xidere eupremam euperficiem tn extremiUUe corpori» uUi ardere ninno
/ertore : ai magl» qnemlibet exhibere taetum tepidum manibuo. Et tamen una
^^^■^^■»-^^^*^^
pervolent Cant. — 1154 et totiuo O. Mat. B. l. et deest Vtnd. Voss. vet et L.
B. Vind. fr. Cant.— 1165 Ueti lumine Ferr. V. ed. Tb. Ra,— 1156 mali»
atiu» Ferr. V. ed. Th. Ra«— 1159 coaretan» Mus. B. l.-~1162 partim Ma-
giusy Misc— 1168 totiu» V. ed. Tb. Ra. Mas. B. 3. Cant. Voss. L. B.
NOT^
1164 Animi] Cordis.
1168 Singultu»quefrequen»ySpc.] Sic
Tlincydides : ' Singnltusqne plerisque
mnltis incidebat inanis, convnlsio-
nem ezcitans fehementem, aliquibns
qoidem statim cessantem, nonnuUis
multo scrius.'
1169 Coactan»] Cogens,vs. 1120.
1161 Nec nimio quoiquam, tfc,] His
15. vss. alia symptomataatqueindicia
notat Locretius, que peste illa labo-
rantibus accidebaot Inprimis au-
tem ait extimas et extremas partes
illornm nihil ad tactum fuisse calidas,
sed tepidas tantum ; non pallidas aut
virides; sed snbrnbras, et pustulis
parvisefflorescentes: internas aittem
adeo flagrasse,ut nnllnm, qnantnmvis
leve ac tenne, vestiroentum posset
nierabris vertere in utilitatem: nihil-
qne prodesset iis aut ad frigoraet
▼enturo adstare perpetno; aut in
flnvios mergere corpora ; aut in pu*
teales et firigidas aquas alte descen*
dere : nihilque valeret togens aqua»
rnm copia ad sitim sedandam.
1162 Corpori» tn eummo} In summi-
tate, seo extremitate corporis: in
summo corpore.
1163 Sed potiu» tepidumy ^v.] Sic
Thucydides : * Corporis qoidem ex-
tremitas non erat admodnm tactn ca-
lida, neque paliida, aut viridis ; sed
subrubra, et pnstnlis parvis ac ulceri-
bns efflorescens : intems aotem par-
tes ita flagrabant, ot neqne tennissi-
marnm vestium et linteorum injecti-
ones, neqne aliud quidqnam, praeter
nuditatem sustinere possent. Alii in
fluvios gelidos se conjiciebant : et in
puteos multi se pr»cipites egeritnt
inexpleblli siti cruciati.'
DE RBRUM NATURA LIB. VI. 837
Et simal, ulceribas qaasi inastis, omne rabere
Corpas, ut est, per membra sacer quom diditar ignis. 1165
Intima pars hominam vero flagrabat ad ossa ;
Flagrabat stomacho flamma, at fomacibus, intus :
Nihil adeo posses quoiqaam leve tenaeque membris
Vortere in utilitatem : ad veDtam et frigora semper,
In fluvios partim gelidos> ardentia morbo II70
Membra dabant, nudam jacientes corpus in undas.
Multei praecipites nymphis putealibas alte
Inciderunt, ipso venientes ore patente :
Insedabiliter sitis arida, corpora mersans^
iotUM coqnu rub€$eere vehUi pueiulia impresris ignci teUUiftif quando igmi$9aeer
kpargitur per artua, Inierior autein pars inflammata urdebai cuilibet Aomtnt
aegrotanti : iguie ardebat intua in pectore^ oeiifit|in eandnie ; adeo ut nuUa vestis
quantnmvis exigua et levie qiuvret eaee commodo artubuM illonim : stabant per-
petuo adflatua et adfrigora : pan mergebani artu» euoe fertentes morbo in anmee
frigtdoOf mittentee Bvaaa eorpu» nudatum tti aquaeyphiimi aiDeurrentee ipeo ore
in6ante et anhelante pracifUamtee deaeenderunt deoraum tn aquaa puteaiea, Sitie
ingena immergena inaatiabUiter eorpora illomm in aqnaa odeBquahat magnam
toiia Mns. B. 1. V. roarff. 1. Ferr. — 1164 muaci» Vind. Cant. V. marg.
2. miatis MoB. B. 8. nUfore Ferr. V. ed. Tb. Ra.— 1166 tii eat Viod.
Miu. B. 1. S. ot esf Ferr. V. ed. Tb. Ra. utieat O. Cant.— 1166 Jntera
Bentl. AoMtm V. ed. Hav. Delph. fagraba* adeaa Oif. Par. Orypb. Delph.
Baa. marg. P. Ald. — 1167 Rejicit i4imb. flagramt Creeeb. ut et snperiore
▼ersn.— 1168 Nihil V. ed. Mns. B. S. Ferr. Tb. Ra. NU vnlg. poaaia V. ed. Tb.
Ra. poaaet edd. vnlg. posUia euiquam Heins. 2. lene Vind. V. ed. Mus. B. 8. —
1169 Verteret utUitatem Vind. Voss. L» B. Vind. fr. O. Mns. B. 8. Cant.
Gryph. Nard. Bas. tit deest V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. Vertere et Voss. vet.
Veriere ad Voss. marg. frigore Ferr. V. ed.Th.Ra. Pro aemper Bentleiiis
propouebat partim. — 1170 caHdoa Mns. B. 1. eeUi doa V. ed. Th. Ra. — 1171
dabmU Vind. V. ed. Mns. B. S. Cant. Th. nu.jaeeniea Cant — 1172 npnpkia V.
ed. Ferr. Th. Ra. Voss. vet. et L. B. lymphia vulg. H. vs. postponitnr vs.
1176. in P. Mus. B. l. S. Cant— 1178 xfdiementea V. niarg. 1. Ferr.— 1174
aaiia V. ed. Th. Ra. Vind. tfwmntf Voss. vet. et L. B. fBexana Fab. — 1175 per-
NOT£
1165 Saeer ignia] Gallicey feu aa- non pfomf, nt quibasdam placet.
crCf feu de Saini Anthoine. Alias sic interpreteris : Pravitas hu*
1174 InaedabUUer siiia, ^c.] H. e. morom, qiii erant cansa sitiSy com-
sitis ingens et insedabilis efficiebat, pensabat et tandem eludebat ingen-
ttt magna aqnsBcopia, aqua paiicavi- tem aqnarum copiam. Hinc factnro
deretnr. Sic Thneydides : ' Tan- nt pari in pericnlo versarentur, et
tamdem eis proderat liberalior et qni niroio, et qui parvo uterentnr
parcior potiis ad sitim sedandam.' potu.
Unde seqnenti versu legendum parvisy
838
T. LUCRUTII CARI
^quabat maltum parvis buinoribus imbrem. 1175
Nec requies erat nlla mali : defessa jacebant
Corpora ; mussabat tacito Medicina timore :
Quippe patentia quom totiens, ardentia morbis,
Lumipa vorsarent oculorum, expertia somno ;
Multaque praeterea mortis tum signa dabantur. 1180
Perturbata animi mens, in mGerore, metuque ;
Triste supercUiuin, furiosus yoltus^ et acer ;
Solicitae porro, plenaeque sonoribus, aures :
Creber spiritus, aut ingens, raroque coortus ;
copiam afiMriiiii paucii aquU. Nec uUa quiet morbi dabaiur: corpora de/aiiguta
protUmebantur : Medicina muta erat prn taciiumo metu: eo quod egri volverent
per noctcM itUegrai lumina oculorum aine topore, gemper apertuy et rubentia. Plu-
rima etiam aluB notai Uti tunc preebebaniur : nempe animua turbatug in trittitiaf
et timore: numtum mipercilium: /ronthorrida et atpera: auret etiam anxia et
repletcB niMrmuribut : frequent ankelitutf et vehementyOt infrequenter factut: et
nix humorihut V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. P, In not. parfiit P. in not prootf Nard.
— 1176 uUa ari Vind. Mns. B. 8. uUa mari Cant. maUdefetta deannt Mns. B.
1. nuUa inaridt fctta V. ed. Tb. Ra.— 1177 mitttdMmt V. ed. Mn». B. 1. Ferr.
Tli. Ra. nUtcebant O.— 1178 patientia Vind. V. ed. Mi». B. S. totat ardentia
nocteit edd. vuig. totiet ardentia morbit Giypli. Nard. Bas. — 1179 experientia
V. ed. Tli. Ra.— 1180 twne P. Ald. cum V. ed. Tli. Ra. O. quum Mns. B. 1.«
1184 tpiritum Vind. V. ed. Vlnd. fr. Mns. B. 8. Tli. Ra. ac ingena Oif. Par.
NOTJE
1176 Nec' requiet erat, 4r«.] Hls 4.
V8S. docet nnllnm reperiri potuisse
remedinm ad hanc pestem expelieiw
dam ; adeo novum et inusitatum fuit
id morbi genus. Sic infra vs. 12S4.
* Nec ratio remedt communis certa
dabatur,' Sic prsclare Manilius de
hac eadem peste i* 883. 'Qualis
Erechtheos pestis populata coionos
Extolit antiquas per funera pacis
Athenas, Alter in alterins labens cnm
fata ruebat: Nec locns artis erat
medicse; nec vota valebant: Ces-
serat officium morbis, et funera dee-
rant mortibus et lacrym» : fessus de-
fecerat ignin, Et coacervatis ardebant
corpora membris.' Quanquam si
Poeta hic,sicut alibi, imitatur Thucy-
didem, non est hspcillins sententia;
ThttcydideB enim soinra ait quod qui-
elis ac somni ademta esset facultas,
nec remedii locns erat ad hoc, ut
BOinnus SBgris procurari posset. Quod
quidem mihi magis proi>atnr, quic-
qnld alii relnctentnr interprete».
1179 Expertia tonmo^ Sic Tbucydi-
des : * perpetus vigiiise negabant/
<&c.
1180 MuUaque praterea, ^c.] ^is
14. vss. niemorat plura alia mortit
Bigna, qnsB contingebant iis, qui pes-
te hac tenebantur : quBB retexere hic
In annotationibns noBtris longum es*
set : et qiiae desumit poeta ex HIp-
pocrate in prognost. Neque enim
Bunt apud Thncydidem.
1188 PleniBque tonoributy «aresjTin-
nitus Burium.
1184 Creber tpiritut"] Qui, teste
Hippocrate, signiticat inflammatio-
nem.
DE RBRUM NATURA LIB. Vf.
m
Sadorisque madens per coUum splendidus humos : 1185
Tenuia sputa^ minuta, croci contacta colore»
Salsaqne, per fauces ranca vix edita tusse.
In manibus vero nervei trahere> et tremere surtus ;
A pedibusque minutatim subcedere irigus
Non dubitabat : item» ad snpremum deniqne teippuSy 1190
ConpressaB nares, nasi primoris acumen
Tenue> cavatei ocalei, cava tempora : frigida peUis,
Duraque» inhorrebat tactum ; frons tenta meabat :
Vqmor ailm» ntdorU tiilhnu per eoUum: talwa exigna, panmlay ei tineta eohre
eroei, et m/m, et etgre naeea per fauees raucisotuu tuasi, Nertri. autem noo dnbi"
tabant contraki in mambMMf*et membra tremiaeere ; etfrigua audebat tenrim aseen-
dere a pedibus : emHHer eub extremnm y\tx finem tandem nares eontracta fiebant :
ape» extremi nati fiBhBl acutus ; oculi concavati: tempora astrieta: eutis getida,
et aspera : hiaius oris horrebat : frons distenta fluebai, Nec pfmlo postyrostrati
Delph. haud ingens Oryph. Bas.— 1185 kumor P. O. Ferr. Ald. iMiiim Vind.
V. ed. Vind. fr. Tb. Ra. imum Mus. B. I. S. udum Cant.-~ll8d e&ntracia P. V.
ed. Cant. apr. m. Bas. marg.Th. Ra. Ald. coniincta edd. vulg. — 1187 faueeis
edd. valg. rauca Vind. V. ed. Bodl. Vind. fr. Nard. Aid. sec. Cant. Ferr. Tb.
Ra. Voss. marg. roucas vuljr. vox Vind.<tiM« Vind. V. ed. Bodl. Vind. fr. Mim.
B. 8. Cant. Nard. Voss. marg. Tb. Ra. tussi vulg. iussis P. O. Mus. B. 1. Ma-
crob. Ferr. Ald.— 1188 trahier tremere edd. vuig. trakier uervi et tremere Gif.
Par. Delph. Lamb. trahere nervi et tremere Nard. — 1180 De pedibustfue O.
Cant.— 1 MO mmntiiJii O. deest Vind. surennm V. ed. Th. Ra.— 1191 iVoii pTes*
sm Vind. Mus. B. S. A^oii praesse V. ed. Th. Ra. Non. prmssm Ferr. niai V. ed.
Ferr. Th. Ra. Vind. O. Mns. B. S. Cant— 1193 iiiAorr^M P. inhorrei Jacet
Vind. V. ed. Vons. weU et L. B. Ferr. Th. Ra. V. marg. 1. inhorret jacewt
Bodl. tn ore Jacet O. Mus. B. S. inoret jacei Vind. fr. in ore jacens P. in
not. Duratusque horret Mus. B. 1. ^oc^ni Wal^ef. ez conj. faeies pro
tactuM P. Ald. riclM P. in not. rietum Vind. Muii. B. 1. Vind. fr. Deiph.
Lamb. f» ore patens rictum Hav. recium Voss. vet. et L. B. O. Cant. V. marg. 1.
Sus. casu Miis. B. S. tecta pro tenta P. V. ed. Ferr. Th. Ra. Ald. iiiM6at P.
Vind. V. ed. Voss. L. B. O. Mus. B. S« Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. manebat P.
in not. Mus. B. 1. Heins. 2. Creech. mebat Voss. vet. nunebat Sus. Diira^ m
NOT£
IngenSf raropie eoortus] Si parvas,
extinctionem nativi caloris notat.
1186 Sodorisque madenSy tfc.'] Sudo-
res frigidi per capnt et colliim sunt
letalesy inquit Hippocrates ibid.
1186 T(miita«pitfa,^.] Sputum fla-
▼nm, aut rufuro, aut qnod miiltam
tnssim prsel^eat, et roinutum^ neqna
adinodnm roncretum, deterius est, in-
quit Hippocrates ibid«
Contaeta [contincta'} Imbuta. Ita
Lambinusy bene. Parens vero, con-
tacta,
Croei eolore'] Croceo colore, colore
flavo.
1188 Trahere Itrahier] Poetice
pro, trahi.
1 190 Non dubitabat] Andebat. Sic
vs. 1070. et IV. 188.
Ad suprenmm l«jiipii«] Usque ad di-
em et lioram mortis.
1103 Inhorrebat taeium [rictum] Ve*
840
T. LUCRBTll CARI
Nec niinio rigi^a p08t artus morte jacebant ;
Octavoqae fere candenti lumine solis,
Aut etiam nona reddebant lampade vitam.
Quorum si quis» ut est^ yitarat funera leti,
Visceribus tetris^ et nigra proluyie alvi ;
Posterius tamen hunc tabes, letumque» manebat :
Aut etiam multus capitis cum saepe dolore
Conruptus sanguis expletis naribus ibat ;
Huc hominis totae vires, corpusque fluebat*^
Profluvium porro qui tetri sanguinis acre
1195
1-200
recutnbebatU Uto rigtnU; d fermB odava albeacinte luce eolU, vel etiam.nono
lumine reUn^uibant tiktm, Si quie antem eorum effugerut funera mortitf tulne-
ribue jtuiridUf et atro froluvio tentrie, ut veriim e$i aliqnos effngisse : tamen
pottea sanies et mors oecHpabat eum ; td plurimus quoque teler cruor manabat ex
repletiM naribua plerumque cum dolore eapitia ; omne 7o6iir, et corpue Aomtmt ^f'
Jtuebat ad hane partem. Qui auiem eviiaoerat moleetam proluuiem nigri cruorie,
ore jaeeni rietu frone tenta manebai NoDius, ii. 868.^1194 proittati O. Mns.
B. 1. Gryph. Nard. poti eiraH Lamb. et edd. vulf;.^1195 Octava Vind. V. ed.
Mdr. B. l. S. Cant. candente Nard. eandeniie Heins. 8. — 1197 vitaretVow, vet.
—1196 tJleeribua Lamb. et alii. M^grif Ferr. V. ed. Th. Ra. Vind. Mns. B. 1.
8. proluvie atvi desunt Mus. B. 1. — 1199 tateM O. Mua. B. 1. 3. taU:r Caot. sed
tales in marg.— 1900 muUiM Ferr. mutio Bentl.— 1201 expleHM P. Vind. V. ed.
Bodl. O. Vind. fr. Mus. B. 1. S. Cant. Ferr.Tli. Ka. Ald. Orrpb. Nard. Bas.
pletie ex Gif. Par. plmues edd. virig.— 1800 Uac Fab. BentL fmi^wni Heins.
8.— 1203 an tetri P. O. Cant. Orvpb. Nard. Ald. euUa et Vind. eulteirisY. ed.
Mus. B. 8. Th. Ra. culiee tria Ferr. cui tetria Vois. vet. et L. B. cuUa etria
KOTJE
teres dixemnt rictum, i, neutr. Sic
T. 106S. Lncretius dixit : ' cnm pri-
mnm magna Molossum MoUia ricta
fremunt.' Nardins antem sic corri-
gere tentavit hunc versum : Durat/ue
in orejacena recium frona ienia mieabai.
Vely Duraque in ota jacena rictufrona
tentamanebai,
Meabai] Lambinus vero ndnebai^
h. e. imminebat.
1194 Nee iiimto, ifc,} His S. vss. do«
cet, quod octavo fere aut nono, post-
qnam vgrotare ccEperant, die more-
rentnr.
1195 Lumine aoUa} Die; sic vs.
1217.
1196 Lampade] Lnce solis, die.
1197 Quorumai <iuia,ifc.] His 16.
vsti. docet, quod, si quis forte mor-
tem efliigerat, nt verum est quosdam
effngisse, is tamen ant genitalibus
corporis partibus, aiit oculis, aut pe-
dibns, ant manibns privatns vitam
degere cogeretur ; qnia tota vis mor-
bi in eas partes ita afflnebat,tantaqtte
saoiet, ut eas ferro ampntare neces«
sum esset, metn mortb. Immo qnoa-
dam etiam ita rernm oblivia ceperini ,
nt nec ipsi sese agnoscerent.
Fioiera leti] Letum, mortem. Pt-
riphrasis.
1808 Huc] H. e. in nares.
DE RERUM NAIIJRA Llfi. VI.
841
Exicrat^ tamen in nervos huic morbus et artus
lbat> et in parteis genitaleis corporis ipsas: 1205
£t graviter partim metuentes limina letl
Vivebant, ferro privatei parte virili;
£t manibus sine non nnUeiy pedibasqne, manebant,
In vita tamen, et perdebant lumina partim :
Usque adeo mortis metus hiis incusserat acer. 1210
Atque etiam quosdam cepere oblivia rerum
Cunctarum, neque se possent cognoscere ut ipsei.
Multaque humi quom inhumata jacerent corpora supra
Corporibus, tamen alituum genus, atque ferarum,
Aut procul absiliebat, ut acrem exiret odorem ; 1215
kme tanun malum vtniebai in nervo$ it in memhra^ ei t» ipeae partee genitaUe eor-
pori$, Ei pars vekementer timentt» aditwn mertie vUam agebant orbati parte
genitaU perferrum ademfa : et quidam restabant abeqine manilnu et pedi^; atta*
men reaiabant in viia ; et pars amittebat oculoe. Adeo vehemena timor leii occupa"
rerat ipoos. Ei obUvionee quoque rerum oniiitiim oceupaverant aUquoSf ita ut ipsi
nequireni agnoecere seee* Quamvie autem plura eadavera proeiemerentur kumi
eupra aliis cadaveribmBf atiamen gen» voiucrum et /erarum vtl longe ab iis recedC'
Vind. fr. eulta cnin hiatu sequente Mus. B. 2.-— 1204 hxnc Vind. V. ed. Miis.
B. 1. 3. Ferr. Th. Ra^l206 epartim P. tiiiKeiito«V. ed. Th. Ra. Ittimiia V.
marg. 1. Ferr.>-1207 Humabant Mus. B. S. Urabat V. ed. Th. Ka. parti Vind.
•—1208 eeu pro sme Mns. B. 1. nan nuUi V. ed. O. Cant. Ferr. Th. Ka. noiraicttt
volg.— 1210 tts P. V. ed. Voss. L. B. Mns. B. 1. Th. Ka. Ald. is Cant intua
erat Vind. Mus. B. S. incuaerat V. ed. Th. Ra. tiiCTis erat Vind. fr. inmaerat
Oif. Par. Delph. inceeaerat Lamb. et alii. aierV. mari^. 1.— 121S corpora aeepiu
Heins. Adv. p. 610. tum pro quam Mus. B. 8.— 1214 aitliim Vind. V. ed. Th.
Hn.generaai^V. ed. Th. Ka. generatque Vind.-^l^U Haud Ferr. V. ed.
Th. Ra. aui pro ui Hns. B. 1. Cant. excirei P. O. Miis. B. 1. 8. Cant. Gryph.
NOTiE
1204 Exierai] Anfngerat, vitave-
rat. Sic vs. 1215. et v. 1829.
1206 Limina letij Letuni, mortem.
Periphrasis.
1210 HiUineuaaerat linvaaerai] Ver-
bnm invadere jnngitur vel cum dati-
vo, vel cnm accusativo. Sic Cicero
ad Tiron. ' mims invaserat furor non
solnm improbis.' Sic Plautns. Sic
Varro. Lambinus autem inceaaerat.
1218 MuUuque humi, Sfc.] His 10.
vss. notat qnanta fuerit putrcdo illins
pcsfilentiep ; siqnidem aves ct fenr,
sed canes praesertim) qui ex cadave-
ribus degnstassent, snbito moreren-
tur. Immo tantus erat ille cadavemm
insepnltoruin leter odor, nt neque
Athenis, neqne circa Athenas avis
ulla de die, aut fera ulla de nocte
compareret SieThncydides: 'Aves
et qnadrnpedes qiiaecumquehominnm
carnes attingunt, cum multa essent
insepulta cadavera, vel ad ea no»
accedebanr, vel, si gnstassent, mo-
riebantnr.'
1215 Exiret] Evitaret : vs. 1201.
842
T. LUCRETII GARI
Aut, ubi gustaraty lauguebat morte propinqua.
Nec tameD omnino temere iliis solibns ulia
Conparebat avis, neque noxia secla ferarum
Exibant sylvis ; languebant pleraque mbrbo^
£t moriebantur : cum primis fida canum yis 1220
Strata viis animam ponebat in omnibus 8Bgre :
Extorquebat enim vitam vis morbida roembris.
lucomitata rapi certabant funera vasta.
bat, ui evUaret gnuemfaiorem : vel, statim atigue deguttaveratf torpeecebat subito
proxtmo leto, Neque enim /ere uUa volucris imfn-udenter cemebaiwr in Ulis hici-
bns m/w, neque de noctegenera ferarum egrediebantur e §altibus: plurima torpes'
eebani morboy ei moriebantur ; prasertim fidelie gens cunum prostrata in temiiia
cunetis reddebat animam Uaguidam ; etenim violentia morbi extrahebat iis vitam
exartubuB, Jnnumera funera homiuum certatim rapiebantur non comitata, Ne-
^^•^■^•^^^■^^■^■■^^
Bas. ma^K* txduet P. in not. exexut V. ed. Th. Ra.—l^lT teMre Cant. jcdt6i»
Orypb. Nard. Baa. Heins. 2. P. in not. ex Macrob. Sat. vi. 2. Mar. V. niarg.
1. Ferr.~l218 Comparabat\. ed. Cant.Th. Ra. nec vnlgo. fiAarta Sus. Vom.
tnarg. tristia P. O. Macrob. Oryph. Nard. Ban. V. marg. 1. Mar. Ferr. Atd.
ueque noxia desnnt Vind. noxia deest Mos. B. 3. noctiMy omisso neque, V. ed. Th.
Ra. nectia Voss. L. B. noctia Vou. vet. Lanib. forcia Cant. fortia P. in not.
fi<M;it&us Vind. fr. Hav. Bip. fM»c<t Delpb. Oif. L. B.— 1219 £xte6an< Vind.
Mus. B. 3. Exuperant Heins. 2.— 1220 tum V. ed. Th. Ra. cacumt« V. ed. Tb.
Ra. Mus. B. 3. cacKmmu Ferr. caRvm vie dcest Vind. — 1221 aatmam deest
Mus. B. 1. ammtcm O. Mns. B. 3. Cant. ontit Ferr. V. ed. Th. Ra. o^cr Vind.
Mus. B. 3. <tgere V. ed. Tb. Ra. agere Ferr. agram Mns. B. 1. Bip. Delph. —
NOTiE
1217 fUts folifrtf«] Illis diebus, vs.
1196. 8ic Persius, 'multos consuniere
soles/ pro dles. Nardius legit sedi-
6ics, pro Mhus; b. e. locis.
1218 Noxia [Nocti] Pro, nocte. Sic
altbi passim i^at, pro igne.
8ectaferarum\ Ferse^ sic i. 21. 468.
&c. Sic supra vs. 722. &c.
1220 Cttm primis] Inpriniis^ vs. 224.
269. 930. et«. 161.
Fida etwum vis^ Canes : v. 862. Sic
Tlmcydides : ' Canes autem propter
contubernii et victns societatem sen«
sum mali ingrnentis magis praebe-
bant.'
1223 Incomitata rapi^ ^c.] His 5.
vss. duo tradit Lucretins. Alternm;
de neglectn funerum tempore illius
pesti»; com tameo, quautum operis et
opnm crogare in funeribus solerent
veteres nemo non noverit. Alterum
de inani medicornm cura, ac reiue<-
diorum ratione. Quod enim aliis fu-
erat remedio, id aliis erat exitio. Sic
Thncydides: < Neque •nllum extiiit
medicamentnm, nt ita dicam, qnod
erat tegnim, si quis illud offerret,
adjuvaturum ; nam quod alicni con-
tuierat, alium id ledebat.'
Incomitata ivpt, ^c.J H. e. rapie-
bantur fnnera, non autem solenni-
more et pompa ducebantur ; neqne
enim propinqut neque amici snornm
corpora ad rogum prosequebantur,
sed ant passim inKepnlta patiebaritur
jacere, aut in alienum rogum temerc
conjiciebant. Sic Maniiius i. 885.
* Nec locuB artis erat medicse, nec
DE RERUM NATURA LIB. VI.
843
Nec ratio remedii coDmunis certa dabator :
Nam, qaod alii dederat vitaleis aeris aaras 1225
Volvere in ore licere> et coeli templa taeri,
Hocc' aliis erat exitio> letamqae parabat.
IUad in hiis rebas miserandum magno opere anom
iEramnabile erat ; quod, obei se qoisqae videbat
Inplicitom morbo, morti damnatus ut esset» 123Q
Deficiens animo, moesto qaom corde jacebat^
Fanera respectans, animam inmittebat ibeidem.
Qaippe et enim nallo cessabant tempore apisci
9«e iilla regtUa eerta remedii comnntms habebatur ; itndm^ quod triifuerai /og ette
alHs vermre in anjtatui aerie fitaUB, et intueri fomiees ccrit, id erat oUiB pemi'
cieiy et prmparabat iis mortem. Hoc atitein «ntfiii erat miserabUif et maximt
pemieunum tn Ma rebus^ nempe guody eum quiique eemebat ee oecupaium meirbida
vij quagi eaeet eondemnatua ad mortem, debUitatut animo languebat eum tristi ccrde,
et resfncieni mortem auasi propinqnam reddebat aatMain ea^emflo, Qicotf conta-
gio morbi rapade nuuo ten^tori» intertallo desinebat rapere aiios homlnes yoe^
^^^>^>0>^i^i^^*^>^
—1224 tvnierfti Vind. V. ed. O. Vind. fr. Mns. B. 8. Cant. Ferr. Th. Ra. A1d<
remedi viitg.— 1225 atii P. Vind. V. ed. Bodl. Vind. fr. Mas. B. S. Cant. Ferr.
Tli. Ra. Ald. ali Voss. vet. et L. B. O. Mns. B. 1. Oryph. Nard. Bas. V.
roarg. 1. alis vel aliis vnlK*-~1226 more pro tii ore V. ed. Th. Ra. — 1228 et
magnopere vnlg. et opere Vind. opere V. ed. Th. Ra. Mns. B. S. et summopere
Mui. B. 1.— 12S0 morbi Nard.— 12S2 ammiiiii tJiimt«<e6a< Voss. L. B. Cant. V.
marg. 1. oiiiiiiam et mittebat Mns. B. 1 . et edd. vnlg. animam mittebat P. V. ed.
O. Mns. B. S. Ferr. Th. Ka. Ald. aniiiia immittwat Vind. aatmam amitteltat
VoM.vet.Vind. fr. tifemVind.V. ed. Th. Ra. et idem Ferr. Mus. B. l. V.
roarg. 1. Hnnc versum vs. 12S6. seqnitnr in P. Vind. Vind. fr. Mns. B. 1. 3.
— 12SS entm, omisso ety V. ed. Th. Ra.— 1234 aUi pamdi P. in not. -1236 H.
NOTjE
votavalebant: Cesserat offidnm mor-
bis, et funera deerant Mortibus et
lacryme/ &c.
Connitiiits] Dicitnr tamen Hippocra-
tcs hoc coinmnne remedinm excogi-
tasse, snccendi nempe per compita
odoratas pyras cnrasse.
1220 C«/t templa'] Ccelnm. Peri-
phrasls. Sic iii. 70.
1228 lUud tn hHa rebus"] His 6. vss.
docetillud inprimis exitiale pariter et
mberandnm fnis«e, quod, qui morbo
tenerentnr, statim in deRperatiouem
irent de sanitate recuperanda; qno
ficbat ut nuUam corpori curam im-
penderent. Qnse qnidem incnria non*
nunqnaro plnres morti dat, qnam vis
morl)i. Sic Thncydides: 'Omnium
antem malorum hoc erat gravissimnm^
et maxime liorrendnro, qnod simulat-
qne aliqnis se a morbo correptum esse
sentiebat, de sna salnte desperabat^
aniniumque despondebat ; omni enini
spe salntis orbati niulto magis sese
projiciebant, ac negligebant.'
1231 Deficiens aniiiio] Desperans,
ac auimum contrabens, ut ait Thucy»
dides.
1238 Quippe et enim'] H. e. qnod,
quia.
844
T. LUGRBTII CARI
Ex aliis alios avidi contagia morbi ;
Lanigeras tamqaam pecudes, et bucera secla : 1235
Idque vel in priipis comulabat funere funus.
Nam, queiquomque suos fugitabant visere ad »gros,
Vitai nimium cupidos mortisque timenteis
Poenibat paullo post turpi morte malaque,
Desertos, opis experteis^ Incuria mactans. 1240
Quei fuerant autem prsesto» contagibas ibant,
Atque labore^ pudor quem tnm cogebat obire,
aUo$ ; eeiiiH pecora, qua fermU Umoiy et genera pecudum, qate ferunt cwriMm, Et
hoc prtBeeriim addebat miortem morti; etewimy quieumque fugiebaut itmsere wm
aoiicos agrotoif qaafli iniiiii avidi mtm^ et metuentes moriemy lum muUo poot
negUgeutia viciBsim plectebat eos mieero et feedo leto dereUetoe et inopea omDis
anxilii iuterficiena eo«. Qui vero venerunt auxiUo, interibant eontagUef et
laborCf quem pudor et clamor bkmdue et cum gemitu immixto queetu» cogebat tunc
▼8. in edd. viilg. poni solet post ▼•• 1840. sed in P. V. ed. Voss, vet. et L. B.
O. Cant. seqttitur vb. 124S. — 18S6 Atque P. V. ed. Mus. B. 8. Orypli. marg.
Jdque uti Mu8. B. 8. cum labat V. ed. Tb. Ra. cumulabant Nard. — 1287 vioere ai
O. Vind. fr. Cant. Lamb. Hav. utflt ad P. Ald. utfere ad Vind. Ferr. ut facto
ad V. ed. Th. Ra. ut.9e redeat Voss. vet. et L. B. fere ut Mus. B.l.ut, relicto
tpatiolo, Mns. B.i.utJUab eegrie Oryph. Nard. Bas. Voss. marg. agroe P. in
not.— 1288 Vita\. ed. cupidi edd. vulg.cvptdM Nard.— 1280 Pcnit6at Tnmeb.
Pamof et P. Onrph. marg. Ald. Penubue vel Penibus et Vind. V. ed. Bodl.
Voss. L. B. O. Mns. B. 8. Cant. Pcenibue at Voss. vet. Pembue ac Vind. fr.
Peni et Mns. B. 1. Peenia P. in not. Pana ibue at Voss. marg. — 1240 tn caira
Vind. Voss. vet. et L. B. Vind. fr. Mos. B. 1. 8. Cant. niollafis Cant. mactat
Orypb. Nard. Bas. — 1241 H. vs. et seqq. duo de^nnt Vind. — 1242 pudoreque
omni P. Ald. Orypb. m^rg. pudor^quem omni Ferr. V. ed. Tb. Ra. pudar quem
NOTiE
1286 Bttcffa tec(a] Bovea: v. 864.
1286 Idque vel in primit, ^c.] His 8.
vss. docet pariter, quod etiamsi qui-
dam ad suos cnrandos non accessls-
sent, ant curare neglexissent, tamen
contaglbus morbi correpti moreren-
tur, sicnt oves ant boves contagione
intereunt : et quia suos neglexerant,
ipsi vicisslm negligerentnr. Sic Tbu-
cydides: 'Sive nolnissent nietu de-
territi se mntno invisere, deserti pe-
ril>ant, et tanquam pecudes morie-
bantur.*
1287 Visere ad tBgroi] Sic lib. ii. vs.
859. ' Revisit ad stabulnm / et lib. v.
vs. 685. ' ad hanc quia signa revisnnt.'
Sic Plantus passim loquitur.
1280 Panibat] Pro p«iii6a/ ; sic alibi
'moenera' promonera. Pnnibatan-
tem pro puniebat.
1241 Queifuerant autem, t^c.] His 0.
vss. docet, quody qni ad curandos pes*
te correptos accedebant, ii dnplici
malo con6cerentur ; vel enim conta-
gione commonicata ab aegrotis parem
subibant sortem : vel labore, qnem
snbibant, lassati tandem in morbnm
incldebant. Accedebant autem aliis
pra^stiluri opem dnplici stimulo adac-
ti, pietate et pndore.
Ibant] Interibant, moriebantnr. Sic
III. 527. * cernimus ire,'h.e. videmus
interire.
1242 Pudor quem, 8fc,] Sic Thncy-
D£ RERUM NATURA LIB. VI.
845
Blandaque lassoram vox, mixta voce querelee :
Optumas hoc leti genos ergo quisque subibat
Inqne aliis alium, populum sepelire suonim 1245
Certantes^ lacrumis lassei luctuque redibant.
Inde, bonampartem^ in lectum mcerore dabantur :
Nec poterat quisquam reperiri, quem neque morbus,
Nec mors, nec luctus, tentaret tempore tali.
Praetereay jam pastor, et armentarius omnis, 1250
Et robustus item curyi moderator aratri^
eos «nMre. JgUwr vtr quu^ maxim§ probm obilMd hoe gemu martig ; et eonemtes
mmdare sejmUmta hwbim suorum tnortnoraniy aliam m atiu, femJUtibuB et gemitu
reeertebantur : et kiaebona ex parte mUt^antur tfi cubile pree triatitia ; ueque ul-
hu poterat moentn, ^iiein nee morbue^ nec letumj nee JUtuiy vexaret eo tempore,
Deinde etiam epUio et onmie euetoe gregie, et eimiliterfortis reetor arairi eurtati
unum Mas. B. 1. pudor quemcunque Mns. B. 8. — 1248 2aa»niiii quereUee Cant.-*
IS44 laeti V. ed. Ferr. Tb. Ra. Ugi Cant.— 1246 aliui Fab.— 1247 bona m
partem Vind. bonamiMparUmV, ed. O. Mub. B. 1. 8. bonapartem Vind. 6oiia
ixparte Oryph. Nard. bona ex parti Heins. 2. Bas. in Uium P. Ald. Oryph,
Nard. V. marg. 1. et Cant in marg. u^eetum Ferr. V. ed. Th. Ra. tn solom-
modoMu9.B> 1* mcycrore Vind. mqjoreV. ed. Mns. B. 1. 8. Ferr. Th. Ra«
redibaniMw. B. 1.— 1248 mor6o V. ed. Mus. B. 1. 8. Ferr. Th. Ra.— 1249
tentari Mns. B. 1. teniare Mus. B. 8.— 1250 ideo wojam V. ed. Th. Ra.— 1251
eSrimmodeni<orVind.V. ed. Mus. B. l. Ferr. Tb. Ra.— 1252 IdmgudfatF.
NOTiE
dides : ' QiierelflB pereantium tandem
etiam propinqai et domestici soccnm-
belmnt, ac cedebant mali magnitu-
dine victi.'
1245 Inque aUU aUum^ ife,'] U. e.
postqaam certaverant et contende-
rant sepelire turbam soorum in tarba
alioram redibant fassati iuctu et la-
crymui. Quo fiebat ut in morbum in-
ciderent.
1247 Bonam partem'] Antiptosis;
subauditur enim praBp. secundum.
Sic III. 64. ' Non minimam partem
mortis formidine aluntur.' Sic infra
vs. 1257. H. e. bona ez parte : maxi-
ma pars. Sic etiam Cicero ioqnitur
Offic, lib. VII. *Maximam partem
ad injnriam faciendam aggrediuntur
noonnlii.'
1250 Pnetereajam paaterj ^pc.] Post-
qaam Poeta tragicam urbis Athena-
rnm conditionem ob ocolos posuit,
his 20. vss. inducit modo in scenam
armentarios, pastores, et colonos, qni
saevissima peste sancil,canctaruin re-
rum egeni, consilii prsesertim inopea,
manns dabant, angustaque casa con-
clusi, catervatim moriebantnr, fame
Ineque confecti. Quid atrocius, quid
horrendum magis excogitari potest f
Pars etiam confugiebat in nrbem mor-
bo languida : pars in viis morbo lan-
gnida jacebat nndata vestibus, ulce-
ribns plena, &c.
ilnii«ittori«s] Qai pneest armentia,
ut bobnlcns.
1251 Et robuttuB Uem, tfc.] Hic vs.
positos fuit V. 981.
846
T. LUCRETII CARI
Languebat ; penitasque casa contrusa jacebant
Corpora, paupertate et morbo dedita morti
Exanimis pueris super exanimata parentnm
Corpora non numquam posses retroque videre 1255
Matribus et patribus gnatos super edere vitam.
Nec minumam partem ex agris moeros is in urbem
Confluxit ; languens quem contulit agricolarum
Copia : conveniens ex omni morbida parte,
Omnia condebant loca, tectaque ; quod magis destns 1260
torpebtmt; et corpora eonjecta intu» tn tugwna ttemtbwUwr^ reddita teto pr^
morho et egettate. Potsee centere aUquando nufrtua eorpora parentum tupra natoe
mortuoi ; et contra, puero» reddere vUam eupra genitores et genitrices» JNee me-
diocre nuUum convenU partim rure in eimtatem, quod languida mMUitudo eohnum
attuUtf eoneurren» languem ex ommi parte. RepUbant euncta Utca et cQDctaii do-
Vind. V. ed. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. LanguebafU ▼al£. ca$ie edd. vnlg.— 1268
tradita P. V. ed. Th. Ra. Ald. Oryph. marx.— 1264 Exanimi putri Voss. vet.
et L. B.-— 1267 Nec mhumum partun Lamb. et alii. Nec minima pare Heint. 2.
«tgria V. ed. Th. Ra. marorieid «. conj. Wakef. meerorie P. V. ed. Voss. vet. et L.
B. O. Miu. B. 1 . S. Cant. Ferr. Tli. Ra. Ald. agrorie Vind. Vind. fr. Voss. marg.
Delpb.— 1268 ConduxUV. marg. 1. Uiguen»y. ed. Th. Ra.—- 1259 parti Hav.
Bip.-^1260 eondiebant Voss, vet. Vind. fr. eompUbant Vind, et edd. vulg. teeti»
P. Ald. tectaVmd.V, ed. O. Mub. B. 1. 3. Ferr. Th. Ra. quoque Vind. V. ed.
Mus. B. S. quoque etO.eo Vind. fr. a»tum Bodl. mage »o» tum Lamb. et alii.
NOT/E
1262 Ca»a [cam\ eoniru»d\ In casis
conjecta, coarctata*
1264 Exammi» pueri» ^uperl Ana-
strophe ; pro, snper exanimis pneris.
Sic vs. 1266. ' matribuf et patribus
snper/ pro snpes matribns et patri-
bos.
1267 diunmam \mnimum\ . • tfgro-
rts] Minimns aegror, mediocre malnm.
Ita Lamb. At Parens et quidam
alii, mtiiiiiuim partem ; vernm potins
aitnMui par» esset legendnm. Ubi
enim nominativus verbi eonftuxU 7 Sic
Tbucydides : ' non parnm stragis tam
ingenti cladi accessisse iis, qni undi-
qne hostes fugientes in urbem con-
flnebant. Cum enim tantns esset
eorom nnmerns, nt donios non suffi-
cerent, in casnJis ac tugnrlis babitare
coacti sunt, qui, cum ob anni tempus
(aestns enim erat) nimio calore pro-
pemodum deflagrarent|tpso sestn ron-
fecti, alii snper aliis expirabant.'
Partemlpartim'] Ila plemmqueauc-
tores bona» Latinltatis nsnrpant banc
vocem simpliciter, et semel; signiG-
cat enim ' aliqua ex parte.' Sic Cicero
in Verr. ' statiiSB in locis pnblicis po-
sttae, partim etiam in aedibus sacris.'
Sic Lncretius passlm, v. g. v. 597.
* £t partim plano scatere atque emm-
pere campo.'
1268 <hem'] Snpp. «grorem.
1260 Cand^t [complebant] Lamb.
bene,nt pateL Pareus vero eondebant^
h. e. tegebant.
Qicod [9110] magi» oifn] Ita legen-
dnm est,ut patet ex Thncydide, qnem
hic imitatns est Lncretius. Sic an-
tem jam citatus Thucydides : * ipto
DE RBRUM NA^TURA LIB. VI. 847
Confcrto sltu accrvatim Mors adcamulabat.
Multa, siti prostrata, viam per> proque voluta,
Corpora, silanos ad aquarum structaj jacebaQt^
Interclusa anima nimia ab dulcedine aquarum :
Multaque per populi passim loca prompta, viasque, 1265
Languida semianimo cum corpore membra videres,
Horrida pcedorci et pannis cooperta» perire
Corporis inluvie : pellis super ossibus una,
Visceribus tetris prope jam, sordique, sepulta.
Omnia, denique, sancta Deum delubra replerat 1270
mo9 ; unde fiebat ot eo magie moirs eongereret eo$ adeo swnmatim peremUes scili-
ret niffito caiore, Plmra eorpora Jacentia et proetrata per semitae^ et pracumben-
fta ad aqwtrum tubos recumbebant gpiritu intercbuo ab tsimia eupidHate aquar,
Et eemeree etiam pluree artue ubique pontoe in aperto per publica ioca plebte^ et
per eemitaSf languidoe, eorpore tune eemimortuOf horrenies fatorCf et velatos pannie
laeeris interire prolmio corporis; nniea cutis erat iis^ ouper oȤa, qam Jamfere
sepuUa erat etiam eordibuo et squaUdis uleeribuM, Tandem mor$ impUierat au-
^*^***^*^***
—1261 Conferto »iU V. ed. Th. Ra. Jnfertoe ita P. Ald. Co^fectos iia Hay.
Delph. Sns. Co^fertoe iia reliqni. — 1262 praterque volnta V. marg. 1. — 1263
euUanoB Miu. B. 1. eic amneiB P. aieano» Miis. B. S. eie amnis Heias. 2. atructa
Walief. ex conj. strata reliqui. tacebant Vind. Vind. fr. Mus. B. S. Cant. — 1264
tnvta pro ittnia Vind. a^ikit edd. vnlg. — 1266 «etfiaNtmo Vind. Vind. fr. semanimo
Cant. cicifi ojitina V. ed. Th. Ra. vtret pro videres Vind. tum eorpore edd. vulff.
—1267 pedere Vind. putere Mns. B. 1. eoapta V. ed. Th. Ra.— 1268 tma V.
marg. 1. — 1260 Ulceribus Vind. et edd. vnlg. eaeu» pro tetrisX. ed. Tb. Ra.
aorde Vind. V. ed. O. Vind. fr. Mus. B. 1. S. Cant. Ferr. Th. Ra. Ald. sordei'
que sepultis Heins. 2. sordeque sepultis Oif. Par. Orypb. Nard. Baa. cordique
ifputta Delph. Bas. marg. — 1270 diois V. marg. 1. replebat Mns. B. S. — 1271
NOT-ffi
«stu confecti alii snper aliis expira- H. e. in promtu et apetto posita et
bant.' Lambinns legit : quo mage eos jacentia. (snpp. corpora,) per loca
tum, publica populi.
1261 Cot^ectosl Ita legendum pari- 1260 Visceribus \lJlceribus\ Lamb.
ter ex Thucydide citato. Lambinus bene : Pareus, Visceribu».
vero eof^ertos. Sej^uUa'] Lambin. bene, supp. pellis,
1262 Ftam per"] Anastrophe, pro quae terris nlceribus plena, et qnasl
per viam. sepuUa erat Parens sepuUis, snpp.
Proque voluta'] Tmesis, provolnta- visceribus.
que. Sic ii. 460. 1270 Omnta, dentgae, ^.] His 6. vts.
126S SUanos'] Tuboa, fistulas, aqnae ait ita tunc dura Atheniensibus im-
ductnsy fontes scatnrientes. perasse necessitatem, nt ^ditni arK
1264 Interelusa anima, i^c,] Interdu- mitterent in templo mnltitndinem ad-
so et extincto spirltu pne nlmia aqua- ventantium hospitum, qui tabemacn-
rnm cupiditate. la exstruxerint sibi et famili», et
1265 Per popuU passim loca prompta] pecndihiis forsan, q^uas secum addnx-
848
T. LUCRETIf GARI
Corporibus Mors exanimis, onerataque passim
Cuncta cadaveribns coelestum templa manebant ;
Hospitibus loca quae conplerant aadituentes.
Nec jam religio Divom, neque numina, magni
Pendebantur enim : pracsens dolor exsuperabat.
Nec mos ille sepulturae remanebat in urbe,
Quo pius hic populus semper consuerat bumari :
1275
gvsfa iempla Decrum corporUfus morinis, et omnet ade$ eacne Deorvm eraut M-
que etrata cadaverilnu ; qua loca itditui repleramt hoepUibus, Neque emm tuuc
cuUua nec poterUia Deorum mag^i habebantur: malum quippe prasene vincebat,
Neque ritus iUe sepuUur^e reatabat in cimtatej quo antea pd^MS iUe eoUtue erat
oneraiqueV. ed.--1273 plana Vind. fr. manebatVind, V. ed. Th. Ra. manebU
Yind. fr.~1278 adit euntee Mtts. B. 8. «dtt . . . Vind.— 1874 deum V. ed. Ferr.
Th. Ra.— 127$ Pendebatur Vind. V. ed. Bodl. Vofls. L. B. Cant. Nard. lli. Rn.
PendebantetenimHeim.2.—im Qmo Vom. vet.Vind. fr. Delpb. UtP.O.
Oif. Par. Gryph. Nard. Bas. Hav. Huc Vind. V. ed. Ferr. Th. Ra. Bodl. Voss.
L. B. Mus. B. 8. Cant. Hic Mos. B. 1. piui P. Vind. V. ed. Bodl. Vos*. L. B.
NOT.«
erant. Magno sane pericnlo et con-
temtn religionis, qnem summa indux-
erat desperatio salutis. Sic lliucy-
dtdes : * £t teropla, in qoibus taber-
nacnla conRtruxerant, mortuls erant
pleua, qui ibidem moriebantur ; prs-
ter modnm enim saeviente malo, homi-
nea non habentes quid agerent, in
eam raentem versi sunt, nt sacra
sanctaqne omnia pariternegligerent.'
Deum] Deorum.
1272 CcBlestum] Deornm.
1278 JEdituentes] Janitores et porti-
tores eedium et teraplortim. ^ditu-
U8 enim vel editnens, dicitnr quasi
sdis tuitor.
1275 Enim'] Hec particula in 6ne
periodi posita est. Quanquam Pa-
reus putat debere poni in initio peri-
odi sequentis, pro etenim : unde pr«-
figit duo puncta ante illam, sic ' enim
praesens/ &c.
1276 Nec moa Vle sepuUur^B^S^,'] His
9. vss. nltimis docet Poeta non sat
fuisse Atheniensibns, quod sacras
aede$ cadaveribus temeraAsent, sed
quod * leges etiam sepulcrorom per*
turbaverint^qnibnsantea otebantur,
sepclirentqne ut quisqne poterat/ ut
ait Thncydides. Leges autem et mo-
res, quibns ntebantur olim Atheni-
enses, in sepeliendiscorporibns, nonc
tlbi breviter referemus ez Nardii
animadversiooe p. 880. Officiosissi-
mi enim in mortuos praedicantnr A*
thenienses unanimi omnium ^ncto-
mm consensu. Si qnis bello interem-
tos sepelire neglexerat, morte mulc*
tabatur. In tantnm excreverat oHm
apud eos pompa funernm, ut legibns
eam cohibere fnertt coactns Solon.
Verum tempestate pestis nuUa est
ratiofunernm servata. SicThncydi-
des : ' Et multi ad impndentia sepnU
cra animum converternnt, peuuria
necessariomm, quod jani freqnentes
sibi domestici ante occubuissent. lu
alienas enim pyras alii antevertentes,
et qui exstraxerant, et iraponentes
Buum mortnum accendebant ignem ;
alii, dum cremaretur, alterum suum
ipsi cadaver injicientes, qnod ferc-
bant, abiere.'
1277 Pius [priut] Alii pias.
DB RBRUM NATURA LIB. VI.
849
Pertarbatas enim totas repedabat^ et unas
Qaisqae saam pro re consortem mcestas humabat.
Multaqae vi subita paupertas horrida suasit :
Namque suos consangaineos aliena rogoram
Insaper exstructa ingenti clamore locabaDt,
Sabdebantque faces ; multo cum sanguine ssepe
Ri&antes potias, quam corpora desererentur*
1280
inkMmari ; namque Mu» confiuu ftir5aAa/«r, ei «iiiMgNUfM irUiii inkumabai tUMm
aocium' pro mribut sais. Ei vioiaUia, tubUuuui, et korrmuUi tgttiait peroaatU
bene m;uUa ; etenim pomebant umgna cam voc^eraiioue ouo$ a/bu» ei eognaioi
ouper aUeuo» rogo» »irueto»y ei »uSiciebani lampada»^ pUrumque ceriante» pJurimo
cum »anguine effuso, antefuam corpora relin<fuereitiur.
Cant. priu» Voas. vet. O. Vtnd. fr. Mns. B. 1. 8. Delpli.-~1878 Deeit O»
repedabat P. V. ed. Voss. L. B. Mus. B. 1. 3. Ferr.Th. Ra. Ald. Oryph. Nard.
trepidabat edd. vulg. repedebai Bodl. — 1279 pro rem Vind. Vind. fr. pra re V»
ed. Th. Ra. euamproiem Mus. B. 1. conoortem pro re Cant. cognatum P. Ald.
Oryph. marg. complorem» Mm. B. S. et exploran» ia marg. deest voeab. VhmI.
V. ed. Ferr. Th. Ra. Vind. fr. Miw. B. 1.— 1S80 vi Wakef. «u P. Qav. Delpl^
Ald. Bip. re» O. Cant. V. marg. 1. vocula deeat Vind* V. ed. Ferr. Th. Ra.
Vind. fr. Mus. B. 1. 8. ^ deest Voss. vet. et L. B. »uhita ei Mns. B. 8.— 1288
inaenfcia Crpech.— 1288 Subdebant fauce» VinA, V . ed. Mos. B. 8. Th. Ra.
Sudabaui /auce» O. Mos. B. 1. Subdebantque /aa<f« Vind. fr. SuadebatUquefyte»
Cant. fa£ei» edd. vulg.—1284 fteraaifi Mpa. B, 1. dKterrentur P. Ald. 4ifereutv
V. ed. Tb. Ra. Bodl. de»erreuiur\. marg. 1. Ferr»
NOT^
1279 Pro re] Pro viribnx, pro opi-
\m»y pront quisqne poterat.
1281 Aliena rogorum exeirucia] Alie-
nos rogos exatrnctos. Sic alibi passim
* strata viarnm/ * clanta domornm/
&c. pro Btratae vis, claus» domuSi
&c HeUenismos est.
1284 Rixauie» potiu», ^rc] Sic pr»*
dare Ovidins Lucretinm imttatns et
Tbiieydidem : * Ante sacros vidi pro-
jecta cadavera postes: Ante ipsaSy ^no
mun foret lovidiosior, aras. Pars
iaqAco dandaot, mortisqoe
timorem Morte fng^t ; Qltroqne vo*
cant venientja fata. Corpora missa
neci nollis de more fernntur Funeri-
bus; neqne enim capiebant funera
portflp» Ant inhnmata premqntterras^
aut dantur in altos Indotata rogos :
etjam reverentia nnllaest. Deqne
rogis pngnant, alientsqae ignibns ar-
dent. Qni larryntent, desnot; fndelle*
tseqne vagantHr N«tommqae TinHii-
qae animaei javemiaM|iie seiiomqiie c
Mec locns in tttaMilos, iiee saficU arv
bor in ig»es.'
Delph. et Var, Oa».
Lucret.
8 H
ANIMADVERSIO
JOANNIS NARDII
DE FUNERIBUS ATHENIENSIUM,
AssvKT Athenienses, ^iinde humanitas, doctrina, religio, froges, jura, leges ort«
ntqne in omnes terras distributte putantnr, ^ ' £t recreaverunt Titani, legesque rogi'*
rant,' Ijucretio Auetore : quibus tamen nil antiquius, aut religiosius fuisne ▼idetor,
qnam justa mortuis persolTere, iis pnesertim qui fortiter pro patria pugnando ccd*
dissent* <^Quapropter gravissime olim in transgreasores animad verterunt, ' decemquv
imperatores suos, et qnidem a pulcberrima victoria Tenientes, capitaii judicio ex-
ceptos necarunt, quod militnm corpora, lioet sfleritia maris inlerpeUante, sepultnr»
mandare non potuissent, sed in fluctus necessitate adacti projecissent.' ^autior
Chabiias Atheniensis, maritimarum copiarum dux, profligatisad Naxon,inque fbgam
Tersis LacedsBmoniis, totus fuit in legendis suorum, qui ceciderant, cadaTeribus, me-
tnens populi snperstitionem : cum tamen, nisi cnnctatus, facile uniTersam.hostfaua
classem delevisset. £t Nicias, egregius Atheniensium imperator, jussit uniTerBum
exerdtum subsistere, ut duos tantum peremtos milites sepultunp. mandaret. Majos
est, quod refert ^lsocrates de Adrasto Argi Rcge ; hic enim| ab expeditione adTersuf
Thebanos infortunatus, cum eos, qui in Thebano bello mortui eraot, redpere non
possety Athenienses, Theseumque rogaTit, ut communi infortnnio opituIaretnr« ncc
despiceret eos, qui, in bello desiderati, Fonere et pompa caruere, nec Tcterem aon-
snetndinem, patriasque Tiolandas indicans. Verum neque spe soa frustrati fuere*
Soioepto namqoe bello pro his, qui mortero oppetierant adfeitus Tbebanos, inpag-
namnt illos, coegemntqne, ut defonctos Tita justo Foneri sepnltnneqne reddenBnt*
Minos me moret Cimonis pietas, qui, ut Miltiadem parentem humaret, ipso TincuU
patema induit. Hanc vero pietatem non in eos tantum erogabant, qui piopii*
sangoine publicss secniitati litaTorant, Teram et in contribules, nolliusqoe pfetii
homines, quorum propinquos cogere poterat Demarchus, Tel cnm populo tandeia
NOT^
* Cic orat pro Flac. Max. lib. iz. c 8.
* Lucr. lib. VI, d Diod. Sic. Bibl. 1. xr.
* Xenoph. I. p. Rcrom Grec. Val. • In Panegyr. ct alibi.
DU FUNBRIBU8 ATHBNIENSIUM. 851
Qle pttdsei de suoata fnnerU, ila ut eadem die efferretur, Becus vero grtyiter mulcta-
batur. ■Celebrant Piststratum historie, referente Eustathio, quod comites seniper
faabuerit duos tresve geruios pecuniarum, quas aliena in funera impenderet. Sus-
tollitur necnon ^Cimonis pietas in complures pauperes raortuos, qui unde efiferrentur
cnm non reliqoissent, sno saratu eztulity ^saque Thesei insuper, magno studio
conquisita, reportavit tandem Athenas. ^Neque pneterea ignorare fas est insigne
jpietatis officinm, quod jubebat Attica Lex, si quando insepultnm hominis ignoti
cadaver forte occurrisset ; terram «namqoe injiceve saltem debebat viator in os de»
foncti» illudqoe ter mann plena, pro sepuitara, cujus prsestandfls tunc non erat facul-
Cas. Deinde ita receptas hic 'inos et veluti necessarios, ut requireretur etiam a
properante: quod nisi fecisset, videbalor esse ffe&ecrabilis. Non ^glebam vero
jaciebont in mortuos» sed X"'^» ^ ^* ^cun solutam : quod quidem officinm dice-
bant '^m/SdXXcur t^f sen ^nivt» ««\^Miy, veriti, forsan, gravem defuncto futuram, si
jolida atqoe compacta. Hsbc de pietate Atheniensium in defunctos. De funebri-
bas vero illorum ritibos illustriora qucedam tantum seligam, veritus lectoris tsBdium
atque suspicionem in le obscorissima. Qnapropter duces sequar melioris notsB
anctores, ne vaciUet fides, improbeturve nostrum florilegium. £rit vero decum*
beotis exitns institutss orationis exordium. Ut enim suprenuun sibi illuzisse diera
Sntellexerat segrotans, detracto sibi *annulo» cariori prasbebat ; qnod fecisse Alezan-
dium memorant historicL Hinc postremis illis prolatis verbis, "■< Vive, ac Vale/
animam eKhalabat in coraplezo et osculo dilecti. "Os nanique credebant januara
ease anime» quam fiigientem apposito nitebantur ezcipere hiatu. Sic Antigone
apnd Eurip. in Phosnus. ' O amantlsume« qnin et os tuum applicabo ori :' cujus
ibrsan exemplo et Anna apud Virgilium, ^ et extremus si quis super halitus errat,
Ore legam :' et PLivia apud Albinovanom, ' Sospite te saltem moriar Nero : to mea
condas Lonuna, et ezcipias hanc animam ore pio.' Quapropter senilem aniroam ia
^primis labris haberi, vel in primo ore, paicenia erat Bome consoeta» nobisque
vemacula illa, non infvequens, ' Animam dentibos detinere/ ne avolet, scilicet, a
mooogrammis atque depontanis. Hanc vero credolitatem GrsBCiii in aos derivavit*
Nam et Arutotelet 'literaram monomentis tradidit, vitsB protasira inspiratio&e«
catastiopben expiratione circumscribi. Venun Livia nostre vota suggerunt nobis
ct aliad in morieatem ofBcium, quod Grseci jca^cupciV roirs i^BoXfulbtf lAtini condeie
vel tegere oculos dixere. Is enim, *qui affinitate aut amore reiiquos anteibat, pai*
pebras dedncebat inconctanter. ^ln supremum enim spectari oculos ab homin»
nefjBs ezistimabant* Quanti vero facerent, qood dizimus, pietatis specimen, videre
NOTiE
* In com. IL ad calcem* * Diod. Kc Val. Max. 1. v:i. in fin.
i> ^mil. Prob. ■ Servias v. .£n.
« Plutarch. in Vita. " Aristaenetus I. zi. £pist 7. et 9. Pla-
^ Demosthenes advers. SCacartat. to carmin. in Agathon*
• iEIian. I. ▼. Var. Hist Phodlides. <> Virg. iv. /Eneid.
Moschns. Sophocles. Acron. P In Epicedio. '
' Hor. Od. 28. 1. 1. Quint DecU 5. <i Seneca in Ep. SO. Senec. Tragced*
t Sophocl. Scholiast in Antig. in Herc Fur.
*> EusUt Sophod. 1. c* ^ Lib. de Insp. et Besp.
' ^lian. I. c " Eurip. in Phcen.
k Sophocles L c * Plin. L xi. c. S7.
652 NARDII ANIMADTERSfO
ert "passim Apud daros "aDctores* Dum hec aguntor sfduli aotafilei elttB rM
propriuqiie nomine vita jaro orbatum bcompeHabant, atqne confettaa nuigiio ejnlaCa
et facrjmts defuncti ruebant in amplexos. Nara, ut babet ^AIcinottS, qui, puenti*
bus mortuis, nnlk) dulore tangitur, caret animi motu. Aderant ei oondicto muIivfM
corporis curatrices, qufe calentis adhoc mortni os ooraponebant. Quanqnam Crilo
decedenti Socrati officiom prestiterit, ezclusis a daronato nnlieribos, ne JacryoMa
tnrbarent infractum aniraom. Hinc membra nstiqua ^irigebant, mox illom calidn
«lavabant : sok^t namqoe pteraroqoe (ut ilie dicehat) ▼italis spiritiis excloaus potairi*
et faomines fallere, propterea mortui catida lavabantur. Ungebant tandeni, ai liber
Htque ingenuuii : serviif naroque intefdlcta ent unctora ex Solonia lege. Modaai
ille statnit et iacrymis, verum pubficia magis quam privatis. Qoin ipae 'Solon
nmisso filio flebat. £t cum dixisset qnidam, nihil eum proiicere Aendo, propter
boc ipsum flere se dixit £t vero ff* Quis matten, nial mentis inops, in finere nati
Here vetet V ubi prsesertira snpra genoa nMBrentis lotam uDctnnqae voiJocabaiil^
^nem illa medio greinio excipiens, fovensqoe sinu tieroenti frigida membniy qtlen»
didlssime tandem suis manibus ^vestiebat. '/''Wiieni bec a Romanis jureac roerito
dicebatur, ad qnani plentssitno jure funus nniversum, jaetura, dolorqne pcrrine»
Iwnt : licet non ignorem Lege xtx. Tab. cautnm ease olim, ne cttlo tacti supM
genua tollerentur, aut justa '^cotisneta illis fierent, sacros rali, docente Gffaoiai» dlg*
Dosque divinis honoribus, qna de re superius. Unea emt ▼ettb, qoa operiebatur
defunctus, atque subtilis, desuper vero alba : ^:ujus in texturain delnsis *pnicisy
integros impendit annos plures casta Penelope, rimuians reduci suo Uljssi parare
funereum araiculum. In castris voro Gnecomm ad Trojaranerao sucoensuit Hippo-
darois, et Diomedese, quam perdite Patrockis, dum vixit, amabat : Ihb namqtte, ot
habet Dictys <K3retensis, funus omaruvt decore omni prctios» vestis. Nec du)»ito
^in Athfniensibus, procedente tempore, laxatisque moribas, smntaoBB fnerint ift
«su. Obserro naraque oblatam Socrati extremo vita in agone <^itidam v«item
«t pallium ab Apollodoro ; lotom vero PPhiloclem, AtheniensiumgPreetCfrem,
sptendidaqne fnduturo chlamjde, impavidum victoris Ljsaudri capitale subiiase
jndicium. Certum illud est tedfmisse roottnos corona ex oleastro 4et vittis ; ex
«dino prsBterea, seu apio, quod Dares tradidit in lib. de certamimbos, leferente
Suida; nonnunqnara floribns >tempestivis, pallida inter iblia, nt piitOk inscrtia.
Corona vero imponi mortuo consoevit a mazinie neoessaria, ^eq^ Beiidie refeit
Phitarchus, quod, quamvia tenderetille gravitatem tueri, et rerinere animi celsitudi-
NOTiE
• Eurip. itt Hecuba, in Phceniss. Hom. k Artemid. I. ii. c. 8.
Odyss. K. lliad A. Plato in Socr. i Hom. II. X, tkau si i. de Leg. Arte-
^ Servius i v. ^n. Propcrt. iv. Eleg. 6. mid. I. ii. c. S. et lib. i v.c. t.
« De Doct. Phit. c 1«. « Hom. Odjss. &
' Eurip. in Hipp. in Medea. Pct. Vict. » Lib. ni.
1. IV. Var. lect. c. 30. • Mihu. Vaj. Hist. cap. M. IHog.
• £urip. in Hecuba, in Phmmss. Hom. Laert. in Vita.
Jl. n. Odyss. x xi v, SocraU apnd Plat in P PUit. in Lysan.
Phied. PJut in vita Sol. Cic. i. de Leg. q Eurip. in Ph<enis8. in Here. Furent.
' Stobans s«r. f76. Chion. in Eplst. ad Piat. Artenid. I. iv.
ff Ovid. de Remed. Amor. c. 49.
^ Lucian. de Luctu. Herod. rousa 5. ' Lucian. de Luctu.
' Plin. i. XI. c 46. Servius in Ecl. 6.
DB PCJNBRIBU8 ATHBNIBNSIUM. 853
I» fimcUis tameii lazant doiori htbetiai tuiic» cum coronam mgererei filio Paralo
#itncto« Nauliun «postremo defancti in oe impo8ui6aey qood ^uiydK^ patria voce
4ioebant, et leapmUifTa, Ucet consueviate Atticoa affirmet ^Aristophaals expositor
biaos obolos in oia mortaorum ingerere. Curatus sic defonctus pro arbitrio iatus
coUocabalor, iadultu legis a Solone late, qua tamen caTebatur, ut ante Jucem
effsrretur postridie collocationis. Obsoleverat ilia jam tempore Demetrii Phalerei^
nec feoentata forsan evicit, quominus Romano more per septem «integros diea
domi custodiretur, 'acerraqne Fario tby miamate redolens illius ad pedcs institueretor.
Qoandoquidem *!eniebatur lugenliom dolor diotoma extincti prvsentia, sensimque
assoesoebat animus peidite amantiom supremo discessui* Hinc £ictum ut Greci ad
Tiojaro nonnbi exacta decima-septima die rogo dederint Achilleom CAdaver. Vi«
liasima credo senritia prsstitisse pollinctores, qoos Grasci ^Kwrtiyt^af et Mipe-
0AKTms nuncnpabant, bos vero adeo abominabantur, ut domicilio ttri>is illos aiceraat»
f Demadea certe Athenis eum qui necessaria funeribos ▼enditabat damnavit, cnra
pmbasset magnum locium optasse, qood contingere illi sine roultonmi morte noa
fwterat Fonestss interim domus cemebantur indicia, Nsopressus, vas *figUnnm
veBtrosom eztra portam, aqoa lostrali plenum, qood l^l^ier Gnecoram vulgo,
Arittopfaani vero ItrrpaKsr : aqoa Tcro ex alla dom&erat allata, H^ma insoper de»
Amcti appensa prirao in limine portie, ne qois improdena polloeretor domom iogxe-
dicBs. Veriairaile prorsos est Graecas matronas, depositis tonc deUcatioribus vesti*
bbs,- 'atratas loxisse, nonnonquam et albis "amictas, super vero qoadris, Grseco
nore, mundo tamcn muliebri universo despecto, conctoqne penitus neglecto omatn.
Vestis vcro genos tfidnow dicebatur, es decreto Solonis. Sedebant UIsb «qualidse,
nierentesqae coronabant thoram, cui assidebat Bcapolaris costos, it, eave nempe,
4)«e defoncto proxima : cari insuper drcumstabant ^socii, et ancUlas hoa otioss»*
4\nm logentibus Pooraroodabant lacrymas, stantesqne deformabant ^corpos polchram
^mambas pectus freqnenter percutientes, de quo rito mox uberiua. £xtorquebat sra«
vus inteiea dolor a segniori sexo pnecocem capilloram divulsionem. *Hi aamqne,
«X ooadicto, nonnisi ad pj[ram tumolorove deponebantur. Vetus qoin etiam mos
cnt ia loctn ^npeicifia nudaii, singulaqoe prsBstare qoss tsKtium vitse animiqoe
angorem testarentur. Vix credam cibum, illomque vilem, gustaMC, neque inverisi*
mile est, atros tunc "calioes mensis appositos, qood Roroae erat consnetum, et ex
PoUentina terra conficiebantnr. Horam unos visitur adhuc integer in nostro Museo.
NOTiE
* Soidas. Theoc in Epitaph. Adon.
^ In Ranis. ^ Pl. xii. de Leg. Artemld. 1. ii. c. t.
c Servios in v. .^eid. AstraropejchQS.
^ Festos. " Petr. Arbiter in Ephes.
* Odyss. XXIV. o Hom. II. xxviii.
f P. Vict lib. XI. Var. Lect. c. 7. Lil. p P. Arbiter I. c
Gjrald. 4 Calab. I. iii.
ff Senec. Ub. vi. de Benef. ' Hom. 1. xi. 19.
^ Asclepiades. ■ Sophoc. in Ajac
' PoUox lib. VIII. Suidas. ' Artem. 1. 1. c i7.
k Eurip. in Alcest. in SoppL <* Mardal. I. xxv. Epigr. 107. Ear. ia
1 Eurip. in Iphig. in Aulid. Moschos IVoad.
ia Epitaplk Bion. Artemid. U lU. c 3.
854
NARDIl ANIMADVBRSIO
Ut rero septimas mstaBiat dies, collocabatar ■ necessariia. *' Beatalns alto Coarpo*
«itus lecto, crassisque lotatus amomis/ et, qaod non sine roysterio, ' In portanr
rigidos calces extendit.' Ita enim i^coraponantor mortoi ad significandnm nonqoanr
deinde ad domom retersaros : sat bene ille, sed elegantios noster. Nam ritu na-
taras <^:apite homioem ^gni mos est, pcdibos efferri. £t Teio coUocationes ^idctroo
fiebant, ut cemeretar mortuns, ecqoa ei vis allata. Indulgebat tamen lex Attica,
nt mortoos collocaretar in *aBdibos ad Ubitam. Fonera freqaentissime nihilominos
ponebantor in 'Vestibnlo, pedibos ad janoam Tersis : qoi mos et nostris bodie
faroiliaris. Utinam abstinuissent a ridicula Tanitate abigendi Snrascas, officiose
Tbetidis sedocti forsan exemplo. Meminit praterea *>Socrates apud Platonem
antiqQe legis Attics circa Infertas Berrat», ut non prios eflferretnr cadaver, quam
hostias jugolassent, in defuncti, nt reor, expiationem. £t quoniam de legibns in-
cidit sermo, haud differam Hippiae Tyranni sanctionem prodocere, qua jubebat,
Rferente 'Aristotele, nt sacerdoti Minervs, que est tn arce, in singulos mortnos
duos hordei sextarios, totidem fromenti, itemqoe obolum penderent. His explebatni
domesticos loctos, primaqoe foneris pafs, coi soccedebat inconctanter et altenu
Antelocanb horis, ex ^lonis lege, seu Demetrii Phaierei, qood placnit nrullio,
pneserttm si morte immatora quis foisset peremtos >b(*HMEPA:} 'APnATHN,
' diei raptom/ scilicet, appellabant, tanqoam non expirasset, scd amoris destderio
laptos esset, vel qoasi intolerandura esset selero hojosmodi malom intueri, dicunt
likM diem rapuisse^) efferebatur defunctus, longo ordine prsecedentibos ^facibiis,
quarura fulgore discutiebantor tettebra : quanquam <*hasta in funere vi peremto«
mm pFBeferebator. Comitabantor raucisonaB Ptube, pr»sertim si vir «miUtaris,
deqoe BepobUca optime meritus, et 'publico sumtUi qood erat in naore» sepeUic->
tor, hisqoe convocabatur popolos. Soccedebant *rv/t/la«Xai, hoc est, siticaies
itiflantes fonebres tibias, qoas ^yefypULt Gred motoata voce a Phoenicibus "dixeie»
lamentabilem sonum Lydio 'modo exprimentes, incitamentnm profecto meroede
condoctarom molierom ad mortoom deflendom, qaas yao^urrai Opfymif GraMis, puta
'simolatrices planctos, et Principes, non doloris ; Romanis, *Pn£fic8B. Harom Co«
ryphasa *^'Ii|\cfi((rrpui a cantionis getiere, qood 'I^^ vei ^ldXtfunf «Graeci dixere^
NOT/E
• Pers, Satir. iii. Hom. II. H.
>> Schol. Hom. in Iliad.
« Plin. 1. VII. c. d.
* Jol. POUOX 1. VIII.
* Deroosth. in Macartatum.
' Hesychias.
ff Iliad. VIII,
^ In Minoe.
' (£conom.
^ Demosth. in Orat.
* II. de Leg.
« Eostath. Odys. E.
^ Plat. an seni R. P. Meleager. .
• J. PoIIux I. viii. c. 7.
^ Hyginus c. 174. Scholiast. Theocr.
4 Tertol. de Coron. Mflitom.
^ Thucyd. I. ii. Diog. Laert. 1. ix. in
Democr.
* Gal. lib. IX. de Sympt« cau«
' Hesychius.
■ Athcnae. 4. Deipnosoph. Eustath. in
Hom. II. %,
* Aristoxen. in i. Musicas» ex Plutar.
y LucJan. de Luctu. Plato in Minoe.
*Servius ix. i£neid.
* Festus. Lucilius Satir. xxii. PlauL in
Frivolaria, in Truculento. Nevios in
Creto.
^ Hesychius. Suidas.
^ Apoilon. L. Suidas in T.
PB FUMBRIBUS ATHBNIBN81UM. 8fi5
Lalini ^Leamm, Xouiimi, atque ^M^rtitaUa, «^Nsnia interim ambigente, 'Ciceronii
indicio, vel iis nolentibus, qui Gnecos in Gracalos deformant. Jungebantur mer*
cenariis ^onsanguine» defuncti yirgines, atqae matronaB, ^passis crinibus, ffpul«
▼ere ac cinere conspersis, ^nudato Tulta, et ^pectore ^tundentes ubera, ilaniantet
faciem, "uiulantes singaln magis, quam ejulanles. Sed prestat funebris ritus,
«dhut in Gnsda superstitis, auritum oculatumque inducere ■testem* ' Duimt
etiam in hunc diem raortuos deflendi apud Christianos consoetadoy ab antiqua illa
lugnbri Ethnicorum ejalatione originem ducens. Brat autem hic olim Ethnicoram
mosy at defunctos multos dies deflerent : quem morem a majoiibos suu acceptum
Grmcia retinet. Ubique etenim quadam consuetadine promiscua» cam quispiam e
fiuniliat Are maritus, siye affinu, quem illi debcant de moie logeie, moritur, detecto
capite et lacie, in puhlicum prodeantes mulieies urbem circumlostrant capillis
passis, sinuque denadato, ingentes ejulatus et ululatus emittenCes. Coroas quoqucy
et genas lacerantes, et extensis manibus, cum dextn, tum sinistra» supra mammas
iiercutinnt Dcztra antem mana partem sinistram, sinistra Tero dextram unguibos
diianiant Comam quoqne eodem modo, ita ut dextra manns sinislrum latus, sinis-
Ira deztrum trahendo dilaceret £t nanc genas per Tioes scarificando, nanc pectus
peccntiendo, nunc crines trahendo, luctum peragunt, Qui quidem lugendi mos mu»
iieribus tantom, cnjuscuroqae generis sint, concessus est: nam viri funus non lugent*
Qoam rem ego non auditione, aut aliorura bistoria peroepi, sed svpius nuper in
multu Grsdss locis suro intuitus. Primum quidem Corcyr» ; siquidem Martio
mense 1647. cum per horam mane ante laceni jam per moltos dies strepitum atqua
multomm ejulatus audissem, quos initio canum inclusorum latratus esse credebam^
taademque, quo id cognoscerem, surrexissero, mulierumque ejulantium conventum
vidissem, magna certe sun\ adnuratione captus. Ut autem hflsc ejulatio melius
peragatur, conyentom plancturis indicere solent, locomque idoneum qusrunt, ubi
defoBCti mortem bis quotidie lugpant. Quse ▼ero ez his mulieribus vocis bonitate
reliqoas superat» et qusa altius cantat, sola cantum incipit, ▼oceque ab aliis dissona
defuncti laudes cognatis et affinibus recenset. Qood si mulier ex parentibus desit,
qnm ista prsestet, aliam mercede conducunt. Nam multsB in urbibus Gned» ma«
lieiee reperiuntur, qoa nuUa alia ez re quaestam facere solent, qoam ut mortuos de-
fleant Ita enim ad recensendas defunctorum laudes factas sunt, ut we\ nolentes ad
ejolatum provocent ; mulierum autem illa, que roelius eas recensere norit, majori
pnsmio conducitur. Beliquss autem mulieres astantes attente, quicquid canitur
aodientes, simul aspinta miscentes, eadem cum illa Toce funebrem canont cantio*
nem. Ea autem, qna plures noguium scarificatus in fitciem infizerit, et genas acrius
dilaniarit, praroium majus referre solet Magnam Tero laudem Tirg^cs ex hac
Ificiet diiaoeratione conseqaantur. Quamvis antem, ubi aliquis apud eos vita func*
NOT£
^ Plaut. in Truculento. f JX, xviii. xxiv. Eorip. in Electra.
1» Agel. 1.XTIII. c. 7. Cato. Plaut in Asin. ^ Plot in Prob. Eustath.
« Tumeb. in Animadv. Vide Jul. PoU ' Lucianus.
luc k Arthem. 1. 1. c. 43. Servius.
^ II. de Legib. i Plut in Solone.
* Lysius in defensione. Terent in Aad. "* Lucian. de Luctu.
' Lucianus. Ljcophron. Petronius in " P. BeUonius 1. n. de Medicato fu-
Epbesina. nere c 14.
efi6 NARDII ANIMADVBR8I0
UM-Ml, •fciMi Bnllate* tnnuttm KccdMl, at ila. ot impn <llii, detectK finnb
huMBduni cuiUBlei comileiitar ; non Mmcn ila mm verbennt, ungaibuiqiie gem
bOflnnl, Md illM fbnnsni 4cpalahriladiD«nin loncrecHlsDBre jursL' NninuB
Tcaligia lupsrauat •dboc in OMgna Gr«ci(, ■Bininie oblilenta Dioitaai de8udisd
rhyAmam eoasnctndine, HaiHin naam Calabrii rnilicii adhuc hBiliiRin reoenMi
enidititoiniH* alque eleguilimmua A. •Snntiirellna in lua FoHpnu, sen de Cd.
nado DefBDCto. Etliliui Ojnldni.iaperiori) •eculi decni, teatalDi nulirliieB
Ulum ejuluiii noieni, et codiu genKqne Iwwnndi, niB *t>le pencTniw in &■•
blnl*, et loto fere lAtio, M *apn Laliam. SuccDlenuun olnerra Nmiini iiojlnM
apud Jiucietinnu ^ At jam aon donu* MoipiBt K l«t*, neque nxor Optin» ; att
dulcei occuneDt oicala noli Pniipen, el tscita peclDi dalOEdiae tangnil. No*
poterlf fKtii floiEatibui eue, tuiiqae Pnnidiam, miicro uiMn (aianl) omda
■drmit Una di» infgata libi lot pramia vila.* Ad rem vetnlt ■^iniilcm Bolom
dlnm illun genaniiB laaienam, neuHni tfrtTvwiar, 'Bellha CnetcnM moaitmv, M
«■tapud Plolarelinm, baud reio inMulil, quod aeqoe olitiaaerB Veseti, wftiwrti
eodcm Bcllonio, 'a Oracii, quiboi domiunliu'. Naniqao, gt boe obitn (Uoud,
cradala antiquilai «bi pcnBurrat, ani(>ra> unguiae et lacleHliiiii undc, inq^
Scctint, ftamina, qoB mortM* pnneqnuatur, uben tuudunt, ut iac eiptimaat, canMl
aulem m laocranl, u( MDguinem cfuBdant. Cun Tero nuilma auaiiqne otdini*
coaBneiiet flBauaarum fecqnentia *d funestam domum ; caulam Ipge eit, M qM
maliet ad Ainu* *ccedenl, niii 'JMnmngniiiea, atgne iei»gen*ri». Sotilita' Damqa*
ttat cdebiita* •irarum ao ranlieram, qao lamoaUlio minueretur. Habel eniM
lactD* concuraum homjnam: quocirca tPitlacai amnlao accedeic qapaqaan vo*
Mt in fuDU* ■lionim : qun •anctio ^A^Iotelis B[*lg in uiu emt: ■ la fluwM
quoqne ce^lo* poli*iimam prodiie spoitere atbiliyilui.' NoDdum liqud, aa
pmter cognato*, el neceuario*, qui piimi in oidloe atnti, <capitei)uc Tclalo, «alier
ram ciBlum antubeat, amioi quoqoe, el lotai adeiaBt fimUiie ejui, qai anqoun fas>
ral, populn*, piBtei ladio*, mimoi, «icliimimoi, laltaton*, leirn* pnteiea luan-
miuai ei tenameDlo, Uberlos, laUiu loatonim, munonim, conHmuiD, trapmoinnlt
ceninm iraapnuin, licton* laiupei, Seoitua miniitioa, qaod ^Baraaui «ral dmHi>
Ulud luneD certnm, Atlienieaiem magtitntnm bonastaue naaDunqoam pneatanlian
ciTiam fuMra, necDon interapeitiTe officioiam penalvine quaiidaque jnsdiiunt, Et
SoloD apDd I. TRCtiem, nt «udiTit, quod ' Ciritu toio dcduccbat unireiw (oBn*
JDTciiii,' uptua smid Tbaleli* aitibu*, elitum liliuu «aulintiB cndidit. Nod dabiM
temeB hnneioi iBbjeci*M leietro amico*, alqae neccMario*, quod tai>e« aral duonra
|*Beram apud fortuaaloi bomiDea, katui,et lectic* i el iHiUt >PJuUiclius, qnod
HoiuleoBttilectum deJecti ■ papuiojUTeiieiparlaTenuit. I«stiiia TCni, aul ■Hua'
pharos, Ul OctoplianM auacupabalui, ■ nuineio bajulonim. Praccdebat faBobiit
paiii|in pei compila ciTiUtii, donec ia faro coniittetel, utii pmeeati* defuncti
• Df ConDd. Defunct. tCic. ii.dclee.
■■Ijb.ili. kAiiit.ix.elb. c, II.
■" Clc. II. de Leg. Flul. in Solaae, i &u>iath.
■> In Til. 3ol. I> UiaDTi. Haiicam, Tacitu*.
'L<,q. cit. I Piul. ID Vil*.
r. ^ "■ Hom. iTiii. II. Odji, iiu
DE FCNERtBUS ATHK-NIBNglUM. 857
kMdc* oelcteftbMktiir : qoi noc, nt tettatam' fecit •Aiuuthneiict Oratdr, ■ Solone
fuk olim nntitiitai, temporitqoe decarsu, femD, oblitcmUis, ravixit tandem integer,
co pmertim tcmpore, qoo ^Barimros, OnBaiui invadeiitcs, pfafligariiDt ad Tlicr*
mopylas* Ad anMIicom jIud dcdacta laodationc oommovebatQr ianus, pergebat*
qoc ad locom Mpaktura, qne tamen« neqoe anios modi, neqoc anlos loci sempcr
fnit, scd varia pro homlnum InstitQto atque religionc. ^Principio suos rcferebant
mortoos pfoprias ad adcs, ibiqoe illos tomalabant : hos Larcs dlcebaot, et domos
Totelafia Numioa* Tempoiis ▼cro processu, vetantibus legibus, nefas fott intra
Ufbcm bomliicm sepclirc qaa dc re exactius postbac* Duo rcro eztitisse sepultorm
geacim apod Athcaicnies, ncmo cst qoi ambigat. At mihi quidem antiqaissimam
•epaltane genos id fuiscc Tidetor, inqoit Tullios, quo apud Xenophontem Cyrui
otitir* Rcdditur cnim terre corpas, ct ita locatam, ac sitnm, quasi operimento
flMtriaobdocitar. 'Nam et Atbenis jam llle inos a Cecrope, ot aSnnt, permansit,corpas
tem Immattdi, qoam com proiimi fccerant, obdactaqoc tcrra erat, fVafdbos obscre*
baliir, atshiasi et gremium, quasi matris, mortais triboeretar ; solum autem fragibu^
CKplatom) ot vivis ledvieretor. Humationis tameo jura non iromerlto turbat com-
boctio, soaqoc exordia ad ^Herculis referet etatcm : qui Arcbeum Lvcymnl filiom
orbo paientl dnefiictnm restitoit, ut declinarat perjariuro. Observo tamen ad So-
cratis nsqoe teoipora nthimqae sepaitorm modum faissc in nsu, quod cx moiicntis
vcrbis in ' PhaBdonc apposite assequeris. Licet vero rellgione se teneri lespondcrfnt
Atheniensn S. sSntpicio, ne Marcelli cadaver intra urbem sepelirent ; movent m^
tamen roellofis notm ^Aactores roorem fuisse Orscls, vel in civitatis meditullioy
ipsoqoe foro, claros viros sepelire : 'Theseuro nobis obtrudlt Plofarchus, cujus
ossa a Clmone in soa triremi deportata, o? antes Alhenienses eximia celebritatc et
sacriftciis, sicot redoccm ipcum ad urbem exccperunt, ac media conditus est urbe
prope gymoasium, qood nonc est: qiuuiqoam non diffiteor, frequentissimam fuime
•epultaram in Ccnunico. ^ao vero Athenis numenbantur Ceramici, anus In dvi-
tate, alter extm civitatem, nbi aepdiebani cos, qui in bello cecidissent, inibiqae
funefafcs orationes habebantur, in altero etenim scorta prostabant : minim ne snpe-
rior, et bostoarias aluerit miBchas ' Spurcas ^t monumenta lupas.' Illod taroen
aniraadvertas vdim ex ■■Pausanta, non omnes in Ceramico turoulatoc, scd plurimam
lllustriom viroram partem juxta publicas vias sepulcra habuisse: primumqoc d,
qne ex Pymo dudt ad Urbem, adjoncta fuSsse, Mcnandri, Diopithis filii, et Ea«
ripidis : In Coriispiielerca ipsis extra orbem, et in viis passiro Deonim templa,
heroom, et hominum faisse sepiilcra, inter qun primum oblinet jore locom
Thrasyboli Lyd filii, Peridis insupcr, Chabriie, Phorniionis, Cononis deinde, et
Hrootbel. Atqui tumnlus " Aristidis exlat in Portu Phaleri, quero ei, cum ne
sumtum quldero funeris reKquisset, poblk.-e ferunt fisctum. Ent etiam suum onmi*
NOT/E
• Apud Plut. in Vita Solonis. vi. adv. G.
^ Plato in Mmoe. Servius v. i£n. ^ Li Vita.
^ Plat I. c. ^ Suidas in K. Demosthenes. Philoet.
• Cic. II. de Lcfl^ I. i. dc Vita Sophist. Clem. Alex. Stroo
• Andron. Hist, Eustalh. II. A. math. V. Scbol. Aristo(A. in Equit.
' Platu in PhsBd. i Martial. lib. i. Epigram.
r C. Serv. Sulp. in Epist. ad Cic. ^ In Atticis.
k Paul. in Attic. Diog. Uert. in vita " Plut. in Vita.
Xcnoph. I. vif. Thucyd. 1. v. Amob. L
858 NARDII AN1MADVER810
Vof y qui ftat navalibas, «nt terrettribos pnetiifl pro patria morteBi oppetieniii»
naroeotttm, ilUs ezoeptis, qoi ad Mantboaem cecidenmt» perieie ubi looonim
PefBaram ciiciter sez roiilia tieoenta es "^Herodoto, Atbenienwom vcro oeBtum
nonaginta doo* His ▼ero, eodem, qao occabuerant» loco sepulcra ad Tirtntis
meoMriam erecta ; alios omnes in ria, que ad Academiam dodt, tmdant fulsBe
flepoltos. In magnis rero cladibus, ne qoid de pietate, snetave gntitndine mlnoe-
let Atheniensis R. P. sic prospidebat gregariis militlbus : promlscno saltem collec*
toram ossiam funeie, facto triduo ante esequiaram diem ^tabernacnlo, mortnonim
ossa proponebantor, et saoram quisque rellqoias, si quid libuisflet, imponebat. Com
efferebatur, singnlarom tribuam aingolas arcas, snae cujoaque tribns ossa cootinentefl«
vefaicolo deportabant. Unns pneterea totus inanis, oonstiatus stmul deferebatnr»
eorum, qaorum ossa non extarent, yel inter csesomm corpom reperti non foisseDt
Eduoebant vero fanus voluntarii quique promiscno, vel cives, vel hospites» cnm
interea foeminas aliqun, defanctis necessitudine conjanctse, laciymantes defleient.
Oflsa sepulcro poblico composita inferebantar» quod Athenis jozta CalUsti mono*
mentum foerat in snburbanis. Haec de publico sepalcro. Haod tamen inveriai-
mile est domestids in fundis, eztremlsque proprii agri in finibos, posita fuisse priva*
tomm hypogaea* Propria insuper aepulcra fuisse * fiuniiiis quibosque controver-
teie miniroe fss est. Qnapropter Marcellinus oognationem Thucydldis cum Cimooo
probat hoc ai^umento, 'probroqoe dabatur privari majorom sepulcTo* Nam
*Atbenis scelestorum corpomm projectio, mortuoramqae effosaio, ne jogolatonm
quidem filiorum fiiils flspicere fas emt Eztat decretum Atheniensiom apud
'Plutarchum in perdnellionis reos, Archeptolemom et AnUphonlem : pneter veio
injostas illis infamin notas, accessit et quod sequitur : ' Nec iioeat Archeptole-
Dum et Antiphontem Athenis huraare, neque in finibos, qui joris aint Athenieusis.'
Par futora erat f Hyperidis Oratoris sors, ni Alphenus ejus oonsobrinus permiflsom
flibi corpus a Pliilopite Medico cremasset, et osaa Atbenas deportaaaet ad lyoeMB
riofl, contn Athenicnsiom et Macedonum decreta: non inodo enim polsum in
ezilium fuissc, veruro etiam, ne in sno sepeliretur interdicturo. Pnestifcere necnott
flimlle officium Themistoclis ^amici, vemro clam fuere ilUos osaa sepulta, quum legt-
bus non concederetur, qood proditionis esset damnatus : jussumqne inimicis *Pho-
donis est, ut illius corpos eztn fines projiceretur, ao ne quis Atheniensis rogum
funeri incenderet. ''Hinc factum ut, conspimnte in illius odium multitudine, neroo
liber ausos sit Phocionem aepelire, itaque a servis sepultus est. Enoime prorsos
fuisse, quod contigit qoandoque apud trecentos delectos ez primoribus judices
'Myrone poatulante Phylensi damnati, et in eziliuro qui supererant, acti sont, de-
functorom cadavera effossa, trans fines projecere. Tyrannis siquidem Atbenicnses
^ve» adeo fuera odio, otquando illororo obtinerent bons, nedum aedes demolirentor
diraerentque, sed et sepulcn effoderent, referente Blsocnte. "Inimico homini illuc
NOT£
• Lib.vi. h JEmil. Prob. in Vita.
k Thucydides. « Plut. in riu.
c Demost. in Macartatum. ^ ^miU Prob.
' Diacanthus. i PluU in Solon.
« Plut. de Ser. Num. Vindicta. " Isoc. de Jogo.
' In Vit Or. z. " Sopb. in Ajace. Isaeus.
f Plut. lib. cit«
DE PUNBRIBUS ATHBNIBNSlUM. 860
weotdent iie qaidein lioebat, ^neque cnivis, niai dam ifet ad ezeqnias* Singultie
tibi occunety qaod de Thesei sepuJcio niinrat ^Flotaiclius ; est enim id perfai^m
inviolabile tervis, et omnibus demissioiibos, Umentibusque potentiores, quod tnte-
Intis Theseus atqne auziliaris fuisset, et benigne accepisset abjectoram pieces.
Horam tanien violant jura Fhilippus «^Macedo, tanquam ezpeditionem, non in
▼iventes Atfaenienses, ▼erum in vita fonctos, illoromqne sepnlcra suscepisset*
Promtior tumulandi ^mos erat aggesta humo, suratuosior in arca, prsBcipoe si
maraiorea, quornm ona apod nos eztat : omnium sumtoosissimns in camciata
•djcnla» cujus in medio locabatur et aica* *NostnB vero titulus est:
AXIAAET2 EIIA^PA TH
lAIA rTNAIRI rEMINIA
MTPTAAH MNHMH2
TEAETTAIA2 XAPIN
THN :](OPON E** n BIHAE
NA MHTE nXlAR^I
MHTE eEINAI EHOT2IAN
EXEIN IIAHN EI MH TI
ATTOS O AXIAAET2
iiAeoiH ANepani
NON EI AE TU
EKBAAH THN MTP
TAAHN AA2EI
Tfi «UEKa
.OC. B ♦
ACHILLES. EPAPHRA.
PROFRIiE. CONJUGI. GEMINLfi.
MYRTAL£. MEMORIiE.
SUPREMiE. GRATIA.
MONUMENTUM. IN. QUO. NEMO.
NEQUE. VENDENDL
NEQUE. MORTUUM. COLLOCANDL POTESrATEM.
HABEAT. NISL QUID.
IPSE. ACHILLES.
PATLATUR. HUMANUM.
SL QUIS. VERO.
EJECERIT. MYR.
TALEM. DABrr.
FISCO.
•9C. CLO CI.0 1.3«
NOT^
• Plutar. in Sol. * Cic. li. de Leg.
I» Plut. in Vita. • Petr. Arbitr. in Eph«
^' lims.
86& KARDII ANIMAOVBR8I0
- •Mo> Teio AtheBieuibat ent mortiiM ooBdere obvenot td ocddeateiii, etm
specUuites orientem Megaienaes laos GOBdefent, quicquid per nemoiiB Upram
dicat Diogenes Laertias : ni Uunen Megaiensem ^Heream admiaeiit reclanMiBlem»
Miegaieniei qnoqne cada? era in occainm Tena coUocasie. Neqne te ignoiaie pai
esty aingaloi «loculos haboisae Athenienaes, aecos qoam Megaieases : hi namqiM
tenn aut qaaterni unico m locolo condebantar. Non som nescios, huic oonsiiela*
dini derogatom qaandoqne fuisae. 'Ferant ehim, qood Syrianus Procli pnBeeptor*
«ivens ab ipso petieiat, at secum sepeitretur, ideoque duplices monumcnti locnloa
faciendos curaveimt. Cam Tero post illios obitom ynr sanctissimiis aliquando aniiis»
geret, numquid prater decori rationem hoc futuram esaet, solutam corpore in somBb
aibi hac solum de caosa minitantem aenait. K>>ndebanlor nonnunqnam aimal et
arma, cojua rei illastre testimoniam prsebet nobb Flotarchus in TitaThesei, inquiena ;
Reperti sunt roagni corporis loculi» adjonctaque cuspide haatSB enea com ease.
Cimon Tero sepultus fuit aote Urbem trans Tiam, quai ▼ocatur Diacmle, et e regioiie
sepulte sont equsB ills, qus tres Olympiacas rictorias reportamnt. At oombustio
operosiorem ezpetebat apparatum. Abstioebo Tolens a dis|)endioso fuiieret quod
oniversus pene orbis Hephasstioni, Alezandri aroico, pamvit, ita ut nullam poateris
amulandi fscaitatem reliquerit. Sat mihi io presenti est Lectorem admonere, quod
ingens componebator 'odunitorum, pinguiuroque iignorum strues, qum «Tip& ptKfSm
Atticb, rogus Romanis dicebatur. ffQuadrata erat pyrm, et aquilatem; centom
yero pedibus longam qooquoTersus diraensi sunt '^Achilleam Myrmidones ad Tro-
jam. Par est credere, soblimem erectam magnatibus, humilem plel)eiis, nalluque
omatu decoraro. Nam in tantum excrevent sumtus in funeret ut modum imponere
necesse fuerit, legeque cavere Athenis, ne levigatis lignis iu pyra quis uteretur.
Quo e fonte, ut cuncta fere, vel 'Tullii ipsius testimonio, In sna derivarunt Deoem-
viri, necnon et iliud, Rogum ascia ne polito, ne quid dicam de annulis, longisooro-
nis, tibicinum numero, reliquisque funebribus sublatis ab eodem legislatore : qoo-
rum tamen vestigia viz observantur in fragmentis duodedm tabularum, temporum
forsan injuria, vel hominum dolenda incuria. Ut igitur veotum erat ad Ustriiim
locnro, consistebat fonebris poropa, fisctique propius cari operiebant defanctam
i^omis qaas sibi in doloris signum 'evetlebant, aut "tondebant : pnaterea "oleaginia
ramasculis, quanquam ^efas erat Athenis oleas convertere ad profanos asus. Non
controversor, habitas et nonnunqoam fuisse ibi locomm funebres orationes, prBser-
tim in militum sepultura, quod me monet PThnc^dides. At neque dubito veris
tunc lacrymis, postremisqoe amplezibus vita functum prosequi et alloqni consue-
visse, ut si ^qois sensos post mortem superstes, vividi saltem amoris deliniretur
NOTiE
* Plut in Solone. Eostath. II. T. ^ ii» Sophoc. in Ajace, et Oreste. M.
^ian. I. VII. c 19. et I. v. c 14. Tyrios Orat. viii. D. Halicam. lib. xi.
^ In Solone. ' Petr. in £ph. Hom. U. xvixi. Calab.
c Hereas apud Plut in Solon. I. xin. Apol. Argonaut. A.
^ Enarrator in ilUos Vita ez vcrs. L. ■ Hom. loc dt. Calab. I. dt. Hom.
HosteniL Odjss. A. Plotarch. in Rom. Eorip. in
« Herod. L xvi. Suppl.
f iElian. de Var. » Artem. Oniroc.
ff Herodianas. ^ Demosth. ez Ant Claro.
^ Hom. lib. XVIII. p In Historia.
< Cic II. de Leg. 4 Isocrates in ^genetico. Aristid. in
DB FUNERiBUS ATHBNIBNI3IUM. 86t
■ifcuii SnpfeiBA Umdem oollooftbatiir in pjriC defdiictu a «cognatis feimli CDm
leotnlo et oiBamentit ; noBdom tamen li^Qet, num ciauwt jaeenti reaement ocnioe,
qnod ^Ronwni oonsoerere, an retignantem ooolos Mercnrinm ezpectarent» Hine
adipe opeiiel>atar animalium, qu» mactata, mox rogoimponeiiantorcremanda, aniol
ok ttonnvnqnam cora «jogulatii Iiostibas, serris, equisi canibus, aribos, non alisqut
piotions Yostibos, melle, Tino, anro, suocmo, nngnentisy inimioorom ^armis, et pio«
prib, necnon amioorom postiemis copiosiaqae muneribus i ita nt ^loni neoessa
Inerit inanem corapesceie loxum, et lege intetdioere, ne plus qoam anjcus bos imrao»
]a«etur, isque fonan simniatus, neve plures quam ties vestes rogo injiceientur. Rl*
dicalam jen> soperstitionem ditem cremandi supellectilem binc defluzisse ezistinuK
Nam ^cum PeriMMler apod Thesprotos, qui sunt ad flumen Acherontem, nuntiof
mislsBet, Bielissa (nxor) appavens negavit se indicaturam, ant dioturam, ubinaA
depositom esset collocatum, quoaiun ipsa aigeret, quia nnda emt. Nibil enim sibi
prodesse vestes, cum quibus sepoJta foisset, utpole non crematas. Itaque Corin*
tliias mulieres omnes sd Janonis tpmplom coBTenientes exoit, atque eas Yestes ad
isveam comportatss, Melissam precando, cremavlt. Soadent zii. Tab. Csanctioiie»,
«t credam, eondem legislatofem oarisse, ne aorum creraaietur; nulli fwturom
emolamento mortob, maximo vero detrimento Tiventibas, interdieta ob ilHus penu»
riam commutatione. Sed Kjnid hsc loqoor ? Quot enim sont, qoi equos, ac con*
eabiDM, miBom alii, qui iHncemas etiam in fanere mactanint, qui Testera, reliqoam*
qoe roondum pariter in rogum injectum oremaront, smt una com cadavere sepelie-
Mint? Peiinde quasi lUic sit usuros, et apud Inferos froitorus? Supererat postremo
pjns iocensio, quam necessarius, admota fice, 'aversoque vultu moliebator, ne offi-
ciam volens prestaie videretor. Serpebat aetatum ignis, prSsque copioso congrao*
qne fomento, flammam exdtabat ingentem. ^Rogabant interim ventos, votisqne
iUorom adventom solicitabBnt, quo dtins aKsumeretur cum lignis cadaver, Uicet
Heronlls pyn subito droamdaatibns fulrainibus exnsta slt, Diodoro anctore. Tem«
pns jam aderat, cum luctificam clangente tuba, decarsores roonebat, ot rogum ter
eiiealient, et divisa nonnunquam acie conoursarent ad simulBcrmn pogiue. Nen
ignoio tamen varinm fuisse apud Antiquos decunlonis terapus : in liinere namqoe
Plitroci] apud "Homeram precessit illa, ■oomitabatar vero AchUlei cadaveris com^
bustionem, sab^oebatur, et nonttnnqoam, vel ipsam tomulationem': qood videre
Cit apud Apollottiam in ^Argonauticis. Hac, inquam, putabant deftinctom lostrari ;
ctri credam ego ad hoc institBtam decorsiottem, ot nsmias Ingentiam compesceret,
ant interpolaret, (quod habes a pP. Statio,) et reliqoos funeris spectatores in ofiicio
contiiieret, ne pne tssdio conoederent. Longa naiiiqae sub dio cnit mon, licet
copiosa pingaiiique foroenta igni apposuusent. Quapropter AcbiUee, vel araici
NOT^
Platon. Qoint. Declam. 3t2. Orid. i. de ^ Loci. de Lucto.
Ponto. * Virg. vi. Mn. Terent. in Comoed»
* Pind. Od. III. P^th. Diod. Sic. I. v. c. ^. Plut. in Phociono.
^ Plin. 1. XI. c. 37. ^ Hom. II. Y.
* Pind. Od. ii.Otym. Eurip. in Troad. * lib. v. c. 2.
Hom. II. zxiii. Odys. O. Calab. 1. iii. ■ II. xxni.
* Loc. de Locto. ■ Odyss.
* Plutar. in Vita. Cic. xi. de Leg. ** Ltb. i.
' Erod . I . V. V Theb. lib. vi.
'l^ Cic. I. cit.
862 NARDII ANlMADYERglO
cariMimi in fiiiiere, qaod reliquaiii erat cromattonii, cominisit funenitoribiii, qni ex«
Cttbnntes» pyne ligna accumalarent. Et ▼ero in «tridnum usque dilatam n<mnnn*t
quam obflcrro cineram atque oasium collectionem : quanquam non sum neacioa
eadem decedente Mie» frequentissime peractam. Hogum igitor post deflagm-r
tionem «annoso Tino, mgroque respergebant, quo tuUor ad eum esset acceasna«
quandoquidem discincti, nudisque pedibus et lotis manibos, qui ^sanguine vel
oeoeasitudine juncti *nocto supremum ossilegii pnestabant offidum. Nacti veio
aemiuBtulata ossa, adhuc relata caoa favillay irrigabant 'rino, lacte, et lacrjmis»
inque linteis Sventilabant, sinnque fovebant, donec exsiccata conderent in Was»
una cum cineribus, odoribus, et vasculis lacrymamm. Neque sopprimam nactaa
occasionem, honim duo vitrea reperta nuper fuisse bumili in loculo inter parielnias
atqoe ruinas antiqttissim» Fesularum nrbis, una cum fictili locema : qua singola
nostri modo facta juris per ioones communicamus curiosis. Non nnius vero emt
formsB neque materiss cinerarium illud vas» quandoqoidem beroibus 'aurenm de«
cemebatur, atque iHtfgenteum ; flereum marmoreomque divitibus ; fictile aut lignena
tenoioris fortunae hominibus : quod claosum tegebant tandem purpureis moUtbna
peptia, ant linteo sobtili, teiiseque mandabant Raritas Asbesti lini fecit base
tadta. Conauevera namqne feliciorea incteoabili tela funus involvere, igniqQe
committere, ezclusa penitus nobili ingenio adolteiinft ^£avilla* Pretereo voiens
auream «Demetrii urnam legali purpura et diademate esomatam». qum deconente
Corintbum classe ex puppi prstoriss navis conspicua coronis oneraU^o^ oim
ad littus ligna appellerent» Habuit enim, nt inqoit PlutaFchus, funns Demetrii
trag^cam theatralemque speciem, et celeberrimus illius setatis tibicen Xenopbantas
assidens» sacratissimum carmen accinuit, coi concinente remigio, clangor cum modn*
latione qaadam velut in planctu respondit carminum ad tibias ambitibns. Neqoe
indictom abibit pientissimum «EvagorB funus a Nicocle filio pnMtitttm, ceiebie^
aadum multitudine inferiaram» atque valore, veram et choris, musica, gymnicisqot
conflictibus, cum equorum, ac triremiom ludis. Contigit pneterea fortunatii nan*
nuUis claudere funus <*spectaculis atque certaminibus, quod tamen non oraninm
erat : gratusque PAtheniensis populus in viros, qui bello Persico ceciderant pm»btt
lepalcrorum omamenta funebres instituit ludos, atque certaroina ad sepnltunun.
Veram post peracta sacra ter nomine compellabont Idefunctum ''setemumqoe valOf
■terramquelevem piecati discedebant, dimissi tamen prius a flamine vel fSunevm^
terqne aqua lustrati, ob contractam pollutionem es aspectu funeris. Pretcr enar*
NOM
* Virg. ^neid. 1. x. « Calab. I. iii. Hom. D. O. II. T.
»» Eur. in Oreste. « Plut. in Vita.
« Hom. II. XXIII. XXIV. Odjss. xxxv. ° Isocr. orat. iv.
Calab. 1. III. ^ Patrocl. II. xxiii. Hector. xxiv.
<* Diocles. Soeton. in August Achil. Odjs. xxiv.
« Eurip. in Hel. Pind. iii. Pyth. Hom. P Diod. Sic. 1. xi.
il. O. Diod. Sic. I. V. c 2. ^ Tlieocr. Id^I, xiii, Hora. Odys. A.
''Eur. in Oreste. Arteroid. 1. 1.
r TibuII. Eleg. 1. iv. r Suidas in K. Eor. in Alcest Agath.
^ Hom. II. xxiii. XXIV. Odys. xxiv. Amm. I. ii. Antholog.
Calab. ■ Eurip. in Iphigen. Lucian. de Dea
' Hom. n. XXIII. Odys. xxiv. Syria.
^ Amm. Marcel. lib. xix.
DB PUNSRIBUS ATflBNlBNSIUM. 808
QiUm luitiatioiiein, Romanis in usa emt, moMnte Fetto, inpergredi fanua : qood
purgationb genus tuffiUonem ▼ocabant : qoi mos an fuerit nostris AtlieBieiiiilma ib
nsa, nondom milii conitat. »' Seqoebantur epolfle, qoas inibant paie&tes coroiiati :
apod quas de mortai laode» com quid Tcri erat, prsdicatora : nam mentiri ne&s
babebator : ad joita conjecta erant.' Diyerterant ab hoc lano imtitoto Athenienses ;
adeo ut extet ParoBmia, ne in fonebri qnidera Gtma laodayeris. ^Atras aotem Testes»
faoestomqoe araictom deponebant, noniiiii transacta leptima die : qoapropter vitio
datom est Demostheni ab JEiUclaaie, qood nondom expleta, ex consoetodine, beb»
domada, splendide Tettitiia et coronatos prodierit ; improperans illi, atqoe objicietts
odiom liberorara; qaanqoam Demosthenes coegerit privatam doloiem publiem
eedere Imtitia. Sic «mnlcebator moBrentiom animos» et convivantiom monitit
ioipenebaiitor parentes ut exsoccom, pis diotina krirla corpos instaorarent. Nemo
■amqae, ot ille ait, invitos aod.iti cum cogitor» aot cibom sumere, aot vivere. £po«
lnm veio Athenis ex Polloce, per foneris prefectos, apod defoncti maxime necessa*
rinm dari consoevit : hssito tamen, an poblicom instituerint, Achillis exemplo, io
Patrodl fonere, qood fecere Romani, et visoerationem dicebant, ob cames evis*
cefatas, qoe in popaiom distribuebantor. AbsoIvelMmtur interim operosi sepulcri
omainenta, nisi quis tamen prius sibi vivens posuisset. In tantum vero modum
eaoetserat ^umtus ot propter has amplitudines sepulcrorum, quas in Cenunioo
videmus, lege sancitum sit Athenis, ne quis sepolcrom fiiceret operosins, qoam quo4
decem homines effecerint tridoo. Neqoe id opere tectorio exornari, nec HenDas«
qoos vocant liceliat iraponi* Sont vero 'Herraa& statofe lapidess in figoram qoad*
faogulam desinentes, pedum tenus non expolit». Praeterea nec de mortoi laude,
nlsi in publicis aepoltoris, nec ab alio, nisi qoi poblice ad eam rem constitutus esset,
dics licebat. 'Nam lex erat lata, uti rhetoies procipoi laudes eomm edocendas, et
gesta oommemonmda susciperent, qui poblica sepultura donati essent Sepolcris
anteai novis Demetrius definivit modom. Nam super terne tumulum noiuit quid
statoi, nisi oolumellam tribus cobitis non altiorem, aut mensaro, aot lahellum, et
hoic pfocurationi certoro magistiatom prsfecerat. f Mensae vero nomen defoncti,
effigiesqoe inscalpebantur. Xllud vero noto, qood ab antiqois temporibos tumulo
hojosmodi figeientor colomnc, ot enim est apod ('Homeram observatione Flotaichl
* Hic illum socii tnmolai>ant atqoe propiuqoi, £t (qoi defonctos vita comitantor
honoieB) Aggere donabont, tomolo figentque columnam.' Innuptorum monumento
01 *PoUoce poella adstabat aqoigera, vas habens aqoariomy bjdriam, scilicet, got-
Umiium, urnam, aut pelvim : iusistentera auteni tumulo imaginem sive aquigem
etsety vel alia qompiam hrurrfifaiif Iseos vocavit. ^StroctonB tamen homititas non
derogaliat invidioso tropsei titolo, qoem giati cives excitabant stienuis pro patiia
bellatoribus: quanquam non sum nescius ihumi apposilam fuisse columellam
GeometnD Archimedis sepnlcro* "Bminet Marathonis in campis tumulus una
NOTiE
* Cic. II. de Les. in calce* ' Plut in Isocr. In Lycorgo.
^ Plutarch. in Demost. ^ Iliad. n.
^ Lucian. de Locto. ' lib. ▼iii. c 7.
* Cic. IX. de Leff. ^ Plot. in Vita. Scbol. Aristoph»
* Paol. in Arcadia. * Cic* ii. de Leg.
'Diod. Sic. I. V. ^ Paos. in Attlcis.
864 NAR0II ANlMADVBRhlO
ciiin pilb, in quibas caMorain nomiiui, et tribu icripte sant- Hit vera eodcm qa»
occabuenuit looo aepulcrft erectii, ad virtatas nMoiuriMU, Kcet snaoi esae om&ibus
consucTerit, qoi aut miTalibos aut terrestribus pneliis pro paliia mortem oppetiere.
£n tibi ex »Diodon> Siculo Epitapiiion eoram, qai cecidccant ad Tbermopylas*
' Hospes nuntia Lacedenioniis istic nos jacetv, decretis dncibasqae sula obaecotoa.'
Illod interim data occasione non pneteribo, quod ad ^PIatseas desiderati sont ex
Atbeniensibus duo et quinquaginta, omnea es tribo Aiantide, qne, ut Clidemna
nit, pagnavit fbrtissirae. Qoamobrem Nymphis Sphragitidibus AiantidsB ▼ictoiias
causa, sacra ex Apoliinis oracab, pneseripta somtu publico fadebant Sepetie»
bantur vero in via, qtue ad Academiam ducit, ac pilaa tuimriis imponebantar cnni
EJogiis, nonien cajusqae et coriam testantibus. .^^oitatis aolem plenissimam
illud piebisciiiim fuit, quo pablics sepultunB hoaor est com serm comnMMiicatiis,
eoniinqae nf>mina columnis incisa soot, ob 6deiiter et sCrenoe dosninls in piaflio
operam suam navatam. Honoraria rero illa foiase non dubito, ▼aeoaque sepolcra,
ai tanien ante eiationero, digitos osve post deflagrationem foisset ex indusliia anr-
reptum, ad quod juxta fierent in patria ; propter Deoem Viii SHaniati, forsaa, ut ia
omnihus fere, Athetiiensium funebres aores, oasileglnm sostalcrunt, exln qaaaai m
quis foris raititansqae mortuas esset Cenotaphia voro Gmcis usitata foisae conlro-
veitet is, coi nova est cCorinthioram pietas in Argivos ad Trojam oeciaesy et eeao*
taphiom raagnnm factom Atbenis ^militibus, qootura corpoim ittTeDta noo aont :
ne qoid dicara de cdebri illo Cyri, qood refert *Xenophoci in Expedkioae. Volena
praetereo sepolcrum Eoripidis in via, qas es Pirmo daieit Atheaaa» qania taincai
f Euripides in Macedoniam ad Arcbelaom profectus esact, ibiqoe aeptthna. Illiid
▼ero intercedebat discrinrinis, qood bonoraria militum aavaii pugaa peiemtoram,
tabuls, seu naotici Kgni embiemate, aot remi, qood contigit Elpenori apnd fHo»
menim signabantur, reliqaa vero minime ; et si non ignorem sepokaa qiaibusqae,
pTSter titulos, apposita nec non frequenter fuisee emblemata : nt Aidiimedi ^spina-
raraet cjlindrum, iDiogeni eanem, ^lsocrati arietem, ^ioctnas fere fiaquentisaime, oa
qoid dicam de ■statuis sepulcralibus, quibus omaliantar ditioniiB monnmenta»
fiervo sophoque .A^po nec non ** Ingentera statuam posoere Attid, Servnmqae
collocanint letema in basi, Patere lionoris scirent ot cuncti viam, Nec geaeri triboi»
fcd virtuti gloriam.' Votupe, Lector, forsan tTbi esset comparem aoctuam oliaervare
marmoream Grseci operis, nostri dodura ftctam jaria liberalitate lUuatriaaiait Equilia
Benedicti Dragomanoii. Itlad non prseteribo, qnod Atlienieases in elTerendo fa^
nere *hastam, quam adhibebant, si qoando eorom cognatl alicno faciaote inleriiectt
esaent, ut aodisti superius, in tumulo defigebant, eoqac modo ultioiiera interfectori»
btts denuntiabant : unde horum faneri, qui intererant, teatabantur se noa feeisse.
Woris vero tandem fuit postelationem cadaverls familiaies lavari purgationis gratia.
NOT^
* lib. XI. ' Laert. in Vita.
b Plut. in Arist >" Plut. Rbet. z.
* Paus. in Corinth. i Athen. I. xxii.
' Paas. in Atticis. " Lycophron. Pind. Od. x. Nem.
* Lib. vt. Plato xii. de R. P.
' Paus. I. c. " Phed. lih. ii.
V Odyss. XII. * Suidaa.
^ Cic. in TuK. P Scholiast. Aristopfa. in Nubib.
DB Pf/NfiRIByS ATHBNIBNSIUM.
865
Instaarmbatar tandem evanldi» laGtQS liUu&lniba» iqtulao iliatls» ttqoe fermli
coBDa : exutimabant siquidem ibi vagaii manes defanctoram, et > tuperstite sensai
alimentis egere, offidisque deliniri. Quapropter stata die e| circa solis (>occasom,
atrati, liqaoribus perfundebant loculos: «erant vero roel, <*lac, «vinam, ^aqoa,
• sanguis, ^'anguenti, non absque lacrymis, longisque.coronis saxum ambientibus, ex
apio ' et k myrto, una cum ' teniis. Operosius quid erigebat Argivorum Encnia-
ma. Nam qui amiserant " propinquum, aat familiarem, his moris emt mox sub
Inctum, ot Apollini operarentur diebus triginta, post Mercurio. Arbitrebantar
enim, quo modo corpora mortuorum terra recipit, ita Mercurium animas* Apol-
linis ministro bordeum dabant, et cames hostis accipiebant: extinguebant, ut
pollutnro, ignem, eumqne ab aliis acoendebant, qoo cames assarent, qoas Encntsma
noncupabant. Duo vero sunt, quss te moneam : primam de aqaa inferenda, cui
ministerio, ut notaront ^ eruditi, si vir, aat f(emina e vttaezcessisset, portatam fuisse
a mulieribus, quae ^Eyxf^TpUrrpm dicebantur : si vero juvenis quispiam, aut virgo ;
tunc coromissom fuisse officium puero defoncti consanguineo. Alterom quod ez me,
quin ez ^^Libanio, monitum te velim, de sanguine humano mortuis oblato ab Acbille,
recessisse honc a rooribas Grscorum, indignis modis mortaos tractantem, etPatrodi
sepulcro alienos quosdam bonores excogitasse. Supervacanea dizit Plotaichus,
PAchallem coro rogo Patrocli cremasse, cum alia animalia, toro etiam homines, noa
quidem hoc laudante Homero, ut qui accinat, < Facta agitans animo mala.' Iphi*
genia naroque apud ^Eoripidem fontes sanguinis parabat ez montaius rivulis, et
ovium cflBsamro inibre, non ex hostibos ad rogum jugulatis, quod ille patravit. At
quis est nescius, ^captum hostem non jam pro adversario habendum, cum ipsa vic-
toria mutet nomen illius, et appellari fticiat pro hoste supplicero ? Redeo ad pensum.
Omnigenis prspterea "floribus nndique perfundebatur soluro : quos inter primas
<^tinuere ' rosss, subsecuti " amaranthi, ' lilia, i loti candidiis flos, rabens papa-
?eris, pallentes denique * violsB, quibus necnon conspergebator exigua patella,
ferali * coen» destinata. ^FercuIa hnic mandari saeta numero enumerat Latinus
Foeta, docetque focis imponi, qnod pridem et Grseci '^monuerant Dum vero
irridet sui saeculi mores ^Lucianus, rem nobis ob oculos ponit. Quid igitur, inquit,
saxa illa coronant,^ unguentaque inongunt? alii pre tumulis constituto rogo ac
fovea effossa sumtuosas illas ezcavant coenas, et vinum multum, quantum con-
NOT^
* Ovid. I. de Ponfo. Cic. pro Seztio.
Isocr. in ^gin. Aristid. in Plat
^ Soholiast. ApoII.
« Pintarch. de consol. ad Apoll.
' £ur. in Orest. in Iphigen.^
* Luc. de Luctu.
' Soph. in Electr.
f Eor. in Iphig,
^ Anacreon.
* PIuU rimol. Diod. Sic. in Philip.
Suidas.
^ £ur. in Electr.
I Plut. m Vita Philop.
* Plutarch. in qusBst. Graic.
■ Meursius.
^ In Progymn.
P Plutarch. de Hom.
<i In ElecUa.
' Libanius 1. c.
• Pind. Od. IV. de Sop. Amph.
' Anacreon Ode in Ros«
" Fhilostrat. in Heroicis.
' Dioscor. Antig.
f Theophr. 1. vi. de Plantis.
■ Pradentios.
* Laciaous de Lncta.
^ Ovid. Fast
^ Sophod. in EJectra. Lncian. de Loc-
tu.
^ Dial. Char.
Delj^* ei Vor. CUu,
iMcret,
% I
806 NARDII AMIMADVBRSIO
jectorm aaieqtti ^OMam» lii ipns iawtn infimdqiit : ■eque cenjaciotm homiiiem frfel-
lit> ut moz Rttdies. «Faientabeiit Tero AthenieBses menae Anthevterione, qao tem-
pore fere et ^BomanL Nam iL Knl. MartS hiB foit in more «nimas pbcaie pater-
nas. «Prisctts Atbenis profecto fnit iUe litas ; patriaqoe lege tenebantar qttotannis
deplorare septtltos, 'eosqne praterea, nt audistiy in concione iUa die laudaxey qui
fnissent in preeliis suUatL Illttdqoe ratam, qaod sacmm mailmBm, veferente Plu*
tarcho* exhibebant Theseo, oolan> die mensis Pyaneptionis, quo ez Creta redtit cnm
impttbeiibns, attamen et aliorum mensium octavo qooque die colont eum. Par
vero gmti memoiitqae animi testimoniam. CoUatnm necnon fuit in Hxtbboos, qui
a Medis interfecti, siti jacebant apud fPIateenses. Volupe modo est rem pre
octtlis ponere, Plntaicho dliectore. Plateenses feoeperant Greds, qal oeddeiaot
illic, et hmnati fuerant, qaotannis paMntare, qnod in hanc diem ad bonc fednnt
modum.: ' Ms^macterionis mensis, qni apttd Bvotios est Alcomemos, sextededmo
die pompara agunt : qoam anteoedit prima luce tubicen, dassicam canens. Se-
quuntur plaustra myrti, etcoronamentoram plena, taarus niger, libamiiia in ampfaorb,
vini, et laclis, crossosqoe olei et unguenti adolesoentes ingenoi femnt. NuUi emm
Uoet homini conditionis serrilis illad attingere ministeriam : quod illi nii pro liber-
tate oocttbaissent. Novissimtts Platmensiom Arohon, oui alias neqne ferrum attrec-
tare, neqae aUam qaam candidam indaere TestBm fas est, tanc aago pttniceo amictos
Sttinlt ex tabttlaiio hydiiam, gladiumqoe tenen^ medio oppido ad moQamentam
pergit. Mox aqaam ex fonte capit, abluit pilas et inungit, immolatoqae saper
pynm Tauro, Jorem, ac Mereurium Inferam precatus, viros Ulos fortes, qui letttm
pio Gnecia oppetienmt, ad cmnam et Inferias Ulas per sangttinem invitat. Tam
pateram vino miscet, quam ubi proiiidit, ita fatnr: Propino Ulis ▼iris, qni pre
Ubeftiite GnDoim ocdderant. Haic aolemiia Knrant,' inquit, ' tn bodiernam diem
PlatBeases.' Neqne miimris habenda sont, qote Timoleonti decrerit Sjrracusana
BespabUoa; lecto namqtte in rogum illato, Deraetrius, pnsoonum lUius memorim
ynwinm vocaluiimas, Bcriptum decretam racitarit hujascemodi : Populos Symen-
Mmns scrrit, Hmoleontem hanc, Timodemi filium, Ck»rinthittm,qttod tyTaimis obtritu,
barixms saperatiB, et ampliasimis urbibus, quae everss fuerant, incolaram moltitu*
dine frequentatis, leges suas Siculis reddiderit, dnoentaram minarara impeasa
faaeiandam, bonomndam insuper in perpetuum ludiB mosiois, equestribus, et gym-
nids. sTempus inferiarum particulare erat meridianis horis, vix tutis ab Empusas
spectro, Tarus technis molesto parentantibus. i>PIena supentitionis sunt, atque
hypocrisis, que nairantur de Prooo Ljcio ab Ulios asseotatore. Tanta enim, inter
cetera, inquit, beato huic viro et cogniUo et cura inerat justoram, quae decedenti-
bu5 ex hac vita persolvuntur, quanta vix scio an nerainu Neque enim temptts iiUum
Inferiis ex more persolvendis pnetermittebat Quin etiam quotannis statis diebus
Atticorum heroum et pliUosophoram sepulcra obibat ; uti et rdiqnoraro, quibnscum
amidtiam et femUiaritatem colueret : iiaqae non aliena opera ac ministerio« sed
ipae per se justa feciebat. Ddnde jnstu unicuique ^persolutis discedebat ad Aca-
NOTiE
* Hesychius. « Thucyd. I. iii. in Orat Platsen.
^ Ovid. ti. Fast. ' Plutarch. in Ariatide.
<i Lysias in Or. s Expos. Arist in Kanis.
' Cic Ub. de Orat ^ Eustat refer. €»1. BAko6, 1. ti. c88.
Suidas.
DB FUNBRIBUS ATHBNIBNSIUM. 867
demUm ; ubi majoriim inoniro, omiiesqae cognatas silii animas seorsim uno in loco
•acrificiis placabat. Alia autem in parte cnnctas simal philotopliorum animas
mactabat Inferiis. Prcterque cuncta h»c tertiuro aliquem homo religiosissimos
designai)at locuro, in quo onudbns demortnorum animabus jnsta persolTeret. Qua
profecto officia, aut assentationes, in tantum excrevere, ut non contenti Athenienses
benemeritis *de R. P, peplo Minenre intexere, in Deorom preterea numenim
referrent/ Mirinosque illis habezent honores. Parum abfait qoin Alexander pro
Deo ^ Atlienis coleretnr : ericiBsetque rem torpissimamadulatio, ni obetitisset vit
prudens, tali scommate in mulUtudinem jacto : Ecquis Deus, inqoit, hic erit, cojus
templum ingredientes poUuuntnr, egredientes pnrgatione indigent? Viden', mi Lec»
tor, qnantom deflexerint Athenienses a priaco funerandi rito, et quss morom Irrep-
serit corruptela finibus in Cecropiis, sssviente pestilentia ? Verum, quoniam diver-
terat olim necnon universa Grsscia a peregrinis institutis, legesque fiinerttm vitia-
▼erant, id quod GnBcis uBurpatitslmnm est, qui nihil certi, nihil fisi, etqnieti habent,
et nnnquam consistunt, vel 'lamblichi depositione ; est enlm ingeniam his soapta
natura seroper ad nova propensum» pneoepique passira fertur absque fulcro, et
retinaculo, nec quieqnam acceptorum ab aliis cuatodiunt, sed statim diroittant,
omnia transformantes, atque iromatantes, ob instabile, ac versattle noTarom rerum
inveniendarum, tam ingenium, quam studinm ; non ab re proinde, quin e re nostra
erit in prssens Jg^gyptiororo archetypam *rimari. Fuit namque Cecrops Athe-
niensium anctor, nt nosti, .figyptius, et '£una est Melaropodem vAmyathonis ex
^gypto in Graciam rojsteria transtulisae : Eumolpidas vero ex saoerdotibtts
^gyptiis desomtos oliro foisse, testantnr non Infinue note ^historicL
NOTJE
» Aiistoph. in E^uitib. ''Herod. in Euterpe. Clemens in
^ Pansan. in Atticis. Protr.
« Ljcurg. oraL apud Plutarch. f Diodor. Sic. L iii. c. 6.
^ Segm. VII. c. 6. ^ Diod. Sic. 1« i. Bibl.
• Diod. Sic. 1. 1. Bibl.
NOTiE VARIORUM
IN
T. LUCRETIUM CARUM.
EX EDITIONE S. HAVERCAMPI,
LuGD. Bat. 1785. 4to.
NOT^ VARIORUM
IN
T. LUCRETIUM CARUM.
RERUM NATURA LIB. I.
1 JEueadum] Pro JEneadanm dicitar maDis : qaod (nt dixinoi) ab JEntM
eloqvendi more perositato : at Dar- Veneria filio geDQS dncebant« Sed
danidnm pro Dardanidarnm. Pris- ct Jnlia gens, condente et dicante
cianns citat boc carmcn. iCueadat J. Csfiare, templnm erezit Veneri
ckpone Romanoe. Virgil. 8. 648« Genitrici, qnod et Plinioi Tranqnil-
'JEneads inferrnmprolibertateme* Insqne notificant Uans eat in boc
bant/ Ovid. * Horreat ^neadat et lib. Poeta miro ordine* Nam de na-
priniu8,etoItimu8orbii.'Ptatf. ^nea* tnra actnrni expognat iUomm aen*
darnm, i.e. Romanoromy qni ab iEnea tentiam, qni tradnnt rea e nibilo gigni
prognati snnt. profert bnnc primom et in nibilum cadere : et boc confir*
Teranm Prisc. lib. vii. Lmnb. mat mnltis argnmentii, qn» annt in-
Genetrix] Qnsrnnt nonnnlli non ferins a nobis excntienda. Notan-
incoriose qoaenam sit cansa cur pro- dom est tamen longam esse in iis
fessns sectam Epicorsam Lncretins vemibns evagationem et sengma ab
Deos iuTocet : cnm Deos esse nnllos, inferiori, recorrendnmqne esse ad id
et inane ccslum affirment Epicnraei : carmen. * Te sociam stndeo scriben*
▼el saltem cnmre qnicqnam negent. dis versibns esse.' Uoc ordine. Ve-
Don est igitnr Venns tanqnam Dea nns, genitrix ^neadnm, que mare,
invocanda, que invocationem mor- qnsp terras concelebras, te stndeo
talesqne preces non cnret. Qnam prseviam esse, et dncem carminibns
argutiolam ita rejicimns, si teoemns meis, qnas conor de rernm natura
Venerem non tanqoam casleste nn- pangere : et boc est In cansa, cnr op-
inen Lncretinm invocare : sed tan- tem te mei operis assedam ; qnoniam
qnam prolnbinm et invitamentnm na- tn rernm natnram regis et propagas,
tnrsB : quod se animantibns inserens, et per te genns omne animantnm con«
prolectat ad fmtificationem : qnam cipitor. Insnper te invoco pecnli-
Eropedoclis amidtiam complures esse ariter, qnod carmina secessnm scri-
contendernnt. Oenitricis itidem cog- bentis et otia qnaernnt : nnde colligi
somento colebator Veons a Ho- potest, non tam invocationem banc
872
HOTJR TARIORUM IN
esK, qoani insiniiatiimeiii ; coin ait
se de Venere, hoc est natnra rermn
esse scriptarnni. To Venns procel-
losos ventos expeliis: nubes amoliris :
Tn ccelnm flatn Zephyrio reficis : tn
niari paceniy tn floviis qnieiem, tn
mentibus incntis leoimen amatoriom.
Nec hoc incoriose praetereondnm ;
ordine pnepostero priiis invocare
poetam, si modo invocat, qoaro pro-
ponere. Et hoc facit non alia ra-
tione, qnam qnod Empedoclis opos
non tantnm seqoitor, qoantnm ordi-
nem poetarnm Orsecomm, qoi prios
invocant qnam proponant: qnornm
fons Hpmerns, Odysseam anspicatn-
ms, sic ezorsos est : ' Dio mihi Mosa
virom, captm post tempora Troja?,
Qni mores hominom mnltoram vidit
et nrbes.' Et ot In re manifestaria
non dintios immorer, Rhodii Apol-
lonii principinm operis snbtexam:
^Apx^funs a4o ^oifit voXwrf€i4w kK4a
'^mrw Mr^ofMtUf h. e. ' inciplens a te,
Phcebe, antiqnoram gloriam viroram
meniorabo.' Sobdit interpres : idos
yitpMMif wpootfud(toihu id signifi-
cat: *mos est a Diis proosmiari.'
Sed tamen ita invocant Oraeci, ut in
ipsa invoeatlone propositionere com-
prehendant: qnod et apod omnes
evidens : pianios tamen et apertins
in Oppiano, qoi sic ezorsos est his-
toriam piscinm : "^iBwod roi w6rrotOf
iro\vffwop4as rc ^dXayyas Tlarroimif vw6»
W, wKtnhv yipos *Af»iptrpkiis, *E^p4c0,
yedfis 6rar^ icpderos 'Aprwtyw. lAtine
sic: 'Agmina ponti dispersa, pba-
langesqoe natantiim,Sqnammigeram
Amphitrites genns exeqoor, O Anto*
nine, cnjus aognstae fortitodini term
snbest.' Pins, Ita v. q. in aliis Getd^
trix, Oiph. Mntm matrem esse V«.
nerem his versibos testator Homeros
IX. c. 347. A2kc<w 8* vlhs /uyaXfropos
'Ayx^oo tSx^tu iKyrydftM», ii^p 94
ol Arr* 'A^po«/Ti|. i. e. • ^neas gloria-
tur et praedicat se ab Anchisa esse
natnm : Materautem ejns est Venns.'
£t Sophoc. in Laocoonte : Nir 8* h
«4\M^iyAlM6u«T9f«ce6. i.e. «Nnae
antem inportisest iEoeas Den filins.'
et Virg. JEa. I. SS9. * Sic Venns : at
Veneris contm uc filins orsns.' iden
7. ftS6. <Tblia connobia et talms
celebrent Hymenaeos Egregiom Ve-
neris genns et rex Ipse Latinns/ et
T. Livins lib. I. Annal. '^neaaiy
fiiiom Anchism et Veneris/ ^c.
Quemadmodnm aatem a Komanis
Mars, eo qnod Romnii pater liabere-
tnr, Romani generis anctor diccba*
tnr : ita Venns Romanoram genetrix
appeliabatnr, propterea qnod JEaem
mater existimabatnr. Idcirco Ro-
mnins cnm annnm describeret, emn-
qoe ex decem mensibns constitneret,
primnma Marie patre, Martiom, se-
cundum a Venere, tanqoam matre,
aut eerte progenetrice, Aprilem no-
minavit ; atque ob eandem cansam
Romani in sacris Martem Patrem,
Venerem Oenetricem appellabant,
nt scribit Macrob. I. IS. Satnra,
Eodemqne loco Aprilem dictnm
esse tradit, quani Aphrilem, M riis
'A^po9fn|T. Quin Araobins testis
est lib. 4. Adversns Oenteis, * Ve-
nerem non rolnm Aneadnm ma-
trem, sed etiam Romanap domina-
tionis esse anctorem, litteris Roma-
nis esse proditum.' Genetrtx antem
excndendom cnravi, non gmifrix,
tnm qiiia ita scriptnm reperi in dno-
bns libris manuscriptis, tum qnod
sciara ita locutos esse veteres, tamet-
si genitor dicerent, non genetor^ qnem-
admodom meretricem dicimns, non
meritricemy a merito, Lamb. Hnc m-
spiciebat Ovidiud in ii. Trist. 1. Sdt.
' Sninpserit Aneadiim Oenetrix nbl
prima, requires, ^neadnm genetrix
nnde sit alma Venns.' £neadae an-
tem Romani snnt ; neque hic ad fa*
miliam CKsarum respicit. In mar-
moribus et nummis, TBiiBRi gb-
NBTRICI, et OBNBTeR upud ^aiii*
nm pag. 88. *0 pater, o Oenetor,
o sangnen Diis oriundum.' Faber^
Carmen de reram natum scriptvret
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. Llfi. I. 878
Lacrctiaa, Venerem invoeaty lepidam obeeqnitar; qui plnra qattrit, in-
sane vennatamqne Dean ; fne», a veniat, et inventit gandeat. Creeeh.
quo origtnem dncebant Romani, ma* Virg. ^n. 1. 61 fi. * Qnis te, natn
Uem; amicam insnper Marti (sie Dea,'&cRat]l. Itin.vi.07. < Ancto^
fabulttX et aliqnando nimis immo« rem generis Venerem Martemqne
deate facilem : at cnjns illecebrit fatemnr, ^neadnm matrem, Romnll'-
tota rernm natnra regitnr, et cnjnt dumque patrem.' ubi male in con*
virtnte, qnicqnid animale esl, genera* textn Almelovenianas editionii legi*
tur;etqn«B8olavenn8tatemet lepo* tur MMtremfw^ vitio typothetamm.
rem largiri poant. Hanc igitnr tan- Ante Fabrum Carrio locom Ovidii
qnam aptiaiimam sibi de rernm na- huc retulerar, atqne nt nnne legitnr
tnra acriptnro patronam eligit, ab ea emendarat, Emend. 1. 8. et 11. 17.
petit leporem snis versibnt, pacem* ostenderatque huc pertinere locnm
qne Romania (tnrbata enim Repub. Arnobii I. 4. * Nonne vestria cantnm
nec ipae, nec Memmins, cni hoc est literis, arsiste in Ancbi»oe nnptiaa
Carmen scribit, studiis Pbilosophicis ipsam iliam Venerem iEneadnm et
vacare potnit), qnam illa a sno Marte Romanm dominationis auctorem ?'
facile impetraret. Et hac invoca- qni Carrio ibidem primo loco osten-
tione Physici poet», et Epicnrei dit, secus ac nonnnlli opinabantnr^
etiam philosophi (qnicquid alii sen* non olim alind principinm Liicretii
tiant), partes probe et decore agit ; foisse. In eiordio enim operis libere
irridet enim dnm invocat, et ut raro pro volontate sua principinm, nt ia
magis bellam, sic nnnqnam magis ^dc epilognm, capiabant Vetereti
probrosam Veneris et Martis ima- unde non tantnm Sallnstins exordiia
glnem inveniemns. Nimis autem i^ibii ^«i historiam pertinentibns nins
argnte pii videntnr Isti, qui poiitam e«t, sed in Horatio quoqne idem, ez
provideotiae iniqoissimnm, vi qna- nou qnae apnd Porpbyriom legitnrp
dam,sen potios lusn nnminis coac- observare est. ubietiam Camanosttr
tnm eve volnnt opem et anailinm a illnstratnr. llle itaque ad Homt.
lamosissima Dea implorare. Nec Epist. 1. SO. nbi poeta Ita librnm
minns otiosl, qni Venerem Hortos auom alloquitur: ' Vertumnum Ja«
cnrasse observant, ideoque aptissi- nnmque, liber, spectare videris :' hsBc
mam fnisse Epicnreis, Hortorum in- notat : ' Mirnm est hanc locntionem
colis^ Patronam ; aut mysteria nescio inter epistolas poni, cnm peqne ad
qnae sob Venere, Marte, Ovlo, Scc absentem, neqne ad praBsentem ho-
latere sentiunt: istas nugsB sublimi minem scripta sit, nisi qnia receptnm
et fastoao Lucretii ingenio improbe eBtf et principia et lines in omnibua
convenlnnt; mysteria Veterum non libris nnllias legis formula contineri.
minns qnam Religionem contemse- Unde sic Lucretius incipit primnm
runt Epicurei : Cic. de Nat. Deor. !• Epicurete secte libmm. Sio Virg,
69. Sed istam sapientiam Nardio, quartum Oeorg.' Hooercnmp.
einsqae similibos relinqnamns. Abe* 1 DieomfiM volufiaB] Nam poetm
ant etiam Gremmatici cum sna Ve» etiam Deos faciunt rebns Veneria
mere Geneirieey nisi esistimare velint delectari : quod est indignum eonmi
Lncretinm tam Divinnm esse, ut Ve- majestate : ' sed illi hnmana ad Deoa
aerem olim a Julio Caesare isto titnlo transfemot, divina mailem ad noe/
eonsecramiain fore conjectaret. Poe- inquitM. Tul. Lamb,
ta erat Lncretius, ideoque non ne- 3 Alma Veiwi] Quae. alit omnla,
glcxit leges soaB artis ; Epicurens, qnm stimulo suo cuncta gencnt et
ideoqne patri» anperstitioni subdole propagat ab alendo dicitnr alma »
]
874
MOTiB VARIORUM IN
quod epitbeloB est tetrfle. Alma di-
cf tur nnctft, Celphvrniiie ia Bacol.
lodicro 1. 4». < £t redit ed terram
teadeffi sqoalore sttnqae AlmaTtie-
mie posito.' Peculiare hoc Veneris
epithetOQ apad Lacretiom. Atma,
aaoota sivc palchra Tel aleoe ab alen-
do: aothor Pompeins. 'Afanitiesy
liabitaBalmamm rernm.' Pim. Festot:
'Alma, sancta, sive palchra, si ve aleiw,
ab alendo scllicet.' Hoc prlBciplnm
aeenndi verens, et prtocipiam item
primi, mntnatua est in illo disticho
Aasonina : * Orta aalo, snscepta
aolo, patre edita coelo, ^neadom
fonetrix, hlc habito alma Venui.'
Lamb* Ridicnlnm fortasse videatur,
Deoa ab bomine Epirnreo invocatos
foisae: sed hic poetae partos agit
lAcretini, non philosophi. Ceteriim
locom hnne ex Ennto adnmbratnm
nrbitror. is pag. 48. ^ Te nnnc sancta
precor Veooa, e t genetrix patrls no-
atrel| Utme de coilo vUaa cognata pa-
ramper.' Fmb, ' Sancta, pnlchra/
Festo. Aliif , * Inta, foecnndai grata :'
Ego * benigna ' mallem : vox enim ista
exprimit alias omnea virtntet Vene-
ris, qaas non minns qnam fttcnndita-
tem Intoetnr Lacretina. Creeeh. Ita
Anaonio. 1« e. foecnnda, ab alendo
ntlonem nominia reddit poeta, qno-
nlam per illam g. o. a. ooncipltur.
Piaoto * alma nutrix.' Lncret 1. 47.
* tellns alma.' Colomella S. 31. Virg.
* partnrit almns ager.' adde Hor.
Carm. 4. 6. et Lncret 0. 8S0. Ha-
Cmii s^er lab. iig, 4rtf.] Ordo est ;
qnm concelebras terras snbter slgna
cosli labentia, id est, qnae moventnr
nna cum coelo. Unde * aetbera signi-
fWmm' appellat 5. 460. 'Partibus
emmpens primis se snstnlit «ther
Signtfcr.' Lmmb, Unam esse vocem
contendit Barthins (et Serv. vid,
Tnra« Adv. 19. IS.) acnte : quasi
stellas, ceque ac mare et terras variis
onimalibus Venus concelebrasset
Vid. 4. 41S. Creeek, H. e. qna patet
orbis. Preig,
S Qu0 mgre • . . fo« ierrmt^ 4^.] £-
gregie hoc iUnstrator veteri Bpigraa-
mate, qnod exstat io Anthol. 4. 18. in
Copidinem, nvdnm, Inormemqne, aed
altera moMi Detphkram, altera flomn
tenentem, ntpote qni in mare pariter,
ac terras imperiom obtineat tvfa^
IpM M rovro yt^f > jmI ^mIXix^ <w>,
Oi yb^ Ix» v^^ "^^ mv^imtu tUk$i.
OM ftdrtpf vo^AfuuM mftixP^ AakfSm
«cU M^SfTgpAr yb^ymmr^^^ BokKr*
Tor j^ffi. Vid. Spanh. de PrsBst ct
ntn Nnmism. pag. 100. ed. in qoarto.
ubi id genos imagines plores in
veteribos nonmiis exhiberi docet»
Prtig.
4 ConMf«6raf] Anges tno dulci ini-
to : nt ita mnltlplicata celebria aint
et popolosa# Vel concelebms, Ire-
qnentas: penetras enim in vlaeem
maris et in terras: afflatnqne tno
seminali DMra terramqne non minos
aoKes qoam laetificas. ' Celebram' sig*
nificat freqnentare, nec solum id« In-
venimnsenim celebm pm veloci. Ac-
tins in ^gistbo : ^ Celebri gressn gres-
som acoelebraase docei*' ' Celebre'
famigembtle, insigne, notnmqoeoa*
tendit. * Celebreseat' prtsci dixerani
pro celebris fiat Exponit tamen
Marcellns hic < concelebras,' pro com-
moves, hoc est Uicitas et invitas. Pnis.
Hnnc et superiorem versum profort
Nonins Marcellas : interpre tatorqoe
' coocelebras,' commoves. ego* conce-
lebras' malim interpmtari, celebmis e t
coltas reddis, vel colis et freqnentas.
sic 8. S44. * Et variae volocres, Im-
tantia qoae looa aqnarnm Conoele«
bmnt.' Mecnm facit ea ratio, qoae
seqnitnr : ' per tequoniamgennsomne
animantinm,' &c. Id est, qnontam loa
opera, et tno beneficio omne animan-
tlnm genns oritar. Lamh, Reples varin.
animantnm foetnra. Celebres eflicia,
i. e. frequentas. Ita fem alicnbi
apnd Comicnm ^plateam tibia conce-
lebram :' et apnd Ovidiiim itf . Fas-
tornm, ' celebrare se mero,' qnod
observandum hemini Latinitalii stiir
dioso. Sententia poctae est, Qaas
T. LUCRBTII OARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 879
frequeatu ct foetara reples omliia
qmm sab coelo sant. Neque enim mihi
interpretatio Dionysii plaeet Cele-
bris aBteoi et deiertiif opposita»
Scriptor ad Herenninm lib. 8. ' locoe
qaeritnryCelebrisandeMrtus?' Fmb»
' CommoveV Nonio. * Colii' et < fre-
qnentaa' Lambino. Sic Ovid.Met 8.
45. ekuriiM vero, ' reples et exomaava*
ria Animantium fetura.' Celebrii an*
tem apnd Anttquiores idem quod Are-
qnens^ * via bona oelebri«qne' Gat. de
re rustica lib. 1. •' Locus quttritar
celebris an desertus?' Scriptor ad
Herennium lib. 2. Vid. S. S4S. et 6.
iS80. Crwch.
Per te pumiaM KemUf 4>r.] Sic
Ovid. 4. Fast. <Qoid fenas omne
ereat volucrum, nisi blanda voluptas ?'
et Catnll. epithal. in Manl. et Juliam
VS.61. 'Nnlia qolt sine te domns
liberos dare» neo parens Stirpe di-
oier/ &c. Immb, Hyperbatnm ns*
qne ad vs. 82. < Qu» quoniam/
Fab.
Gemu emne mdmmaum'] Juxtn
alterius Senecse tn Hippolyto versl«
culos hosce vs. 467. ' Excedat ag e-
dum rebus humanis Venus: Qnm
supplet ac restituit bnmannm genus :
Orbis jaceblt sqnallido tnrpis sitn ;
Vacanm sine ullis classlbns stabit
maro; Alesqne emlo deerit, etsylvis
fera.' Fme.
§ Vieii^ ejmri, lum. eoL'] Exoritur,
prodit in lueem, bac locis nsura frui
incipit. saBpe haec doo nomina sic a
Locretio conjnngnntur, nt infra eod.
lib« 887. * Ncc foret omnlno coelom,
aeqoo lomimt solis»' 8. 107. < haee
•era ramm Snffieinnt nobis, et splen-
dida lomiMi solU.' Ibid« 740. « Nam
eom emcigeniy solis qol lomina num»
qnam Aspexere/ drc. Et 6. 468.
' Matulina rnbent radiati Inniina so-
lii/ Usnrpavit et Virgilins ^n. 6.
8(iS. * Ecce aotem primi snb lumina
solis et ortns.' Idem 8. 68. * Sur-
gh, el «theril spectans orientia solis
LomfaM,' &c. Hom. 09. x. 08. ^t
^M^iMtf, 1. e. * Inmoli Bolis.' et Item
8»pe. iiom6. Lmnku: Mss. fhntra.
Creeeh. Mss. Gott. Lug. Bit. 1. 8.
hmme : sed alia lectio In 8. superscri-
bitnr.
6 7V, dea, W] AmwoH, ot apnd Vir^*
gil. Oeorg. 4. 858. ' Dnc, age, duc
ad nos.' Ibidem, 444. * Seis Proten,
seisipse.' Iroaid.
Te fugiemt weiUiy ifc,] Qnia to tno
adventu emlnm, terras, et marla se-
renas. Juoms.
VenH . . . nuMii emH] ' Veati/ inaniai
vana,falsa. *Nubilac(eli,'ignon(ntitt,
trislitiseqne. Claod. de Nupt. Ho<'
nor. vs. 184. Looretinm imltatns:
* Adventu Venerls pulsata recednnt
nnbila.' Preig.
7 Adeeutwmv* imm'] Sio restltni
ex anetorltate qninqne llbromm mn*
noscriptomm: qnibnscnm eonsenti-
unt nomiolll tjpis excusl. repoton'
dum antem est M Komed verbnm * fn*^
ginnt/ quod antecedlt. Jam vero per
adventum Venerls, mensis Aprttis in^
ittnm slgnifieat. Lmnb» Adeentmpte
Nar. et B. «d ventmnque Tvmebns.
Curiose nimls i hle onim, Te odosn-
tmmquM Inimi, nt Te tnnmqne inltnm,
vs. 18. et 18. vlde Ovid. Fut. L 4.
Creeek. Bls idem vldotnr dlcere:
Te, mtveHhmnqtie hmm. Qnld si ad-
mittamus? Ad venimmqmi^ cnjns et
nos admonent Is. Vossii Notalse, at-
qoe ita distlngnamns : T«, Deo, te
fugimKt tenHf ie mMla eeM^ Ad e#n-
tmnque Umm tiH emmeie dmddlk telim
SubmUtHJloree^ tfc. Nam Ad ventmm
iMon liM tantnndem erit, ac sl dlxls-
set: Adtementi liM, quum et «snluf
pro adeentn apnd Plantum ocenmt,
videCurc.8.4.87. Cist.1.1.16. Sed
nescio qua majeetate Adeentmn Ve«
neris nna vooe hoc loco potins dlxlsso
videtur rV '"ie 6t3ff Ivi^dMu», nam ot
proprie ita'appeUabant veteres Deo-
rnmDearamqne apparitlones : inde
et apud Clandian. de Raptn Proserp.
1. 0. * Adventom testaU Dese :' et
istiosmodl paronomasin», quali» hle
1
876 MOTiE VARIORUM IN
Yoeibns Fimtt et AilMiiftiiii inest, mi- ImAmUter^f efferre, prodneerey pn>-
nuii qoantuiii Caro Dostro arrisemot. creare ; qaod certe annotatioiie fait
8ic vers. 99. ' CasCa incctte.' 312. dignam.] Ita qnidein est, at scrilMt ;
* Annis annalns.' 8. 780. ^ Innn* sed addi et iiis aliqnid poterat ; sab«
mero nnmero ' 6. 1SS8. * Domi domi* mittere esse de snb mittere (nt dice-
tos/ &c. Preig, bant de sob altari, postante, inante,
DtBdOa leOKt] Festns: *Dadal<m eiiante. Carr.) ita Virgil. 18. 887.
• yarietate remm artificioinmqne ' et corpora salta Snbjicinnt in
dictam esse apud Lncretiom terram, eqaos.' i. e. tollont in eqnos. Idcoi
apnd Eoniam Minerram, apnd Vir- ita JEn, 1. 428. ' Manibus snbTolTcre
gilium Circen, facile est intelligere, saxa,' de sob, atque adeo in altnm.
cnm OrsBce ZoMxXtw significct va- Ita apnd Plantnm emendavi, de aah
riare.' Hactenns Festus. Idem Ln- ors irepere, ubi legitur ««6 «ra. Ita
cretins hoc eodem lib. vs. 229. * Ant tenella arl>or < snb ingenti matris se
reddactom dsedala tellas Unde alit ?' snbjicit umbra.' i. e* %^m% attoUit.
Idem 4. 6S1. ' Mobilis articulat ver- Ita alias scrtptor dixit, * sabjecto ta
borum dsdala liogaa.' IdemS. 285. mentam gladio.' obi ' snbjecto' nil
< oatoraqoe dsdala remm.' Ibid. altod est quam * erecto.' apud VirgiL
1450. * Carmina, pictoras, et dsdala < sobrigit aores,' est hfopBot, Et apnd
sigoa polire.' Virgil. Oeorg. 4. 179. Varronem ' pedes sobrecti,' in altnm
< £t mnnire favos, et dsedala fingere soblati. Ita Lncii. apnd Festnm ' sob»
tecto.' Homer. U. <r. 482. A^h^ h Jicit bastas,' in aitam tollit. iU de-
o^f noftt loSioXa, ««XAi^ ISv^i wpoati' niqae * snbjectare vallis triticam,'
Uif^v. i e. * io eo aotem malta aot qoid tale apud Varr. in lib. de
varie figorata efficiebat mente sagaci R. R. sed roinw ttau Fob, Effert,
et perita.' ih\6. n4rrwro 9wMdJsXmf prodacit,procreat,'8nmmittere'enlm
i. e. * onuii ratiooe, sen io omoem est de sob mittere, sic apod Locr. 6.
partem fignraos, et variaos,' Quod 70. * Saxaqoe snbjectare,' i. e. in al-
si qois malit hoc nomeo a Dsedalo, tom extmdere: vid. etiam 1. 194. S.
prsstantissimo fabro ductom esse, 673. 6. 818. Slc l. 10S2. * Sabmissa
Doo pugnabo. Lamb, AaiioXos varins. gens animantnm.' Quo In loco pro
ita tellns variis distincta coloribos et ingenio moreqne sno tnrpiter emt
omnigeno fragom proventu dndaia Interpres Fayns. Creedi, In omiii*
dicitor. Fab» Calparaios in Eclog. bns hisce, aiiisqne, sM6iiii<(i^, ^v* cst
2. 19. * illis etlam certantibos aasa manifesta traoslatio ab isto vexillo-
ostDsedalaoectareasapisiotervisere ram, fascinm, alioramve iosigoiiim
flores.' Macrob. 6. 4. io hnjns loci snbmitteodoram rito, qul veoeran-
imitatiooem notat dixisse Ilium in tium erat, aat obedieotiam profiten-
Theotraote, ' Doedala Circe.' Hm. tium ; qunm ioterim alludat elegaa-
Tethui] Nota distributiooem < Ter- tissimus Poeta ad solemoes illas flo-
ra, mare, calum.' Juvenal. Sat. 2. rom sparsiones, quaram specioieD In
26. * Qnis terrse ccelum non misccat, Cybeles sacris exhiberi solitnm ipse
et mare coelo.' et Terentii iliud describit 2. 626. his verbis : ' /Ere
Adelph. 6. 8. 4. ' O coelum, o terra, atque arganto sterooot iter omnf
o maria Neptooi.' Preig. viaram Largifica stipe ditantes, oln»
8 SnbmUtU] Sobmioistrat, et sup- guotque rosaram Floribiis,'d?c. Preig,
peditat: vel sorsum oiittit, effert, Bident] Soa seqnabilitate et tran-
profert. idem io eodem lib. 198. quillitste hilaritatem quaodam prm
* Lsetificos oeqneat teilns snbmittere se ferant Tralatio est a rebus anl*
fiores.' Lan^. Gifaoii verba suot matis, et ratione prseditis, quse risu
T. LUCRBTll CARI DB RBRUM NAT. LIB. |. 877
hikrlUtein slgnificant : vel idcirco Difum NMmhe} Iiitmisso et insi*
res intniiii» ridere dicnntar en, nnato f^eniali et genitivo, iioc est,
qvae snnt omatflB, magnificflB, bellae, omniageneranleniolcenteqne,8piritv
placidSy tranqnillsB ; qnod, quem- . venerio. Sunt qni legnnt kmme^ h.
ndmodnm qni rident risu et bilari- e. radiis et Ince tui syderis conisoo
tate difiimdnntur, ita et res aspectn vibratu omnia serenantis. Veneiis
pnlchrse, et nitentes, et politsB, hi- enim aydns estLucifer, emulum Solls
larltate difihndunt spectatorem. Ho- et Lunte. Quidam tamen Junoni ad-
rat Od. 11. lib. 4. ^ Ridet argento scripsemnt Fiiif. Laaitae] DispnU
domns.' Hom. U. r. 862. AXyXii 9* sis et discossis a sole tenebris. Idem
a^pta^ Ikc, TcAiffVff M wwra wtfA x^* I^ncr. S. 91. ' Semperqoe innnbiina
L^ * Fulgor autem in ciBlnm venit : sether Integit, et large diffuso Inmine
terra autem tota circum risit' Vir- ridet.' Lamb,
gilins Pollione, Ecl.4. 80. * Mistaque 10 Nm tmud ac apacuBy ^] I. e.
ridenti colocasla fhndet acantho.' nam statim ut ver advenlt. Xoai^
Lncret 8. 88. ' Pnesertim cum tem- Specie» p. e. v. d.] Nitor et formoei^
pestas arridet, et anni Tempora con- tas temporis, qnse pecnliariter vemo
spergnnt viridanteis fioribns herbas.' tepore pulchrior est et gratior ; cnm
et4. 1118. 'Ungnentaet pulchra io soles melius nitent. Species multa
pedibns Sicyonia rident.' et ft. 1804. significat, ut pulchritudinem : nnde
* Presertim sl tempestas ridebat, et id dici solet, * Species Priami digna
annl Tempora pingebant viridanteis,' est imperio.' Speciosus inde pro
dcc Lfiai6« pulchro capitnr. Verba Porphyrit
BkUtW] Amat hoc verbnm Lncre- sunt hsBC in codicibns promnlgatis,
tins: sic infra 8. 650. 'Subdola cnm qnos bibliopolas corrnperunt: r^ 8^
ridet placidi pellaeia pontl.' iHos K^yrrm fiky «col M r^r hcdan^
. ^qwra ponH] Tranqnillitas atqne fop^Sf tuff % «Ijpirrai, wpSrw cl8os K^ior
«qnabilitas maris : mare nnllls ven- TvpayrCSof . Signlficant basc postrcma
tla concitatnm, et idcirco fleqnabile et verba : * Species formam significat,
tranquillum. Lomd. ut dici Solet, primnm, specles digna
9 Pla«al«m9ii€] Pacaiumque Jnntae. est imperio.' lego non wpSrai^f sed
Grypb, Nard. Gif. Minus recte. vpic^v, ex codice prisco castigatisai-
Gr«idt Et Ita ccelnm serennm mini- mo : qni fuit Lionorii cnjnsdam Fla-
meqne turbnlentnm, tranquUlnm. tra- minis Bononiensis, quem non sine
latio est. Plactttmm antem babent librl admiratione legimns ego et Ladislana
maDnscripti,etnonnnlli typis excnsi: Minius, Hispanus, anditomm meo-
alii,PaMl«Ni9««. confirmathanc scrip* rum acntissimus : quem nesclo qnem
tnnm quam secntus sum, illud Cice- muscnlnm inscite deluxasse non se-
roais oratione ad Quirites post red. que ferendum, qui grsecas latinasqoe
' Tamen si mihi tranquilla et placata literas imperitis denticnlis arrodit ez
omnia fuissent, incredibili quadam, furnm cnlo carcinoma faciens, et ex
et pcne divina, qua nnnc vestro be- pemlonibns podagras. Acyuvat qnod
neficio fmor, IsstitiaB voloptate ca« pnlcherrimnm HomernsPriamum in-
missem.' Pneterea placafiun oppo- dncit Nee te moveat si a tragico
aitar Irato: paarfiiai, bellum infe. pede desilit hic versiculus. Hoo
renti, ant facienti. Quemadmodum enim a Porphyrio addi potuit: nt ex-
igitnrmare tnrbnlentnm, iratum di- emplo suo serviret. qnod videmns
dtur a poetis, Horat Epod. 8. Boethinm in Elenchis fedsse, carmi-
6. * Nec horret iratum mare :' ita na Martialis advocantem, qui longo
hie a Lncretio tranquillnm, placahun. post tempore ab Aristotele flornit.
Lamb. Dic*- 'f<* refrsctarins et pertinax.
9W NOTiE VARtORUM IN
tU reeogfMMcitur aCkscUt cuiiioii ver iachoans. Catlitttioiien nittM
statiin •aiiaoy mhil ttncn ad ne. vocant: gestiente natnra temiaa
Ita BoetfliiiM rertit, oee unquam all- aceipere, eaqne animam iriHereiite
teraUbilectnmestapod BobriosLatl- emnibas satis.' Is prisels Pflnft
noa : oee statim conoedo hoc prola- codieibns non catiUKiMum, ▼er>
tam esse ab Earipide, sed a Porphy- bnm agreste et absnrdnm leg itnr,
rio exempUficante. Briaiae emenda- sed mhUUionemf qnod minim qnam
4imimnm codicem legi apnd Joannem beHe quadret Catnllre fmmloc dl-
Taberiam grace et latine doctissi- enntur oom marem nimls appetnnf,
mnm, in q«o PfMim non pfimam a pmrablda cannm Hbidine etymo
•criptamnotavi. 'Diei*protemporis detorto. £qne tem catnlit, cvm
posuit atiam Yirgilius JEn. 11. 4SI5. gestit parere fenitablli Zephyro prO'
' Multa dies variasqne labor mntabl- lectante. Eritque mstiens osus noa
Hs mvi Rettolit in melins.' Suocinit in verbo, sed in sigiuBcatioDe veiti
Tibnllus Bleg. 1. 4. 17« * Longa dies metaphorica: terram catnlire nrbani
molli Mxa peredit aqua.' Pias. oon dicerent. sicut ruftici nostri eer*
Specu$] Infra 1. SSl. ' Invida tioes aflMivom vere snoooso se rasol»
pnednsit speciem natura videndi.' ventee a ligno, 'snbare ' dicnnt, com
FanM] Ver enim Veneri sacnim. prmgnantes fmtifico alimento sunt»
Ovid. aiii. Fa6. metaphora a soum libidine tractc.
11 Ei rmrai* tigHl Idem dicitc Pimm, Iu vet. scripti mann et fer^
et Bimnlatqoie Favonias, veris prodro- mis. (Mss. etiam Par. Lamb. ot
mus, apertns ae patefactus vigere BodL) Marull. gais#a6t<U. Oif. Sie
cmpit, ^ui aatea qnasi obseratus et habent oouies iibri typto exoasi prs-
elaosnB videbatur, dsc. Obserare, ter Veoetos anilquos, et Viooti-
«st sara olaudere. Catnll. ad Ipeith. nos. Mannseripti aotem enm qoi*
•t. 6. * Neqais Inminls oliseret ta- bns Irapressi ii, qnos dlxi, oonsen-
bellam/ ci^us contrarium ast rese- tiant,gvniteiM:qoavocasflsplosidam
nie. Ennius p. 9. < Nos ausi rese- Locretios utitnr, ut hoe eodem libto
rare/ M. TalL Offic. 2. * Qnam* vs. 58. ' Qos nos materiem, et genl*
obrem oec ita claadenda res est fami* talia corpora Nbos,' drc. £t S. ft48.
liaris, ot eam benignitas aperire non < Corpora jactari onios genltalia rei.'
posslt t nec ita reseranda, ut pateat ibld. in extremo vs. IIOS. * Maltaqn4
omnibtis.' £am&. post mundi tempos genitalo, diem-
GMieaMiit] Oenitivi, genenmtis que.' Et 4. 1997. ' Nec divina sa-
ftteoodo flato concta. paternus casus tum genitalem namlna cntqnam Ab-
est * genitabilis.' Vemum tempus Ze- sterrent.' Bt 1$. 176. * geaitaHs ori-
phyro 6ante Incipit qnando herba^ go.' Et item Virg. Georg. i. il4.
rnm creatio : sic illnm Onecis appel- *• genitatia semlna poscunt.' Bt t.
lantibos qood vitam ferat. fwli vlta, ISd. < obtusior nsus 8it genltaH ar-
^6pat ferens. Latini Pavoninm dic- vo/ Arnoblus 8. Advers. Otet.
titant a fovendo, qnod herbis, et re- ' Quid ergo dicemusP' ^ Deos pro-
■bus cseteris favet, et spiritu sno le- oreare^ Deos nasci? et Idcirco his
nissimo creat et recreat. Catollns : additas genitalium membromm par-
'^ Qnos propter fluminis undas Anra teis, nt sufficere prolem possent, et
parlt fiores tepidi foecnnda Favonl.' nt nova qoaqne saboriente fcetnra,
De vento Favonio h»c Plinius libro quicquid prior SBtas abstulisset, redl-
oatoralis historim decimo sexto t < Hic viva sabstitutio subrogaret ?' genitaie
est genitalis spiritns mnndi afovendo entem est, qnod ad gignendum valet,
dictus. Flat ab occasn spqninoctlali qnodve gignendi vlm habet. Credi-
'f. LUCRBTII CARI DB RBRUM HAT. LIB. I. 670
bile cst porro idtem Talera gmitabile, lacrynas ciet. Lucil. Apiid Ptaittna&
et geoitale : qaemadmodaiii pene- deniqoe in Epidieo, dies impetralNlis*
trale, et penetrabile, otromque pro Fe^. Aliis geniUttUsy O. Oif. Ms. Sed
eadem re est in usn : at ezitiale, et noii tanti est : hoc semel mennisse
exitiabiie : innameraley et innumera- opersB pretinm fnerit, hojas fomm
biie : naturalisy et nttorabilis. M. nomina ntriasqae signi6cationis esse,
Tnll. in Lslio : ' Ita palcherrima illa activse, dlco, et passivs», itaplaeabllis
et maxlme natnrabili carent amici* qui placat et plaeatnr ; penetrabilis
tia.' ita enim legitnr In vet. oodic. qni penetrat et penetntnr. Cresdt
PtoHt. Mosfcell. 5. 8. 40. < Non potoit Citatnr a Tomebo Advers. iz. M^
venire orator magis ad me impetra- versns, nt Lncretai, < iEtheris et ter-
biiis.' Idem Epid. 4. 8. 86. ' Si in- rae genitablle quvrere tempns.' qni
▼enio» ezitiftbilem ego illi faciam quidem nnsqnam nonc in Locretio
bnnc, nt liat, diem.' Ezistimant ta* comparet. Habet qnid similitndlnis
men quidam docti viri hoc loco legen* hlc noster, et magis adhnc appropin^
dara ffnMis, non ob id solon, qnod qnat 8. 1104. ' MiilCaqne post mnndl
ita habeant aliquot libri manuseripti, tempus genitale.' vernm ipsi numerf
vernm etiam qnod vox gtniialnlh non nasqnam. Tainebos ex Varrone hai^
videatnr Latinis ualtata. Quod an- ait, cojos verba soot 4. de L. L. ' A
tem ad versam attinet, alnnt choreom ^a bipartita divisione Lncretins sno^
csse pro dactylo, sea spoodeo : quam mm anios et viginti llbrornm initlom
Uceotlam siln interdum permittuat feat hoc :' ' ^theris et teme/ &e.
poetae. Ego hac de le jndicinm me- Uode subiit animom cogitatiOy^ pro
nm nott interponam. Tiderint doc- Varrone afferri posse morem iifaim
tlores. 8ed tox getiiUabUi» tamen re- Vetemm, qoi llhros snos nonnnnqoam
perttor apnd Varron. libro de L. L. 4. enm enris secnndis praelegere atqna
ttbi tanqnam testem prodncit Lucre- edere solebant, de qno videri possoat
tii versom, si modo locus mendo ▼a- Molse tn Tertnliiani Apolog. p« 898.
eat, his Terlns: ' A qua blpartlta S13. 400. Pro varietate itaque ma»
divisione Lucretios snonim nnlus et teriss In plures initio libros distin**
viginti librornm initinm fecit hoc:' gnere opnssttomPoetapotttit,postaa
' £theris et terrss genltabile qnsB- contraliere nomernm, atqne ipsooi
rere tempus.' £t apud ToU. In Ara- exordium Poetlca iovocatione exor*
to: * Sollers natura, et rerum genita- nare. Neminem antem offendat gt"
bilts ordo.' £ajR6. Al. gMttolis, sed wtalis (qnod reposoimus) postramam
non est tantt hoc scmel meminisse habere hic lengam, alias passim bre»
opens pretinm fnerit, hujns formss vem, qnnm exemplnm, nostro simile,
nomina ntriasque stgnificatlonis esse, exstet apod Brookhus. ad TibuU. 1. 7.
aftivae,dico,et passivse.ita plaeabilis 78. atqne ipse citet Oifanins In Goo-
qnipiacatetplacatnr,peoetrabilisqal lectao. inf. p. 867. unde patetsyk'
penetratet penetratnr. Qnod minime labam tietiam sine csesaraaliquando
mirnm videri debet, cam a verbo a veteribos prodnctam ftiisse. jfao.
neotro manare procoderit manabile 18 iilrttsprtmoiaJNotahicprtmoai*
Lacretins, et a volare volatlle Vir- vs. 14. tadf . vs. 18. dcoifiie. Preig,
gilios ; «ed holc qoidem aores assoe- IS hiUum\ * Inire', sigoifioat aaUra
vere. ita cura vigilablliB apod Varro- et subagitare* ' initus' coitns. Ovidins
nem, qase insomnlam affert ; et spoo- Fast. 4. 04. ' Perqne snos inltos
gla deletilis, qusedelet,apad eundem, ooncipit omne genns.' * InU ' pooltor
ot rt aribile, qood alit et dissociabilis Interdiim pro concnbtti : interdom
apod Hovat* et flebUe esepe, qnod pro invenl : ot '< iniit ratiooem ^ in«
880
MOTifi VARIORUM IN
terdimi pro introii : nt Pkratna an
Fragm. * Iniit te nonquam febris ?*
Csterom in priscis exeroplaribus le-
gitor mUKfli iion wUuni: ac si pro
pertaasione et volnntate notas acci-
peretnr : at dicantur animalia tentire
tmtnm Veneris, b. e. percipere Vene«
rem id annnercy ut in amorem et co-
pnlam mant. Repentur etiam re«
mitns pro negatione, et rennere re-
notareqne pro negare. Phu. I. e. in*
gressom, introitum, initium : a Terlio
jneoy qnod Yalet ingredior : ut inire
magistratnm, inire viam, et ineunte
aetate, inennte vere : sed non dissi*
mnlabo in Oabrielis Faemi, et Sci-
pionte Tettiiy et Bertiniano et Mem-
mlano codice scriptum esse imUimm»
qua scriptnra tamen rejectay imhm
retinni, nt habet Vaticanus, et omnet
Igrpis excosi. Sic Ovid. de Venere^
Fast. 4. 9S. ' Juraqoe dat calo, et
lerr», et natalibos undis: Perqne
suos initus coutinet omne genns.'
Idem Lucr. ii. 209. * Ut videas initum
motus a corde crearL' Idem hoc eod.
lib. S8S. *Unde initum primnm ca-
piat res qnvque creandi :' et lib. S.
S7a. <£t mobilis illa Vis, initnm mo-
ios ab se qu» dividit ollis.' Lumb.
AUi tiii^iiaa, quod doctis plaoebitma^
gts. est-autem in roodnlovocis oW-
{Vi rcs trita apud Oraecos, Latioos,
et qnos Bon? F^b. NMhm B. alii
imUimm: eligat Lector qnod magis
placet: peoes eundem etiam sit, u-
tram pereuuiSf an peraiUa legi debeat.
Creeeh. Ms. L. B. 2. mtimm. £d. 1.
Gif. Par. Coot. Ms. Bod. mf/iuR,
nnde in Bas. Mss. Snsii male eascnl-
pi cernas miiiaam pro zepbyro, nt
•cribit Ed. Angl. novissimiis. Per-
euietB habent moz Mss. 1. 2. L. B.
Gott ed. Oryph. Nard. Gif. P. in
Marg. Bm>.
Pereused] Ita v. 1. vnlg. tni^iimper-
tuiea. videlnd. Gtf.
Pereulea eerda] HeUenismus, ut
inf. eod. lib. vs. 262. ' mentels per*
Gulsa Bovelias :' et Virg. JEn. 6. 495.
* lacenun cradeliter ora, Ora, manns-
que ambas :' e^ sexcentis aliis alio-
rum scriptornm locis. Sic antem ha-
bent omnes libri impressi, et pleriqne
libri veteres. neque video^quaroobrem
hanc scripturam rejicere debeamus i
perccUere enim plns est, qnam per-
cntere, ut pluribus verbis docoi com*
ment. Horatianis. nempe valet per-
vertere, proitemere, dejicere» acami*
fid?iXMu^^ (hc enim interpretatom re«
peri in lezico Latino-Or«co mann-
scripto,) ot apod Virg. 5. S74. ^ Per*
culit, et fulva moribnndqm eztendit
areua.' Percntere vero, est ferire,
et icere, et permovere : per transla-
tionem ad animnm etiam pertinet, et
animum permovere, atqne adeo l^be-
factare significat. licet tameo bic
legere, percnssie, me probante, ant
certe non repngnante. Sic Ter. And.
1. 1. 08. * Percnssit illico anironm.!
JLam^. Ego, qnum p«rcii2s« a Mss.
Lngd. Bar. Oottorp. BodL praeter
multas editiones confirmari videaa,
recipere non dobitavi; est enim in
illo verbo freqnens Lucretius, et £n-
nium, ut ssBpe, sequitur. Is autem
pag. 148. ' Perculsi pectora Pceni.*
Ziao.
14 Fene peeudee'] Brata animalia
qnoB facie hnmana carent dicnatnr
pecndesy et pecora. Virg. Oeor. 4.
S27. * £t pecudnm cnstodia soiers.'
Lncret. 2. 24S. * Praeterea genns hu*
mannm rancmque natantes Sqnammi-
gere pecudes.' Marcellus: 'Pecns
non solum quadrapes animal, veram
omnia animalia pecndes dicunttir.
Fucos, primo ^neidos libro Maro
ignavnm pecus appellat.' * Pecaina '
simpliciter Apnleins de Asino anroo
libro 11« vocat animalia brota : cujns
bsBc verba snnt in fidelibos ezempla*
ribus : ' Nec tantnm pecnina, et fe«
rina, vernm inanima etiam divino
ejus luminis numinisqne nutu vege-
tari.' Inanima Lucius appellat ea^
qoae animam non habent. M. Tnlliiia
Ubro Officioram S. et in Hortenaio:
T. LUORRTII CAKI DB RBKUM NAT. LIB. I.
881
* Nam CHm onmU soUrtia admiraBda
est: tam ea qaaB efficit : ut inaDiBia
qiias siiot, vivere et spirare videan-
tur. Hae loquendi fignra Oeliius ani-
nalia inara vocat, quse os nen sortita
snnt. Porapeias. Inori minoris. Tu
scribe mmore$ or«, h. e. ore priivatiy
nt CAjMle mmor dicitnr : vel taarM, nt
naBtemAseanium; si^ierant moote«,
et flBmina tranant.' A naiido nata-
liittla Lnciiia appellat ia Floridia loca
accammoda natattoiubui^ Puu,
C^a Uporti] Baa. Pios, et V. L.
Heinsiane quodqu* kpore, Alias res
agit Heiosias ad Clandian. Epitkal,
HonoEii vs^ 292. qiinm citat. * Igno-
per verbom Botins et magis gramma- tosque tranant amoes.' qnod nec me*
ticttm dietionem priscam ezplicet. trum pafitar, nec sensus. Preig,
Agmina pecorum pecaaria dicimas. IG Ifikeebriaque tMk^ ifc."] Versiuii
j£st et qaarlse inflexioBU peeas. Plait^ Inleoebrioque iBdaai. qoia et a v. U
ttts in Hodenta. 4. 2. i^« ' Men' vides abest, et BAcess. uab est. Gi/, BL
referre uvtdom rete cum sqvammoso vs. abcst a qoAluor cod. mannscriptis
peoB.' Peeua SoUnos dicit : unde pe*- (etiam Gott. Bodl. et £d. Pii, et Baa.
«MiBKs venit, non a pecnde, sed a pe*> imo prsecedens etiam ab ntroque L.
torei PJMS. Cnr /mr^ omissis man^ B* pi»ter omnes fere impressos) oe^
sBetts ? an ^uia feras omnes simpliei^ qae enm Naagerias neqne Poatanus
ter bestias dixit, oppositione ad ho* habnerunt : desideratnr denique io
minesfiMta? qBBBmdmodam alibi ma#> codicib. Vieetin. et Parisiensib. Ma-
las pecudes, non pUees solnm, vt d. rallus unus, vir doctas, ex aoctoritate
1581. sed et Cfletera anijnalia dixit.
6. 1058. WS7, an, quia amore omnes
efferantnr mansBeta pariter ac fers^ ?
Preig,
PereuUmii |niMb] PedibBS pro»
teranty faatidientes etiam alimonias
prae una voliiptBte. Pulso iiBgulflB
freqaeBli terrampercnteze signam eat
alacritatU. Mato Mn, 9, 629. < Jam
Gornu petat, et pedibui» qai spargwt
arenamt' significat id qooqiie Vene-
rem appetere. Claodius in Annali-
btts : * £qon kinnibunda inter se ter-
ram spacgienteft calcibus.' Quidam
Godices kabent pmuicaii^. Pius. SuV
veteris cnjusdam codicis, (qnemad-
modam mihr religiose asseveravit Po-
natus Jaaottus,) nobis cnm restituit.
Amicns qoidam meas, ingCBio et doo-
trina praestantissimaSy piitat esse ab
ipso Marullo factnm, ac pro Lucre-
tiano soppositum, com putaret ille
aliqoid daesse, ueque desit qoicquam.
Sic enim hiuic locum hoc versudeleto
explicat: ita capta lepere qusequc
pecos * Te sequitur ciipide, qno qoam-
qoe inducere pergis.' ego aliud, qood
dicam, nihil habeo, nisi qnod mibi vi-
detur versus Lucretio dignUsimus.
jam hfle doae voces io extremo versu,
tn percorsant, et priBtereoot, et ita mUura animttiUumf ssBpe ab eodem
aegligunt, seilicet relMS VenereU in-
tentas. Lamb,
Aifada kaia'] Piogoia. qood bomi-
nU proprium a&t Servius ad ioani-
BMta traasfertur. latawun inde fimos
appellator quia Isptas segetes facit.
Maro,Oeorf^ 1. 1. ' Quid faciat l»tas
segetes:' pro commodis et pulchris
dixit. Pittf.
15 TranojU aiNBeis] Transfretant,
transmjgrant, transnataut. Sic Virg.
Gkorg. 3. 269. de eqaabas: < lUas dor
cit amor traas Gai:gara, traosque ao-
Delph,et Var.CloM.
item asurpatfe snnt : ut infra hoc li-
bro, 194. * Nec porro secreta cibo
natora animantnm Propagare genus
possit,' Ste, ibid. in extremo, 1037.
' Nam veloii privata cito Batora ani-
maatum Diffluit,' Sce, Lamb. Honc
v>ersom, quem non agnoscit B. neque
plurimi alii Mss. et Impressi Codices,
a vetere Codice inseruit MaruUus:
et quidni pro genuino reciperemus?
est enim Lucretio dignissimus ; et si
deleator Ute, torbata subito essent
omnia, et obscura. Creech, Potest
Lucret, ' S K
683
NOTiE VARIORUM IN
hic wetMB ftbesse, nisi forte caiqnftni
durum ntmis Yidefttur, qaod tam sim-
pliciter : * lepore captft quseqae pe-
cos ' dicfttar seqai Venerem, nec ex-
presse patest, qao lepore ? Preig^.
17 Qtiam^] Q. ▼. cumque. (at Flor.
<t Bodl.) Gif. Dao libri mftnascripti,
et novem impressi, bftbent quocum-
^ut : utrftqae scriptnrft probftbilis est.
Lamb. Q11MIU191W, B. et ftlii. Creech,
Videtur huc oculos quodftmmodo hft-
baisse Lftctftntius, scribens 2. 6. ' Cae-
terum si Dii essent, huc etqae illuc
pftssim sine ullft necessitate ferren-
tur, sic ftuimantes in terrft ; qnorum
quift liberae sunt voluntfttes, huc ftt-
que illuc vftgantur ut libuit ; et quo
quftmque mens doxerity eo fertor.'
Mav»
PergU] Ms. L. B. 2. ierglsy at
et l. sed ibi rectft saperscribitar lec-
tio.
18 FhtviMque rapaeeie] Sic Virgil.
Oeorg. S. 142. < fluviosque innare ra-
pftceis/ Lamb.
Mouteis flufBi4f»que] Vftlles omisit,
quift fluviorum fortasse conspectui
jam involvuntur : uode et in linguft
Hebfttonim Nftliftl * vftUem ' pftriter
et torrentem notet. Preig,
19 Frundtfera»^'] Sic ▼. 1. q. 6(f.
FrundtferoMque domoe avtioR] Ni-
dos frundiferoB ftutem excudendam
carftvi, libros mftnuscriptos et vete-
Tum ftuctoritatem secutus. Lamh. Ci-
tat Servius ad Virg. Oeorg. 2. 372.
ubi docet sic legendum Mftronis ver-
sum : ' Prscipne frondis tenera i. 1.'
quta antiqui frondis dixerunt in nom.
sing. pro qno nunc frons ; cni tamen
lectioni adversstur Nonius: FnmM pro
frefude. Virg. Oeorg. 2. *■ frons tenerft
imprudensque Iftboris.' Mftlui antem
per II quam per 0 efiierre, Ennianara
ftuctoritatem secutus, spnd quem pag.
328. ' populea firuns,' et pag.77. ' Rn-
rescftnt frandes.'et pftg. 60. * Arbus-
tum fremitn sylvfti frundusfti.' Hao.
Frundiferaique] Sic inf. 257. ' Fron-
diferftsque novis ftvibns cftnere nn*
dlqne sylvfts.' ' domos ftviam' ftolem
dixit ; qnemadmodum Virg. Georg.
2. 209. * Antiquasqne domos ftviiim.'
et Stftt. Achill. 2. 16. * Jftmqne ti-
mens qns fronde domum snspendftt
inftnem.' Preig.
20 Ineutietu blandum per pectora
amorem] Vi incntere metum, bellum,
ietnm, sic et ftmorem dicunt poetsp :
est enim amoris plagft grftvis. qnod
ftutem huic pftrticipio ftddidit M0eror
* blftndnm,' significftvit, in ftmore do-
lorem inesse cnm voluptftte coojunc-
tum. notnm est, Amorem, seu Copi-
dinem, y\vK&rucpop a Plfttene dici.
quod ftttriboit et Veneri Cfttallos
Cftrm. 60. 18. ftd Mftnliam : * non
est Dea nescia nostriQuas dulcem cn-
ris miscet ftmftritiem.' Sed idem tft-
menetiftm ipsi Cnpidini, Cftrm. de
PeleietThet.nupt. 66.95. «Sftncte
puer, coris hominum qui gaudift mis-
ces.' Usns est I<ncretins eodem ge-
nere loquendi eod. libr. inf. 922. ' Et
simnl incussit suftvem mi in pectore
ftmorem.' 1xmi&. Observandnro in re
blftndft, suftvl, jncunda, asurpftri rh
imeutere. tftmen et itft Honit. in Ep.
1. 14. 26. 'fomix tibi et unctft popi-
nft Incntiunt urbis desiderium.' Itft
et in 1. Lncret. 928. '£t simul in-
cnssit suftvem mi in pectns ftmorem.'
Fab.
IncutieWj S^.] Inf. h. 1. vs. 921.
' Percussit thyrso Uudis spes magnft
meum cor, Et simul incnssit snavem
mi in pectus ftmorem.' Preig.
21 EfietB, ui cupide] Snnt enim in
singalisftnimftntibusinnatse mir» con-
junctionis et procreationis libidines.
Quidam docti legendum putant cu"
pida, nt cohaereftt cnm voce pecude»,
Lftmb.
Generatim] Per generft qusqne
ftnimftlift foetus propagftnt. Leo leo-
nes, equus eqnos, et sic in eaeteris si-
milibus. Hnc ftdverbift sic exeuntift
referuntur in nominft qnibus compo-
nnntnr, et hanc prsepositionem per:
nt geQerfttiffl per singulft generft| mu*
T. LUCRBTII CJIRI OB RBRUM NAT. LIB. I.
868
nicipatim per mnnicipia, vicattm per
vicofl, ostiatim per ostia, tribntim per
tribiis, popolatim per popnlos : ms-
ticatim tamen rustice significat, or-
banatim nrbane. Pomponins : * At ego
rosticatim tangam,nrbanatimne8cio.'
Tnatim tuo more. Artuatim, nt illa
priora, per artns : generatim per ge-
nera. Aliter tamen utitnr Varro lib.
5. de L. L. Quandoque snnt simplici-
ter adverbia: nt moderatim idem est
qood moderate : canatim more canis :
anatim more snis : boatim more bo-
vis : ut si dicas canatim rabiem exer-
cet, suatim spnrcatur et volutatnr,
et boatim incedit, aot aspicit, ant
comedit. Coxim significat in coxis.
Laberius : * Quantum est hominum
qui coxim cacant.' Agminatim, tnr-
matim, dense, instar turmae, aut ag-
minis : velitatimnltrocitroque more
velitam, Zonatim per zonas. Cnnc-
tim per cnnctos : qno adverbio Sido-
nins et Apuleins ntuntur. EfBictim
Plauto ardenter. Exquisitim exqni-
site : et multa id genns, qutt libens
omitto. Dictione generatim ntitur
M. TnlUus libro 11. de Oratore : pro
qna recentiores minus nitide genera-
liter dicunt. Idem Cicero in Verrem
actione qnarta : ' £rgo ab nniversa
provincia generatimque a singnlis
ejns partibus non solnm diligitnr, sed
etiam ornatnr.' Idem infra in sep-
tima. * Quid sigillatim, potius quam
generatim atque nniverse loquar?'
PiuM, Koerit rhViwy iKiarou y4yos, se-
cundum genera. Lamb. Vocabulnm
Lucretioamatnm. ' Oeneratim-saecla.
q. d. steculnm/ h. e. genus quseqne
snnm. ' Generatim-sscla.' ut apud
Ter. * semper-lenitas.' Preig,
Saela propageni'] Sua genera am-
plificent et multiplicent, in hoc eo-
dem verbo prodncit primam syllabam
Infra eodem libr. 'Propagare genus
possit, vitamque tneri.' £t sane Ln-
cretius prspositionem pro, in pleris-
que compositis nnnc producerei nnnc
corripere solet, Lamb.
Saela] Vox Locretianay qna et alii|
nt Manilius in 2. usi snnt ; ntitur qno-
que Lucanusi in fine lib. vr. 816. ' Quas
jubeat vitare plagas, qnte s&cula
mnndi.' sic legit vetns liber, non
sidera, Grseci poetae ^vA.a vocant.
Horat. genus. ' piscinm genns,' Od. 2.
lib. 1. Id autem significat qnod vul-
gus vocat species animalinm : vulgufi,
inqnam, nam certe non ita veteres
Latini; quod ostenditMuretns. De
ea voce sic scribit Adrianus Tnrne-
bus lib. 26. cap. 13. ^SncIa fera-
rum cnm apud Lucretinm legerem,
snbiit quaerere nnde sumpta esset ista
saecnli significatio in veteri scriptore
tam nova tamque insolita, nec aliis
anctoribns Latinis nsnrpata. Igitnr
Lncretinm existimavi non tam notio-
nem bominibos Latinis receptam se-
qnutum esse in hac nsurpatione,
qoam vocabnli originem et natales,
ad quos redegit significationem vim-
qnevocabnli. Namsseculum abJ7\uc£Di
dednci videtnr : cnm aspiratio roilties
in sibilum desciscat, ut notnm est :
X autem et k transponantnr invicem
sedibns mutatis. cum antem ^Xixfa
Grsecis ssepenuniero aetatem signifi-
cet, tanien etiara genos declarat, ut
in Lncretio seclnm, nt cum Grseci
dicunt, {6pKa esse j^Aiicfety 4Kd/^v 4i
9opKhs, i. e. binnulum esse genns et
sobolem cervi. aut si cui hoc nimts
repetitum videtur, nt cum qnis dixit,
Vae aetati tus, pro vae tibi : sic lieet
existimare sapcula bucera eadem ra-
tione dici et pro bnbus poni : qnod
et verins pnto. Ejusdem illnd et
novae significationis est.' Fallitnr:
legendnm enim ^hp^, fi B^\w ihd^
1j BopKds. node et 96pKcay pro leone.
nam j^hp^ et 9hf^ eadem. Id autem
notaverat Hesychins quasi remnon
vnlgarem ; ut et reipsa talis est,
Fab.
22 QwB quomam rervm] Quia ab illo
locOy ' per te qnoniam genus omne
animantnm,' &c. longnm esthyper-
batnm, moltaqoe interjecta sunt.
8S4
NOTiB VARIORUM IN
iterat copulattonem UUm, ' Qoo-
iiiam/ boc mo4o: ' Quoniam igitar
Bola rerum Datoram gubernas, &c. Te
aociaoi cupio/ &c. Lamb.
23 Dias] VitvleA, aerias, coelestea.
Ahs Grscts generosus; iMide Ho-
mero Alos *AxtWc</s* Dia Camillpi
Virgilio. et Persio Sat. 1. 44. ' Quce-
runt Romulida» satari quicl dia poe-
mata narrent :' pro nobilibus, et ge-
nerosis, et absolntissimis. Diales
lar^s ▼ocantur vitales, h. e. vits» pr»-
stit^f, vel quos sub dio colioiu^s. Sub
dio dicebantur, et iub dieo, sob c<ela,
snb aere, in aperto. Subdialea di-
cuBtur ambulationes, qn» aub dio
fiuDt, qnas Greci vocant hypethraa,
et paradromidas ; qnibna otimur snb
opertOfiidem vocant hypostega. Pom-
peii verba subjunxi : * Dium antiqoi
ex Grasco appellabant a Peo ortum,
et dinrnum snb coelo liunen. Zci»s
Dios : iLode adhuc sub Dio fieri dir
cimus, quod non fit snb tecto : et in-
terdio, quod cootrarium est nocti.'
Piii5. Aerian, seo aetberias, sf u diuj-
nas. 'Dium' (inqoitF^stus) ' quod
sub C(b1o est : ex qoo sub Dio fieri
dicioiuK, quod sub ccelo fit, et non sob
tecto.' interdimj diumideni valetqood
divinuro. Virg. JEn. 11. 657. ' dia
Camilla.' Hor. Sat. 2. Ub. 1. ^maote
Virtute esto, inquit sententia dia Ca-
tonis.' Idem Lucr. 2. 172« ' Ipsaqne
deducit dux vita: dia voloptas.' Lamb.
Ih luminU oros] Interpretare re-
giones aerias. Ora proprie loquendo
regio littoralis appellatur. Sed fac-
tum est deraum latius verbi significa-
tum : ot perperam loqoantor illi, qui
orasfimes appeUant,qoibos religatur
navis, quos Graeci ' prymoesia' dicti-
tant : Ovidius e£ caeteri peculiariter
' retinacnla.' Propertios libro elegia-
con secundo : ^ Nam mcliiis duo de-
feodunt retinacola navem.' De pcyni|-
nesio sic Poio^eius: ' Prynrnesins
palus, ad qoem funis naoticns religa-
tor, qoem alii tonsolam dicoot.' OrsB
pro regionibus caj>ioQtur, et parti-
bufl, aVarrone libro 4. de L.(i. ' Orm
dicontur qoaeconqoe extreoiitate^'
Qood si apnd Livium comperis ' de-
cedentes a littore incidisseoras,'dci-
to mendosnm esse codicem, el loru
scribeodon. qoeo^ foedum Sipontini
lapsoffl demonatrat aUbi codex I4-
vianus, in qoo piasaim (ofo, noa «ras
scribitur : quas coria in fastigio fu-
Biuni vel pro funibns taBqoam firmi-
or^ et humori magia invicta annecte-
bautur. Qui si inter caetera exempla
sui Vapaus faooa afert, ut QniBCiJiaBl
tefitimonium libro primo ita scriben-
Ua : *SolventibusquB orani bene prece-
mor ;' Respondeamoa, maculosnm ea-
se exemplar,et auctoritale Sipo&tioi,
quse inter grammatistas et litenitores
Bon parvaesticonvutoumcircttmferri.
Est enimin Quintilianorecognoscen-
dom ora casu sexto, noBor««i : ut ' or«
solvere' sit ab ora, h. «. a lijttore re-
oedere. ProcUvis «riror fuit et fs^cUe
admJBSus, putaoiiWis somidoctii * sol-
vere ora' grammatice non dici : per-
suasis a Sipont&BO * oram' significare
retinacula. * Ora' proprie dicitox, auo-
tore Pliaio, qo» Gra&ois aegiajos. Vel
figurate dlcimua ' oram solvere ;' «t
solvere vitam, hoc est, a vita disco-
dere. Priscianua, oum omnea orae
sigoificationes poneret, son dixit
oram aigoificare retinacula. Male
teriatns esaem ai Riogium^ Bergoma-
tem musarom gronnienti roatro dell-
tias subruentem confutare acrins ex-
perirer: quaodo est gloria praeterire
asellos. Pitfs. lu locem : 10 vegieBefl
lomiois. usitatum genua Lucretio, inf.
eodem Ub. vs. 178. * Dom tmpea-
tates adsunt, et vivida tellus Tntio
res teneras effert in lumiBia oras.' ^t
2. 577. * Quem pneri toUuojt viaentea
luminis oras.' ibidem, 617. * iBdignoa
esse potandos, Vivam progeoiem q«i
in oras lominis edant.' 5. 226. * coqi
primom in liuDi&is oras Nixibns ex
alvo matrk) nal»ra profiidit.' et Baepe
alibi. idqoe imit«t»s eat Virg. Geoi;.
2. 47. < Spont^ soa qufls se toUuAt ifi
T. LUCRETII OARI DE RBRUM NAT. LIB. I.
885
lomiBiB ora« :' et £o. T. 66<K ' siib
laminis edidit oras.' Sed videtar
iiterqae ab RDoio sumsisse. sic enim
Uie paf . 61. ' At si se, sum qnae de-
derat in lamiois oras.' aum antem
apnd Koninmi Talet eum^ sea ipsom.
Idem pag. 38. ' O Romule Romule
dic, o Qnalem te patriae custodem
Dii genaeruot ? Ta prodoxisti nos
iotra lominis oras.' Aroobius Lucre-
tii verborum amator^ lib. 3. advers.
Gent. * Aoteqnam Tages Tfansein
oras eootiogeret lomiois/ Ste, lambk
24 iVcfKe jU UHumi ^.] Sic Calti-
machus : Tii Zlk xV'> ^ ^ repiri'^ Kvc»
XipMnyf 'A^pod^njs; TcA^nv, 5rc fkH
^niicrn ravra fjJXtt, i. e. ' Quid lepi-
dom, quid jucuodom sioe Cypride
polchra? Vita vale, hsec curae mi
esse nbi desierint.' Tale fere est
iliud Menandri, quod refert Plutar^
cbus libro, w&s 9*7 r&v irwitfi* iuto^w :
^r«y0' 30^0 {f , Kcd rhy fiXiW fikimi rhtf
«omhv ^nioff hovAM rwr* M* ifiotfris, i.
e. ' Omoiay qu» vivant, et solem no-
bis conmtnnem intuentor, h9c volnp-
tati serviunt.' ex quo Orsci hid&rtpovy
et ium^^f^nov appellaot, quod Latini
ioveoostom, i. e. illepidam, atque
Inoftiatum. M.Tull. epistolarom lib.
7. ad Volomn. 'Sed quoniam taota
f«x est in urbe, ut nibil sit tam
^i$tipo^f qnod BOD alicoi venustura
videator, pugna, si me amas/ &c.
qne loco legitur in libris vulgatis
iiraptVy mendose. Lamb,
Nepie umabile] Nam a Veoere
Vennstus, Mooet Interpres locum
Ciceronis 7. Ep. in ea qo« prior
est ad Volomninm, corruptum esse,
ac pro Iknpov legeodttmesse ^xUinpov.
ot ego scio qui probare possiot
legeodnm esse potius JBefpouto», nam
M^qpsf liaud f«cile, opinor, reperi-
ator; dein Cicero plos uno loco
agrestemi seurusticnm (i. e. &ypoiKov)
dpposnit r^ vennstos, iepidns. Si
qnid matandom sit, posset et legi
MitKw, i. e* ktraiikvrov, ex Hesycbio.
origo vocis notissima cst. sed ea loci
hiijas non sunt ; et faptim scribimns.
Fab,
26 Te oociam siudeOfifc,'] Qii9ritur
a doctissimis viris, quid sit, qnara-
obrem, cnra Lueretius Epiciiri ratio*
nera et sententiam hoc poeraate ex-
primere institoat, Eptcurus autcm
dicat) Deos oeque l>ene meritis capi,
oeque gratia flecti, neque irasci, ne-
qne fes mortalium cnrare, hoc loeo
tamen Venerem Locretius imploret,
eam sibi in suo poeraate scribcndo
sociam adjongere cnpiat: precetur
denique, ift illa interea dum ipse re*
rum naturam expHeat^ terras et ma-
ria tranquillet^ bella componat, et pa-
cem constituat. Exstat bac de re
eruditissima P. Victorii Florentini
ad Joan. Casam Florentinum epis-
tola : in qna hnic qnaestioni ita pntat
responderi posse, si dicamns, Epicu-
rum, tametsi volaerit, Deos nihll ne-
que habere negotii^ neque allis cxhi-
bere, tbx^s tameui i. e. preces uou
sustulisse, et vota mortalium de suis
rebos a Diis immortallbus andiri pu-
tavissp^ aut certe Deos immortaleis
propter eorom praestantera et excel-
leotera naturam, ab homioibos ve-
nerandos et colendos esse censuisse.
Utitur aotem seriptoris locnpletis
Plutarchi testimonio ; cujus haec ver-
ba sunt in libro adversus Coloton Epi-
cnreum : 9&s oSv kiroKthrovai ^(Mrof, Kot
^vx^^f ««^ f**»' » ** Spico»'» ** «*X^» **
$wriaVf &s wpooitiyiitrWf f^nwn ical XjJyv,
ffflU T^ ^db^oi, KoSLiepovwoiiiiaBaLy m«2 hvopui-
^Wi h TOIf &f)X^' '^^ '"'^^* Z^pMTUf
iufcupovotw, i. e. ^ quomodo igitnr na-
turam» et auimum, et animal relin-
qonnt? ut jusjurandnm, nt preces, nt
sacrificiom, ut venerationem et ado-
rationemy verbo, et aientes, etsimu-
lantea, et nominantes ea, quae princi-
piis et decretis evertiint.' Eodem per-
tinet id, qnod scribit M. Tull. lib. 1.
de Nat. Deor. ' Si nihil aliud qnsre-
remnsynisi ot Deos pie coleremus,
et ut snperstitione liberaremur, satis
erat dictum. nam et prsstans Deo-
886 l^OTJS VARIORUM IN
ram ofttara bominam pietate colere- Qoid qaod Grsci ataatar verbo Mi-
tur, cum et aeteroa esnet, et beatissi- fSur$€u in eadem notione ? raram esse
ma. hal>et eoim TeDeratioaem justam fateor; neqae tamen dabium est. slc
qatcquid excellit,' Sce. Ibid. ' Hi» ter* enim Menander dixit in utili illa sen-
roribns ab Epicaro solati, et in liber- teotia, et nemini nnqnam satis au-
tatem viodicati, nec metuimns eos, dita. ^^ tmti rcipw iriffrc^o' iisL Ubi
quos intelligtmas nec sibi fingere ui- iliud fiii v^tfA significat ' noli ; ' ad
lam molestiam, nec alteri qnsBrere : yerbam autem significat, * ne cone-
et pie sancteque colimns nataram ris.' Ltvius item in 1. sic usurpaTit
excellentem atque prsestantem.' Ego banc vocem ut Plautus, Terentius, et
nt P. Victorio assentior, ita hoc etiam Lacretias : ^ Aucta civitate magnitu-
dici posse pnto, Lucretiom in proce- dine urbis, formatis omDibus^domi ad
mio soi poematis non ut philosophumy belli et ad pacis usosy nesemper opes
sed ut mernoi poetam, a0eoopemet armis acqairerentor, consilio augere
pacem petere : et tamen in eo, qnod Iroperium conatns est.' i. e. sibi pro-
a Venere potissimam anxilium petat, posuit. Atqae adeo locum qnemdam
non longe ab Epicuri sententia disce- Ciceronis ex Epist. 4. lib. 5. emen-
dere, qni snmmnm bonum in volnp- dandum puto. En tibi illius verba :
tate, atqae in non dolendo constt- 'Nnnc mihi Qnintos frater meus,
tuat ; ut omittam quod homo Romanas mitissimam tuam orationem, qaam in
neque indecore neque inepte Vene- senatahabuisses, perscripsit ;qaain-
rem Romanorum matrem imploravit. ductas, ad te scribere snm coactus.'
iMmb. Non tam sibi quam versibus Ibi nemo, qni saitem admonitas fae-
suis sociam Venerem optat. nempe rit, dnbitabit qnin legendum sit cmm-
inquit ; ut ' obscnra de re tam lucida tus, non eoactut ; qaam vocem et sen-
pangam Carmina, Mnsno contingens tentia, et t^ induetuB^ satis respaunt.
cuncta lepore.' Preig, Fab,
26 Pangere'] Translatum. nam pro- 27 Memmadai] Memmio Gemello:
prie agricolse plantas pangere, i. e. qui prsetor fuit in Bithynia, et postea
infigere, dicuntur. M. Tallius ad Ti- exsulavit Athenis, at perspicere licet
ron. * An pangis aliquid Sophocleum?' ex M. TuUii ad eum epistolis libr. 13.
sicidemLacret.lib.4.inprocemio.vs. Memmada antem pro Memndoy nt
8. ' Deinde quod obscura de re tam SeipiadiBy apud Horat. Sat 2.1.^ Vir-
lucida pango Carmina.' Lamb. tus Scipiadae, et mitis sapientia Loe-
Cofior] Conari hoc loco cogttare 11.' et apad Virg. ^n. 6.843. ' duo
est, sibi aliquid proponere, decer*- fulmina belli Scipiadae.' et idem La-
nere, Scc, wpoiUfmirBat. ita in hocce cret. 1. 44. ' Qood superest, vacnas
lib. vs. 936. 'cum dare conantnr.' aureis mihi Memniiada, et te,' &c.
ttt et in 6. 'namqae ipsa de rejam Ubi tamen vulgo legitur, miAt itfem-
dicereconor.'SicVarroinpr8efatione miu$ et te. ut sit rectus pro vocandi
llb. 1. 'qnobreviusdeeare conortri- casu. Lomfr. Caius Memmius Oe-
bns libris exponere.' Non aliter Te- mellus dtcebatar ; ille ipse, de qno
rentii ille locus accipiendus: ^Cona- Catullns, qoi ei sabiratus erat, scrip-
bar tibi obviam, Dave.' i. e.de te con- sit, O Memmi bene me, ^c. qa» quia
veniondo cogitabam. neqne porro alia turpicula sont, huc non transferentur.
ratione accipiendom est quod alibi De illo saepe apud Ciceronem. Fab.
dixit: Msthuccine conari qoeam?' MenuninsGemeUu8,qiiocum Athenas
Ibi certe conarl, velle est, vel cogi- olim profectas erat Lucretius, et quo
tare. Ita Plautas alicubi, ' Neque familiariter utebatur : de illo autem
conari id facere audebatis prius.' plurima videat Lector in disserta-
T. LUCRBTII CARI Dfi RfiRUM NAT. LIB. I. 867
tlone Gifanii de gente Memmift. ne cui rainim slt, tx m fieii learh M-
Cnech, pcffuf ai, iit ' viai, natnrai, materiai,
28 Onudum] Ora laiuM in vet. Gfro- Iphianaflsai, Oeryonai/ et similia in-
no^ii cod. conjecit Salmaains oUmhtm nomerabiiia apvd Locretium, et item
pro ezaltato et excelso, ut vivahm apud M.- Tallium in Arato : * Vos
idenr dixit Lncretius S. 410. 557. quoque signa Tidetis aquai doleis
080. at Tox aUatUj licet Apollinari alumme.' et ssBpe alias : ettaro apud
Sidonio aliisqae sequioris aetatis nota Virg. ut £o. S. 854. ' Aulai in medio
f uit, rix tamen forsan erat Lncretiani libabaot pocola Bacchi.' deniqae apod
«vi. Creeek, Ms. OmnibMt ora laium, onmeis veteres. Laatb,
Unde Wailius, et cnm eo Vossius, fe- S2 Nam U aoU] iEtiologia. Lamb,
cit Owmibus pralatum, Quod non vi- Nam tu etia potttf Ifc,'] Hujas
detur rejiciendom. q. d. qnem relictis loci lepore captos Papinius Tbeb*
rebus (nota formuta) voluisti ex- 3. 205. Lucretium, sed non eqaia
cellerey seu cnrasti nt eKcelieret. passibusi ut fit, seqnitur ; ubi beila*
Preif, tor ille fnrens, occurrentem sibi Ve«
29 DieHs] Alibi : * doctis dictis.' nerero, multaqoe cum eo de bello
Preig, Thebano, qnod instabat, eiqptostnlan-
Leperem] Tu leporis Dea, aeter- tem, de corrn desiliens amplectitor^
numetdivinnm roeis versibus lepo- dictisqne ita mulcet amicis. ^Omihi
rem asperge. nam sine te essent iUe- l>eUoram requies, et sacra volQptas,
pidi atque inveousti. Lamb, Unaque pax animo, soU cui tanU po-
SO Efice] Al. ei face, melins : ita testas Divoruro, homioumqae, meis
enlm vincnlnm erit in hoc versu cum occnrrere telis Impune/ &c«
soperioribns. Fab, S8 Quoniam] AhwKciyla ahio?tjpylas.
Maneru] Officia, expeditiones. Be- quia (inqnit) Mars belli moderator, et
ne rogat Venerem nt bellum se- dominasest,qaitibi|ntamanSyServit.
det. Sunt enim Amor et Venns doo Lamb,
numina pacis amica, ita canente Pro- Macon] Mars sen Mavors, quia
pertio 3. 3.28. *Pacisamor Deus magna vertat, appellatus. Marc. Tnl-
est : pacem veneramar amantes.' Pe« iias libro secundo de natura Deorom.
rit amor andito classico, qui corda Lamb,
otioBorum occnpat : quales castra no- 84 ArmipoUni] Virg. ^n. 0. 717«
lnnt:sed'tubasetUtuosprocul/utait ' Hic Mars armipotens anuntim, vi-
Manlins. Pku, Ita v. 1. Gif, Ma- reisqne Lalinis Addidit.' Lamb,
nera, Munera,mcmiay mnnia.fMnia, po- /n gremium] Ovidius Venerem ila
nio. PcenuMy Punicus. coirantee, cu- in stnu Adooidis collocat Met. 10.
rantes. Ennius plns semel. De con- 658. ^ Inque sinn jnvenis posita cer-
versione rov de in u dixit emditus In- viee recUvis Sic ait, ac mediis inter-
tcrpres Colnmo» DaiUianfle. adde et serit oicula verbis.' Ha»,
SMperioribns oinos unns, ut in illo Sape] Hoc apte conclndit inde,
saxo legitur de qno in vita Peyreskii qnod aeterno amore devinctns sit Ve-
mcntio fit ; cnjns exemplar a Sirmon- nerl. Preig,
do Viro Doctiss. editnm est et noiis 85 RtfficU] Instanrat, et amplexu,
illnstratum. Fab, Mctnera Militiai otio, snavitateque venerea reparat et
belli sen miUtise monera, sicfiiimtre renovatadbellarobnstinscapessenda,
pro munire, mcetuue pro muhau, ccera jnxta Ovidianam seutentiam : ' Qnod
pro oira, Scc, Creech, caret altema reqnie dnrabile non est.
MiUtiai] Militiae: disresis. Jam H»c reparat vires: fessaqneniembra
diphthongus a oUm scribebatur per ai, novat.' Ex consoetudine prisca dats
888
NOTiE VARIORUM IN
conMcnnitM eof ulat pro libita ad ia-
tefideodaai prodiicend^inqiie syila-
bam. Nam cem rrfieit umieof scri-
batnr, altemm addit ot eyllabam fah
eiat. Prtma brevi alibi reficH ponit.
Sic iaf. 264. ' Qaando alind ez alio
reficit.' vel ita diatingoe, ut com rtfi-
€€re poaitar pro renoYare, prima cor-
repta doBetar : cam ad animom mnl-
cendnm et recreanduro,prodaci powe
■yllabam et intendi constet : ut per
adjectionem consonantie fiat in ▼er-
bo diflcrimen. Sed hoc nec probo,
nec reprobe. Prisci tamen codi-
ces liabent rijicit: quo verbo sig-
niiicatur Martit impatientia ad Vene«
rem, in cnjiit «inn non se molliter
componit, sed raptim rejicit : et lioc
probo ; qnoniam tii ^rfntiim sequitnr.
Non enim dicere possonius reficio me
in gremium, sed in gremio: quod in
refiei» verbo nallas est motus. Est
pes prooeleamaticos r^ieit qoatiior
brevibus constans. Rigicit Lutatins
legit citans boc carmen in tertio The-
baidos. Piu», Reficit. Ita v. I. q. et
vef ustiss. volg. qeidam : Rejficii, val|;;.
i2C7<ci^etioq.dmdiM. Oif. R^i,
8ic habent fere omnes iibri vulgati.
qnidam scripti tamen Refidt, qoam
scriptnram si qnis probabit, legen-
dom erit, in gremio ynt stepe tuo te Ref-
ficii: i. e. reereat: qos scriptnra
qiiibosdam doctis placet. neqoe de-
sont, qoi nibilominos tn gremtKm re-
tioent, ot sit illis simile, in potesta-
teni praedonnm foisse, in mentem
foisse, &c. qnie netat Gcl. 1. 7, Lamb.
R^jicit, Gifan. Re/icit. male, neqne
eiiim dicimus reficere te in gremiitm,
Fab. A^tetf. reftcU, B. et Gif. qaasi
rfcrM<y ininoseleganter. Creech, Bar-
thius tamen (honc enim litera B. de-
notat) ad Statium Theb. 8. 263.
r^ieU legit, sed mox male repottam.
Hav.
Devictu»] Possessns, expugnatns.
Si devinctn» seribis, interpretare de-
ligatas et distentos. PtMs. Devinc'
fiii. 9ic habent tres libri maaascriptiy
qnibos Roma iisns snro, et iCem alii,
Bertin. et Memm. sic Furios Bibacn'
los : * llle gnvi subito devinctns vol-
nere Imbenas Misit eqai.' et Virgil.
JEn, 8. 394. * Tom pater Ktemo fatar
devinctns amore.' Notum est aotem
ex Homeri *O3v0»'. fit$. o. Venerem
Martis amicara esse, eamqoe cnm illo
ia adulterio deprdiensam foisse, cnni
eos ambos tennissimis et sobtrlissimis
vincnlis irretttos, atqoe implicatos
Vnlcanas Diis spectandos pneboisset.
quie fabala significat primanim qna-
litatnm, calidi frigidi, sicci humidi,
temperationem. Mars enim siccos est
et calidus : Venos bomida et frigida
Lamk.
Demnetu» volnere'] Metaphora paa«
lo dorior. tamen dicebant * prae-
peditus dolore/ et aiiAAfi^ir ia4ms
Callimachus. Fa6. I^evimctu»] Lam«
bino assentior. Lib. 5. tamen ^s. 1320.
videndam, an non potias legendnm :
votnere vtcles. Nam et apod Virg*
^n. 10. 842. et 12. 040. ita legitar.
Preig,
Volmere amori»] Virgil. JEn. 4.
67. * tacitum vivit snb pectore vol*
not.' Thoocrit. «^jcAimri, Idyll. II. 15.
dX^taroy ^x^p 6woKdpBto¥ tXKos KivpiSot
iit fjieydAau. I. e. * infestistimam sab
corde vainns, seo nlcos, habeos a Ve-
nere acceptom.' Volinere aotem et
volmuy et tolgn»y et vott, et similiat
per 0 excodenda coravi, qoia sciam
ita veteres esse locntos. Leanb.
36 Smopicien»'] Admirans tiiam di-
vam et formorissimam speciem* Qni-
dani legant siupiranj, boc senso : Ita
tois facibos volneratos et perastos
Mars sospiria ex vnlnere trahens co-
gitar tlbl copnlari, te desiderare, te
tenere, tibi etiam ingratis famnlari.
Ptiu. SM»pieien»y sursom aspicleos.
Sic aotem habent libri aliqiiot Tnl-
gati, et tres manoscripti : doo Item
scripti, et qoidaro volgati, »u»piran»y
quam scriptiiram eqoldem non dam-
no. LMmh. Alii »n»pimn». Sed pla-
cet suspidm. Yox eniiij^ ista htVLm
T. LUCRBTII CARI DB RCRUM NAT. LIB. I.
689
hiiic imafini optime convMit: ml*
iMn Tero tabulnm, oti lentit Faber,
(inf. V8. 38.) respexit Locretias; qnid
enim t«bula apns, ubi yividmn est,
qiiod res optime pingeret, ing enium i
Amo etiam verecnndiam, et «tinam
in Faiiro inveniri poesit: non panfo
modestiorost poeta^ quam tnterpres ;
nnlla enim vera rrs hic agitur, nul-
]a /icyiAa /xvrrtipia. lUa interpreta*
tio qaam apposni non minns fida
etty qnam modeeta: Mss. Mspicwns.
Creech. Stuj^icitfu Mt. Shueipien$
Don male. certe longe praevalet rf
mufirmntf qnod Ed. Grypii. Iiabet.
Freig.
Tertii} Obhmga, sed carna]en>
ta. ftotandnm et terea diffemnt:
qnod Teres est compactile in longitu-
dinem, Rotnndom est sphsericum et
orbionlare. Cylindms teres appeliari
potesc, non rotnndos. Rotnndns ibllis
pngilatorinsy non teres. Maro Ecl. 8.
16. ^ Incombens tereti Damon sic cgb-
ptt olivse.' Teretes digitos et exi-
gnnm pedem Naso landat in pnetla.
Hic est ordo codicis. Atque ita sos*
pirans Mars et inhians pascit visus
avidos amore, repoeta tereti cervice
in te, O Dea, Venus. Ptns. Teres
appellaat Latini longnm com roton-
ditate et Isevore: id fortasse qnod
Orseci ^oAci^. Hor. Od.a. 4. <Bra-
chiay et vultam^ tereteieqne suras In-
teger Jando/ dec. Virgil. JEn, 8.
MS. ' illam tereti cervice reflexam.'
Ijamb,
Teriti cetvioe repMta] Ovid. Met.
JO. 5d8. < laqae sinu jnvenis potita
^rvice renidens, Sie ait, et mediis
iBteraerit oscola verbis.' Prng,
Hipesta] Reposita, sic alibi po«-
te, Mjnjwsta) disposfa ; et Virgil. JEjbl,
1. SO. ' manet alta mente repostom :'
et Oeorg. S. 627. 'non illis epnlas
nocuere reposts.' Lstmb,
S7 PeMdt amoirewidoe] I. e. delec^
tat amore avidos oculos, idem Lucret
8. 410. <Neve bonos rerom simili
oonstare colores Semine conititoaiy
ocalos qoi pascere possunt.' Plaot.
Poen. 6. 4. 1. 'Foit hodie operst
pretinm ejns, qui amabiJitati aaimum
addiceret, Oculis epnlas dare, delu-
brnm qui liodie ornatom eo visere
veniL' et T^r. in Phorm. 1. 2. 35.
* restabat aliud nibil, nisi ocnlos pas-
cere.' et Virg. ^n. 1. 612. 'Sic ait:
atqne animam plctnra pascitinani/
Etiem Aristotel. qoodam looo scribit,
< jncuodiflsimma esse amanti rei quse
amatar aspectam.' Lamh,
In te'] lo sinum tanm. amatori-
os mos et delitiosns in sian dominae
cabarC) ibiqne dolces et persnaves
somoos aoctiparf . Pindams obiit dor-
miens in gremio amati pneri. Pivs*
Ptueit vimts] Extrema lem linea
amantis hoc esse Temntins non inele-
ganter docet, apud qaem nihil * nisi
oculos pascere sibi relictnm' esse
graviter adolescens qoidam qoeritar.
Eadem autem extenuatio hoc loco
Veneris potentiam hand pamm ex-
aggerat. q. d. sl Mavors Armipotens
ille prasclare secum actnm pntat^ si,
quod leve prolecto et extmmse lineae
ac sortis est, ocolos tuo adspectn
pascere ipsi liceat ; que tandem tua
ista potestaS) tnum illnd regnum est,
qnod in mam pariter ac terras frngi-
fereateis obtines ? Preig,
Inhiane] Imnuoens cum deside-
rio rei ipsi amatse. Nimia voti
cupidinel expressio. Inhiare signi-
ficat ita cupide appetere nt hiatnm
oris emlttas. Virg. Georg. 2. 46S.
' Nec varios inhiant pulchra testudine
postes.' Inhiant interpretatnr Ser-
vins * habere desiderant :' et dicimns
inhio illam rem^ et illi rei. Apuleius
libro tertio Asini Anmi : ' His inhians
et spe salntis alacer laetus propius
accessi.' Statius : ' Frateroos inhtan-
tem obitos/ Plaot. Stic. 4. 2. 26.
' Toam baereditatem iohiant, qoasi
esoriens Inpns.' Idem in Anl. 2. 2t
80. ' Credo illum audisse me habere
thesanrnm domi : id iohiat.' Ptais.
Inhiane in te] Translatio est ab
890 NOT^ VARIORUM IN
Mimantiba», et ftvide atqne ore aptum etse: €ai sententie consen-
aperto ctbnm appetentibas. Virg./En. tanea easet lectio, Atque ita nupirmu
7. 813. * Et prospectat eantem At- tereti eertice repogta, Lamb.
tonitif iobians animis.' Piaut Aal. Eqme tuo pendet nnpiHi tpiriimi
S. 2. 89. ' Credo illom audisse me «re] Incllnat animas nt credam Ln-
faabere thesaarom doml : id infaiat.' cretiam respexisse tabalam aliqoam,
Lamb, in qna Mars gremio Veneris molliter
Viuu] Ocnlos Yidendi cnpidissi- insidens exhiberetnr. Qai antem in
mos, qnoram est in amore dalcissi- gremio amicoltt per ladam et jocom
mum pabnlnm vel auctore Propertio sedent, eos aversos esse necesse esf,
2. 12. 11. * Qnid juvat in caeco Ve- neqae desiderato aspecto frui posse ;
nerem corrampere motu i Si nescisy qnare addit poeta ' cervice rep09ta,'et
ocuii sont in amore dnces.' PiuM, * resupini/ et ' saspiciens ;' qoa voce
88 £fiie fiio pendet rfsttptni] Ita ostenditar, Martem, amore etadmira-
presse, ita coherenter, et, ut dicitnr, tione defixnm, pascere avidos ocolot
colnmbatiro, labra labris janait et inhiantem in Venerem cervice re-
impressit Mavors, ot spiritos omnis flexa. Et htec qoidem, at opinor, tn
iHins pendeat ez ore too, in quod tabnla; sed qnse mox seqauntur,
oranem spiritum insinuavit. Sic et ' Hnnc tn, Diva, too,' &c. et, * dr-
Plato : * Savia dans Agathoni, ani- cnmfosa super/ non amplins ad tabn-
mam in sua labra tenebam : ^gra lam pertinent. Vera res agitnr ; et
etenim properans tanqnam abitura ^ryixa fuwr^pui reXff?rai. Ex his, nti
foit.' Conjongere labra lascivlter spero, lucis aliquid hnic loco accedet.
Plaotns conferniminare dixit: anti- Fab,
qni graphice collabellare. In Asin. S9 Hunc (k, Dti», ^.] Hunc ta,
Plaut. lepide 3. 3. 105. * Fac me Diva, recubantem tno corpore com-
proserpentem bestiam, ut duplicem plexa. Lamb.
habeam linguam.' PtiM. 40 Loqueias] Apposite loquelaB ap-
Spiriiue] Aniina, anbelatio. Tibul- pellat snavia ac mellita verba. Vods
JuB. 1. 9. 87. ' £t dare anhelatim ipsios id sonus videtnr sonare. et v.
'spamantibus bumida linguis Oscnla.' 281. illa, * Notricis blanda atqne in-
Retupini, i. e. resnpinati, reclinati in fracta loqnela/ qnas illecebras habeat
greminm Veneriuro. In alia signifi- ex imitatione Minnciana patet, qna
cantia resnpinare est ab incoepto per- teneltis pneris qnam elegantissime
vertere, confundere, inqi»^are : in attribnuntnr * dimidiata verba, ipao
prseceps dare etiam hoc verbnm sig- loquelse fra^ine dulciora.' Notns
nificare ostendit Satyricus : * Aulam hinc Lallus Dens, et Lallare verbnm
resnpinat amici.' Propertins 4. 8. 51. inde formatnm apnd Persitun. Preig.
* Nec mora cum totas resnpinat Cyn* 41 InehUa] Sic habent libri seripti*
thia valvas.' Liv. lib. 4. * Assiirgen- incluh» antem (inqnit Festns) clams,
tem ibi regem umbone resupinat.' nobilis. janiyetuidemsonant. IicuBd.
Ptitt. Vel significat os ori, et labra Non Haepe apud Latinos scrlptores
labris afiixa, qtiale est illnd Tibiilli 1. reperias Deos incUftoe vocari ; sed ita
9. 87. * Et dare anhelanti spuman- fere semper vocat Homenis : icXvr&r
tibns boinida labris Oscula;' et Ln- *Eavoffiiyaio%\ ita de Vnlcano, &c. sic
cret. 4. 1186. ' Qnae compi^a viri quoque Ennins(p.68.)apnd Noninm:
corpns cum corpore jungit^ £t tenet ' Olim de cmlo IsBvnm dedit inclnta
adsnctis hiimectans oscola labris.' vel signnm.' Fab.
certeMarttsamantisspiritnm exVe- 41 Pliaeidam pacem] Virg. £n. 1.
fieriaamiose aspectn penderey atque 958. ' Placida compostos pace.' Pr<^.
T. LUCRETII OARI OE RERUH NAT. LIB. I.
891
48 Agert hoe] Nataram rerum ex«
plicare ; hoc ipsum, qaod suscepimns,
attente et summa cnra agere : in hoc
studinm incumbere. de hoc loquendi
genere oos plnra dijLimos in com-
mentar. Horatiaois. Sic 4. 066. < Nos
agere hoc antem»et natnram qoaerere
rerom.' Lnmb,
Agere koc] Scribere, de ratione
philosophica cogitare. Notom quid
sit ' Hoc Bge i* eo respicere Locre-
tium credibile est Fa6.
Hoc pairiaiy ifc.] Ita inf. 4. 966.
* Nos agere hoc aotem.' G^.
Tempore tNt^] Tempore adver-
80. * tempore iniquo/ * leqoo animOy'
antitfiesis. Umb.
Tempore intfito] Tonc enim et Clo-
dins et Catilina Rempublicam vex-
abant. Fob.
Tempore iniquo, «rfiio cmtnio] Ila^
om^inffU Caro amata. vid. ad vs. 7.
Preig,
44 Talt6iis in rebwi] In rebns tnr-
bnlentis : tempore belli. 'Lamb,
45 Qiiod siiperMi] Attentionem sibi
comparat. Quod tuperest antem, i. e.
quod reliqonm est« Atqoe ita snpe
loquitor, nt 2. S9. * Qood snperest,
aoimo qooqoe nil prodesse pntan-
dom.' et 6. 998. * Qnod soperest,
facilehinc ratio reddetnr, et omnis
Caosa patefiet,' &c. Lamb*
FocNas] OtiosaSy atqoe attentas.
Lamb,
Memmiue] Ita o. 1. Male Lambio.
Jtfcmmiada; rectns pro vocaadi casn.
Gif,
Memmiada, et te] O Memmi. sie
antem restitui conjectora dactos,
cnm hic locus in codice Bertiniano
totns in litnra demersus esset. sic
inpra dixit, MemmiadtB nottro, Qnod
aotem qoidam Thrasones MemmiuM et
tey lectionem vnlgatam^ tnentur, ot
•it vocandi casns recto similis, non
roe movent. nam, ot hoc non ignoro,
ita scio illof esse barlMros, impuden*
teis, et sycophantas. Lnnb,
JMMiMJada] Gifan. itfSnnmws. qna-
si jam antea non appellarit Mem-
miadam ; sed solenne facit Gifan. ut
venena colligat. Fob,
MemmMda] Memmiu», Gif. fms-
tra. His vero 12. vss. Memmio suo,
quem attentnm sibi et aliis cnris va-
cuum optaty futurm disputatioois ar-
gomentum aperit, docetqne se dis-
putatorum de (^celi et Deorum natura,
et de primis rernm principiis, e qni-
bos res omnes fiunt, et in qu» itemm
resolvnntur; quod enim ad Deos
attinet, illi beato otio frnontur, ab
omni cura et negotio semoti. Pos-
teriores autem hos sex versus versni
44. subjungit B. non vero agnoscunt
qnidam vett. Cod. et sane abesse pot-
snnt, infra autem loco magis apto
legentnr* Tamen ct hic non abs re
locum habeant per occnpationem, nt
vocant Magistri ; qnasi dicat Locre-
tins : Ez primis corporibos omnia
fiunt, nam Dii quidem, contra qnam
sensit Philosophornm vulgns, Natu-
ram rerum nec fecere, nec cnrant.
Creedi,
46 Semotum a euris] Stc vs. 59. * Se-
mota a nostris rebus sejanctaqne
longe.' et vs. 464. ' Semotum ab re-
rum moto.' Horat. * Semotiqoe prins
tarda necessitas Lethi,' iec, Preig*
Veram ad ratumem] Ita £picu«
ms de suis opinionibns sentiebat.
Notnm et ille Celsi ^i|9i^f K^yot, de
quo Origenes. Fab,
47 Tt6i dtsposa] Tlbi disposita, et
in ordinem digesta. Lamb,
49 Raltoiie] Ita v. 1. et Seneca £p.
69. vnlg. r€gioiie. male. Gif,
De eumma caU ratiouey Deumquel
Sic habent quatoor libri mannseript!|
et Aldini utriqne, et Vicetini, et Flo«
rentini : alii, ri;;iofi«: ego ratione ma«
gis probo* ssepe enim ita loquitor; vt
panlo infra vs. 127* ' Quapropter
beoe cnm superia de rebos babenda
Nobis est ratio,* See, et 2. 169. ' Hoe
tamen ex ipsis coeli rationibus ansim
Confirmare tibi,' Sce, M. TuU. lib. S.
de Fin. ' Nec vero potest qoit qnam
892
NOTiE VARIORUH IN
de bofiis et tnalis vere jndicare, nisi
•niDi cognita ratione natnrae, et titfp,
etiam Deorum,' Stc, LoBmh,
Di cttti mitotte] De natnra co&Ii
ae Deomm, ve\ de doctrina qnas wtfii
rSnf cifpaat(»g¥ haberi potest^ de metc-
orologia, &c. Non temere alibi re*
perias in bac ratione. Fa6.
Raiione] Alii regwiu Deumquey snp*
plet Nardins, domicilio. Utrnmqiw
imperite ; non enim de Cceli ac Deo^
rnm regione, sed natura, poeta dispn-
tat. Creeck.
60 Rerum prMMrdta] Rerom prin-
cipia. LamlK
PMudtm'] Aperiam. Virg. JEn* S.
179. ' Anchisen facio certom, remqne
ordine pando.' Lcnnfr.
61 Unde"] Exquibus rebttSysen prio-
cipiis* Lamb.
Umk'] Ex qnibns primordiis, sen
principiis. Post paadaiii vel mioima
distinctio satis fuorit* Fab»
52 Qwme] Vel in qvas res. iMmb.
Qnooe] Quemadmodnm illnd uadf^
qood supra observabam, non Inter'
rogat, ita nec istnd Qnew inter-
rogare potest. Non beno itaqne In-
terpretes» qui existimant istud Qw
significare, in qiias res. Neque enim
res plane reiol vnatar in res concretai
pcr degeDarationem,sed in principia.
Dices Lncretlum ipsnm ita tanien
existimaisei qui idllcet sic infra
scripserit vs. 703. ' Denique qilitnor
tx rebus si cnncta creantnr^ Atqne
in eas rnrsdm tes omnia dissolvon-
tnr:' fatebor; s«d ibi es falsa snp-
positione in eos agit, qui Ignem,
aquam, terram, aera^ principia esse
dlcebant. Itaqne istnd Qao signifi-
cabit in qnie principia ; atque adeO|
oe quis dnbitet, addit poeta versn
proxime sequcnti, * Qon nos maleri-
am et genitalia eorpora rebns Red-
daoda in ratione vooare et semina
rernm Appellare soemas, et bec ea-
dem usurpare Corpora prima^ qnod
ex iilis sint omnia primis/ Et merito.
Nisi eiiiai rei ad principi» redircDt,
ut ex iis novi aliquid eflloresceret,
jamdudura omnia desiissent. Fah,
Quoce tetdem rvnum] In Senec.
< Qnoqne eadem rnrBUs.' Gif,
Eadem] Mntat genos : eadem enim,
1. e. easdem res peremtas natnra
resoivat : vel faoc modo : Qnove ea-
dem natnra resolvat res peremtas:
nam ntrovis modo * peremta ' esl ac-
Ousandi casns. Laind.
Eadem pemnpia] Eos ipsis res per-
emtas. Mutavit adtem orationemi
ut alibi. cnm enim genni hnnMmem
scripsisset, taox addit ' eoi/inteiligetas
noo genns hamanum, sed honiines;
qnod fieri iicet, nbt nomina snnt
ffvfiwXtKTiKk, non aliter. Fab, Eas
ipsis re s percmiptas : mntavit antem
orationemi nt alibi, cum enim genos
humannm 8cripsisset,mox addit ' eos.'
Hoc etiem Irocretio familiara. Alii,
ettdcm fmremptaf nempe Natora, ■up*'
ple seipsam, resolvat: imperite.
Creeck*
Perempta reeelaai] Vocem peremp»
te seqnentibns connecto, boc mo-
doj Natora resolvit perenpta ea
qnsB noi materiam vocare soletnusy
^c. sic noli mtttat geoas ant oratio-
nem* Preig,
63 GenOalia] Vimgignendili&bea.
tia, ad gignendnn valentia. faac voce
ntitur sexcentis locis. Ejoab,
GemiaikL rHmB] Notaoda Latlnt-
tas, rehue pro rerum^ Sed alibi tala
qnid reperles, ut et apod Platttnm
plui semol. Fab»
65 Saemus] ConsuemuSy pro coamoi^
nuij. Dividont snbiade vooaloi poe-
tse, ot quse coire deberent separa»-
tur. Hor. Sorrn* 1. * Cum niihi non
tantnm foresqoe ferseque iuetse.'
Idem apnd Ovidinm Papinlumqne
observatnr. ' Anrarara et syliim ine«
tu,' apud Horatium trissyllabnfii est*
Piu$.
Uaufpare] Vocare. Fab,
UBUTfore] Notandnm omnino boc
verbom in lignificatioae cognata con
verbis * vocare ' et < appellare.' Preig»
T. LUCRBTII GARt OB RBRUM NAT. LIB. I.
803
56 Quod ex iitU tuwt mmda prmW]
Qncniam res oaines nataratet ex ilUs
primia corporibns concret» et con-
flatfBamit lamb.
n OmnUemmjSfc,] Hi aez Terans
a V. q. absont. iterantnr inf. lib. S.
Gif.
OmMUtnim'] Occapatio est. Non
temere dixi (inquit Lncretio«) ex cor-
poribas primis omnia constare, et
omnia in eadem resolvi, naturamqne
omnta ex iliis creare, et in eadem
perimere. Nam si quit pntet, Deo-
ram opera et eonsilao res naturaleiB
creatas esae^ vehementer errat. Im-
pia sententia. Iterantnr hi sex ver-
sns lib. S. absnntqae ab hoc loco, ia
exempisB Venetis reeentiorib. et Fl<^
rentinisy et codicibns nonnnliis mana-
scripiis. Lamb,
Omnis mm pir se] Hi sex tss. nt
docti monuere, a qaibnsdam Tcte-
rnm llbfforum absnnt. £t sane abesse
poaannt; inCra aotem loco magis apto
legentur. tamen et iiic non abs re
locam lialieant, per oocnpationem, nt
vocant magistrt ; quasi dicat Locre-
tias, * £x prirois corporibns omnia fi-
not; nan Dii quidem, contraquam
vulgus piiilosophomm sentit, rernm
ontaram nec lecere, nec corant.' Fab,
Ommis emim per sf, ^c.] Quod lil
sex versus, qui 2. 645. loco magis
apto occormnt, hic etiam collocen-
tnr, Id procol dobio ex eo facturo,
qaod non nemo eos huc transtnlerit,
nt osienderet Lncretism sibi adver-
aarl, q<ii com Deos mortalia non cu-
rare affirmet, Venerem tamen invo-
cet. Is. VoBs. Confer. Not. ad 2. 645.
At Veneris nomine in illo Proismto
abnti malnit, nt com ipso loqnarS.
55. qoam Venustatis, £tegantiae,
Leporis, Jneunditatis, Soavitatisve
propriom aiiqnod proferre vocamen«
Vide quflB de Institnti sni ratione ca-
oit inf. vers. 042. et seqq. Sic et cal*
lidam Mnsam Calliopen invocabit,
' praescripta ad candida calcis,' 6. 91.
etseqq. Pnig»
60 Privaki dolore] Doloris expen.
Lomb,
Privata doiore'] Neqnis sibi ioge-
niosns videatur, atqne adco rtpr^
hendat rh prioari dolore, qnaai ver«
bum lUnd sit eorom qofe necessariam
anapboram habeant ad quid xfl^^
Koi ifihf qno careas, meminerit t^ pri-
vari et earere esse synonyma ; et tam
ad mala referri qnam ad bona et oom-
moda. Itaqne dicebant carere febri^
privari injoria» privarl dolore. quae
omnia apod Ciceronem occnrrnnt.
Fab.
61 Jpaa euie poUene epilma, ^c.} A^r»
dpKfiSy se ipsa eaotenta. Lamb.
62 Nec bene promerkie, 4*c.] Nec ca-
pitur bene meritis, oec ira commo^
vetur. ' Promeritis ' nna vox est, non
doae, a verbo pronereor. Plntarchos
comnMnt. 5ti oUi l^fv ktrw i^^f, &e.
verbaipsa £picuri profert ad hunc
locom pertinentia: 'Ey w690is 9«iya!i
Koi «^pwf bw^pfidXXoyoruf i\wi^€is rt
Xptia*rhv wapii OcSr ; rer^^ofocu, rh yitp
/uucdpu» lea} ApOaprw o9re ipyais o9rt
xdpioi ow4xerai, i. e. * In morbis gra-
vibus et lat>oribu8 immoderatis spe-
ras aliquid boni a Diis ? insanns es :
nam qnod beatnm et immortale est
neque ira commovetnr, neqne gratia
flectitur.' Sic M. Tnllius Ub. 1. de
N. D. *■ Quod aeteraum lieatumqoe
sit, id nec habere ipsnm negotii qnic-
quam, nec exhibere alteri. Itaqne
neque ira, neqne gratia teneri ; qnod,
qofle talia essent, imbecilla essent om-
nia.' Capiturque, corrampitur, vel flec-
titnr, vel) nt Nonins Marcellus inter-
pretatnr,propitiatnr. AUangiiur,com'
movetur, afficitnr, nt idem Nonin».
Sic Virg. iEn. 9. 138. < nec solos tan-
git Atridas Iste dolor.' £t 12. OSS.
'miseri te si qna parentis Tangere
cura potest' Jam hoc totom *nec
tangitnr Ira,' valet, oec irascitur.
Porro antem hoc etiam erat onnm ex
£picuri decretis, Deos neqoe irasct
cniqnam, neqne esse propitios. qood
com alibi declarat M. Toll. tnm io
894
NOTiE VARIORUM IN
oratione in L. Pisooem, obi Pisonem
ipsum aic facit loqueDtem : ' Qoid
eat, Caesar, qnod te snpplicattones
tantopere delectent ? in quibns homi-
nes errore dncnntar ; qnas Dii negli-
Cnnt: qni (ut noster tiledivinns dixit
Epicoms) neqne propitii cniqnam
etse solent, neqne irati/ Idem Epist.
ad Trebat. lib. 7. < Qoomodo antem
tibi placebit Jovem lapidem jurare,
cnm scias Jovem iratom esse nemini
posse?* Amobius llb. 1. adversus
genteis: ' Ita non animadvertitis, non
videtis, affectus quam turpeis, qnam
indecoras numinibus attribuatis insa*
nias ? Qnid est enim alind irasci,
qnam insanire, qoam fnrere, qnam in
ultionis libidinem ferri, et in altertus
doloris crncem efferati pectoris alte-
natione bacchari ? 6cc, q\m longum slt
referre : qoibns declaratnr iratorum
affectns in corporibns expressns.' I-
dem paollo post : * Ceternm Dii veri,
et qui habere, qni ferre hnjns nomints
auctoritatem condigni sunt, neqne
irascnntiir, neque indignantor/ &c.
Latnb,
Nee tangilur ira] Execratnr haec
Lncretiana carmina Lactantins libro
de Ira : ntpote qaac templa, qiiae re-
ligionem et culturo Dcorom tollant.
Hutc Epicnri sententiie reclamat et
Cicero, ' Deus/ inquiens, *si talis est,
nt nulU gratia, nulla hominum chari-
tate teneatur, valeat.' Ptiis.
Nec hene promeritit capitur, nee tan-
gitar tra] Contra hunc locum fose
egit Lactantins, et alii. quamqnam
nil opns fnit. luterpretanda tantum
Epicuri mens fueral. Fab. Tangi ira
explicant quidem iranci, sed qnid, si
bene promeriHs opponatur i ut ira ho-
minum in Deos stnltitia illa sit non
dissimiiis Calignl», qui non sine jur-
gtis exilium etiant Jovi comminaba-
tiir apnd Suetoninm cap. 23. vel mo-
rientis Pompeii indignationi apud Lu-
can. 8. 665. ' At Magni dum terga
Bonanty el pectora ferro, PermauMsse
decus sacrae Tenerabile formae, Ira-
tamqne Deis fhciem.' TaK ira non
tangitnr Deus, inquit, id est commo-
vetnr, pront exstat apod Tertitllia-
nnm, ctebrum Latinitatis Liicretianae
observatorem, in Apolog. cap. 40. p.
S51. 'Invidiac(elnmtandimns,Deum
tangimns,' Haver,
6S Hmmana ante oado»] Significat,
Eplcurum animos hominum religione,
i. e. inani Deorum timore, et super-
stitione liberaasc. Nam Epicnras
qnidem, nt testantur Diog. Laertina
et M. Tnllius, scripsit librum de pie-
tate erga Deos: et supra diximos,
Epicnrnm, qoamvis negaret, Deos
coram habere rernm hnmanaram, ne-
que preces tamen, neqoe veneratlo-
nem, et cultnm Deorum, tanquam
prwstantium natnraram, sustnlisse.
quae sunt profecto valde ioter se pug-
nantia, nt ostendit M. Tnllius lib. 1.
de N. D. his verbis : * Atqni scripsit
librum de pietate erga Deos Epicu-
rus, ita nt Coruncaninm, ant Scaevn-
lam, pontifices niaximos, te andire
dicas ; non eum, qui snstnlerit omnem
funditus religionem ; nec manibns,
nt Xerxes, sed rationibns, Deornm
immortaliom templa et aras everterit.
Quid est eoim cur Deos ab hominibos
colendos dicas, cnm Dii non modo
homines non colant, sed omnino niliil
cnrent, nihii agant ? At est eoram
eximia qnaedam, praestansque natnra,
ut ea debeat ipsa per se ad se colen-
dam alltcere sapientem. An qnid*
quam eximium potest esse in ea natu-
ra, quae, sua voluptate laetans, nihii
nec actnra sit oniquam, neqne agat,
neque egerit? Qoae porro pietas ei
debetnr, a qno nihil acceperis f aut
quid omnino, cnjns nullnm meritnm
sit, et deberi potest?' Laai^. Qoi
ingeniom cnm Cicerone in Lucretio
desideraut, hanc imaginem contem-
pientnr, et si pulchriorem monstrare
possint, id mihi facient quod est gra-
tissimnm, Ut mtsere enim sordide-
que jacent liQmiles isti rcligione op-
pressi homines, et qiiam horrendo ore
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 895
Domious ille Metus desuper minatnr ! •tltionem vocent metum quendaro De-
Crederes visnm praesentem D«mo- oriim, qui peculiaris estaniculis: na.
Jiemflagella intentare. His positis, de soitttanomen snporstitio a super-
Epicuri (Atheoiensis, ct Neoclis filii) stitibus scilicet, U. e. vetulis et seni-
laudes aggreditur, qui primos liis om- bus, qni din superfueront In hanc
nibus terroribus »e intrepidum oppo- significationem locntus est inferius
•uit, ct, acri vi mentis extra hujus poeta, vs. 84. * Relligio pepeutsce-
mundilimitesinOmneinfinitumdela- lerosa atque impia facta/ Prover-
tu», totius naturse potestatem peni- bium vetus est: < Religentem esse
tos perspexit, docuitqoe homines res oportet : religiosom nefas :' qood re-
fieri sine curact opera Deorum, ideo- tnlit Nigidius sic : ' Hoc ioclinamen.
qne oronem religionem funditus sus- tum semper hnjusniodi verborura, ut
tulit, ut docet Cicero lib. 1. de N. D. vinosus, mulierosus, religiosus, noiii-
' Qoid est enim cnr ab homioibns co- mosos, sigoificat copiam quandam im-
lendos dieas, cum Dii non modo ho- modicam rei, snper qua dicitur.' Qno-
mines non colaut, sed omniuo nibil circa religiosus is appellabatur, qui
curent, nihii agant ?* Otio autem suo nimia et superstitio^a religione se aU
abutuotur, ut Gassendus, Faber, alii- ligaverat : eaqiie res vitio assignaba-
qne, qui Epicori librum wtpi btriiry(T0Sy tur: unde religiosi dies dicuntur tristi
ejus Sect» ptetatem erga Deos, et re- omine infames impeditiqne, in qnibus
ligionem pro superstitione tantum, res divinas facere, et rem qnampiam
metnqne Deorum inani a Lucretio novam exordiri temperandnm est,
hoc loco positam esse crepant; quasi quos multitudo nefastos appellant.
Poeta non omnem de Providentia Itaque M. Cicero libro epistolarum
opinionem sustnlit, ant ille esset su- ad Atticum aono : ' Majores,' inquit,
perstitiosns qiii Deum aliquid agere, ' nostri fnnestiorem diem esse volu-
authumanacnrareexistimaret.Crf«cA. erunt Alliensis pugnae, quam urbis
Ante ochIos] Tlap^ucop, Distinguen- captae : quasi hoc malum ex illo: ila<»
dum autem poto in hunc modum : que alter religiosns etiam nnnc dies :
Humana anie oculos fcede cum vUa jor alter in vulgns ignotus.' Idem tamen
cerel In ierriay oppreaea grati tub RelU- religiosa delnbra majestatis venera*
gione, Qu4B caputy Sfc, Jaeere verbum tionisque plena vocat. Religiosi dies
eiegans, Nostro familiare. Sic lih. 6. ominosi. Unde Terentius in Heaut.
1272. et 1274. 'Nunc jacetaes, aurnm 2. 1. 16. * Nam nihil esse mihi religio
in summum succedit bonorem.' Preig, est dicere.' Sabinns religiosum esse
Jaeeref] Tanquam contempta, vi- contendit, quod propter sanctitatem
lis, et abjecta. Jnxta Ovidium, aliquam remotum ac sepositum a
' Panper nbiqne jacet.' Exponit No- nobis est. Verbnni a relinquendo dic-
nius * sorderet : non Iseta esset.* Piifj. tom : ut cerimoniae a carendo. PiuM,
Hnmilis, maesta, et prostrata esset : Qui neqoitiae suae auctorem quaBmnt,
vel, ut Nonius interpretator, qui hunc insanientis dnm sapientiae consnlti
versnm profert, sordcret. Zxiiit6. aberrant, hoc Lncretii loco contra
64 Groot mb relligione] Oravem re- sententiam Scriptoris abnti solent.
ligionem dixit, tanquam onns. Lamb, Existimant enini religionem hoc loco
Exitiall, molesta, importuna, &c. ut- positam pro Deornm cuUu seo pie-
pote qoae praesentissimum divini cul- tate in Deos ; ut infra, loco illo d«-
tus venenum sit. Fab, cantatissiroo, vs. 48. * Tantum relligio
Helligione] 8upcntil\one:h9cemm potuit snadere maloroni;* sed ntro-
propria significantia est vocabnli bique fallnntnr. Religio enlm snper-
hujus: etsi nostri Tbeologi snper- ttitio est. Epicurus certe Deot prop.
896
NOTJE VARIORUM IN
ter pnesUnliam Datmra tac colemtos
DOB ne|;abat ; quod et Cicero, noo
temper horoini «qansy ostenderit;
nec non LaertiuBy ot et Lncretius in«
fra, qui libram Epicnri vcpt rirs Sanirti'
ros satis innait. Poeta autem si ex-
tra omoem iLfi/pi0o\iay loqoi Yolaisset,
scribere potaerat ReUigiomts, non rd*
UgioMem, quod alibi fecit, ut et Varro
in admirandis istis versibns : ' Non
fit thesauris, mmi aoro pectu' solntwn»
Non animis demoftt cnras ac relligio-
nes Persarnm montes, non diTitis
atria Crassi.' Iii qoonMi TersMum
postreroo oovi qnt yelint legi koma
Cnuft. Et ita fere Cioeto ad Atticam
1. Ep. 4. ' quod si assequor, snpero
Crasaom divitiis, atque omBiom vicos
et prata contemno.' Fab*
d0 QuiB eaputa ewU] 'Xmfutroirolneru,
Nam corpus quoddam affingit reli-
giooi, et facit eam capnt e cslo pro-
ferentem ad terrendos mortaleis.
Lamb,
A cali regionUmB] 'Airh rris OvfilMos
rov obpaifov, Fab,
Oetendebai] Virg. JEn. 9. 68. de
Sinone, nbi sqne ut noster in soao
etiam produclt verbnm, qood ibi sig-
nificat aliqnem factnm attonitom si-
militer cum horrore aliquid faeere.
* Constitit, *atqoe oculls Phrygia ag-
mina circumspexit.' Hav,
66 HorribUi euper adepectu] Citat
Serv. ad Virg. JEn, 8. 187. nbi binam
rationem affert, cur religio nimis
anxia et superflua dtcatur supersti-
tio. sed raelius Cicero 9. de N. D.
a ^superstes' dedncit: ' Non enim
philosophi solnmy vemm etiam ma-
jores nestri superstitioneni a religione
separaverunt. Nam qui iotos dies
precabantur et immolabant, ut sui
liberi sitN superstites essent, snper-
stitiosi sunt appellati : qnod nomen
postea latins patnit.' Sed cnm Sop-
vius definiat snperflunm et inanem ti-
morem, Voss. de Anal. 1. 22. jadicat
esse a * snperstare,' i. e. snperfluum,
■ifflium esse. Hic vero apnd Lucret.
poeticam fictionem agnosco elegan-
ter adcommodatb vorhis expressam.
Hav»
67 Gr^ homo] Epicarns, Atfaent-
ensis,Oargettins,NeoclisfiUn9. Lomfr.
Epicarns Atheniensis, ex oppido sen
populo ot vocabant, Oargetto; node
pa0sim Oargettios. Fab,
Toiiere] Nonioslegit, Teadere. Oif.
Temdere] Sic Non. Marcellns legtt,
noD, nt faabent libri omnes et vnlg.
et mannscripti, ioiiere: qnem faiic
secnnda edttione secutas som, rejecw
ta ahera scriptnra, ut supposita. Te»-
dere ocolos antem dtxit, pro coolen-
dere* Cootendere porro ocnlos ita
dictnmy ot conteodere vocem, vireis^
cnrsom, et similia. 6. 680. *Taoto
posse nsinns cnm sigais tendere cnr-
snm.' Est antem longe plas ocolos
contendere, qoam toUere, lHod enim
significat contenta acie aliqoid in»
tueri, et aciem ocnkMvm in rem qo«
cemltur, defigcre. sic Afran. * Con-
teodit ocnlos : derepenle abit c»lo.'
Hor. Ep. 1. 1. 28. * Non possis ocnios
quantimi contendere Lynceus.' Ln-
cret. infra hoc eod. lib. 825. * NuUa
potest ocnlorinn actes contenta tneri .'
Idem 4. 801. < nisi se coateadit acote.'
Ijamb,
MortaieU ioOere eomira] Noo male
iemderef sed id incloditnr in obei^
terej debebatque prius oculos toUe-
re, quod scilicet ipsom nemo adhoc
aasus fuerat, quamqne locntionem
pluribas adstmit Beotletns ad Bor.
Od. 1. 8. 18. Vetns poeta apnd Ga»
lennm, ex observ. Scaligeri ad Ctrin
Virgilii, 'Airravyttif nfibs 6?affgroy bra^
fifirourt wpo^^ois, ipse Virg. ibid.
* Altius ad magni subtendit sideta
mnndi.' Hat,
Toiiere] Temdere ex Nonio tn tex-
tum receperat in secunda tertia-
que editione sua Lambinus. Et for-
san ita scripsisse Lucretium, nonni-
hil indicK est, quod et apud Virg.
plns semel h»c versns claosula oc-
currat. vid.9.877. et 795. item vs. 21.
sed contra omoes libros tendero no«
est nostrum. Preig,
T. LUCRBTU CARI DB RBRUM NA.T. LIB. 1.
897
' 60 Fmm DHAn]Qu\ cnrtosos pnnt-
not. Nam Di! lege Saturnl ▼i<l«ri
Doliuit. Pht$,
fWMMMi] Vid. HoratU Od. Ulam :
1. S4. ^Pareoa Deornm cnltor et
infrequens/ Prtig,
MimianH iniiniiiire] Terrorem in-
cntiente sno itrepitu minis coniii-
millimo. a mnrmure per diminutif»-
nem fit mnrmnrillom. Sed agednm
com detnr occasio Plantinnm iUnm
locnm retractemns ex Rudente. Sio
' ceciditqne tnperbhmlliotni et omnis
bomo inmat NeptnniaTroia*' Qnod
IgQoraMe se veteret magistri, nt et
Probns et Charltint, satis ostendunt,
dnm in eo Tersn soloecismom esse con-
tra tempus eustlmavere. Sic qnoqne
Ennins p. 112. ' Tom titnldo manat ex
toto corpore sndor.' GifaninsTeren-
tii locnm in Indice suo, enmqne sollta-
rimn, prodnxit, nt id prokMiret qnod
modo ostendi ; sed in qno plane pner
est, et Lambini cunvicio dignns, si
in Plauti codicibns vnlgatis legitnr animadvertisset Lambinns. Addoex-
in Rud. 5. S. 48. ' Nolo ego murmnr emplis snperius allatis banc qnoqiie
nllum neqae snsnrrum fieri.' Tn lege
ex Nonio miMiirUliMi, pro parvo
mnrmnre. Piut,
71 VirMem inrUAt ontmi] Inritat
pro irrUmii positum : ut apnd Vir-
gil. 9. 9. * Septra Palatini, sedemque
petit Evandri.' Notat Priscianus^
'fnmat/ 'cHpit^^aodit/et similia, ba-
bere ultimam syllabam clrcumflexam,
si patiantnr sjpncopam. sic iteruni
Lncret. 6. 686. ' quas ezitns hic ani-
observationem ; solitosolim contrac-
tiones admittere in pritna niimeri
pliirativi. Tor. Andr. 9. 8. 11. * om-
nem rem modo seni Qno pacto habe-
r6t enarrmnns ordine.' I. e. enarra-
vimns : addit enim modo. Stc deni-
qne Plant. in Stidio, 5. 8. 5. ' ibi fes^
tinamns omnes, Lectis stemundis
stttdnimns.' Ubi feBtinanim positnm
planissirae est pro/Mttwnnmiis ; nam
seqnitur moz itudwiMU», Neque vero
aai Disturbat nrbeis.' Itaqne pos- feoHnamMi pro/sstiaaiMmiis magis mi-
trema syllaba longa est, qoem (in« rnm videri debeat, qnam nemm pro
qnit) neqne fama Deorumi neque fnl'*
mlnay neque c«elnm minaci murmnre
compressity sed eo magis irritavit
atque excitavit ejns animi virtntemy
nt omnibus ditficultatibns sublatis ac
remotis, ad ezplicationem natnr»^ omnes babent mia, Lamb. Voss. in
cognitionemqoe rerum involntarnm Obs. ad Catull. p. 170. cw^ftangere,
atqne obscnramm, aditum viamquo cnjnsmodi plnra a viris doctis invitls
SN«otJiiiis, etalia id genus: sed illts
anrium coosnetndo favit. Faih
'■ Cenfringere tU aircia^ ifc,"] Alle«*
goria est dncta a re militari, ex ex-
pngnationibns nrbium. libri voteres
•ibi mnniret. Lamb,
Ftrhtfeoi] Mirum ni Lucretius
'scripserit : aeria Virta» tnrttof, ife^
Preig.
InrUiLt'] Contractio est pro tnri-
iami; qoare et postrema prodocta
est : oam in tertia olim persona con-
iractiooem admittelMtt prima veri>o-
Itbris antiquis e Lncretio snblataesse
qneritnr. Preig,
72 Cnpkei] Ita o. U Priso. lib. 10.
et Nonins. Gif, I.e. cuperet : notant
Nonins et Priscianns : atque boe
verbo in hac inflexione sftpe ntitur
Lncret. Lamb, Pro euperetf ut alia
passim ; qnod scilicet et tertia et
rnm inflexio. ita Terent. Phorm. 6.« qnarta olim non ita a se invicem se*
7. 50. < £x qna fiiiam Snscepit et juncts eraut et secretse, qnin ntri'
•eam clam edncat.' I. e. edncavit.
Ita alibt Mcret. *distnrbat orbes/
•distorbavtt ; id qnod et metmm et
ratio suadenty ibi enim de re olim
tfacta agitnr. Virg. qnoqne> ^n* 8. 2.
qne essent mnlta Commnnia. Fab,
Mnlti descriptores, noi» attendentes
ad metri legem, voloenmt cup^^
qnomodo in Oottorp. atqne Lngd.
Bat. ntroque (in altero tauten cor-
Detph, et Var, Vlas,
Lucret,
3 L
896 NOTiB VARlORUIf IN
recU leettoiie) BodL atqve Edlt. WNrA^rarftedixit. IdeiiM|Be Talent
Veroo. Dizeraot aotem oqwre et ni- apod Loeretiom, Natora rerom r
^jre,otfNirrrcetjpartfv. Eooioiapod Somaiareraro. Somma omols. Som-
Varrooem et alioty ot et io Fragm. p. ma tota. Somms totios somma, &c.
18S. ' Ova parire solet geooi pennis Hoe Omoe apod Epicoreos est infi-
condecoratom.' Hav, nitom et sempiteraoni» incrementi
7S VMW] Acrif y potens, animota. fimol et decremeoti iocapax ; dom
idem infra, ts. 180. *• et ? ivida tellos mondos finitos sit, aliqnando natoay
Toto res teneras efiert in lomiois et interitoi obooxias. Creeeh,
oras.' Virg. JEo» 6. 754. * Exigoi Memie amimoquel I. e. meote aoi-
nomeroy sed bello Tit ida ▼irtos.' idem mi, ot * pociilis et anro' Virg. pro po*
10. MO. ' oon TiTida tiello Deztra coHs anreis. * molemqoe et mootes/
Tiris, animosqoe feroz.' ' Vivatos et id. pro ' molem raontinm.' mena
Tividns ' (inqoit Festos) * a magna tI aotem animl qoid sit in f. ostendet.
dicootur.' Lamb, Fab,
Et extra ProeJ] Et longe procemit 70 Vmde rtfert] Profert bone Ter-
eztra mcenia mondi, &c Ltmb* «am Nonios, et interpretatnr referi,
f4 FlawumaUid] FlnmmantuL prop- ostendit. Ego teferre hoc loco sic
ter slderay et igneis sethereos. hamb, accipiendnm pnto, ot apod Virg. £n.
FkaNmmtia momia awNdt] Prop- 4. 05. < Egregiam vero laodem, et
ter stellas et ignee cthereos, nnde spoliaampla refertis/ pro reportare,
' stellantis rogia c«eU.' Virg. £0. 7. ot sit trnnsUtio a re militari. huth.
SIO. Manil. aotem 'stellantia coeli q^nd poesU eririt t^e,'] Iterantnr
tecta' et In 6. ISO. ^mmnia mnndL' hi doo versos et hoc libro infira, et
Pub. lib. 6. Victor Epicoras (inquit Lo-
75 At^ommeumtmemMmMfife,]A\iud cretios) refert nobis ea ea veritatis
esse potat Epicoros id, qood appellat iovestigatione, atqne ezplicatione na-
omnCy i. e. rh v&r, aliod^ miuidum. torvy qntd possit nasci, qnid noo
Nammnndnsestfioitns: omneaotem» possit: qoa ratione sons coiqoe rel
cst infinttnm : mondos omni contioe- finis sit constitotns, et termtnns im-
tor, immo Tero (si Diis placet) mnndl motns, stabilis, seterans, altissimeqne
innnmerabiles, ejos sententia, qooti- defixns ac depactos. Legendnm aa-
die et finnt in omni, et interennt : at tem ^icajMm eii roltoae, nt dnobvs
omne et hnnc mnndnm ceterosqne aliit locis legitor. Lmmib.
omneis continet^ et nnmqoam neqoe 78 Utque aUe termhime kereat] Ita v.
natom neqne interitoram est. Lajii6. 1. et inf. vs. 590. et v. 91. Virg. JEu.
Ommu tmmMwm] Omne, nt altbi 4. 614. / Et si fata Jovis poocunty
passim, rh tWy rerom ontversitas, sic terminns heret.' G\f.
qoidquid est in reram natnra ; non Atifue aUe termimM» kmrem»] Hnnc
antem hic mnndnSy qni tov warrbe locoin Virgilins est imitatns, sen po-
respectu fere nibil est ; qnod tm- tins motuatos 4. £n. 614. ' Et st
mensa fere ooeli nostri spatia et fata Jovis poscnnt, hic terminns
sideram inezplicabills altitudo facile hseret.' Horatios ' stabilem rerom
soadent ; sed id infra docebit Lncre- terminum ' appellat carmine saecn*
tins. Fah* lari. Tliraso ille, qoem jam sopra
Omme] Tb waM. Omata maloit dt« descripsi, ridieule legendnm hic cen-
cere Cicero, lib. de Untr. verom set, «/911« a(ie tcrmmvs A«rM/, et ro*
ipse etiam banc vocem aliqnando pngnantibus libris omoibns et recla-
usnrpavit. lib. 2. de Div. Epicnrus mante lege carminis. Lamb.
W ^\aa ^iy, et apod Plntarchom Htereat] 2wl(i^iSj nt passim apni
T. LCCRBTII CARl DB RERUH NAT. LIB. I.
B9&
Virg. Hor. Scc, alii tamen karenB,
8i aiitem finUti emqwe^ tfc, inde 6et
«it miracalis, qnae a Deornra pro-
videntia, nalla fides ; nii illi preter
fiatnr« fcedera moliri queant, &c.
bnc scilicet tendit Locretitis ; neqne
«nim pliysiologiaB nllam rationem
faal>ai88et Epicnras, mst qaod ok re-
ram natnraliam eontemplatioQe effeo»
tom iri credebaty ut animi bominom
anperstittonift terricnlanentis aeso
exolverent. Fa6.
AtqM\ Uttpte Gif. et C Hitreai.
BarenB D. P. C. N. ^naiiiifi». pumtum
B. OeecJL Virg. JEn, 10. 850. nbi
in Lawi raorto Mezentins dicit :
* Nnnc alte vulnas adactnm.' ffov.
79 PedibttM eutiecta] Virg. Oeorg.
2. 490. ' Felix, qiii potait refum
cognoscere caitsasy Atque metns om-
iieis, et inexorabiie fatom Sobjecit
pedibtts, strepitnmqne Achernntis
averni.' Lamb.
Ftcisstm] Q««B antea ^ e eieli re-
gionibns capnt ostendcbat/ et homi-
nes snb se tanqnam gravi onere op-
presBos tenebat. Lamb.
Fifftitiai] tls ianoftioifiify, Mi\?M^j nt
qase olim horoines abjecisKet, ea tan-
4em abjectajaceret. Fab,
90 Obteritur] Cod. Memm. habet,
Exteritur. ceteri cnm valgatis con-
graant. Lamb,
OMmter] Exteritnr. G^/*. Phsedr.
1. SO. 10. * Et procalcatas obteret
4laro pede.' Hav,
Vietoria'] Epicuri, qui cegnitis re-
ram causis iiwnem Deornm metnm
«astnlit, pietatem dontaxat seooram,
et Dcornm majestatl coasentaneam
reliquit ; vel qoi omnes reiigiones
fonditus evertit, et ita terroribas
aniraos hominom liberavit. Sed di-
camns, Epicariim com in plerisqne
aliis rebua, tnm in hac impiom fnisse :
atqne idcirco naUo modo aodiendom.
iiaiii6. Victoria Epieari videiicet,
qni (nfverbis Manil. 1. 07. ntar)
'Cepit profondam Natnram remm
•cansisy viditque qnod nsqoam est:
Nttbila cur tanto qnaterentur putsa
fragore/ Stc, ' Solvitqne animis mi<-
raruia rernm, Eripoitqne Jove fol-
men, viresqne tonanti.'
81 lUud in hit rehue] Occnpatio est.
Illod (inqnit) in his rebns tinieo, ne
te piites introire discipltnam iinpiam.
* Impia elementa ' impias institutio»
nes ac proeceptiooes, ant impiam
discipliniun : vel timeo, ne dicas, te
ad impia rationis initia introlre
Iiaiii^.
lUui] His 22. vss. Hiiic tam im»
pise doctrioap, qnse providentiam ne-
gat, aversnm fore Memminm sns-
picatnr; ideoqne illius aniinum con-
firmat monendo, religionem istam,
qnae providenttam confitetnr, saepe
olim maxima scelera suasisse: qnod
probat exemplo iphigeniae Aulide
(BoeotisB ad Enripum portn) a patre
suo Agamemnone ad aras Dianae Tri-
vise ex jnssn Oracnli mactat», ' Exi-
tns ut dassi foelix faustnsque daretnr.'
Creeeh,
82 Impia raticnia elementa] Pro el^
menta tmpue ratienia, Figara hnic
nostro et Virgilio familiaris. Ratio
aotem 0wpia est, philosophaodi sttb*
dium, &c. Posset et pro secta snmi,
nti a Lncretio alibi ea vox asnrpata
est. Fa6.
89 Endegredi] Ita ex v. I. sempeir
scripsi. G^,
Endogredi] Endo prsepositio antl-
qna qiise valet ta.; ut * endoperator,'
sen induperator,' endopeditus,' * endo
•tatn/ ' endo mari," endo mano' apuA
hnnc eundem, pro imperator, impe-
ditns, in statu, in mari, in manns.
£t testamentnm ' endo procinctn,'
* endoitinm,' pro in procinctn, et ini«
tiam: de qnibns lege Festum. sicet
apad Lucilliom : * Qoam lepide lexes
eomposte I ot tesserulse omnes Endo
pavimento, atque embleroate vermi*
culato !' sic enim legendus ac scrl-
bendus secnndos versas, non, ut vul»
go, Arte padmento^ i^c. Idem. * Jao^
tare endo foro se omnes, decedere
nnsqnam.' Quod antem valgo tttdtc
quoque pro tn usiirpant, ind» factiun
1)00
l«OTi£ VARIOBUM 11«
€ste pnto ex endo. Qaanqnam Indu-
gredi 8 veteribi» dictum esse arbi-
tror, Prnhi ^rHmmatici anctoritate
IVetiis, qni liitoc versum profert.
Lamb,
Endogredi] Ingredi. endoy Moif, in,
intns, eitdoiacito, endopedita, endo*
tiietiir, Eiin. endoitinm apnd FcAt.
pro injicito, impedita, iotuetnr, ini-
tinni. Neqoe minns dicebant endu
et indn, ex quibus nata illa aunt in'
duperator, indnstriu», &c. Id qaod
contra Qifanii jndiciiimdictum veliro.
Fah, £t ita passim Oott. Lngd. Bat«
I.2.et alii. Hnt,
Endogredi] Ingredi. Quii ao-
tem nescit endo, h9oFy in, iotns,
esse prspositionem antiqnis notamf
Creech»
Scelerie] I. e. impietatia. nam sce*
Itts, facinus est vel crnentum, nt stca»
riornm et partcidarura; vel in pa-
renteis, patriam, Deos. Lamb,
Quod eontra] Ita o. v. Marullns et
▼ulg. Q«tA. Oif.
Quod tontra] 8ic babent libri qna-
tnor niannitcripti, et ita legendum
putant viri docti, qnibas assentlor.
Sic enim et M. Tnll. cnm alibi^ tam
in Lmlio loqiii memioi : * Peccasae
enim se non anguntur ; objnrgari mo-
leste leront. qnod contra oportebat,
delicto dolere, objnrgatione gan»
dere.' Ubi Vnlgo iegitnr, qtdn contra,
Lamb.
Quod eontra] Non ex vulgi pa*
Jato est hflec Latinitas ; neque Oifa-
nius animadvertit istam vocnlam ^fuod
esse quarti casns. Lambinus ex Ci-
cerone exemplum unamattnlit; ego
item alternm ex oratione pro Qnin-
tio : ^ Reliqunm est ut eum nemo jn-
dicio defenderit, quod contra copio-
sissime defensnm esse ostendi.' Ali-
qnoties ita locntus est et alibi, nt et
Rhetor ad Herennium. Fab, Quod
eontra scribit etiam nterqne Lngd.
Bat. nisi qiiod in altero m sit auper-
scriptnm. Hao.
Ste ftu* iUa] Miror hanc lectio-
nem ita neglectam fniMe ab editori-
bns, qnnm eam et Pios jaia pridem fli
contextn, et ad oras Oiyphii exbi'
bnerint. Restitnimos aotem vera»
lectionero ex Mss* Logd. Bat. 1. S.
Bodl. Insnper, Oottorp. Barth. Col-
lationib. Heinsiaa. et Notia Mss. Ja-
cobi Snsii. Sicat aatem bob noo loco
Virgiliusy ita qnoqne Locrettns Tiai
qnaodam singnlarem in hac vece a|^
■ovit, sicot 4. 181. 'Parvos nt eat
cygni meltor canory ille groum qnana
Clamor in aetheriis diapersns nublbiis
anstri.' et 5. 92S. ' £t genos hnma-
nnm mnlto loit iliod in arvis Dnriot,
■t decnit.' Hanc emphasim qni noB
intellexernnt, in olt» bic, et alibi ali-
ter mutarnnty aicnt patere potest ex
Notts nostris in TertoUiani Apologe-
ticnm, noB nno io loco. Hav,
84 Seekrooa'] Scelerata, seu sceieri»
plena. Varro lib. 6. de L. L. * scele»
fosi hominis.' Ter. EuDoch. 4. 3. I.
* ubi illum scelerosum misera, atqae
impinm inveoiam i' iMnb.
86 AuUde guopueto] I. e. qaemad-
modnm dueloroe Dojuiumj &c. Post
vocem factOy appooenda duBtaxaC
▼irgnla est, ant comma. nam hic ver-
lus, et aliqoot qui deineeps seqnon-
tur, ex supenoribiis apti aoBt. iMmb,
AuMde} Bceoti» portosestad Eii-
ripum. Trivia virgo, Diana, Iphia-
nassay Agamemnonis filia, qnae aliis
Iplugenia. ontnia notissima et decan-
tatissima. Tragoedia sen fabuia orta
ex historia Jepbt», ut et iila altera
Idomenei, qui 6liiHB sub voii specie,
Stc. Facinns enim iilud JephtsB, de
quo in lib. Soffetum Hebrvorom
agitur, Boo ita multis annis aote ob-
sidiooem orbis Trojansa evenerat.
Fab,
Trivitti frirgmie] Trivim virginis,
nempe Dianaf. ^ Dicta' autem ' Diaiia
trivia est,' ut scribit Varro lib. 8. de
L.L. *vel quod in trivio ponatnry Tel
qood luna pnteturesse, qn« in caelo
tribns viis movctnr, in latiladineni,
iongttndineni, altitodinem :' vel qood
(nt alii volunt) eademsit Luna, Di*'
ana, l^roserpina. Virg. 4. £n. 511.
T. LUGRBTIl CARl DB RBRUM NAT. LIB. I. 90L
* Tergeminaiiiqne Hecaten, tria Tir*
fhiis ora Dianft.' rpiMrw appellant
Oraeciy eadem ratione: iidemqne
««fi0^ror, nt Lucretiiu Tirginem. iMmb,
Martial. Spect. 1. 1. * Nec TriTia
t^mplo moile« landentur honores.' et
Ep. 6. 47. * TrivisB te misit ab an-
tro/ et 9. 65. ^Qna TriyisB neroo-
roaa petit dnm regna riator.' ffov.
86 /pAimiasf«r| Ita Prisc. lib. 7.
pro Ipkianamui* Fnit ea Agamemno-
nis filta. Homer. Iliad. 8. Aiti Iphi-
gemam Tocant, Gif,
/pAiaMSfat] Iphianaassey Iphige*
nisB Agamemnoois filia». Cum Orseci
vento adverso Aoiide detinerentnr^
neque eis uUa ad Trsjam pervenieodi
facnltas daretnr, Agamemnon, Cal-
cbante consolto, ejosqne responso
andito, qnod fiiit fjosmodi, iratam
Dianam esse placandam, votnmqne ei
per8olvendnm(voverataiitem Diane,
qaod in sno regno pnlcherrimnm anno
iilo nasceretnr) Ipbigeniam filiam
enam, qua nihil erat eo quidem anno
natiim pnlchrias, immolavit. * Pro-
missnm potios noo faciendnm, qnam
tam taetrnra facinns admittendnm fnit/
nqnit M. Tnll. lib. 9. de Offie. sic
et Hor. Sat S. S. 190. * Tn cnm pro
vitnla statnis dulcem Auiide natam
Ante aras, spargisqne mola capnt im-
probe salsa, Incolurai capite es?*
Hac de re antem legeSophoclis Elec»
tram, et Eoripidis Iphigeniam in Au-
Ude. Hne pertinet illnd Virg. ^.
2. 72. * Sanguine placastis ventos, et
virgine csesa.' IphianoMai antem le-
gendnm, qnod agnoscit Prisc. non
IphiamuaieOf nt est in libris vulgatis.
Laiii6.
TarpanaW] Inqninamnty contami*
BamnL sangnis enim inquinat: et
qnod craentnm est, impuram est : ex
qno enuntMm pro impuro nsurpatnr.
Qt 6. 1IS8. ' An cselum nobis nltro
Datiira crnentum Deferat/ Scc. nbi
▼nlgo legebatnr nolarn ecrrupimiL
Lamb.
SJ Diieeii} Hic apponenda est dia*
tlnctionis nota. Theocr. El8. cy. 18,
IlflHray Ik voAW TpoX9\typ4v0t, ^ 6^
Kis n, i. e. * viri ex omnibus eivita-
tibns dilecti, qoornm aliqnis nsns
esset.' Adroonendus est lector, in
tribns libris manuscriptis dilefti scrip-
tum esse: qnod probo. Nam Fes-
tns qnoqne testatnr dUechu mUiiam
dizisse veteres, non ddeehu, Atque
hanc vocem semper ita scriptam re-
perio in llbris mannscr. tnm apnd
alios scriptores^tumapod M.TnUinm.
Eaempli cansa, Philtpp. $, *Beile
antem dnblo qood potest esse stndinm
dtlectus?' £t pancis verbis post:
* Tomultnm decerni, justitinm edici,
saga snmi dico oportere, dilectom ha*
beri, snblatis vacationibns.' Idem
pro Milone, in narratione, ' Convo-
cabat tribos, se ioterponebat, Colli*
nam novam ex dilectn perditissimo-
rnm ctvium conscribebat.' Quem lo*
cum eo libentios protnli, qnod in onu
nibns libris vnlgatis mendose legitur,
non eo solnm quod d«i«dNNi habenl
pro di/edii, et «fn6sM, pro conanifte-
hatf sed etiam quod iohmiam neeam,
pro ColKnam mmfam, F^it antem Cd*
Oaa nna ex qoatnor tribubns nrbanis.
Nolim vero Fr. Fabrieinm Mareodn»
rannm sna laude fraudare, qui se hnno
M. TnlHi locum ita seriptnm in libris
antiqnis reperisse testatnr. Lamb,
DeieeH] Sen ^^leeHf ut Lambinns,
legas, sen deieetif non est curpng-
netnr. Fab.
Prima tirenm'] Flos virornm. Idem
Theocr. Betef &»ros : vel prima viro-
rom, L e. irpiira r&r M^, nt lo-
qunntnr Oraeci. Lncianns Timono,
v^dr» tAv aeXdiimf : et Ita Adrianns
Tnrnebus. sed ntraqne explicatio vi«
detnr mihi eodem recidere. Lamb,
Prima otroritm] Ita Ov. Amor. lib.
1. Eleg. 9. < summa dncum Atri^
des;' plane ex hoc Locretiano ex-
pressnm. Est antem imitatlo Oneci
sermonis. Herodotos ssepe. Exmnl<«
tis locis en tibi nnnm lib. 0. sectiono
100. AiffXJlmtt 6 SS$mroty imi^ rm ^Epe*
902
NOTiE VARIORUM IH
fpUMif T& vpAra : < Aschines Notfaonts
filius Eretrieosiam primariot/ Ita
apnd Litciaoom,T^«-p£rar«r'A;9ipal«iir
Ikjf : * Athenieosiom primarios vir
•rii/ Est et alins in eodem libro
(TimoD e8t)sed qnem protalitLambi*
nns. Fnb. Dion ir^a T^s /BovAns 4Sr.
Cree^h.
88 Cvt nmMl ii0da] Sic leg. ez I.
▼. Don fiitf . Talis syntaxis fere est
inf. lib. 2. initio. G^.
SimuX] Simttlatqne, simnl ut.
/ii/Kla] Filamentum laneum, qno
■acerdotes fBminse, et hostiae Tela-
bantnr. Virg. Georg. 8.487. 'Lanea
dom niTea circnmdatnr iofnla vitta.'
LamJb,
lirfM\ Qua bostisB velabantnr.
res notissima ; erat fere ad eun-
dem modomy qno stofof, ut vnlgos
vocat, Sacrificnlomm esse yidemus.
JPa6.
li^uW\ Velamentum e lana in-
tra Hostiarum cornua. Varro* Fas-
cia in mOdum Diadematis, a qoa ea
utraque parte vittae dependent : Ser-
▼itts ad 10. £n. Cr$eck. Virg. de
Sinone lEn. 3. 138. < Et salsn
frogesy et circom tempora vittss.'
&ao.
Ftr^fMos ciraimdafa comlw] Dato
eircnm virgineos comtns. duwrpo^:
L e. circnmdata capiti. et temporil^ns
comtae virginis, vel comto capiti vir-
giois. Lam6.
Firsgm«o« eireumdaUi comptui] Cin-
gens, seo ambiens comas comp-
tas ; dein notanda Latinitas, ' ex
utraque parl.' Fa6.
90 Et mtutMm stmvf, ^-c.] £t simal,
id est, eodem tempore ; vel et simnlat-
qne sensit, id est, vidit, vel cognovit
potios (erat enim velata) msestum
parentem Agamemnonem adstare,
&c. Ad hnnc locnm pertinent illa M.
Tttll. in orat. perfecto : * Si deniqne
pictor ilie vidlt^ cnm, inimolaada
Iphigeoia, trlstis Calchas esset, tris-
tior Ulysses, msBreret Menelaus, ob*
volvendam capnt Agamemnonis esse^
qnoiiiam snmmnm illnm Inctam pe-
nicillo non posset imitari/ &c. Lambt
91 Humc propter] Jnssu et volna*
tate Agamemnoais. Gemebat virgo
patrem ita religione dira captnm et
possessnm esse, nt ssBviret ad ex-
plendam satiandamqne Deomm iran
In propria vsqoe viscera. Vel inter'
pretare propter Mnic, prope hnnc
Agamemnonem : qnoniam prapposoit,
et moestnm ante aras adstare paren-
tem. Victimatore» sacrifiruli erant
apttd Agamemnonem : qui comitatus
foerat pompse fnnebiis miserandnn
choragiom. Propter, nt notnm est,
prope significat. Ov. Met* 8. 858.
'Propter homnm volitat: ponitqtto
in sepibns ova : Antiqoiqoe memor
metuit sublimia casns.' Idem signi-
ficat preHer. Vel propter Agamem*>
nonem dicit Calchantem accelerasae
ferrum, ne spacio, doctOy tractoqoe
csedis cresceret dolor. vel ne pcent-
tentia ductus, interim retraberet vir-
ginem, sacrificnmqne non absolve-
retnr magno Grsecomm incommodo.
PtM.
Hwu prapter'] Prope hnnc r^^rsfi*
ter natuni est ex ^propitcr,' ut 'hn-
maniter ' ex ' hnmane,' etalia peoe
Infinita. fab.
Hunc propter] Ut infra; boc eo-
dem lib. vs. 817. * portas propter.'
Amat Lncretins prsppositionom post*
positionem. Quod semel monuisse
sat est. Preig,
Celare'] Celerare. Gif.
Celare] Vagina tectum conditum-
qne habere: vel, si quis malit legi
celerare, nf scriptum est iu nonnoHis
codiclbusy id erit celerlter expedire.
codices mannscripti lamen qnatuor
habent celare. Luiub.
Femim ceUnre] Al. cHerarey i. e.
expedire, promere^ exerere. qnod
magis placeret. Fab,
Celare] Cdehrare Gif. alii ceterarcy
i. e. expedire : quae lectio pro-
banda esi, haad timeret enim Iphi-
T. L.UGRBTII CARI DS RBRUM NAT. LIB. I.
003
^enit qnod ministros lorram €eUtre
aensisset. Creeck,
OS MtUa meiu terrem genibvM euM'
mma petebai] Sic babent omnes libri
et manniicripti, et typis excnsi : ne-
qne video quamobrem qnicqnam mn-
tare debeamns, sic enim VirgUius est
locotus /En. 9. $41. ' Molle pecns,
mntnmqne metn.' et 12. 718. ' Stat
pecos omne metn mntnm.' et M. Tnll.
Frnmentaria : ' Itaqne illnm in jnre,
metn conscienliaqne peccati mntum,
atqne ezanimatnm, ac vix vivnm re-
linqno.' Idem pro donio sna ; * Civi-
tatemqoe fractam malis, mutam, de-
bilitatam, abjrctam metn/ &c. Avaoi*
cius tamen legendnni pntabat, VuUa
taeiu terr. geu, ifc, nt sit hffc hnjns
loci senteotia, Iphigenia vuUa (i. e.
vnllns) snbmista, metu, i. e. propter
metnm, terram genibus petebat : mU-
fns sa^tsia autem, h. e. vnltu snm-
nisso. neqoe enim est qnod quem-
qnamoffendat vocis noviias. Nam
eam etiam nsnrpavit 4. 1206. * sed
qnos ntriosque figurae Esse vides jox-
^m, miscenteis volta patentum/ &c.
Praeterea eadem voce ntuntnr Latini
in nnmero mnltltndinis, pro singnla-
rl. M. TnlL Epist. lib. 12. < Voltns
tnos niihi expresstt omneis :' et lib.
S. de Orat * Vnltns omnes adversarii
diUgenter perspiciendi.' Virg. JEd.
4. 4. < haerent Infixi pectore vnltus :'
et 1. 088. * notos pueri puer indne
vnltns.' Jam vero * summisso vultu'
dixit Virg. Bn. 12. 807. < Sic Dea
snmmisso contra Satnrnia vnlto :' et
Catnll. ' snmmisso poplite/ Carm. de
PeK et Thet. nupt» < Projiciet trnn-
cnm summisso poplite corpos.' Ego
tamen lectionem receptam et vulga-
tam retinendam, prssertim a veterl-
bns libris confirmatam, censeo. Nam
et Vlrg. postremam hujus versns par-
tem imitatns est : ' Snmmissi pettmns
terram/ &c, Mn* 8. 03. et idem Lu-
cretins S. 173. Merr«qne petitns
Soavis.' Lam6.
Muia metu] Avandns legendom
putat VoUa meiUy Scc nt sit hnc
bnjus loci sententia, Iphigenia volta
i. e. vultus (voce enim ista ntitur Lu»
cretius lib. 4.) summissa i. e. vultn
snbmisso propter metum. Sed qoid
indigeamus ingeniOy cnm altera lectio
proba sit, et a Codicibus confirmatfc i
Creech*
Muta uMtu\ Solita paronomasia.
Virg. Sxi. 12. 718. * Stat pecnsomne
meto mntum, mussantqne jovenc».'
Preig,
Summiata\ Snccidna, hoc loco. Fah,
06 Quod patriOf ifc^ £x Eurip.
wpArti tf int&kfffa itaripaf imU ah weuV
^/W. fiif.
Quod pairio princepe, 4*^.] Princeps
i. e. prima. sic 6. 0. ' Qni princeps
vitae rationem inventt eam,qnae Nnnc
appellatnr saplentla.' Notavimus in
commentat. Horat. ad ilium locom
Od. 1. 16. * Fertor Promethens ad-
dere principi Limo coactus particu-
lamnndique Desectam/&c. sic idem
Horat. Epist. 1, 10. ' Libera per va«
Cttuni posui vestigia princeps.' Mag-
num immanitatis atque atrocitatis in
patre argumentum, filiam eam, a qua
prima sit pater appellatnsy mactare.
Sic ^schines in oratione lurr^ K7if0'i-
^Mu^Tos invehitur in Demosthenem^
qnod is die septimo post filin ejns,
que se prima patrem appellarat,
mortem, hostias immolassetp his ver-
bis: UfHp vo^Oqaoi ical rit vofufi/iimi
rot^ffoif art^antadft&nSf Ktd Acvd^i^ ior-
O^aKafiifFf 4fiov$6T€t, /co) irapijy^t, ri^
/iSinp' 6 M\aios aai vp^inpf aibThif war^pa
wpoa^iwowro» kwoKhas, i. e. * prins
qoam filiam inxisset, prins qnam ejus
fnneri justa soivisset, coronatoi^ et
albatos, bovem immolabat» morem
majomm negtigebaty leges et insti*
tuta civitatis violabat, unica fitia mi-
ser amissa, qnae ipsom prima patrem
appellarat.' Qnem locom commemo-
rat M. TuU. Tuscnl. 3. his verbis :
* Itaqne et JEschines in Demosthenem
invehitnr, quod is septim^ die post
fille mortem hostias immolasset. At
904 NOTiB VARIORUM IN
qnaiii rhetorice ! quain coploie ! quM A4 tam] Sonntm» edidit «tf «rtM^
sententias coUigit ! qnae ▼ertw cono qnomodo etiam exstat in Lagd. Bat.
torqpet! ut licere qnidvie rhetori in- 2. nec tamen video cnr repadiaada
teiligaji/ Eundem profert Piatarcfani lit vulgata lectio. Virg. in «iniUimo
vii^ti0i|T. wfAs 'A«-o\Aiir. et in vita cain deSinone/En.S. 156. ^ Voiarai
Demoithenii notat. Itaqne Iphige* emeiqoe nefandi Qooi fngi/ Hm,
nia apnd Euripidem hii maxime yer* 97 JhdnHk] Verbom loleoMie itt
bii le patrem Agamemnonem flexo- noptiii. Preig.
ranr iperat : 11^«^ ^ iidKsiaa varipa^ Mewmi mort lacronMi] Non dedo»
md obwaSf ifti^ i.~e. * Te prima pa- citor ad arai Iphigenia: uti illi an»
trem vocavi, tn me filiam/ Lamb. ipex flammeum inTolyat, et nnptor»
Qwd pofrio prineepSf ifcJ] Primeepe^ bona verba dicat : led nt victinia
eat prima. ( Adde Leopard. Emend. jngnletor. Exaggeratio invidie com*
5. 84.) Seniui eit, Iphigeniam fuiiie memoratione . felicitatii : ad qnaoi
wpuT^TOKm inter Agamemnonii libe- crat a natnra deitinata : quam nonc
roi. Fab, religio dira et barbara per vioientiam
96 NamsiibUUa virum nMnu6fi«] Tolli reicidit. Sacra vocat hic illa lolem*
Baoibni virorum, aut etiam initolliy nia, quai celebrantor com primnm
nt mftctaretnr, cnm ratione conienta- bona et lacra verba iponi» canit
neoni eit : ut vero in matrimouio anipex. Perfeeto. i. e. nt poit expe*
eoHocaretur) abiurdnm fortaiie ali- ditnm illum moreni sacrornm ia ma*
cni videatnr. Sed videri noo debet. nni iponii veniret. Ptai.
Nam fortasie hoc referendum eit ad Soilewnn] I. e. niitato, itato, rato
morem •Romannm, quo nove nnpt» et fixo. SoUemme vel a tolo, qood eit
mrium lat«, id eit, lablat», domum r^ t^tffrdfuyctf^ t. e. ' qnod lubiiitity'
viri ducebantnr ; natnm ex Sabiaa- yei ab Oica voce eoUof qnod eit to*
rnm raptn, qun primn Romaoorom tum : %x qna oollere^ qoaii SXo* i^wH^
nxorei fuernat. vel, ot alii volttot, i. e. ' totoi ari, et virtoi, totniqna lo
lignificare volebant, virgioei debere omoi re prodeni.' Recte anten ge*
videri eo ire invitai, et vi coactai, minatnr {,nt producatnr primaiylla»
nbi virginitatem eieent amisiur» ; ba. Dedncta eit (inquit) non ot lol*
vei haoc Miblationem lignnm eiie lemnibn» et niitatii mcrii perfectii,
conjunctionii lempitemc et indii- poiiet in claro et amplo roatrimooio
loluttt prvmgiebant, nf, qnemad- collocari,&c. Lamb.
oMMlnm invita domom viri ingreiia 98 Clire eoimUuri Jkymm«a] I.e. vel
eMet, ita» niii vi et neceiiitate mag- in claro matrimonio collocari, ot 4»
na coacta, eam non eiiet relictnra. 1244. ' £t multn iterilei bymemeii
£oai6. ante fnerunt Plnribni :' vel onptiali
AiiiaCa vtmai mflntiiM] Metapliora carmine, eoqiieclaropropler nnptia*
aritnnuptiamm. Videinterpreteiad rnm claritatem, celebrari. Nam m»
illud Catalli ; * teneram rapii ad vi- mUari hoc loco vofi^iicAs accipieo*
mm Virglnem.' In anreolo poemate dnm eit. nec mirain, cnm ettam * co*
de nnptiii Manlii. VI. 8. Fab. mito, ai' fuerit veteribui mitatnm.
Sablatay ^e.] E ritn nnptiarum for- Lnnb.
mn, etii non affirmem, qnem tradit Comitari'] Dednci» Eit autem iig«
liii Terbii Feitni Pompeini : * Rapi nificationii pamivs, nt alibi. For«
limoiatur Tirgo e gremio matrii, ant taiie etiam lumpierit pro conjaogi.
•i ea non eit, ex proxima neceiiitu- Ita Grsce owOJkTir in eadem notione.
dine, cum ad virnm trahitnr, vic. ea Fab,
rei feliciter Roroolo ceiiit.' Creech. Claro eomitari iJymenun] Reipici-
T. LUGRBTII GARI DB RBRUM KAT. LIB. I. 965
tiirad acclaiiMtioiiem, qoe in niip-
tiali •olemnitate fiebat. Ptaut. in
Casitia 4. 9. 8. ' Suavi cantn conceie*
bra omnem kanc plateam liymeneo.'
adde Catnll. in carm. de nnptiis Jnii«
et Maniil. Ad qnem ritom pertinet
etiam * nibiata v. m.' Hw>,
90 Caata inceHe] 'MHkets. mee§i€
autem, i. e. impure, propter sangni-
nem. nam sangnis inqnlnat, et impn*
mm reddit« ex qno cruentum posuit
6.1188. pro eo quod estimpnrnm]
' An eatlnm nobis nltro natura cmen'^
tnm Deferat.' qnod panilo ante com*
memoravimos.' Lmnb,
Nmbendi ttMpere tn tpso] Eo ipso
tempore, qno nubere deliebat: vel
qao matura viro, et nnbilts erat«
Sed eaata meeate'] Ineeete est impnrci
nt volnnt $ at ego hic altter arcipio :
nam emtue quaadoqoe piom signifi*
cat. Virg. /En.3. 409. ' Hac casti ma*
neant in relligione nepotes.' Itaqne
ineeete fuerit Mnpie« Sic JuLius apnd
Festum :...^ eaate qui parant sacra/
i. e. pie. Ita etiam apud Varroiiem
olim in formnla templomm dedioan-
dorom: bgo oastb muncupavbbo.
£t Virg. iterum in 7. 71. < castis ado«
let dom altaria tmdis.' Sie enim in-
tellesisie Servinm ea illins excerptii
satts coBstat. Fdb.
Caata Ueeete] Paraaomasia. Preig^,
100 Heetiaeeineideret] Atqne ita nt
pecus jugttlarotnr. qnalia apud Vir-
gil. ' procnmbit hami bos.' JEa, 5.
481. tfoo.
Maeiatu] Maetatione. nomen est
verbale. Maotare siguificat hostiam
saerificare. Tractum est a victima-
tore, qnl taoro ad sacruro traclo
HfMiidebat niolam inter cornua: et
tniic dicebatur mactns, i. e. magis
auctns. Unde Maro iEn. 0. 641,
*- Macte nova virtute^ puer : sic itur
ad astra.' Plant. Amph. 4. S. 14.
' Macto ego te infortnnio.' Maetatu
parenttM, interpreiare inimolationey
jnasa a parente, et incKcta ab Aga*
memnone. Ftiis.
Maotatu] Maetatione et immoia*
tione a parente facta. Mffcfar^proprie
valet magis angere, qoasi magis auc^
tare, omarey honorare. M.Tnllins es
Nonio, * Fernnt landibns, mactant
honoribns.' Itaque non solnm ita lo-
qntmur, martare Diis hostiam, i. e.
immolare: ut Virg. S. £n. Sl. * Oe*
licolmn regi mactabam in litore tan*
ram,' et Lncret. 6. 52. ' Et nigras
mactant pecudes, rt roanibus Divis
Inferias mittnnt:' sed et maetare
Deos, pro eo qnod e«t, sacrifieiis
Deos honorarr, seu placare. M . Tnll.
in Vatin. * Cnm pneromm extis Deos
niactare soleas:' ex qno mactara
m4lo, et mactare infortnnio. Plant.
Bacchid. 4. 8. 45. * ct ego te, et iUo
mactamus infortnnio.' cnjnsmodi est
illod apnd Terent. Heaiit. 4. 1. 15.
** ergo heros damno aoctns est.'
Lamb,
JUactatu] Sic £nripidos Iphigon. in
Aulide vs. ll76.'A«i()A«^^ tr', ^riiaf^^
6 pvre6aa9 var^p, Aitrrhs itra»^, eba
iWoSf M KAAp x*P^* Creeet^,
101 Exitme nt ciaeai] Hsec AgamoBi»
nonis erat wpi^aais^ propter quam
filiam snam immolaret* itaqne sic
eum facit privato homini respondenv
tem Hor. Sat. 2. S. vs. 805. * Verum
ego, ut hserenteis adverso litoro ua*
veis Eriperem, prndens placavi aaa*
guine Divos.' Vide Eurip. Iphig. ia
Aulide. Loai^.
Exiiue ut elaeei] Eleganter Callima-
ehns hymno els '^AprefWf dixit iteiXMtf
hrMtns» Fab.
lOa TtaUum relUgi» petuit] Accla-
matio : ut infr. eod. lib. S27. ' Tan«
tiini eleraenta queunt permntato or-
dioe solo.' £t Virg. Mn. l. S7. * Taa«
tse molis erat Romanam condcre gon*
tem.' Ii«ir5.
ToKlnm RelUgio] Lactant. 1. 21.
' Pescennius Festus in libris historia-
rnm per satyramrefert,CarthaginieB«
006 VOT JE VARIORUM IN
ses Satarno hnmaiiai bostias solitot dIs/ Preig.
immolare : et cam Ticti essent ab 104 TnriUqmiM] I. e. qam loquna-
Agathocle rege Siculornm, iratnm tnr poetse ad bomines terrendoo:
sibi Denm putavisse : itaqoe ut dili- qnibus non imbecilli solnm aniaiiy
gentins piacnlnm solverent, dncentos Temm etiam fortes et constantes ter*
pobilinm filios immolasse. Tantnm rentnr interdnm, nt de Cerbero, de
reiligio potnit snadere malomro,Qnae Acberante, de Tantalo, Sisypbo, Ti-
peperit saepe scelerosa atqne impia tyo, et ceteris. Lamb.
facta/ qnem postremnm Tersnm ez VatuM terrihqwiM dktU] Qnae de
nlio Lncretii loco panllo immntatnm crnciatibns inferoram dicnnt; de rotm
ad sententiam snam illnstrandam ap- Ixionis, saxo Sisyphi, flagelUs £a-
pinxit adde Jnv. Sat. IS. 87. et Lu- menidnni, Cerberi latratn, ant ' cnm
ciannm de sacrificiis in initio. Hoo. pice torrentes atraque voragine ri-
Siudere] Sic iufra 176. * Anctnmno pas ' confingnnt ; qn» omnia olim in
snadente.' et 142. ' Quemvis perferre freqnenti senatn Ciceronem ipsoai
laborem Snadet, et indocit/ Scc. derisisse scimns. Fa6.
Ovid. ^ Noxetamor vinnmque nihil Deeciecere] Vet. libri qnidam d#-
moderabile snadent.' Preig, mMUre. qnidam dieeueere. Oif.
108 TSUemHy ifc.'] Nihil deest. Ita Deaciteere] Dno libri manuscripti
abrapte et inf. eodem hoc lib.6.918. habent discitcere: nonnnlli demUre^
et 8. 171. Gif, qnibnscnm consentinnt qnidam vul-
TMiemet a nohie] Hnnc versum pro- gati; ceteri deadaeere, qoos seqnor.
fert Prisc lib. 13. Sententia autem Lmb.
bnjns loci hec est : Quid Agamem- 105 Qmfpe eltenim] NempCy scili-
nonem, regem ambitiosnm et stulte cet, scomroatice. Creeck,
religiosnm commemoro ? tn ipse doc- Tihi me flngere jtoegim] Ita ez
trina politns, atqne ab omni snper- Vet. libris scripti. Accusandi casns
■titione liber ac solntns, jam a nobis pro recto. In qnibnsdam, ut in vnl-
desciscere conaberis. Lamb, gatis : jam, In qnibnsdam Tnlgatis :
TiUemet] Neqne miram id fecisse peeemU, Oif.
Agamemnonem regem illnm regnm, Jam fiMgere potmm] Sic babent tres
ex genere bellipotentnm non sapien- libri mannscripti, et typis escn-
tipotentnm, ntdixit Ennins: qnin et si Vicetini et Parisienses. sed iioc
fortasse metnendum sit, ne tn ipse, prsRterea Tarietatts in libris mann-
qni prvclaris artibns excnltns es, sn- script. reperi, qnod qnidam habent
perstitioni capistratnm os subdideris, me^iifer« poMnm: qnam scriptnram
Feb. nonnnlli docti Tiri probant ; aiuntqne
Tuiemet] Iternm dubitat Lncretius, sic locntos esse veteres. alii ex hac
ne Memmitts cedens poetarnm fabulis snspicantnr esse legendum, Ex me
de Cerbero, Acherunte, et pcenis ftagere posrtim. Ego snspicatns alt-
post mortem, qnibos jam din assiie- qnandosiimlegeodiim,Coi|^8iv-crepos-
Terat, o|iu)iones snas aversetnr. Ha- gum, Veram tamen aut vetus scrip-
rnm ideo vim elevat, snggerendo is- tnra probanda, ant vulgata ac recep-
tas fabulas inera forsan esse otioso- ta. ne ilia qoidem mihi rejicienda vi-
rnm Poetarnin figmenta, ipse enim detnr, ex meftng, posnrm. Lamb.
potiiit fabulas fingere quas essent Jam ftngere posnim] Oifan. c ve-
aeqne ac illae tenribiles. Creeeh, teribns libris, sed corruptis, legit,
Jam] Pro etiam. sic 6. 12160. * Pne- m« ftngere poaeum. nii deterius. Sed
terea jara pastor et amientarios om- fortasse non malc legeris jam ftagere
T. LUCRETII CARI DB RfiRUM NAT. LIB. I. 907
possunt ; Vates scilicet ftomiiia et in« fabnlis vim fatetnr ; dum enim de
«nia rernm fingere poterant, qnibnsy anima diversi Philosopfai diversa
Stc, Fab, Jmnfingere] Mefingere ex pronnntiant, alii nasci et interire cnm
vet. iib. Gifan. binc alii conj. legend. corpore, alii vero prins snbsistentem
ex mefingerej alii eonfimgere. Creech. in corpora nascentia infnndi, et a
106 jSomxta] Terricnlamenta: pa* eorpore per mortem separatam Infe«
Tores: miracula: jnxta Persii senten- ros subire, vel in pecudnm corpora
tiam Sat. 3. 83. ' ^groti veteris me- migrare (quae foit Ennii Py thagorici
ditantes soinnia : gigni De nihilonibil, sententia, qoam fuse exponit, obiter
in nihilum nil posse reverti.' £t hoc etiam convellit ei deridet, tanqoam
est qnod inqnit ille : Qu» tam ab* sibi ipsi contrariam) profecto temere
lona soniniavit onquam febriculosns agerent qni providentiam contemne*
•enex, qnse non aliquis philosophorum rent, dum istos contemptores «BtenuB
dixerit? SimileapudMarcnmTuUinm maneant post mortem poen». Hsc
in oratiOne contra Rnllnm : *■ Haec 6at huju^loci sententia quem prs-
per deos immortalen sunt vobis con- rnptnm alii, et obscanim qaeruntnr.
sitia siccorum, an vinolentornm som- Creeeh,
nia?' Pius. 110 RemgumUme] Ita vulgo hoti
Vertere] Evertere. Virg. JEn* 1. 24. capiunt quasi ad relliglones absolnte
'T^riasolimqnae verteretarceis/Lu- sit referendum, qunm connecti cum
cret. 8. 84. ' pietatem vertere fundo.' minis possit ; ut innuat Lncretius sa-
Lamb, perstitiones^ quibns credulum vnlgns
Vertere] Alibi (nt inf. 8. 84) ' Erer- implent, quasque illis incutiunt vates,
tere fondo.' et Virg. £n. 10. 88. minaaqne, quibns terrent. Ha»,
* rertere fnndo.' Preig, 111 ReaUmdiy nntta/acuUaM] Ita in-
. 108 iVatii n cfrfam^^m] Sic habent terpnngendnm putavi. Gtf,
libri omnes mauuscr. Vaticanos, 112 /EtemoB qmoniam panat ta merU
Memm. Tettiannsy Bertin. atque hanc timendum] Pro timende poBnas. Sed
scriptnram agnoscit Nonius. Deni- verbnm hoc est aparemphaton, boc
qne apud hunc scriptorem fere sem- estyindefinitumyquodperaccusativnm
per hoc noroen in geuere fsmin. nsur- profertur. Cicero septima in Verrem
patnr, nt inf. eod. lib. 686. * Deniqne actione : * Hanc sibi rem sperant prae-
jam qnontam generatim reddita finis.' sidio futurnm.' Piue,
et 2. 51 1. ' certa Finis otrinque tenet JEIemae qnoniam penuu in morte
summam.' et 8. 1084. 'nec qnae sit timendum] I. e. timere oportet, ut
pcenarnm deniqne finis.' et in pleris- apnd Graecos ^finrriop, Sic loquitor
qne aliis locis, sic apnd Virg. ^n. 6. inf. eodem lib. vs. 189. *■ Multa novis
884. ' Quae fi nis standi ?' et apud verbis presertim cum ait agendum.'
Horat. Epod. 17.80. ' Quae finis, aut i. e. cnm multa agere oporteat. etS.
quod me manet stipendiumP' Sen- 401. *Addendum parteis alias erit;
tentia autem hnjus ioci haec est : 8i inde sequetnr/ &c. et 8. 626« < Quin-
homines aerumnarum et miseriarnm qne (ut opinor) eam faciondum est
finem in morte viderent, aliqoa ra- sensibns anctam.' ibid. 892. 'Usque
tione religionibus obstare possent. adeopriusestinnobismnUaciendum.'
Nnnc autem, cnm putent animos esse et 4. 779. ' multaqne nobis Claran-
immortaleis, nasci videntur in mise- dum est, plane si res exponere ave*
riam sempiternam, neque se nmquam nius.' Lamb,
conqnieturos sperant. Lamb, Penm ta morte timendnm] Id ex
ffam] Jam, His 20. vss. seipsum sese non dicit Lueretins, sed ex
qnasi corrigit, et aliquam esse in iis fcripti» vatum, qui rem eo deduxe-
90»
NOTiE VARtORUM IN
rant, nt movt ipn doloribos finem
oon imponeret ; cum contra ex opi-
nione Epicori nil mortnis timendnm ;
qni enim bona fide mortui snnt, ii ne-
qne mordent, neqne mordenlur. Axx'
0im ip^ A^oi. Nam illud Catonis
faciomeom: <Diveno ittnere malos
a boni» loca trtra, inculta, fteda, at.
que formidoloM babere.' SalL in Cat.
»8^ Istiid antem tiwiemdmm pmms e ve*
teri et bono Latio est: neqne temere
aiiter loqnitnr Lacretint, iit nec Var-
ro. flic in lib. de R. R. < videndiim
h«c qoatuor.' alibi, • vasa vinaria fa-
ciandom.' alibi, * praefecto|^lacriores
faeiundom prraiis/ Item, * ponen.
dum quadrimos.' et, < emendom ve-
teranos boves.' Sed infinita ad eam
rem exempla congeri nihil necesse
est. Natn nec Virgilins qnoqiie abs-
tiniiit : /En. 11. 230. « Pacem a rege
petendnm est.' Fab.
TimendMm'] Istud timendnn p^gnn e
veteri et bono Latio est, nec aliter
temere loqoitar Liicretius, vs. 1S9.
< miiltaagendnm:' vs. S82. < prlvan*
dum est Corpora moto,' &c. Ipse
etiam Virgiliiis £n. II. 2S0. ' Pacem
ft Rege petendum.' Creeck,
/a morle tunendmn] De bac t^on-
stroctione prseter Lamb. videndns
Vosslus de Anal. 8. 10. et de Con-
struct. c. 58. cltatque Servins ad
Virg. iEn. 11. 280. nt explicet illnd
* aut pacem Trojano ab rege peten-
dum.' Hatf.
118 Nutura] O&o-(a. Fab.
114 Nata itt, a» Cimtra] Utmm ani-
ma nata sit nna cum corpore, nt vo-
innt Stoici et Aristotcles : an contra
ab «terno creata in corpora nascen-
tium insinnetur atqne infnndatnr, nt
•ofitit Plato et vetercs Academici.
Amobius lib. 1. advers. g^nteis. *Qiiid
sit sensus, quid anima, advolaritne ad
nos sponte, an com ipsis sata sit, et
procreata visceribns: inortis parti*
eeps degat, an immortalitatis perpe-
tuitate dooata slt.' Idunb,
Nata eitf tfc,] Una cum corpore,
nt Stoici et Peripatetici. Fab.
Inrinuetur] Ita nt ab «temo creata
sit, ex Platonis doinnat«. Fab.
115 Eiehmdiniere^a^tfe,] Etutran
nobisconi moriatur anima, an ad ia*
feros descendat, an in atia corporm
migret: qn» postrema opinio foit
Pythagoreorura. Dictum aiitem tnsi-
mnei §e pecndes, pro siintff , sen inehmet,
ee m pecudee. nam veteres interdum
non addebant prsppositionem, si ea
jam esset in verbo composito ; nt
'adigere arbitrnm,' potins quani *adi-
gere ad arbitram/ et ^ adigere jnija-
randnm.' * Pmpugnat nngts,' apnd
Hor. 1. £p. 18. 16. sic idem Lacret.
2. 124. * Hoc etiam magls hspc ani*
mnm te advertere par est.' Lamb.
Dirempta] Separata videllcet a
corpore et dissipata, nisi potins lega-
tnr perempia. Creech.
110 Vaatatque lacvna»] Ingentia
stacna, qnas evagata Cocyti et Pblc-
getbontiH aqoM facit Piu».
1 17 Pecudes oHae huinMet ee] Ex Py-
thagor» placitis. Fab.
Peeudee alias ineinnet] Vt * adigere
arbitram,' ' adigere jnsjnrandum,'
* pmpugnare nngis/ et Lucret. 2. 124.
' Hsc animuiu te advertere par est.'
Creeek.
118 £imt«t nt noster eeciidt] Qui
videtur fnJAse Pythagorens. Hor.
Epist. 2. 1. 60. ad Angnst. * Enniaa
et sapiens, et fortis, et alter Hoom*
rns, Ut Critici dicunt, leviter cnrare
videtnr, Quo promissa cadant, el
somnia Pythagorea.' Persins 8at 0.
10. * Cor jubet hoc Enni, postquam
destertuit esse Maeonldes, quincttt
pavone ex Pytbagoreo.' £cmi6.
Qui primof] Primus Latinoram.
ijain.b.
Ennxn»] Qui Pytbogoricus fuit, nt
fere omnes illins aetatis scriptorea.
Notum qoid de majori Graecia dietom
a Clrerone fnerit in Tnscnl. Fab.
Primue] Primus enlm Latino-
ram Ennins Epicnm et Hemicnm
Poema ad exemplum Homeri scrip-
T. LUCRBTII GARI DB KLaiUM NAT. LIB. I.
90i>
Ht. Creiek,
Qmi firtimtf] Imitatns Virg. Oeorg.
8. 11. * Priimis ego in patriani me-
eam (modo yita sQper«it) Aonio
rediens dedacam Tertice Mosas.'
Freig.
119 H^Uom] BiEotie monte, qaem
Mos« incolaot* Lamb.
Fnmde] Ita vet. libri. Gif.
ISO Per getties Heiku omfiiiim] Sic
ex vet. qaibusdam scrlpsi. Valg. Ao-
mamm» Vid. Indicem : * Ornnibas/
'Omniam' et «Pmitivns.' G«f.
Per genletM Italas hominum quiB
dora] Sic babent nonnuili libri mann-
acripti: alii, omnmmi ntraque scrip-
tara probabilis est. ntra sit recta et
vera, qa»ritur. Si Aomtiituii proiMibi-
mqsy ita explicabimus: qne corona
clara esset per genteis bominnm Ita-
lorom. Sin omnmm^ sic: qus corona,
omnium coronarum clarissima, per
genteis Itali» clueret, nt sit positivus
pro snperlativo. quale est illud apod
EsBiom, pag. 65. 'Satnrnia magna
Dearnm :' uisi qnis dicat bic genitivnm
esse divisionis: quod genos apnd
Grscos usitatissimam qnidem est,
sed etiam Latini usarpant, nt Plinius,
' Nigrse oviam.' Lamb,
Genie» ItaloM homimim] Proj genteo
luaonm Aomiiiiim. Tale aliquid
apod Virgil. plns ano loco. Qni-
dam libri, omiimm pro Aomintim. Ita-
qne esset eorona elara omnium, i. e.
inferomnes: qnod genusmnltaOrcGce
reperias, ut 8fd Ociotfr, &c. id est, nt
Callimacfa. hymnoclf A^rdixit, troA^
vpofixovoa Bfdon^, Ita apnd Enninm
citante Probo : ' pnlcra Dearum.'
Fab, Omnbim cktra si legas, erit cla-
rissima. Sic Ennins pag. 11. ' Venus
quem pnlcra Deamm.' et pag. 65.
' Jnno Satumia sancta Deamm.' i. e«
pHlcherrimaySanctissima. Preig, Idem
Enntna pag. 34. de Venere ' Dia De*
arnm.' ut et de Jonone rnrsns pag.
151. ' Optima Caelicolnm, Satnrnia
magna Dearnm.* Hat.
Clara chieret] Appareret, fulge*
ret. Chure^ anctore' Plinio togato-
raro ernditissimo libro vigesimo qnin-
to, antiqni pagnare dicebaot : nnde
grammatici clypeum detorqnebant :
ex qna etymologia Venerem qoam
eoielMmt armatam Clnacinam dictita-
ront. Hic ' splendere' interpretare.
In commentariis Plantlnis afiatim re-
fntavimns Veneti Hermolai opinio-
nem : qni eluere pro esse oopit. C^iwr»
Marcellns pro nominari exponit. qnod
si probamus in Lucretio ^ara duerety
pro nominaretnr et haberetar expone.
Hoc enim verbum oiiM^ vim passivam
habet. Plantus saepe ntitur in hoe
significatu. et Terentianus. ^Enuins
per gentes clnebat omnium miserri>
mns :' hoc est, vocabatnr. His vero,
qoi ehiere pro sptendere et apparere
nobiiem et gloriosum volunt interpre-
tari, non repngno, a dictione scil.
k\ioSy qn» gloriam significat : etsi
kkffw significat nomino et voco : nt
prima significatione verbam cheo sig-
nificet splendeo : sed conseqnenter
appareo. nnde 'cluebat iiiiserrimus'
cnm dixit Eonins, interpretare ap-
parebat. Mendnm est in eptstolis
Symmacbi eo versicnlo : * Bis seno
celsos Snmraache fasce clios.' scribe
ekieo, pro spleodes. Pin».
Clueret] I. e. nominaretnr: et ita
Konins. eitat et illum Lucillii ver-
sum: * Cuia opera Troginn' calix per
castra cluebat :' et ilUtd Ennii, p*
895. * per gentes esse duebat omninm
miserrimns.' Valet etiam cluere in-
terdnmidem, qnod videri, insignem-
esse, baberiy excellere, esse : nt infra
eod. lib. vs. 481. ' Nec ratione cluere
eadem, qna constat Inane.' ibid. 6SS.
' Qu» nondnm clneant ullo tentata
periclo.' et S. 861. ^ Nec minus, at-
que homines, inter se nota cluere.'
ibid. 581. * priinordia reriim, Inter se
simili qnse sunt perfecta fignra, Infi-
nita cluere.' et S. 308. * Utilis inve-
nietur, et opportnna clncbit.' 4. 50.
' Cnjuscnnque cluet de corpore fosa
vagari.' ntltor hoc verbo et Plautus
910
NOTiB VARIORUM IN
noa nno loco. Lmk,
CburH'] Esset. diuo^ dmoy tnni,
eelebror» dicory videor, kKUv, dice-
bant item cbiveo, EnnioK de se ipso,
pag. II. ^ Nam Lstii popnli res at-
qne poemata nostra CloTeJbnnt.' Ita
tnm primalongaest. Fidt.
121 EUi pratfrea] Quasi diceret :
Tapta tamen veritatis vis est, nt
ille idem Ennios alibi dicat, &c.
Fab.
EUi prttterea] Et$i jmgiertat V.
qaae verba si admittas, aliam prorsas
eflicies sensnni; non opos est isto
acomine. Creeck,
Tamen] Pro tandem. H. e. nt
nno verbo sammatim te expediam,
non assentior Ennio sedes infemas
opinaoti. Qnod tameH signiBcet idem
quod tandem, docet iis Marcellns In
integris exeroplsribns. * Sallastins
qoarto Historiarnm : Nam qai enare
conati sunt icti saepe ferramentis
naviom ant afflicti a sais, undarum
Tim malctato foede corpore tamen
evasemnt' Pmm.
Ten^a] Regiooes, tractns, loca.
Vetus significatio et aaguraiis : qna
figora loquendi dicebantur arnspices
loca in caelo designare» anticam
scilicet et posticam, boc est, posteri-
orem et aoteriorem. Pnct.
Templa] Regiones, loca. Varro
6. de lingua Latina : ' Unus erit, qaem
ta toiles in cserola cvli Templa.'
'Templnm tribus modis dicitor, ab
natura, ab aaspicio, ab similitadine :
ab natura, in cslo : ab aospiciis, in
tenra : ab similitudine, sub terra. In
caelo tempiom dicitur, ot in Hecnba:'
' O niagna templa cslitum Commix-
ta stellis splendidis/ &c. Ijimb.
Acherueia tempUi} Acherontis seu
Inferorum loca vasta, spatiosa,
&c. Templa enim id significabant.
Ita <templa cceU.' Terent. Alibl
apud Lucretiom, * templa aptheris/
' tooitralia templa.' Vox petita ab
aospiciorum discipUna. Primo tu-
emplum dicebant, a tneodo (vid^ndo)
deinde templnm, extrito n, nt cK
daellum bellnm, duomas bonas, in
illo aotiqno saxo, cojns in vita Pey-
reskii roentio est. Sic Emiiiis, p. 124«
*■ coirola coilei rempla.' Varro antem,
* Touc repente coelitom altnm toni-
tribos templou tonescit.' nbi legea-
dom tonity ex ratione versa». iMurr,
nt eatiere. Lncretios. Iterum Ennias
p. 246. in Hecuba. * O magna tcB-
placcelitum Commista stellis splen-
didis.' Lego, OmficU tteUU sptouN-
dtt, i. e. confixa. nt * stellis ardeoti-
bns aptnm.' Sin minns, legendom,
Comaiissa, i. e. vincta, compaginata.
Fab.
122 Edms] Edens per hos doos
versns, qai sequnntar, ' Quo neqne/
Scc ot qnidani doctiss. viri potant:
alii volunt esse Lucretianos. Lamb.
123 Qao neque^ ifc.] Potant nononlli
hos daos versus esse Ennii. falso*
Certe Macrobius in ea non fnit opiiii«
one 6. 1. Gif.
Permanani] Permanare soleant.
Fab,
Antmce] Non sentit Enoios Py-
thagoricns animas nostras cnm ex
uno corpore transiliant io aliod an-
feros petere : qaoniam si id conce-
deret traosanimationem Pythagori-
cam negaret. Sed simalacrom homi<*
nis, non anima, petit inferos gurgitea*
cujas opinioois scius apprime Maro
4. 654. JEn. cum Enoio sic cecinit«
* Et nunc magna mei sub terra*i ibit
imago.' Servius haec addidit 'De-
prenderunt esse quoddam simnia-
crnm : quod uostri corporis effigieni
fictum petat inferos : et est speciea
corporea, qu» oon potest tangi.'
Hpc innuere videtor Ovidius tertio
Fastorum : *■ Ipsa virum rapoi : si-
mulacraque nuda reliqui. Qui ceci-
dit ferro Caesaris ombra fait. Ilie
quidem c9lo positus Jovis atria vi-
dit.' Piua.
124 Sed quadam] Hic versos a
lib. quibusdam abest. Male. Maccobk
Gi/.
T. LUORBTIf: CARI DB RBRUM NAT. LIB. 1« OVt
Sumrfflora] Hoo noii tanqoam imi- effigiem fietaro, inferos petit : et est
tator Maro detorsit: sed descrip- species corporea, qu» non potest
sity iit insertnm, .pugnaret cum snis, tangi, sicnt Tentvs.' Citat liinc Ln-
auctore Piinio. Credlderim potins cretti iocum Macrob.0. 1. £t mire
Virgilioro sententiam primo Lucre- binc arrepta occasione in diTinita-
tianam seqni voluisse : mox cnm tem Herculis ludit Lucianns, in dia*
verbanon reperiret Itasignate affec- logo Diogenis et Herculis, quem
tom prodentia, maluisse fateri a quo vide. Hav.
profecerit, quam in fnrto deprehendi. 125 Unde nbi exoritmf i^e.'] Ad hono
Pku, locum pertinent illa M. Tuliii 3.
Sed queedaM eimukicra modie pal- Acad. Quaest. ' Num censes Enniumy
lemtia m.] Imitatus est hnnc ver- com in bortis ambulaaset cnm Ser.
snm Virgilins multis locis, sive sit Galba vicino suo, dixisse, Visns snm
Ennianns, sive Lncretianns : nt mihi cnm Oalba ambulare ? at, cnm
Oeorg. 1. 478. 'et simulacra modis somniavit, ita narravit, ' Visns Home-
pallentia miris:' et£n. 1.857. *Ip- ms adesse poeta.' Idem ibid. * Dor-
sa sed in somnis inhnmati venit ima- mieotinm visa imbecilUora esse diee-
go Conjugis, ora modis attoliens pal< bas, qnam vigilantium. qno raodo ?
lida miris:' et7. 89. ' Mnlta modis qnia cnm experrectns esset Ennins,
simnlacra vldet volltantia miris.' et non diceret, se vidisse Homemm, sed
10. 822. ' Ora modis Anchisiades sibi visnm esse.' Lamb,
pallentia miris.' Sed non dissimnla- Unde eibi exortam'] Locns ille
bo, huDC versum abesse a codice Ennii (p. 4.) apud Clceronem est,
Bertiniano et Memmiano. Lamb, < Visos Homeras adesse poeta.' Fab,
Sed (puBdam nmvlaeral Notum iilud Semper JloreHiia] Sempiternos 6o-
Homeri, in qoo Hercnlis ^Hktkw ad res et fractns perennis eloquentias
Orcnro isso dicitur ; ipse antero, snmmittentls : a qno, nt ait Maniliusy
sen ipsins anima apod Jovem. Nam 2. Q. * Posteritas latiees in pocnla
corpus qnidem in Oeta monte crema- dnxit.' Fingit Ennins in snnm cor-
tnm fuerat. o rem bellam et iogenio- pus per metempsychosin insinoatam
sam I Fab, Homeri anlmam. Taraen cum homo
8ed qaadam eimalaera] Ex illa ve- corpns habeat terr» debitnm : quod
teram opinione, qna putabant ima- spoliatnm anima et cadaver effectnm
ginem nostri quaodam ad inferos terr» reddit : animam caelo ; sivei
descendere, unde Dido apnd Virg. «t Pythagorici volnnt, formam snmit
JEn. 4. 064. ^ Et nunc magna mel aliam post mortem; simnlacrum vero
snb terras ibit imago.' obi Servius : tartaro : fingit hic Ennlns, appara-
' Valde qnsritnr apnd philosophos, isae sibi imaginem Homeri, qnse paU
quid iUud sit qnod inferos petat. lens et Inrida lachrymas fnndebat<
Nam tribus constamus : anima, qnss Est enim corpus quod tangi non po*
soperae est, et originem snam petit : test hsc imago : qoaro finxit Ennins.
corpore quod in terra deficlt : nmbra, Marci Tnllii codicem in Academicis
qnam Lncretins sic definivit, spolla- obiter sic emacola. *■ Onomodp cnm
tns lomine aer.' (sed legend. ex 4. experrectns esset Ennins, non dice-
800. lumine cassos aer) ' Ergo umbra ret, se vidisse Homernmy sed visom
si ex corpore creatur, sine dubio esse.' Exortam sibi. i. e. Appam-
perit cum eo, nec est quicquam reli- isse^ Hsec dicuntnr ab Ennio nt tes-
qnum de homine qnod inferos petat. tatins et planius regeneratlonem ar-
Sed deprehenderant esse quoddam gnmentis approbaret. Ptns.
simulacrnm, quod ad nostri corporis ^emper-fivreitiiis] Sic olim hic scrip-
1
913
NOTS VARIORUM IN
Ivin dldici. Vid. ladicem. G{^.
Semper-Jlortntui] Legendnm, iSeiii'
per-Jhremiii Homeriy at sit 6^.
qnenadmodam notat Donatns ad il-
Uid Ter. Andr. 1. 2. < Et herl
semper-lenitaA,' Scc. Lamb, Adde
Sdiottnm Obe. Hom. pag. 80. Hm,
Semper-florentis] Grammaticl to*
eant ^)r, ten snbanionem. Ita
apud Ter. ' semper-lenitan.' et Am-
Kmrn^pimo^ apad Herodiairam, qood
imprimit notandnm. Fab»
Homtri] Hoc Ennii somninm Ci*
eero in Lncnllo memorar, 'Vitns
Homeras adesse poeta.' £t io som*
nio Scipionis. 'Fit enim fere nt eo*
gitaliones sermonesqae nostri pafi«
ant aliquid iu sorono tale qnale de
Homero scribit Ennias, de qno vide*
lieet sspissime ▼igilans solebat oo*
gitare et loqnL' Creeek,
12d Speciem'] ElBof. sic in Evang.
Lacse 0. 99. ih ^Boe rem vpooAwou tArov,
inf. 149. 'natnrsB spccies*' et B99:
* Invlda prsMlnslt speciem natnra
videndi.' Preig.
Ei fmdere'] Sic codez Bertini-
aans, et Memmianns. alU effwndiert.
Lamb.
ImerymM et ftindere] Al. egkitdere,
Donmale. Fab,
Efimdere] Mss. Lngd. Bat. et alfi
Don prse se femnt et /tmderej sed
efimdere ; scripsit forsan herymamue
erfmndere sa/sas. habnit hoc oerteante
oenlos in apparitione Hectoris Virg.
qnem vidit Mn, 9. 971. ' largosqne
effnndere fletns.' Sensns et con-
strnctio verbomm lAicretii talls est :
Unde cemmemorat exortam sibi spe»
ciem semper-florentis Homeri coe-
pisse effnndere salsas lacrymas.
Erit etiftmdere^ antiqne, nt etfitri.
Hav.
Sohiui] Epitheton lachryniarnm.
Snnt enim sals» non secns ac
aodor bnmanns. Et lioe magis indi-
cat lllam imaginem qnas petat inferos
corpoream vim retinere : qoft in la^
chrymis salsiiginem viventis eorporis
oboervat Onidam /okae legnnt, et
fictitlas intepretantnr, apparentia,
commentitia. Ut Maro £n. 9. 799.
' Par levibns ventis, volocriqne simil-
lima somoo.' et prm gaodio fivrte la-
ehrymas stillabat Ennio congredieos,
qoi snam gestabat aniosamy meotem,
et faeoodiam poetieam nt hseredlta-
riam. Piui,
Salta»] Epithetnm otiosnm, otqai-
dam potant. qaaUa saot illa, XtMnfrf
Mrrof, i. e. albos denteis: XsmbsS»
yd^tueros, apod Homemm, i. e. «Nn
lactis: 'huoitda vina/ apod Virg.
< alba nlve/ apod Hor. et allbl, ' den*
tUms albls.' tamb,
Sakaa] AiiiyUsas. Imperite. Qnia
enim neseit lac albnm, homida
▼ina, Sce, poetls esse familiaria?
Cree^
197 £xpmdsiv}Bxplicare. In non-
nnllis libris scrlptnm est exponere^ in
aliis expnmere, ego haoc lectiooao
retineo. Lamb,
198 Quapropier bene cmn sapmi]
Concladit hanc locom hoc modo:
Qnoniani igitor Tidemns, ignoratione
eaosarom, et rerom a oatora iavolo-
taram, bomines misere conturbari,
eom cetene res omnes obscors nobls
sont perqoirendfle et cognoscend»,
tnm maxime, qnB sit animi natora,
videndnm est. Cii» hoc loco con-
jnnctio est, cui respondet altera ftim,
qnarto abhinc versn. Lamb,
Qaapropter] Ut omnes igitur Mem«
mii timores discntiat, his vss. 9.
docet se dispntataroro non tantum
de Cceli Deuroqne ratlone, et de ge-
nerattone rernm, que omnia olim
promiserat; sed explicatnram etiain
qnenam sit anim» natora, et qnae-
nam sint 111« res, qns aliqnaiMlo
vigilantes, aliquando donmentes ita
afficinnt, nt prsesentes videre nos et
andireolim mortnos pntemns, et Inde
oonjectemns animas exlstere a cor-
pore separatas. Qaaiii ob rem * Oas-
sendtts. Creeeh.
Saperie de rebut] Ue ccelo, de-
T. LIIC&BTU CARi DB &BRUM NAT. LlB. I. 913
qae im&TerM meteQrologU ; ex cftivM per opacedomonini palviflciilM: < Mol«
ignonitioDe terrores animit offandon- ta minntm modis moltis per inene
tnr, &c. ibiqiie tom in deos omnia videbis Corporambceriradionimla-
conferantur. Fab.
130 Gfranliir] Lamb.^Maji<tir. Vid.
inf. vs. 329. et Indicem. Gif.
Et ^ua vf 9001911« ^oahir] Le-
gendom videtar geHMtwr; non ^fnm-
twr^ at valgo legitar. geiio enim idem
valet qnod gigno, Cqjas verbi igno-
ratione complares non apud honc
poeiam solnm loci depravati snnt» nt
posterius ostendemns, vernm etiam
mine in ipso, Et velnt nterno gerta-
MINB PRjBLTA PUONA8QCB EdorO
TOBMATiif certantia, nec dare pan-
sam Conciliis et discidiis exercita
crebris.' Lambinnin preter loca a
Oifanio in Indice jam notata refeliit
etiam vs. 478. < Denique materies si
reriim na4la foissety Nec locus ac spa-
tium, res in quo qaapqae gerantaf
Nunqnam/ Sic, quem Poeta ipse non
apnd Varronem, et ccteros. * Oeni- aliter se scripsisse ver«a inde sexto
ttiq appellabant deum (inquit Fes^s) iodicat : ' Perspicere uti possis. ret
qai vim obtineret rerum genenda- gestas funditas omneis Non ita uti
ram:' ubi volgo legitnr et scribitnr corpus per se coostare, nec esse/
gfrawfamm, corrnpte. Varrolib.i. de Prtig.
R. R. 31. ' Id ex pabuli segete viride
sectum, anteqnam genat 'siliquas.'
Idem cap. 13. * Qiiod est principium
genendi.' Idem in Andabata : ' Sed
181 Tum, eum primui} Ita malui
scribere, qnam ime, proot quidanr
codices habent. Pariter Ennins in
Fragm. pag. 66. ' Tnm, cnm corde
qnod h«c loca aliqnid genunt.' quem sno Divom pater atqae hominnm rer.t
postremum locnm testem prodncit Dixit prtmtf pro m prtmis, ot et qni-
Prifcian. lib. 10. com altero Lucretii
ex 3. 797. ' tanto magis infitiandnro,
Totum posse extra corpns durare,
geniqae.' Vernm tamen ferri hic
potest recepta lectio germtur, Ge-
dam Msa. prsBferont, i. e. prscipne,
anteomnia. Hav,
Sagaei] Indagatrice. unde sagaz-
canis. Plant. Corcul. 1. 3. 17. ' Ca-
nem esse oportuit : sagax oasum
ranlur auteroy i. e. administrentnr, a habet.' Sagmref significat acnte sen-
natura scilicet, nt sit tralatio ab iro- tire, auctore Marco TuUio. Vnde
peratoribos et magistratibus, qui res pramgire prsssentire et consequenter
geront: qnod ipsum tamen etiam pnsdivinare. Piiis.
translatum est ab iis qui oneragemnt;
id csty snstinent. Lom^.
. Genaniwr] Ita olim loqnebantnr.
Tcdw. geraniurf non placet. Fab,
G^KOJihfr] Gtgn«ii(Mr, qua voce pas-
siro utitur Lucretins; alii gerantur,
male. Creech,
Et qua ffi quaque gerantwr'} Ve-
ram hujus verbi, toties a Lambino
lacessitiaut impugnati, interpretatio-
nem, atque adeo defensionem, nemq
melins prspstabit, quam ipse Locre-
tins, qui continuos rerura ortus inte-
ritusque, sen primordiorum concilia
ac discidia passim exemplis a rebus
bellicis desnroptis illustrat. Sic 2«
118. in illa similitndine ab agitatis
Sagaei] Sagaces proprie canes di-
cnntnr: qnia inest in eis vis odo-
randi exiroia. Itaque ' sagaces appel*
lantnr, multi, et solertis acuminis/
inquit Festas. idem Lacr. inf. eodem
lib. 131. * Est igttnr nimimm id, quod
ratione sagaci Qoasrimus/ &c. ibid.
infr. 369. ' Vemm animo satis hsec
vestigia parva sagaci Sunt.' et 3.
839. ' Nec minns hasc animnm cog*
noscere posse sagacem.' et 4. 910«
' Ta mibi da tenueis anreis, animum*
qne sagacem.' Lamb,
132 Unde anima atque animi emtetei
natura] Non temere. Anima enim et
a^oirous diffemnt et facuitatibns et
sede. qnod in 3. maxime apparebit*
Delph. ei Var. CUu.
Lueret,
8 M
914 NOTJI VARIORUM IN
Getenmi iMW loeo tBlni Mtm, mvl- tot In iUo loe», iiIvm ia nttiii coll»^
flHM ipie ent ; neqae fere aliter loqol ettoi.' Virf. Mtu iO. €41* ' Moite
■Mt Locretins. Sk mitDr» aBinien* obito qneles fan» est ToUtare 6gn^
tam, animaBtei ipoa^ eqn» natnra, raB.' 06tte, snmpta, sutcepta, ct
inanis oatnra, natnra CQqfwris, ardo- conipletaynt •Mr«msiinidttcitar. Ser-
ritnatnraylocliiatora,aenai8mtnm9 Tiui. Creeeh»
Jte. pfo oqna, Inani, corporOy ardorey AtnpkMmr} Operil matemo af-
ignl, loooy «0080 ipooy Sce. Ita aoe- Ibctn mmBlante hnmAns et ▼iTentio
tor libri de mnndo, homo SUncus, matri» dnlcet aroplexaa in aoboiem*
Bon Ariftotelesy^^f xpmikArw ali- Pioi.
enbiposnity natnra8C0lonmi,proco- TbUub taapUcHiur 99m] Vel tan-
loribns Ipsis ; et in cnp. 11. ^vmMP qnam mater, ▼ei simpliciter, conti-
pro febns coneretii, &c. Itemm net. Virf . /Eo. v. M. * Qnam qnm
circa medinm (^m f^gm pro (Oo. Dardaninm telhw mihl acrmt Acca*
Fab, teoy Et patris Ancbism giemio eom-
4nMui 0*9«« onisit] Emendabat da- plectitar oma.' I.eai6.
risi. Jeniins in ep. ad me icripta,ani. 187 Nec wte aaunas] Corrige Nee me
atque oiumt e. n. et sauo lU diser- oaiait feilii, Pios.
timlegitnrapndipsamLnemt.S.SSO. Nee nu ommns faMU} Ita habent
* 8ie animi, atque anfanm naturam cor- Vet. libi i, mana fbrmisqne descrip-
pomtotoExtraheTe hand facileest.' ti. nec mntaridebet. vld. lodieem.
Idem tamen iiocmtiassibiconstatd. OV»
ISO. * Unde anima, atqne animi con- Nec me tmmi /bWI] Sie potins le«
ttet natam, necessam 'st. fioesrv. gendomy qaamyUt in qoibasdam II-
188 Qh0 res] lotelligit spedes m- bris iegitnry oniami/aUtt. Sic eite
ram,qaasTnlgoiotentionalesTocant loqvnntnr interdnm Latini, prmser-
dfloJ^ rfaoory ipdimt, membnmnlas, tlmpoet»,Falsns animi,mgeretsntt-
eflnria ex snpei^ie corporea ; qom cins animi : et craclor onimt, te.
enm ex omnibas omnino lebas per- qnamqnam alteram lectlottem nov
petno emoaent, et animos impellont, ansim dmnnare. Veram tamea am-
te» Sed ms inferins notescot. Fetbk sim,praPBertim cnm sic hal>eaiit pln-
. 184 iSbomdgae eepmltie^ £x Ennio : ms oodices, et ita scriptnm sit ap«4
p. 88. * Nnnc hostes rino domiti, som- Macrobium lib. 6. Est antem hoe
noqne sepnlti.' sie et Virg. £a. 3. looo occnpatio. Laai6.
ISB. ' Inmdnnt nrbem somno 9ino« Nee m«] Proposito fntnri operio
qne tepnltani.' idem 9. WSk * aom- trgnrnento, his ao. rti.
no rinofine sepolti Procnbnere.' ibld. expendi t Poeta, monetqne ea, de ^*
88«. < Bntuli sonrno rinoqne tepnltl bns Oneci, Epicoros ▼Ix. ejatq[ne
CoBticnein.' Hoc totnm antem, Tigl. SeGtatoresdispntarerant,LatinoCar-
lantlbns, somnoqne sepnltby Orsecl mine scribere opas esso ardooffi et
dicnnt hrup abXMimfi» Lemb, difficile, cnm propter egestatem Iad-
186 Jifsrfo oMo fnomm, ifc,] Ite^ gnn LatiiNe, tnm propter noTitateat
mtnr hic vs. lib. 4. mutnatns antem reram ; qnemris mro laboiem ferre
est hoe principmm ts. Virg. iEn. 10. se paratnm esse profitetur, Menmiii
641. * Morte obiu qnaleis thma est sni gmtia, amiciMimi oraatissimiqne
▼oiitare figaras.' noCat Macrob. tk viri, qnem institnendare snscepemt.
Sotnra. Lemh. Creedt.
Merte obiU] Cieom pm Sextlo : 189 AfatfenteisoerNijHWierfimcnm
^Nec rero. illonun qnUqnam qnos eUmgeHdnm'] I.e. cnmmnlUsint no-
n majoribos ototrit morte obiu posl- t it ▼erbit agenda, ten ngem opertent»
T. LUORKTIf GARI DB BBRUM NAT. LIB. I. 915
%t Mipra ■dmomiimiss : «gendiim enttn ipeetaUt volkiitas. Iiemb.
«ctionem si^tfieat, at apod Graecos 142 ^fferre^ Sic Vet Codd. Viil.
nefamr^my i. e. «l^ere oporteat : ciim gati : ferferre, Oif.
mnltanobisverbaHnttonoYanda: vel QuemvU ejferre \ahwevi\ Sic Ua«
€om mnlta nobia novis verbis tint ap- bent qoinqne libri mannflcripti, et
pellanda. Ixmi6. . ex ImpreMis, Vicetini: atqoe hve
140 Prvpier egetiaiem Hngma^l Hoe frermaoa est scriptnra.nam et ita ve»
«tiam conqoeritar Manilius et Cie. teres loqnebantnr. vetns poeta apnd
Oif. M. TaiU orat. pvo Sezlio : ' Si lo la-
Profier egttMem Ungwm] Sic inf. borem ftnmma «nm cnra efferas nal-
•eod. llb. 8SS. ^nec nostra dicere lam.' Vnlgati aatem perferre laK
llagtta Concedtt nobls patrii attrmonif qnam lectaonem qnamvis non dam-
«gestas.* et 8. S0O. 'rationera red- neaiy antiqnam tamen magis probob
dere aventem Abstrabit invitam pa- JLam6.
trli termonis egestas.' Sic Cato apad Perferre] Al. ^erre. fort etiam^
M. Tall. lib. S. de Fln. de Zenooc: wfferre^ nt in Emendationibns (ad
^ Cnm ntcretor in Bogaa coplosa fac- 6. 1291.) iniMiimos. Fabm
tis tamen nominibas, ac novls : qnod Efferre] Patet es NotU Lambini
mobis In hac inopilingna nonconcedi- atqne optimoram Codicom consensu
tar. qmiinqaam ta hanc eopiosiorem nnaniroi, vulgatnm iUod fttferrt,
«tlam dicere soles.' ldem«oiitralib. a Lncretio non esse profectnm.
1. 'Nonestbicomninodocendiloeas: Eqferre autem forte scribendnmy ot
oed ita sentiOy et osfrpe dtsserai, LatK etfari apod £nniam pag. 18. et ISi.
oam Kngnam non modo non inopem, * Hspc ecfalas, abei latrones dicta
'otvalgo potarent, ted locopletiorem facessiint.' < Hsbc pater ecfatiis, gerp
•etiam esse, qnam Qrsecam. Qaando mana repente recessit.' Hoo.
'Okiim (ne iiobis dicam, ant oratoribos 148 IndueW] Sic in principlo lu
honlMf ant poetia, postea qnidem lib. vs. 17. ' qoo qaamqoe indiieer«
«quam fnity qoem imitarentnr) ullwi pengis.' Preig.
«Tatloais vel copiosae vel elegantio Seremae] Claraa, poeatas. Qnidnf
«matas defoit ?* Iiam6. eever^ ? vox eoim isfta laborem
141 SperttUL wtepios] Ito lego ex poetm fortius, et felicias, «xprimit
Vett. Est aotem imitatus Epieorom, «ldei.4.462. ^««txu Monetas. Qai-
qoi ad Pythodem saam Ita ait : ifuts bos aUi •omoo indalgebant. 4>reeek.
t^ifiitnr4vwTipf9i^afiar^^^ifie9aKmi SereM$] De vstivls aoctibos ca*
Airter IfieUus ervrmrxi^ft^» rpdforrfs pit Maretos v. Lect. 18. 18. de qoi-
oly, te. In vnlg. quibttsdam: spee- 6asCicero adBmtnmincommendat*
MaooiMilas. Qna in re seepe varia- Paradoxomm libeHo: * Acciplee igi-
4nm est. vld. inf. 2. fl57. G^. ^r hoe parvnm oposcolom elocabra-
Spemavektpim] Slclmbeiit qoiv- tamhisJamrontractiorilHMnoctibas.'
4100 iib. mamworlptiy et excnsl Oronovlos Pater, lo^atbusad Incer-
PaHs. Veneti antiq. Vicetlni, Flo* nam aeeensam lacobFavit. Observ.
rent. Qoam serlptarmn seoatns snm, iib. nov . 4. 19. nam BarHiii eommen*
^nn oddactUB tot librorom aoctorU tom nimis est ridieolom. At cnr noo
tote; tam qnod consentanenm est innoere poeset protractas stiidendo
Imcretlo, EplcarldecpetaLatlttislit- In lacem nsqne et «erenum tempus
teris IHnstranti, amicitin, et ex aml- diel ? Hov.
«itianaacentisirohiptatiscaasa, scrl- NeeteU ofgilarc «ef«aos] Claudlan.
Iiendi laborem perferre. alli codices, do bello Oildon. vs. 4M. ^ Dis'
«I qnfie €orte eoe 80<|ai malet, habesl catque coaciuf Qnae vigilat Venoni,
91G NOTJS VARIORUM IN
cwtm iiiipeodere Doctes.' Preig, * Perf^a dextra Befendi possiirt,
145 Prtepandere faniitiiii] Af8avx<<^9 certe hac defen»a foitBentr' Creech.
* ptffferre faceis :' pr«fereodo fa- • 148 Tela diei] Ideni dicit. Bam ra-
cein, lanieu aperire. 6.656. 'Tem- dii solis, #«to dtd sont, utpoCe quibiis,
pore item certo roseam Matota per taoqnam teiis boe et illoc jactts ac
oras JEtberisanroram defert, etlumi- diffosis, totos orbis terranim illostre-
na pandit.' Uno verbo Latlno jrraUL' tnr. Jam tela a Orsrco TnXida^ dicta
cere» Lanib. snnt, qnod e longiiiquo loco miRoO-
146 Pemitu»] hitrorsns. Lamb, tnr. Sic Ansontos Mosella vs. 260.
• »
147 Uuiu igUmr terrorem] Tres vss. ' Ludferique pavent letaiia tela diei
qoi deiiiceps consequnntur, Iterantur Notom antem est, Apollioem ab Ho-
io princip. lib. 2. et lib. 6. Eorom meroetceterispoetisGrsecisltcq/SiUory
antem bapc senteotta est : Hnnc igi- et imi^cAirar, i. e. longe jacolantem,
tur terroreni, qoem animis iiostris appellari. Lamb,
incntit Ignoratio causarnni, cogitatio Tela dieij Radil solis. Ita Gned
mortis, simolacra mortnorum, vel fiiKii ifthdaio, Fab,
morbo affectis, vel dormientibns ob- Tela diei\ Radii solis, qni lelomu
Jici solita, et similia, dissipent et de- instar jacti ct diffusi per univcr-
pellantiuecesse est^iionradiisoUs, et «um orbem infemnt Incem : notat
Inx dinrna : sed conteoiplatto natnrae» autem per ' tela diei ' exteriorem re-
et ratio. Lamb, rum cognitionem, bicut per ' natnr»
Hune ierrorem] Qnem tandeni ? 11- speciem ' significat internam reriim
Inm ipsum sciiicet de quo snp. vs. cognitiouem per causas. Foyiis. Po-
112. * ^ternas quoniam pcenas in eriliter ! ut et oinnia. Creeck.
morte tiiuendum.' Fab, Teia diei] Vetns Poeta in carmine
Bunc igihir] Jam tandem opos ag- qnod protolit Tnrnebus Adv. 19.
greditur, vss. IS. Et ot omnem de 8* ' Lnmina, qua luajor jaculis ra-
providentia opinionem snbVerteret, diaotibus exit, Nil obstante globo
probare conatur, reM primo factas tendunt per iiiania vasta.' Hav,
fuiMe slne Deorum anxilio, ideoque 140 Speciee] *H (hupta^ ^ 9^ i. e.
non ab iis regi aot administrari : ut contemplatio. Cict*ro 2. de N. Deor.
aiitem felicius procedat, prinmm lioc ' Nnlla est eiiim insatiabilior spectes,'
•tatuit principium ; nihii de nibllo fit. &c. Lamb,
Qnod fttsiosoliiudemonstraturnsest; Spedii] Contemplatio, meditatio,
observaverat enim opinionem de pro- &c. ssepe aiibi. Fab.
videntia exiode natam esse, qiiod bo- Ratio] Vel ratio simpliriter, i. e.
mines mnlta iu Terris Cceloque fieri \Ayos\ vel ratio natnrsp, ut snpra *ra-
viderint, quorum caiisas cnm invenim tio caeli,' et 'ratio Deomm.' Lamb,
non potuerint, ea a Diis e nibilo fieri 160 Prtncipiion h^] I. e. cojna
credideruttt. Si igitur nihil de nihilo conteniplationis et rationis princi-
fieri demongtratum fuerit, actum es- pium nobis hinc nascetnr, et proficis-
•et de providentia: at vero fiicile cetur. khu: antem, nempe * Nttllan
agnoscet lector, Lucretium tantocon- rem e nihilo,' &c. Lamb,
amine id solum probasse qnod nenio PrtMctpiiMi Milt cidnf, ifc,] Qaam
negat ; Nibil vis. intra natur» am- ab hac consideratlone exordimnr,
bitnm de nibilo prodnci. Nec est Nollam scilicet rem e nihilo gig*
quoduilacontraDeipotentiamtime- ni posse, nec si Dii i|>»i tale ali-
«mns argumenta, cnm acutissimnm quid moliantur. Qnod etsi modnlo
Lucretii ingenium tam infirmis uti* ratiocinationls nostr» veroiit est,
tur ; st euim (nt Virg. £n. 2. 292.) Mx^ uwrd ye r^ febr, plaue faUam
T. LUCRBTII CARI DK RBRUM NAT. LfB. J. 917
«•t^ Nam etsi ex ratione rfis {ofdXi- allqnid, qadd aat ez nihilo oriatnr^
cttn doctrina de corporibas insectili- ant in nihilum snbito ocriclat, qtiis
b«« stare possit ; tamen corrnat ne- hoc physicns dixit nmqnam ? Ne
cesse est, nisi creatam a Deo atomon Aristoteles quidem ab hac commnnl
ponas, eiqne a cansa nterna motum omnium opinlone longius discesait.'
impressnm et ingenitnm existima- Ita enim longam hac de re dispnta-
▼eris. Cansam antem aetemam intel-^ tionem condndit lib. l. ^iw. iuepoJur,
ligOy qna^ yi^MV ''^ ^'V* ^^ loqiittur * Nihil fere ex eo, quod non est slm-
Xenophon. Cetemm hoc axiomate pliciter, seu ex eo, qaod non est per
quasi aliqna multiplici roachina ute* te, quala est privatio, qnam Oneci
batar Epicurus. Sed res per se ipsa <n4inj<np nominant, fieri : sed contra
inferins patescet ; neqae longius abi- omnia fieri ex materia, qnse est t», i.
bls. Nam versns seqnens, &c. De«
inde pfobabit Incnriosos esse renim
■ORtrarmn, physicamm, inqnam, re-
mm incnriosos esse deos. Itaqne
divino nnmine nil tale fieri. Fab,
Prmeiphim] Ita distinguitnr in Ed.
Bas. Principium hincy a^vs nobU ex*
mrdim smnet : non male. Hav.
Hmc €i(;ics] Qnidam Cod. e^ju» hme,
6f/.
151 NulUtm rem e ntbUo gigni] Om«
e. ens (liceat nobis hoc vocabnlo nti)
ens (inqnam) per se : non tamen ex
materia finnt omnia ea ratione, qna
est aliqnid, sed qna ratione nihil est»
seu est non ens, et itaerh witfitfi^Kbsy
i. e. ex eventn : hoc dico, qua ra-
tione inest in ea privatio formte ejns,
qnamjam jam est indntnra: id est,
qua ratione est informis, et expert
ejns formae, qnte materiam illam in-
formatura est. ex eo antem, qnod
ninm, qni nmqnam de natnra locntl nihil est simpliciter et per se, velotS
snnt, fnit - haec opinio commnnis, ex privatione, nihil fit : ex eo igitur,
nihil ex nihilo fieri : quod testatnr qnod est ens per se, fit ens. Veram
Arist. 1. lib. ^ur. ihyiypSiupwhtiJ^ tamen non fit per se, sed ex eventn,
timmytyww^ M^afrw. w^fkyhprvbriis id est, qnia evenit materiae, ut ea foN
hparfptiiuxpwn rns Zifyis wirrn o2 w^ ma, qnam jam jaro consecutnra est.
^AfTtm, i. e. ^ Non potest fieri, nt id
qnod gignitnr, ex iis quflB non snnt,
gignatnr. Nam de hac oplnione oro*
nea, qoi de natnra scripserunt, con-
aentinnt.' i. e. Koo^ M^ rm ^wrutSr,
Mitf 7fywv0M l(c rov ii^ Jhrros. i. e.
* Communia opinio eomm qni de na-
tnra dispntarant, nlhil fieri ex ni-
hilo.' Etiam Deroocritns, qoem ano-
torem Jn primis sequitnr Epicnms,
(nam in Pbysicis totns est alienns
et ad qnam accommodata est, careat.'
Haec sont Aristotelis. Jjunb.
Duriniitui] Divina volnntate, sea
divino numine, nt idem statim lo-
quitur. fe/f iMiptf, Lamb,
E nihUo] Ad hanc doctrinam spec-
tant Antiphanis versns apnd Athe-
naenro lib. 8. p. 99. ft 8i /i^ y4yop4
VM. '£fc rov yhp <&cu y4yov«p. c2 8* oIk
V, SBnf ; nds iy4i^ 4^ obx Jhnos ; otfx
Mf rc ydp, i. e. qnod antem factnm
Epicnrns, nt seribit M. Tnllins lib. est, ex eo qnod est, factnm est. Nam
de finibns, qni a Democrito pleraqne
omnia snmat ;) Demoeritns igitor qno-
qne hanc eandem sententiam probat,
lafikif 4k rov lu^ innos yirpfotrQat^ iktfik cfr
rhi^bp fBolpwBoL : I. e. < nihil ex ni-
hilo fieri, neque in nihilum interire.'
Hue pcrtinent illa M. Tull. lib. 2. de
Divin. ' Non ergo omniom interitna
•Iqne obitns natnra conficiet : et erit
si non esset, qno pacto fieret ex eo
quod non esset? lioc sane fieri ne-
qnit.' ffaff.
152 Continef\ Afiicit, sen coercet,
et constrictos tenet. Jjomb,
163 TueWtur'] CernoDt, vident.
Xiam^.
164 Videre'] Animo. Lamb,
155 Difrinonumine] Divinitos. Lttmb*
918 7IOTJS YARIORUII IN «
JlMhrr] Arbitrantar. Jjmh, IM Operm tfm\ Siiie opcrtf,
RaUwrl Post hoc ▼erbam inter* «rpflff* liOii*
teruiit M S8. Lad|;. Bat. ot et Ozoo. 160 Nmm f< d^mkHoJUftmt: <* «»-
et Ed. Veroa. venon qai paalo poet fdbm rektw] Epicmri TerlNi md hoac
•eqaitar, ibldem illam deleatety qal« locnm pertioentin» qam eutaot apod
c|ae bic est, Ei qm ^gmBgMe wmde fimi Laertiora, hmc sant : ll^or pAw Sr>
•pm tme Dit^ quod ti placet« llla Mhf fbmai kt rou p^ hnot. «& tA^
▼idetnr Tera lectio, Kee qm pmqMe 1« vorri» #y6^ ftr irii|ipirfiMii 7« ol9fr
m. /. 0. «. d. ic. pertpicioot. tea n<- wpo^MfMfow jral tl If9f(prr»9^v^^b^
dere pofnmt, at prmcessit. Chiid sl nf^ftewow cb Ti /t)^ ^, vdrra ftr ihroXrfXft
nnico adbac Tersa saperior; i. e. ri irpdy/urra, oAk &ri wr Ww>€^f AJhtX^rrrw
hoc ordloe legator: Qsonrai «peraiM i. e. ^Primam quidem nibil fieri es
«wam mMa rmtkme tfiiere, £f (Yel Nee) nihilo. Alioqoi enim oaMria es omni*
qm qmeeqm medo jUmt eiperm eime Di- bns orirentnr, nibil egentia semini*
eom, PossKRf, ^e, sed nilril mntandnm hns : et si id qaod interit^ in nlbilnm
tidetnr. Hmv. et Preig, Interlret, res omnes ocdderent, cnm
157 1\mi,9««dse9Mfm«r] Sichabent ea, in qnss res resolTorentnr, noo
oranes libri et mannscripti et typis essent/ iMmb,
ezcosl. qom lectio sl emendata est, iVmn eif tfe,} Prinram hoc argn-
hoc significat: Ubi Tiderimns, nibil meotum qoo probare conatnr nihil
ex nihilo creari posse, tnm facilins de nihilo fieri breriter Epicnms in
id perspiclenios, qmod eeqtnmmrf i. e. Epist. ad Herodotnra, ob9ih ytwrrm im
qnod probamns, et qiiod nobin pro- roS /t^ Bwros, «fir yi^p lc «nrr^f ^yCrrr'
posnirons ad probandum, nempe, et t», cmppAnm V oMr mjto^Mfmmm,
onde qnaeqne res creari possit, et Futinn poeta. Si res de nihilo pro-
qnomodo slne Deomm opera creetnr. dncerentnr, tnm qoodlibet ox qno-
Tidetnr mihi tamen reclamantibns 11- fibet oriretnr, sr roine non dpns esaet f
brisomnibnslegendnmesse,fttm9«Mi sed c terra homtnes, e emlo piseca
«fTmfvr, t^e, Iiamb. pecndesqne exilirent, Hrc Cnm nn-
Sequbmmr] EmendaYlt Lamb. eeqmi* tem qnodllbet non oritnr e qnoUbot,
fnr, cni assentitar Jensins, et ita ex* certisqne seminibns opns sit, reete
hibent Mss. L. B. sed altera lectio condndit nibil dc aihilo prodoct^
omnino est retinenda. Significat Creech,
enim bic, indagare conamnr, sicntl Ifil NU sesitne] Ni eemime Ms. qoa*
ftsras, atqne prehendere seqnendo. si seqoentis Tersns sensns hine exor-
Seqnltnr antem Statins : * penitnsqne dinm siimere debeat« dnos Tero boa-
sequary qno carmine mnris,' &c. ce versns citat Lactantins de Im
Item : * sed snmma seqnar restigla Dei c. x. nt ostendat falsitatem sen-
reram.' Adde Barth. ad Stat T. B. tenti» Epicnre» sibi ipsi contrari"
p. 701. Pr^, et Hov, antis. Ha».
158 Ui mmde\ Mss. nf mmie, Neqne 16> £ mare pr< wnm] £ morr pro •
dubinm est, qoln scripserit ita Ln- mmri^ antiqunm. Carisins tamen d»»
cretins, quam totns locos ita videtnr cet : nomina nentralta tn e non foc^
distinguendns et eroendandns. Qvas titia, in ablatiro qiioqne eandem lit-
06 ree^ mhi vidfrimas, nH poeee creari teram servare. M. Varro lib. %, d«
De niWi, fnm, quod eequimmr, Jam r. i. gente Rom. ' A roare sepamta op-
Perepieieef nf WNfe qmeat ree qm^rqm pida.' idem lib. 12. antiq. hnman.
ereari, «f hic tantundem valet ac, ut et, *Ab Erythrspo roare orti.' Varro Au*
1* e. qnomodo.c»terasnntper»picaa. ciniis: * Cingitnr Oceano, Libyco
Hor. mare, flniiiine Nilo.' sic et Hor. Sn-
T* LUORBTII GiJfcl DB BBBVM KAT. LIB. I. 9U
tyr. % 8. 11. * Ga«iape purpiirM
meiiMHi perteffsit/ ed iMee lecam
pertinet jeces iUe PleetlB. in mlL
OlorteM 4. 7. M. < Merii eaom ber*
cie efo hoc otor eeulo mtnns, Nam
•i amere ebeUouisseniy tenqeem hee
oterer.' jocns ctt cx embif^ao : qood
loeBt io Toce emare ; dobiom est eoim
ntram dicet a awr« pro a omr^ on
aMore e Tcrtm amaod». qoi locot ez»
tilicatns est o Mureto libr. Ver, lect.
a^ 17. Lam6,
hee loco vim eemdem helmt mc» * ex-
empli frotia.' Sie et eUbi osos est
fptJmu Grsci antem r^ #5e io ea-
dem nof ione osnrpaot» nt et t^ o^ka.
idqne ea propter annotare Tisnm est,
qnod vnlgo non ol>servetor. Fa6.
10S jSfwuROMf tfrom ^tfaat] Pisces
sqoammos gerentes. DnToajmaare
verbom PiaotiBom, qood significat
pisees sqnamraa priTare. quemad*
medam iJBfersaarg dorsoalibns pinuils
Boodare. PiMB,
Sjmmmigtnm gemui] Pisces. ot
iafr. eedem lib. tu B7ft. < Nom qoe
iqoammigeri poteront procedcre ton*
dem, Ni spatiom dederint huiees i*
tt lib. S. $41. ' Preterea geoos hn«
Bonon^ roatsBqoe oatantes Sqoam-
mlgerom pecodes.? Animaotiom (io*
qoit M. Toll. lib. S. de N. Deor.)
alim eoriis tectm sont, alise villis ves-
titspy alim splnis hirsotSB : pliima alias»
olias sqoomma videmos olidactas,
ollas esse comibns armatas, alios
babore efibgia pionarom. JLemA.
166 Ac^ |M>^] 'Voit dicere,
evee opros, leooes lepores, aqoites
eolombai. &e. progeidtorasy nec ge-
Bos eajosqoe io progeoie perman-
•arom, qood omisit io ioterpreta*
tlone soa Creechios. Nisi potins
•eripserit Locret. tecfrto poifay qood
iMgis ad caita et dcssrtay qom sob*
joBgit, faeit. H«e.
TcN€rc<] Tenereni, qood qnidam
Cedd. babeot, noo est njicieDdom,
et od loca ' colta oe deserU' roferrl
petest: at sosplcioBi locom prsbet, aa
ooo scripserit Lacretios, /iicertapaafi^
L e. pabolo» cibe, alimente, qoe senso
6. IW. etiam pastos homioom diait^
od omplificandam magisqoe exog-
gerandam talem confbslooem. Preif*
116 Csostare] Constontcr maoere.
JLem^.
107 Ferre eflmss emoia posstaf ] Om-
nes arbores omoia froetoam genera
ferre possent. Virgiiaos bnnc iocom
expressit Oeorg. a. iOO. * Nec vero
tcrrm ferre oomes omoia pomont.'
Lamb»
108 QoipjM M] L e. nam com, dec.
Idtmb.
G^oiia] Ad gigoeodom Talentia,
vim gignendi htbentia: ot sopro.
Lafli6.
Qot/ipe oM] Cam videlicet, Sfre H
GemUUia cmqme] Jam soperios ob-
servelam, cum dondi caso. Fa6.
100 CenMere cerU] NihU hoc loco
•anius videtor, et tamen Mss. Logd-
Bet. dobitare fadonty qnorom alter
bobet seosisierrf srCa sopcrscripto ssr-
ta. alter coosislflns dsrta, superscripto
parilsr csrto. qoosi loerit scriptom
oliro, cpoiislirr tarra? illa oerte om-
BiomoMter, qom.pebola pecortbos,
fmgibos alimenta ministrat; jam ve-
ro si absqoe semliie caocta ceostent
et increroentom capiaBt, oec terre
amplius mater vocari meretor. Ve-
rom seqoeotia me jam decent nihil
eme inoevaodom. Hoe.
Qoiposifi] Noo opoi eet interre*
gatione. Nom et iofra vi. 168. eedem
modo iofert : * Qoippe, ohi nnllo fe-
rent,' dcc. Cmterom qood hic * mop
trem rebui coDsiatere certom ' dieit»
Virgtlio etiam plaeoit, is eoiro Oeorg.
2. 906. * Motata ignorent sobito ne
semina matrem.' Preig»
171 /odi] £x eo loco, ohi cqius-
qne materies tnest. oonjoiige hmc
doo, todi «K. Lomb.
820 NOTJI VARIOAUII IN
tnd£ imueUur] Ref«r nd id qnod in ▼iiigatl. nain aiil lidbtat
▼ersu sequenti est, 'Ubi materies/ PrKtereaiBFIerent.lefitariaMt»iMa
&c. Fab, vUeia, «tfteMRo autem mmdtwie dizit
Enateiiwr] NoMekwr Ms. qoft rox per translationem : ut et trmlatio eat
forsan illis grata erit, qai in Vetemm in sadMie, si cai forte hec acriptnra
Tersibus liiatos qoerant, et amant. prol>etar magis. ego quidem
Creeck, magis probo. simili enim translatione
£iMsdAcr] NaaeUyar Ms. qaod et usns est infra iib. S. 171. * £t jaai
noUTit Creechius, qni aliquot pa- cetera, mortaieis qose soadct adire,
gellas priores Lncretii cum Cod.Voss. Ipsaqne/ 6ce, Tale fere est iilnd
coliatas habnisse ▼idetnr, nam In re- Plautinnm Bacchid. 1. 1. SOb < Qoid
liquis Ms. lectionis nisi ez Gifanlo, estP qnid metnis? ne tibi lectus
Lanib. et aliis non meminit. ffao. litiam Suadeat ^ Sic itemm LucreC
175 Hac f»] Hanc ob rem, sen 5. 671. taipfmre a rebus ratione nteii-
hanc ob caosam. Lamb, tibas, ad rem inanlmam transtiilit :
- Hae re] Lik tovto, Fab, * Nee minus in certo denteis eadeie
174 Certis m rebue] Libentius hoe imperat aetas Tempore.' Lmb,
loco legerim emteiie quam eeriiMf qno Ameitmito] Tnroebus Adv. 6. 14.
Yersu'8 snperiores inducunt, et ille imaginatnrhicsibiDeieffigiemtorcn-
vs. 17S. prseter ceteros, * Alque hac lar calcaatis, qnaiiter apud Oy. Met.
re nequennt ex omnibus omnia gigni.' %, 38. * Stabat et Autunmus caicatia
Id quamobrem, Lector P Quod euncti$y sordidus uvis/ quales slbi tabulaa
Scc. Innuit enim facultatem secre- ssppe representat etiam Fal>er| (ejb
tam, distinctam, seu specificam in gr. iib. 9. 6S8. ubi l>ene Creech.) qiii«
una quavis re esse ; uode e cauiibus bus tamen Lncretins oihil juvatnr.
juglans, eKhomine leo,&c. non enas- Idem Turaeb. tamen 95. l. retlnena
catur, Scc, Fab, mudeKte^ eodcm ut Lamb. modo ex-
8eereia] Distincta et separata. ponit. Hen,
Lamb, Saiamie] Vel spunsoso et sordido
176 Praiereaewrveni] Siomniade uva calcata : a qua moalulcBtas di-
nlhilo, tuin tempestatibns statis sni citur Apnleio. Ovidins Met. S. 98«
fmctusy sna munera non essent, Sec * Stabat et Autumnns calcatia sor-
Fab. didus uvb. Stabat nnda estas: et
Prmierea cur, t^J] Modo ex Ipsa spicea serta gerebat. Indo senilia
rerum origine, jam vero probat ex hyems tremulo venit horrida pasMiy
statis tempornm effectibus, nihil Aot spoliata sooa, aut, quos habet,
e nifailo fieri vss. 10. Cur enim Vere alba capllloih' Vel sadamie .expone
tantum Ros«, ^state Fruges, Aii. calom suo vitibus sudantes et stilU-
tumno Uv«, et non Hyeme, aliisqiie tidas guttas emittere cogeate. Qoi-
etiam aoni partibns prodocerentur, dam intelligunt vites ftmdi autamno
si ad illoram originem maieria niliil sndante : msolvl in matnritatem nvn-
confemt, cum non major sit in una ram audante, hoc est, hymbrico vel
tempestate quam in alia dispositio, sordido, antumno. Pius.
ut ex nihilo qnicquam procmetur? Smdante] Ita veteres quidam et
Creeeh, vulgati. Sudor, seu hiimer, ac va-
Calore] /Estate. iMmb, por congruit vitibus, vino, et aoc-
176 VUeii aueiamno JkiuU euad,] turono. In aliis : nudaUe. nale.
Tmis codices manuscriptos secutus Gf^.
sum : qniboscum congruunt nonnulli Aueiumuo emadeuie] Proptcr vip«
T. LUCRBTtl OARI DB RBRUM VAT. LIB. I. S21
iiefliiaiii «t bimiecniiii vfiporrai illi ■ffert htrbif , plantii, et trlMiribas,
teiDpettati propriimi. elii tameD f»«- qnod Yitam snppetat ac sobministret
^ktUe babent ; qnod fortasse me- terra otvida nnncnpatnr. Et tellns
littfl. certe placeret magis. Fkb, oivtrfa Tocari potest epttbeto sno, qno*
170 Sudante] Smtdeuie O. Lambi- niam omnibos Yitam prvstat. Puie,
Dos, et alii ex Mss. i. e. impellente Vwida] Vegeta, valida. * Viva-
velsollicitante : h«c etiam vox Pabro tnm et vividnm ' (inquit Festns) ' a
placet. Salmasios legit Sua danie, magna vi dicta sunt :' sopra notatom
Ver sna dat, cnm detRosas, Calor est. Ijtmb,
FmmentayAntamnosUvas. Sedqnid* 180 Tatores iemera»'] Virg. Oeorg.
ni Sadante retioerem ? Hwmda via. ii. S82. de scsculo arbore, ^lnqne no-
et mdoy vel ead/oree eUeieiUef noo enim vos soles andeut se gramina tnto Cre-
dora est nee incommoda translatlo. dere.' Preig,
Creedu Teiicros] Epitbetnm teaera» lloet
Aidaiife] Insigni metaphora vel conjongere cnm voce eraa : et tnm
metonymia. Vel potios per att/tarro' Interpretabimor, liqoidas, molieis i
vMfov Ver, jEstatem, Aiictnmnom so- licet et eum voce re$, ot inteliigamns
dare dixit, nt v. 7S0. ^ It Ver et Ve'> res adhnc recentels, et iDfimias, nec-
flos, ot Veneris prvnuntios ante dnm ita corroborata*, ut injoriam
Knnatns graditnr Zephyms/ dic. cseli ferre possint. Sic infra paocii
Preig, Saadente tameo mibi germaoa posi versibns vs. 208. * Aeris io tene-
vldetnr lectio ; nam et codez Ms. O. ras possint proferrier auras.' Laaib,
fandia vadente^ qoi adeo nihll motat, Tenera» ora»'] Malim aura», sic io-
•ed litleram s alieoo loco adbsreDtem fra aierie in tenerae aarae. Sic Onvcl
babet. eaadenie vero est impelieute. /to^aic^ aJfpat, alioqoi t^ i€iims cum
Sielib. 9. < soadet adire/ vs. 171. et ree jongi possit. Locns Virgil. la
0. 1S80. * paupertas borrida suasit.' Georg. notlssimos est. Fab, '
apod Vlrg. 0. 270. * male snada fa« XuNitiitfj Vitss vel bojos cssll.
mes.' Ba». SiUus 2. 22S. * O blandnm cseli Iq.
177 Qwa] Mss. babent vel pie, vel men I tanto ne cavetor Mors redl*
fwr. nndepatetscripsisseanctorem: tura metu, viventiqne additafiita?'
Si ftM eertay eaoqat t» teoKpore eeauna Piae.
reram Cam eonfimxerant. hsec enim Aarae] Sunt qni legnnt orof : vel
dno ad fmctns bonos ferendos reqni-> auras pro orae posuit, nl aala pro
rantnr, nt certa coiqne rei sint se- oUa: pioetram pro f»laMf<nMn: etsex.
minay et ut sno non alieno tempore centa hnjnsmodi. ' Solveotibus oram
incrementnm capiaiit. Ipse mos beneprecemor^camQuintUianasait:
versn 190. * Semine certo.' Hav. lego ora io sexto casu pro ab ora, i. e.
l79J}amtea^^eeiaieeadeatU]l.a.iem' regione litorali. Nam ora dicaotnr
pora idonea, atqne opportona. nam litoralrs regiones. Maro 0. 2. * £t
tempestatis nomen est fiiror. Lamb. tandem Enboicis Comarum allabitor
Teatpeetaiee] Tempora commoda oris.' qnod ex Livio addocitur men-
gignnndls rebns. Veteres aukem doslssimum affytnr. In Liviaiiis
tempestate» bonas, tempestates ma- etiam priscis exemplaribns noo orot
las, tempestates plovias potins, legitur sed lora: qua voce io re ea-
qnam tempestatem dicebant : exem- dem ntitnr alibi etiam in editis codi«
pla ex Catone Censorio peti possunt, cibns. Cujus hssc verba snnt ex lib.
et ex Varrone. Fab. 12. * Vix dum omnes conscenderant :
Vivida] Altrix, notrix, qoss vi- tum alii resolutis Joris ut anchoram
tam, hoe est vegetativam anlmam evellcrent, alii ne qnid teneat an«
922 HOTJS VARIOBUM IN
ckflrm» lora iacidaoi : nipthiiqne ooi- se oMgMdereiitWy et eooveoiitat ed
irie preptopere afeado nautica mi- rem altquam gigneiidam, CoTiltew
nisteria impediantar.' Qo» verba aped booos scriptorea» per transla-
fidem facinnt et illHm locnmy in qno Uonem, qaarnmlibet reram ae perao-
legebatur 9raf, adnlterinum OMe, re» narom congregationem ac cmtam lig-
clanmntibus fideliasimis exemplari- nificat: nthoclococonciliumgenitalo
bus : etomni ernditorum corona : in est oongregatio corporum primonun
quibus nuspiam reperies orem pro ad gignendnm valens, aic 2. IM.
retinaculo sive fnne nautico sund. ^Moltaque pneterea magniim |ier
9ed ne te moveat dictio iora: scito inane vagantar, Conciliis rernmqnc
priscos retiDacnla solitos ex corio sont rejecta :' i. e. qam non poiue-
bubulo lacere, quod docet Maro ciim runt cohsBrere ad resgignendas. Ibid.
inquit 6. 1. * Sic fatnr lachrymans, 918. * Qnod tamen at possint, ab
ebssiqne immiitit habeoas.' Aiidi cceto, concilioqne, Miifacient prmter
qum buic rei facientia repperi in in- votgnm» tarlMmqne aiumantnaii' ct^
tegris Honorati Servli codicibus, qai 806. ' Qaam nMirtale qnod eat, iasmor-
aptid Vicum, omni comnlo virtutis ao tali» atque perenni Jnnctnm In eoo-
dignitatis insignitnm, Comitem Tms- cilio, s«vas tolerare proceilasP* Pro-
aardnm Caleplnmy eqoestris ordinis, prie antem conciiutaiy et cMCJ/Mrf»
aenrontor : * Immittit habenas :' aut voces snnt fullonispy ut docet Yarro
fnnespermetaphorameqnoromdixit, lib. 6. his verbis: ^Apod fuUonca
aut Homerum seqnntus est, qoi ait vestimentum, rom cogitur, conciiiari
crphroun fiUacu 1. * loris retortis.' dieitur.' Joaephus HcaligertaroenBO-
iis enim utebontor antiqui.' Subse« tat, cmwtitiim et cwwtitare a ciliia dici,
qnebantur in eisdem synceris exem- et comcUimfi esse ov/ivi^aCr, «^'«Vy
plaribas duo testimonia ex Homero. viiyimrSiy, i. e. condensare, constna-
Cseterum quidam non om acribttnt i gere, et conculcare. XaM6.
•ed oriam, pro freno, anctore Pom- GaatfaU ooaotfio] Voz. Locretiana
peio t qnod non probo. Onm livios in hoc significatn. rongTemam, con-
Ilbro primo de secundo Pnnico bello ventnm, coltionem prinugenioram
regloaem litoralem vocat. Pios. corpornm, mos deniqae ' seosiau coi-
Oros] ilaras mavult Faber, sle tam' voeat Fah.
infra ^ Aeris in teneras auras ;' sic 184 Coaciiio geattaii] ConciJinm
Grmd ftaXnii^ aHpat. ubi vero JLonu- genittde congressos corporam pri-
iris oanu inveniet ? ideoqne non soii- mornm ad gignendom valeiw. Con-
citanda lectio. Creech, cilinm a cogendo, nude apod Fnllo-
182 5/Milto] Nimirum temporis. nem vestimentom, dnm cogitnr, con-
Preig. ciliari dicitnr : Varr. lib. 5. < Conci-
AlMenU pttrtibuti] I. e. intempes- liamnomiiiis'apndTertuUian.depal-
tivis : tempore non soo. SWton, et lio, est compositio nominis e doabna
aittfaiun, interseopponnntur: quseop- vocibiis, et vetus Scholiastes in pri-
positio oKt illustris in illo Terentiano mam Sat Jnvenalis v. 116» inqnit,
in£nnurho2. 2.84. «Vide qnid os Ciconia qua contra templam Con*
sonm, et ctbns faciat alienns.' ubi cordiae ex eoactiio (ita enim leg. non
vuigo tamen legitor oliaia. Lamb. coasiiio) rostri sonitum facit. CrsecA.
^it«ats] Minus convenientibns, mi- ToiMporo taifao] Propter tempo-
nns idonets ad progignundiim qoid. ris iniqnitatem, kcu propterea quod
Fa6. tempos esset alienum, advcrsnm, at*
188 Qacrffniiaitooactito] I. e. qum qne inopportunoni. sic supra, 42.
prohibori possent, qoo minos inter < Patriai tempore iniquo.' i^im6.
T. LUCRBTIt CABI DB RBAUM NAT. LIB. I. S28
Temfoftimqm'] Proptcr tneoaiino* Uor. Ep. 1. 7. 96. ^Metiri se q«em«
das tenipestfttet. Fe^ qae too modnlo ac pede verom cttk'
186 Net Tforv migewdu r«bu»1 I. e.
liec porro rebiuijuii natttspetioopofl 191 Creocendoqme] Cteueideeqoe V.
euet ad eongregatioDem eorporara tis. Rei : nec insolenii lectio, etsi
primorum, per qne res ille justam Onnna pnecedat. OvccA.
magnitBdinem colliferenty atqoe ae- 19S iheeqme'] QaicfM M ss. nti rar«
quirerent, et (ut infra loqnitur) * «ta- sqs vs. SIO. ^ Hnc accedit nti qnid-
tis Borem contingerent.' Lamb. qne in «na corpora mrsnm/ &c.
Nee porrOf ^pcj Tertinm propo* Um,
ait argnmentnm ts, 8. ex Natnraii Jtfaterta] Ms. aMtfrur. Forte scrl-
rernm ineremento dnetnm : si enim bendum wuderie^ nt pamim aHki lo*
• nibiio res fierent, qnidni etiam e qnttnr. £Ice.
nilHlo augerentnr i Ideoqne tempore 19S Hue aeeedk nlt] Cnm angeoeaat
non opns esset ut ad summum mtatis terr» ftttns ex imbre opportnno» non
flovem, jofttamqne magnitodinem per» igitur ex nihilo. F«6.
venirent ; nno saltem momento pnnc- Hmeueeedii'] Qnartum proponlt ¥■.
toqne temporis tenellns infans rolms* 7. argomentom ez alimenti necoMi-
tna jovenis OTaderet, Sce, ideo enim tate dedoctnm, idque etiam non mi-
tarde et panlatim res crescunt, qnia dus firmnm et Talidnm, qnam cmtera*;
ez certa materia certisqae principiis enm enim nisi cadant imbres nihli e
angentnr, qum momeato temporit terra aurgat, enm aaimalla alimento
aeccongregariynecdisponivaeccon- prirata nec propagare geniw tnnm
jnngi possunt. Porro aatem com ea ponsnnt, nec TlTere, quis tam ineplas
certo semiiie res angeautory e certo est qoi credat animalia vel fimget e
etiam eemiae aascantnr necesse eat. nihilo prodncl, com Tideat materlam
Ctneek, et producendis et alendis rebns om-
^Mtie osat] I. e. spatio opos* nlbus esse aecessariam ? imo potias
Ter. Heaot* 1. 1. 28. * Mihi sic ost conchidendnm est, semina esse qnm-
asos : tibi nt opns est faoto, laee.' dam e qnlbns res, nt ? oees e Uleris,
sle Idem Locret. paucis ▼ersibas post compoaantur. Cretek,
▼s. 220. * Nulla vi foret asos eaim, 194 'LaiiJUee'] Laetiti» effDCtores.
qoe partibas ejns Diseidiam parere/ ez qao ImH/lcmre, Qno verbo etiam
dcc. Stc^et Plautns non semel. Xiafli6. M. Talllns usns est llb. 2. de N. Deor.
Speiio afOff] I. e. Spatio opns, sic 62. * ladas Tero^ qni est omainm fln-
1.229. ^Nnllafi foret osns enlm.' minnm maximus, non aqna solam ^
yirg. iEn. 8. 441. ' nonc Tiribns usns.' gros Uetificat, et mitigat, sed eos etiam
Creeeh, conserit.' Jjem6.
189 OamM qmmdoy ife,] h e. quo- Aimiaillcrs] Bobmlatstrare, sap.
alam res omnes sensim crescnnt certo peditare, seu efferre. sic snpra vs. 7*
semine convenlente. pumdd hoc loco * tibi snaveis Dsedala teUos SnmmitUt
iegendnm est cum accentn gravi in flores.' jLain6.
peetrema syllaba. Docet enimPes- iSammlllsrr] Jam sapra ocearrit.
tasy qmmdby com gravl accentn pro- Fob,
naatiatnr, Idem significare qnod gns- 196 Seereia dbo] Sine eibo, seor»
aiemy et esse conjunctionem : com som a cibo. Lmmh,
«onto acceota vero, esse temporis ad- Seereta eibo] Privata, remota. Fok^
terbinm. Lmtb, 196 Propoiore] Amplificare, muU
190 C7I por fil] Ut decet. in tfadem tipUcare. tralatio a vitibns. in verbo
significantia dicebatnr ol «mim ssl. fropogore prfaaam sjUabam prodaxit.
924
NOTJB VARIORUM IN
Qt ft. 848. 'Ut propagando poMlnt
prodacere «SBcla/ ibideui 864. corri»
puit : *■ Nec potaisse propagando pro-
codere prolem.' sic et sup, 21. 'et
secla propagent.' sic et Virg. nomen
propago corripnit 6. 871. ' niminm to-
Ms Romana propago Visa poteos, Sn-
peri.' Propagatnr genns antem, mi^
ris et feminse coiyunctione scilicet,
et rebns Veneris. Atqui sine Cerere
qnidem et Lil>ero friget Venus : sine
cibo antero non solnm Venns in ani-
mante langnescit, sed ipsnm qnoqoe
animans interit. Lamb.
Propagare genuB poosit] Posset. Gif,
107 Ui poiuu mmltie] I. e. nt pro*
babilins qnis existimare possit, mnlta
esse primordia rebns, qnse gignnntnr,
commonia, qnemadmodnm elementa
litterarnm mnlta Tidemns esse noroi-
nibos coromnnla, quam rem ullam
sine primordlis nasci atque oriri pos*
se. Idimb.
ige Ut verbia eUmenta'] Ut credibi-
Uus sit res esc moltis diversisqne ac
pngnantibns etiam principils con-
stare, quemadmodum vocabnla ex di*
Teirsis iiteris constant, quam e nihilo
exoriri. Fab.
SOO Deuique ewr, tfcJ] Rnrsns ts. 0.
argnit e rernm natnrallnm definita
magnitudine et dnratione. 5i enim
eBihllo homines ▼. g. producerentory
unde constanter tam pnsilli et imbel-
les P nnde brevis vita, c»teraque hu-
mani generis et incommoda, et vitia ?
jain Toro e certis seminibus certaque
materia nasci homines admlttas ; et
hse omnia necessaria plane erunt, et
explicatn iacilia. Creeck,
Parare] KafraffKmdj^Wf efficere.
Lamb,
Cur non potuii] Qiiod tamen esset,
si e nihiio forent. sed cnm rernm
genera roodnm snom habeant, ultra
qnem non liceat egredi, ideo fit ut
sibi constent. Fab.
901 Pedibae qui, t^e.] Tales dicnn-
tnr fulsse gigantes. vid. Themist. in
U. Phys. et Plln. Gif.
PeMoM qai pMfinn] Qnnlit fiogi-
tnr Polyphemns a Virg. '£n. S. 065.
' graditnrqne peraeqiior Jam medinmy
nec dnm finctns latera ardna tinxit.'
qnaleis et gigantes fnisM aceepimns :
de qnibns lib. 3. fbrtasse nonnnlla di-
cemns, ad illnm locnm, ' Vlx aaimalia
parva creat.' Lojr^.
Pemtum per tada] Pontnm vado
transire ; intelligit antero tanta tam*
qne immanl corporis proceritate fn-
tnros, nt qnod aliis etset &r^pcBr«r, iis
trajectn fiicile foret: qnippe qneit
maris altitndo qnantalibet pro vade
esset. Noli ilaqne locum hnnc ita In-
terpretari, qnasi si dixlsset per pamti
vada, Qnod enim Saimasins hunc ver*
snm depravatnm esse jndicavit, non
ideo facilius crediderim. Intelligit
antem Lncretius Titanas, Oigantas,
Cyclopas, See. qnae genera pro fig-
nientis poetarnra habet. Fab.
. Pentum pertada] Salmasins Bp. 50.
legit Pontu, i. e. v^rrov, nt idem
Lncretins Pelage^ i. e. w^Kiiyny diiit
5. S6. et 6. 610. at rectios Faber, noli
hnnc locnm ita interpretari qnasi dix-
isset per Pomti vada. Qnod enim Sal-
masins hnnc versnm depravatnm jn-
dicavity non ideo facilius crediderim.
Creeeh.
d08 VUalia emela] Smda hoc loco
pro spallis annomm posnit. Fttek
antem idem valet, qnod vita prvdl-
tum, vel ad vitain pertinens, vel cnm
vita conjunctnm: hoc totnm antem
* multa vitalia ssscla vivendo viocere,'
est din vivere. Lamb,
Vineere] Vivere Fayus, vox nihili.
Creech,
Vieendo tincere] Virg. 11. 100.
ubi XCvandrus : * Contra ego vivendo
vici mea fata.' sic infra 8. 061. * Om-
nia si pergas vivendo vincere seda.'
Virg. Oeorg. 2. 906. de arbore sescn-
lo, ' iromota manet, mnltosqne per
annos Multa vlrnm volvens dnrando
sernla vincit* Prtig.
204 Reddiia] Altribnta, nt s«pe
alias. lAmb.
T. LUCRBTII CARI DE K£RUM MAT. LIB. I. 925
RnUJIa] DatBy tributa» assigaa- kiddere] Reddier: Oif. et P. ez
ta» Ita saepe Virg. semper Liicret. conjectora. Reddi: Lambinas. Do-
F^, cetqae < Legendum ita eise libria omf
Si WHy 4«.] Ut V8. 176* Bibns reclamantlbns.' Rtddere aotem
Qicm] Ms. quOf nec temere Ibrte. quod est in omnibus libris ferri non
cum qna hic possit usarpari pro aliqoa posse. Dum vero inuocenti immeri-
i. e. aliqno modo. Veterem iectionem tssque voci irascatur, veterem, qnaifti
matare taroen nolni. Hav, oranes libri assignant, sedem possi-
907 Qwaido] Quoniam < ut snpra. deat Reddere, Aliqni iibri dicier: Pa-
Lemb, reus. Creeeh.
■ 208 Aerie in ienerae paeeud pro/er" Reddere] Omnlno sic legendam
rier awrmi] I. e. proferri in aerem. est. Non enim de fovendo aut con«
alc infr. 801 . * Ordine mulato, et motu servando, sed prodncendo foetu loqni-
fiicere aerls auras.' Lamb, tur ; et culta loca foetus snos reddunt
209 PoetremOf i^e,] Observaverat manibas cultomoi snoromy quibos
poetafrnges, arbores, floresque, &c. snbigi solent et conseri, quibusqoe
homana indostria meliores et laetiores rerum primordia» qo» sint in terris,
fieriy indeqne vss. his 7. argnit ha^ < ciemus ad ortus,' nt mox pergit.
omnia e latentibns quibusdam semini- Preig,
bos oriri. Qoid enim prodesset labor Reddere] Merito Oronovios Pa-
ai e nihiio producerentur ? vanos pro- ter deridet Gipbanianum reddier^ ut
fecto esset, irritusque, et nilkil ille et reddi Lamb. contra anctoritatem
agerety qni nihil coleret. Imo nihil Mss. omninm, ezplicans ita: cnlta
inipedit quin fruges e nihilo produc- reddnnt meiiores foetus manibus, L e.
tas 9ponte sna qnotannis meliores et labore mannum : atqoe illustrans es
laetiores nasci videremos. Creeeh, Sallostio, Cicerone, aliis» Obs. 11. 7.
Quaniam] Lego ex probatis ex- Qnid tamen »implicius^ quam reddere
emplaribns qeumdo pro cum : nisi manibue^ esse conipensare maOnnm
qaomiam pro qnando interpretari ma* laborem, retribuere fnictibus quod
vis. Pvu, terrsB fodiendo, arandOy stercorando
210 ilfdiit^] Opera homlnnm> et feceris i optime ad sensnm Pofjt»
opere rnstico, cnltnra. Landi, Vetus Inscriptio
ReddUr fetue] Ita conjectura : «x ' datb ter. fbvctum ut
locis aliis simil. in libris tamen : r«d- terra rbdderb PostfiT
dere, barbare. vid. Indicem. G\f, ab altbro sperbs
Reddt] Sic legendnm, libris omnl- altbro quod fbcbru.
bus reclamantibns. hic enim ordo Injicit tamen scmpulum lectio Ms.
est : et qnoniam videmns, fstns ina- maniime meliorie reddere fesii, quasi in«
nibns reddi^ hoc est fieri, meiiores, nneret meiiori vel laboriosiori agri-
et cetera. reddere autem, quod est in cole loca /orfa jam, ita enim tum scri-
omoibus libris,ferri non potest. Lamb, bendum, i. e. fcBCundiora facta, ope-
Mamibiu] Manibos hominiim me- ram suam redditura fructuositate*
liores reddunt fcstus, qnam, ut ita Sed maxime probabiie videtur ita
dicami spontl snas. Nam et ita nos- foisse scriptum : manibae meHorie red*
tro labore et sponte sna opponontur. derefoetuM, mcUorfs scilicet fructns seo
At sponti snae reddnnt cnlta etiam fcetus, pro meUoree, nt omaie homiaeef
loca ea quse sponte sua nascnntur ; et mnlta talia apud Sallnstium et a-
veiuti Virg. £cl. 6. S7. ' Infelix lo- lios; pro quo hic Locretiano more re-
liom et steriles dominantor avenae.' posni melioreie, Hav.
Preig* 211 £sse videheet] Sic s»pe Enn.
996 noTM yARioRUM ik
Pkut. etTer. < dcUicet futnnm.' Vi- telur, mrm eiwnu td «pIim, «t Pattc
dere Ucet in terra reperiri» Sce. neqne Ed. ▼•!, manm emma orftrfM, nt Eil.
entni, 4|«od aliqnendo pntavlt Inter- Veneta, ^tX deniqne mmtenm cimm mi
pret, repeti debetMiBMiw«,/e<aidiiai «*/««, nt Us. Lngd. Bat. Nisl centen-
cai. Fab.r das tta oliin fuisse gcrtptnni ; /■!««!?■■
Em MdActi] Sic s«pe Ennina vertmim mmere gidm Ttrrmqm i
Plant. et Ter. et Salost * Scilicct ««rmiM emm «i ertme, pro, ad ortna
fntnmm: Tidelicet in Terra reperiri,' in anrat, i. e. In Incem. s«pina ▼tm
dec neqve enim qnod aliq«aiido pn- ellsio solita apod nostmm non admit-
ta¥it Lambinns repeti debetM «MMfi titnr. Ui dno vss. lib. ft. etiara,
/eimiwm eet. Vid. 2. 408. Creeek, mirerls, eodem Tersenm nnmeio ro-
S12 Q«0 «M /mmdea] H. vs. et petnntur. Hm.
qnl prosime seqnitnr, iterantor Kb. S. Cmias nd] ProYOCamns ad «rw
LMmh. tns, id est facimna naset, et oiiit*
Verteniee'] Virg. Oeorg. 1. 9. * qno LomA.
«idere terram Vertere Msecenas.' et 2U 8pemte sna] Sna vi, per se: cx
£n. 7. 6S9. ^terram centnm Ter- qno epetete meim dicnntnr, qnm sine
tebnt aratris.' LmA, mann homlimm et cnttnra nata snnf.
21S Terrnque solam] 8ehm (inqnit Amob. lib. 2. adTers. Gent. * Cmn anl-
Festns) terre, Dicimns tamen solnm mantia cetem sponte natis alerentm',
terrm, et solnm regni. Ennins, p. et nulla satione prolatis,' drc. Orspcf
1S4. * Sed sola termi postqnam per* «lni^wii appeUant. Lemb,
m«nsa pnramper.' idem, p. 56. * Tar- Metierm'] Haud dubiemeliom: qnn»>
qniniodedit imperiom sinral etsoln doqnidem non modo noa pmdeaaet
regni.' labor, sed maxime obesset. Fa6.
Terrmiqm eebm"] Terrmm. Festns 216 Hme meeedit] Poste«q«nm d*^
Pompeins, ^Sstem, Termm.' Ennins cult, nibil «niiihilo fieri, noec(qnod
lib.' S. * Tarqmnio dedit imperinm, est cons«qnens) ostendere inclpit,
«imnl et sola mgni.' Et alibi, ' Sed creatas non iaterim in id q««d mm
sola terramm postqnam permensn pa^ sit, id est in nihilum, sed prlma enr*
mmpmr,* Creeek, pora, en qnibns res omnes ctentss
SmbigetUee] Mollientes, colentes. constant, «tpote soltdissima, et
Vide Pestnm in ▼oce embmetme, Virf . pliciwlma, setema remanere. Lmmib
Oeorg. 1. 126. * Ante Jorem nnlli /n ««« eerperm] Primordinlia, we^
snbigebant arm coloni.' M. TulL licet, In corpora luaterim. Fmb,
in Catone majom : * Qnse cnm gremio 218 Nmm si, ipe.] Eiiatnm modo pro-
mollito ac snbncto sparsnm semen positnm primo probat Tm. 8. ck a
excepit,' ice. Idcm translate lib. 2. muni resolntione mmm : si enim mo
deOrat.adQ. Fr. 'Sabnctomihiin- in nihilnm interirent, ant mortakn
genio opns est.' Lmmb. essent e cnnciis partibns, nniia esset
8mbigemie$] Eleg «nter de terna vis nccewaria, nt onaqnssqne dissnl*
aolo; quod et ingenio appUcatnr, et iratur: s«d ut sine nlla yI ant oona*
a farinae snbactioBe similibnsqoe l«- mine aliantm mmm snbito nata «p-
boribns est aasnmptnm, qno et iilnd pamt, sic sine nlla vi, ant conaasine
ieat Persii S. 2S. ' Udom et moUe aliamm mnim nnaquftqne res, non
Intnm es, nnnc nune properandns et dissolatione partinm, intsriret, sed
acri Fingendns suie fine rota.' JPmg. oostris ocnlis subdncta repente «irm-
SmbigeMet] Hnac Tero locnm m» nescemt ; ideo enim ri opos est mft
•pexisse Prisciaanm docet Vossins rea nnaqnsN|«e dlssolratnr, qnta ««•«.
de Anal, S. S6. cnm porpemm ita ci- stat «x seninibns qnm dissolntioii
T. LUCRBTII GARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 997
snpenmit. H^fns argMeati m mI* agiiieBtatlMiem ditsolirere, tca in«
fiMiefli pertem Intettexit Fayim. terimere, iMvniA.^. Fe^.
CrMcft. 922 il« mmc, «tinie] Omoea lilNi
919 Repenltefiriref\ Hore momento tcriptiy et nonmilli ezensiy habent»
concreta perirent, nti horn momento Qaotf nenc eeierne : qon aeriptnra si
enata esient. Fab, recta est, nt mihi qnidem fit Tertsi-
920 NuOa vi ferei ueue ei] Ita vet. mile, sic interpretanda est, at mme^
libti, se. natnrm. in aliis : mtm. Oif. wed wmme, mme entem; nt dicimns qwed
Nnlfs vi /erei «sks enwi] Sle ha* «j, pro ei tadeee. Lamb.
benl tres libri mannscripti : alH, «sms Qmod mme'] I. e. neme enfm. no*
ft. ntraciiin lectio probabllis est. sed tandnm. Debet bic ▼ersns jnogi
hanc magis probo. H«c enim hnjiis cnm illo altero, NMKms exUiaM^ i^.
loci est sentcntla: nnlla enim tI opos Fab. Ita snpra ts. 8S. ' qnod contra^
esset, qim ris parteis ejas rei, qase Har.
periret, lUseinderet, ac dimoWeret. CeRsfaal «iinlnc f««9ae] Oifan. Mtt-
sfai. non bene. Fab,
MBa ei ferH nsns eHien] Ueee pre ns OMif] Ita TCt. iibri. Vnlg.
epMS. qni legnnt ei pro emmj sine ebeei. Oif.
jndicle ▼ivimt. Fak Deuee vie o6itl] Secntns snm qnin*
Bmm'] Ei Oif. Tis. Natnrse* Hane qne libromm mannscriptomm anc«
leetiooem tnetnr Parsns : Lambi* toritatem. obut antem, 1. e. obTiam
nns, Faber, aliiqne rejiclHnt : et tan* ilt, incnrrit, occnrrit. Nam Tnlfatl
tns aothores tnto seqoi potnit Faj- babent ebeai. qnam lectionem qnl
nsy. si tacere Tolnisset. Hsc aotem probant, desipiunt. Lamb.
Iste: Aliisns«f«i,snpp.Natnrfle:mihi 06tif] Occnrrit, Incorrit nnde
nlnns arridet, alias enim non rei cn- ^obitns' apnd Ter. pro occnrsics. Fab.
jnaffHs sed Naiwrm partlbtts discidinm O6ti0 0«eat P. Na. D. sed o6iil
pnreretnr. Ingeninm Homlnis ! qnasl Toteres Mn. Cod. Creeek.
^Hsnonseqnerespieeretrcm^tMoifns, 284 intae] Notandnm, cnm motn.
M Ji, nc si cnim admittatnr. CreccA. qnod vnlgo non observatnr. Fab.
921 IMscidhnn] Sic hnbent tres libH Piscoiiiatfvc] Licet legere ^&eeohait
inseripti. discidiMm antem wox La» nt sit trinm syllabaram, et ita erit
tina est, ne qnis forte de hoc dnbltet, Tcrsns spondaicns : licet et per di«e«
a Torbo discindd naU, nt exsctdinm a reshi dieeekmi ; et item alibi ; nt sif
▼erbo exscindo, non a Terbo excido. qnadrisyllabum. Lamb.
Virg. JEb. 2. 66r. * Abnegat exscissa 225 £xaiH«] Interitnm. < Exitimn'
Tkam prodncere Troja/ idem T. BI6. (inqnlt Festns) * ponebant antiqni pro
*At Hcet ambornm popnlos exsdn- exitn: nnnc exitinm pessimnm exi«
dere regnm.' dtsfidiMm antem idem tnm dicimns.' Lamb.
Tolet qnod discissio, diijnnctio, dis* 220 Prteterea qaaeuHqae vehieiaiej
solntio. qno nomine ntitnr ssepios et Prseterea (inqnit) qnsecnnqne senio
Lncretins, et alH boni scriptoreS| nt et vetnstate interennt, si ea omnia
ege jam allas indicavi. Lamb. funditns, et penltns, et omnl ex parte
BX nesenc] Ita vet. libri. Vnlgati : interennt : nnde aniroalia sno qnss-
At. nt inf. Tors. 246. ' At nnnc,» qne in genece reparari possnnt per
nbiqnidam: ^nid. Oif. conjnnctiesiem maris et f«emin«f
Ei ttcams cxsolocrc] I. e. et vincnla Lamb.
dissolvere, qnod valet interimere. fVitctcf cn, 4^.] Secnndnm Argnmen-
Lmnft. tnm qno probttur nihil in nihilnm re*
NcM csssiosrc] Conipncem et co- verti breriter proponit Epicnms in
ftS8 NOTiB VARIORUM^ IN
Bpitt «d Herodotmii. d ifOJfm tt lequor. Idmk.
rh iipan{6/Mmif ^ rh M ^> «<^ ^ '* <mmm viltf] Virg . iEa. 6. 890.
knhiikM rk rpdtyfiaray ote &mMr Tfir ' Hen qoantum inter se bellmDy ai
firAtMX^. Fustnt vero poeta, et lumina ritK AttiferiDt,i|naBtasaciet,
fortios. Ottm probaverat nihiJ e slragemqueciebunt?' iMnb,
nihilo fieri, et inde jam demonntrat 289 RedtuU] Revocat, retrahit, re-
oihil in nihilom reducL Animalla conciliat. more Homerico, nt sjlla-
enim quotidie percnnt, et nascuntnr, bam correptam iotendat modo, mo-
fontes aquas, e qnibus mare flumi- do prodncat, addit copsonanti alte-
nmqne constat, perpetno snbminis* ram coosonastem: quod et fedsse
trant, &c. Unde vero h«c omnia, nostros palam est, in rellifione, rel-
Disi qospdam essent umnorfalia semi- liqoiis, litteris, littoribos, et plnribna
na, quae dissolntioni corporom soper- hujusmodi. 12€d««s sooe primo cor-
esscnt e quibns renovarentnr i Quis repta profertor ferme ob omnibos :
enim tam insanns qnin ooncederet sed hic addita altera consonante pro-
materlam aliquando interitui obnozi- dnxit : qoam ambiguitatem nooBoUi
am, in tam infinita annorum serie Titantes hic legere malnnt derinctl;
quae ab ioitio remm fliixit, debere sedmale. PrisciaDuslibroprimo:' In
peniUis consomi, ita ut nibil omnino sed pariter nulla pomet syllaba desl-
•nperesset e qno res qootidie per- nere praspositiva : nisi seqqens qno-
eontes reparari possint? Crteeh* qne ab eadem indpiat in simplicibos
/EIom] Seniom : longinquitas ten* dictionibus, et in plerisqne composl-
poris: qusB omnia dente corrumpit: tis: ut ab ad et daire, adde reddnco.
de qua Ovidios in calce Met. ts. 286* Ter. in Phorm. 1. 9. S6. * Sectari, in
' Tempns edax renim, tnqne inri- lodnm dncere atqoe redducere." Ho-
diosa ▼etnstas Oninia destroitis.' ratins in Epod. IS. 8. * Deus hec for-
iEvitatem Plautns noster prisci tem- tasse benigna Reddocet in sedem
poris longinqnitatem dixit. Ptiu. vice.'
227 Comnunenai] Proprium aetatis ReddmeU] Geminatur d metri can-
ac vetustatis epitheton. Preig, sa : ut Rettnlit, repperit, reccidere,
228 Unde ammaU gentui] Profert reppnlit, refferre, redducit, apnd
hnnc vers. Carisins lib. 1. et 2. non honc, et apnd Virf^. et apud Hor. et
longe a principio, obi tameu non yI- sexcenta similia. Lamb,
detur ille animadYertisse, hoc loco Et redneium] Legendum ex fideli-
animale esse acyectiYnm : ut et 2. bns exemplaribus, aut rednelUM, Pe-
726. ' qusB non animalia soluro Cor- tit cansam Poeta, si perennt omnia,
pora sejnngnut,' 6cc, et in eodem . uude fit ut res omnes terra nutriat:
029. ' Qoatinus in pnilos aoimaleis qnas cum quotannis novo colore vea-
▼ertier ova Cernimns alitunm,' &c. tiatur, nisi principia essent stema,
et S. 6S6. * Et totom esse animale sine cansis stiis perennibns reuovari
Tidemns.' et 5. 142. ^ tanto magis non posset: et consequenter nec ani-
infitiandnm Totum posse extra cor- mantia nutrire. Phw.
pns, formamque animalem/ &e. 229 Detdala UUum] Snpra: vs. 7.
iMmb, < tibi snaveis Da^lala tellns Summit-
Generaltim] Qnidam vett. Genera- ■ tit flores.' Lamb,
tum. Gif. 2S1 IngeniHfmdee] £x terra geni-
Creneratim] Per singnla genera, nt ti. sed in codicibns antiquis scriptum
snpra. sic antem habent libri duo est ingeMai, pro eo quod cst nativi:
manuscripti : in qnibus est Bertinia- v«l, ut ainnt qnidam, inde natl : non
nus : reliqui duo generatum: quos non manu et opere homano deducti; non
T. LUCRBTII GARl DE RERUM KAT. Llfi. I. 929
castellis aquaticis : uon tnbit SBbter- ' Ergo' (iDqait) ' cnni iol igneus sit;
raneis: sed nativa scaturigiiie de- oceanique alatur humoribui*, qnia
eori : cui interpretationi satyrogra- nnllus ignis sine pastu aliqno possit
phuft adstipulatnr 8. 20. ' £t ingenn- permanere : necesse est, ant ei simi-
nm violarent marmora tophum.' Vel lis sit igni, quem adbibemus ad nsnm
foiites ingeniti : qui generantnr in atqne ad victum ; ant ei qni corport-
mari. Nam, anctorePlinio,in maria bns animantinni continetnr.' Ibid.
saepe medituUio scaturiant aqu» duU ' Probabile igitnr est, pnestantem in-
ces. PnM. teliigentiam in siderlbns eiseyquaeet
Ingenm] Aliis : ingeniH. Oif. letheream mundi partem incolant, et
Ingenui fonte»] Secutus sum qua- marinis terrenisque hnmoribns longo
tuor libros mannscriptos, qaibnacnm intervallo extenuatis alantnr.' Virg.
consentiunt Florentini. Ingenuoa au- Ma, 1. 612. ' polus dum aidera pas-
tem interpretor, non manu ant opere cit.' sed hac de re plura dicentur
factos» sed nativos ; ingenni etiam lib. 5. Lcanb.
dicnntur, qui iiberi sont genere et ^iker eidera ptueit] Non modo id
natnra, non manumissione, aut vin- ix rov iv^ex^^fiirov Epicnri est, sed et
dicta, ant simili jnris civilis ratione : Stoicorum sententia. V. Plntarcb. in
nnde illa, ingenoiu animns, ingenuus de Placit. Pbil. et Interpretes Virgil.
civis, ingennsB artes, ingenuus pudor. Certe ante Zenonis aetatem vestigia
Ceteri libri habent ingenkt^ si qnis illins opinionis reperias. Fab,
forte magis probabit. Lamb, 233 Omma enim debet"] Fortasse :
IngenMi] Quos natura, non ars, &c. debeat, nt inf. 2. 900. et 3. 963. Gif,
ita ingenuus color, pro nativo, qui 234 Coneunue] I. e. consnmsisse.
fiulla arte, nullo pigmento evocatur. talia snnt illa, promisse, quo vtitur
Propert. 1. 4. 13. ' Ingennns color et Catnll. evasti,percusti, divisse^erep-
mnltis decns artibus/ &c. Fab, semus, quibus Horatios : vixet, di-
232 Suppeditant] Snppetunt? vel rexti, accestis, extinxem, qnibus
parata snnt ? absolute enim accipien- Virg. et Ter. Lcanb,
dnm,nt infra: vs. 548. ' Materies ut CofMUjnse] Consumpsisse.Sic snmp-
snppeditet rebus reparandis.' sic M. se pro snmpsisse apnd Naevium in
Tullins Quaest. Tuscul. * Quocnnqne Tryphallo. vid. A. Oellinm 2. 19.
loco bona suppeditant, ibi beate pos- eodem modo cesse et cresse, pro
sumus vivere.' Lamb, cessisse et crevisse, divisse pro divi-
Suppeditant] Lambinus et Pareus sisse apud Horatium. Promisse pro
Boppetunt vel parata snnt : rectius promisisse apnd Catnllum : atque ita
antem supplent vel subministrant» porro. Creech.
Creech, ^taa infinita diesque] Hoc firmabit
Unde ather sidera paseit] Hinc apud emendationem nostram circa locum
Virg. ^n. 1. emendate 612. * polns illnm in quo antea legebatur, longa
dom sidera pascit.' non palua, ^ther, diei infinita atae anteacti temporis, Fab.
nt pater (inf. vs. 261.) corpora cce- Anteacta dieaque] In Ms. Voss. L, B.
lestia, et omncs omnino res hnmore primo, clare ita olim exstitit, verum
sno pascit et tuetur. lof. vs. 1093. manu recentiori mutatnm est in amte
aut potius, ut inf. v. 626. Gif, faeta, in Ms. Voss. vet. legitur Ant
UndetBther siderapascit] EWiimnon' facta, Deniqne in margine ejusdem
nnlli alii philosophi existimant, so- legitnr: qnid 61 faeta 7 Nihil mnto,
lem, et cetera sidera, et stellas, hu- mox enim versu sequenti huc respi-
moribns Oceani et terrae vaporibus ciens dicit anteactam ataiemy sicuti et
ali. sic M. Tnll. lib. 2. de N. Deor. 3. 672. * anteacti teraporis,' 1. 559.
Delfih. et Var. Cla$. Lucret. d N
NOTiS VARIORUM IN
' aBteacto tempore.' S. 844. 6. 178.
Cl similia pftsiim. Hav»
935 Fuire] Sl foernot ea, a qoibos,
J^Ct id est, si faeraot priocipia qose-
dam et semioa rerom; reficitor, et
reparatur,et coostat: illa certe soot
immortalia atqoe seteroa. Lamb»
Fiiire] SnbaodieodDro, iUay ot jno-
fator coro £ quibus, &c, ioteliigit
priroa corpora insectilia. Fab»
2S6 IZerKiR tKJRfiui] Th iray. reroro
oniversitas; cnjos vix miliesima pars
•st faie roondos ; qood Dei majestate
dignios. Fab»
239 Denique res omneitf^e.'] Hojus
loci haec sententia est, ot milii qoi-
dem videtor : Deoiqne nisi et mate-
ria SBterna esset, et ipsa teneret res
magis aot mioos ioter se connezas,
eadem vis et caosa res omoeis genitas
consomeret et deleret : nara solos
tactos res geoitas conficere posset.
Sed legeodum esset Inier te nexaie
mimuMy aut magia lendopediie» ot nexas
referator ad ree, et endopediie ad nex-
aa, Lamb.
Deniquif ifc,'] Deinceps probat vss.
12. res io nihilom non reverti, qood
non ooa vis ad dissolveodom omoia
sofficiat ; frostra enim aliqols obteo-
dat onam eandemqoe vim omnia cor-
pora dissoivere noo posse, qoia dis-
pari nexn eorpororo priocipia con*
jongnntur. Qoid enim ista nexnum
disparitas efficeret, coro principia
ipaa, si raodo io nihiium revcrtatttar^
vel levissimnm tactom ferrc non va«
leant? Admittas vero principia qaae-
dam aeteroa esse, et ex dissiraitito*
dioe cootextos eorum ioter se ratio
reddenda est, qoare non nna cadem-
qne vis ad onmia dissoivendnm soffi-
ciat. Creech,
Volgo] Ka06Xov. et recte qoidem,
ex positis ; cum eoim principia inir-
mitatis ultimn essent, vel levissima
cansa satis esset ad dissolntionem, et
ad reaolntiooem ad rhnrfi^6if, Fab,
Voigo] Voigo, passioi. Sic Cicsar
de Bel. Civ. L 1. p. 7. * Volgo ex tec-
tis signiftcabant.' Creech,
241 Nexus] Vincola, infltanratio-
nem, renovationem : qua tanqoam
vincnlo copulans anttqua novis mere-
tnr flBternitatem : ita, anctore Paca-
to, nihil Bocet esse peritnros confi
siogolatim moriamor : speciatim an-
tero simus aetemi. ant intelligit nu-
meros elemeDtomm et gradoa, qnl
soot io homine. Qoidam nexu in ab-
lativo legunt et cnm imdupedUa jon-
gont. Pius,
Jnter h nexuB] Sic vet. libri. et su-
pra et mox : iii^er h fuia neaEW, 9fc,
Gif.
Jnter §e nexuty mtnnt, mui magiM fn-
dopedita] Sic habeot tres Kbri mann-
scripti, et roolti volgatl, qnos seqnor
hac editione, qnarovis olim aliam
scripturam probaverim. alii enim faa-
bent, Inier $e nexu mJRiit, aut nugis
endopediio: atii, Inter $e nexaeminuMf
aut magi» endopedOa. Atqoe hanc
scriptiinim olim probaram, ejosque
senteotiam slc explicabam : Nisi ma-
teries aetema res teberet nexasminus
ant magis impedite et perplexe. alil,
Inier te nexu» mtmif , aut magis endc-
pediios, qurn lectio etiam probabiiis
est : nt per nexus inter se minus aut
magis impeditos significentnr nexos in-
ter se disslmiles : qno modo coottDoo
loqoetnr. Lan^.
Nexas endopedite] Neam endopedi-
to : Nardios. Nexus endopediia : Gas-
sendas, Gif. Par. com vet. Codd.
Alii Nexus endopeditos: qood placet.
Lector eligat. Creeeh,
Endopedita] Ita vet. libri. In aliis :
indupedite, ta, to, Gif.
242 Traetus leti] Levis convplslo
mortls. Sensns est : nisi materia es-
set aeterna, nnico tractn mortis
omoia perireot neque cormmperen-
tnr. Pius,
Tadui enimy i^e,] Hoc dicit : solos
tectos, seu contactns satis mag-
na caosa esset leti: id est, satis po-
tens esset ad res interimendas. dnri-
vsculom est hoc loquendi genos, satia
esset causwletiy pro satis esset magna
eausa leli. quidamdocti ita legendam
T. LUGRBTII CAHI DB HBRIDM KAT. LIB. I. 931
pntant, hoc loco : Taeiwenimleti^m' QiiippettMJJanisiipra^ftedhicpaiilo
nibMB esMt emtM profee^, Lamb. aliter, Cum, &c. Ftb.
Taetui aati» eeeei etmta kthi] Non Quorum'] Ita omnes libri fere
tenere alibi reperiai tale Latinita- Lambinns : e&rmn. feqoor veterea.
tis eiemplom ; ftensas est: Vel lefis- Gi/,
simns tactos satisforet, qnia nihil ftin- Eoncm] Cnm in libris ▼nlgatis mnl-
damenti in re concreta esset. Fab. tisqne Mss. legitor ^uortim, e dno-
SaHt emt catm] Tale Latinitatis bus Mss. qoibus adderem B. eorum
ezemplnm y\x alibi reperies, ideo- reposnit Lambinus. Qtiorttm Na. C.
qne qnidam ezistimant legendnm, Gifkn. Par. alii tnentnr. Penes Lec-
Taetu» enim lethi enmibue eseet eauea torem sit. Codices Florentini dieeol*
frqfeeio, Creech. verequenquam,v\z,eontexium.^Creech.
243 Qtt^ ubi miUa foreni, ^v.] I. 244 Quaque^ Vel levissima, j^ rv-
e. Nam cum corpora prima aeterno x^^ ^^»
corpore unlia essent, qnaelibet vis, et 245 Ai mmc'] Nune, Latiue, et pvf^
qn»vis causa eomm textnram, et Graece, pro autem, Fab.
eoneiliom, et nexns dissolvere posset. 246 DieeimUee . . . tfeemci] Nam ae-
Com in omnibns libris voigatis, et ternitas per se nil valeret, nisi eo ac-
nonnnllis manuscriptis legeretnr quo- cederet qnoque dissimilitudo ; sine
rum, ego a duobos manuscriptls ad- qna nil connecti potest. Nam aetema
monitns, sorttm reposoi. Jam quod in qnidem essent corpora prima, sed non
eodicibns Florentinis leg^tnr diMofom ideo vel per hor» momentum concre-
guenquam, nt referatur ad voecm eon* ta manerent. Fah,
texium, non probo. Namque hnjus 24T Pttin] Interea dom, donec.
loci hsec mibi videtnr esse sententia : Fab,
Si materies non esset fleterna, id est, 248 Obeai'] Bene, obeai, hoc loco ;
si non essent quaedam corpnscula pri- non snpra. Fab,
ma iuHnortalia, atqne ita sollda, nt 259 Diseidio] Per discissionem ac
nnllo ictu perfringi possint: et si dissolutionem. sicaiitemhal>ent quat-
haec aeterna corpora non continerent tnor libri manuscriptl, non diteidio,
res genitas magis ant minos inter se Lamb.
implicatas et connexas, qnaplibet vis, Diecidio] KardKoeris^ sen itwdKva^iff
et qnillbet tactus ac pnlsus eas dissol- est. Fab,
vere atqne interimere posset; nnnc Ad eerpora maieriai] Ad nltimam
aotem quia et corpora prima snnt »• resolutionem, qnae tnm talis est, dom
tema, et res genitse ali» aliis magis ad corpora materhe, &c, qui ter-
snnt inter se connexae, eae tamdin minns nltimns est meditationis physi-
manent incolnmes, donec vis satis po- Cae. Fab»
teus ac valida, pro cnjnsqne rei tex- 251 Poeiremo] Vox est objeetioni
tura, in eas inciderit atqne incnrre- serviens. Dicet aliqois, pereont im-
rit. Per nexua prindpiorum inter $e bres : imo non pereunt ; nam ex iills
dtssimi/ns, signiflcat res genitas inter Isetae fruges, pneri, pnellae, rosae,
ae.connexas minna ant magis impe- liKa, leones, pantherae, omnia. Fab.
dite: qnod panlo ante dixit. Licet 251 PoetremOft^c,] Qnoniam antem
tamen ita legere, Quippe ubi nuHafO" res pleraeque sint, qnae dnm dlsnol-
rent ittemo corpore, quorum, dfc, eadem vnntnr, ita ex ocnlls manibnsqne eva-
sententia, nt hic versns, et qni dein- nescnnti ot prorsns perire videri pos-
ceps seqnltnr, pendeant ab iis qnae snnt; monet his 15. vss. Imbresipsos^
antecednnt. Lamb, qoi in terram decidentes maxime
983
140TJE YARIORUM IN
eyanescDDt, non perire, sed materiam
tnppeditare, unde frnges arboresqae
angentur, et frnctibus onerantur;
istis autem frugibus frnctibnsque bo-
mioes, feraj, aves vescuntur ; ideoqne
minime credendom est ullam imbrinm
particulam penitus interire, dum tot
tantseqne res ex iis reparantur : con-
cludit denique nihil in nihilnm rever-
ti, cum natura aliud ex alio reficit,
nec aliqnid unqnam noynm producit.
qoin ntitur materia alterins rei olim
dissoluts. Creech,
Pater Mther^ Enuius p. 874. * as-
pice hoc Sublime candens, quem
invocant omnes Jovem.' pater est «-
thcr : terra mater. Lamb,
PaUr'\ Versus Virgilii in Oeorg.
huc referendi. ^ther pater, tellus
mater ; a sitn et virtute. Fab,
Pater Mtherl Elegans locos et
decore poetico insignis. Imitatus
Virg. Georg. 2. 820. * Vere tument
terrsB, et genitalia semina poscunt :
Ttim pater omnipotens fcecundis im-
bribus aether Conjugis in gremium
laet» descendit, et omnes Magnns alit
roagno commistus corpore fcetns.'
Ambo iBschylum. is Danaidibus 'Epf
fi^ Se/ybs oifpanhs rpi^rtu x9<^a* *%ws 8^
70(09 Xo/ijSdiyci fAfwv rvxfof "Oiifipos
V iir* c^ourros obpavov T«<rdnf "Ekuo^c
7a(or ^ 8^ rCfCTcroi fiporois MiiKwv tc
$6<rKas Kol fitop Aiiii-fyrpto», Ahf^pw U
6* Spn 4k voriioyTos ydfMv TcXci^s iffri'
tSw V iyi» irapaiTtos. quse ita vertit
Grotius in Excerp. Trag. p. 44. * Pe-
netrare terram pnrusille aether cnpit :
Cupit vicissim terra conjugio frui.
Ab amante coelo defluens terram si-
mnl Foecundat imber: illa mortali
parit Cereale generi germen, et pas-
tuigregum: Maturitatem dat suam
arboribns quoque Mador maritiis :
causa at his cunctis ego.' Imo et Eu-
ripidem: 'Epf m^ 6fifipov 70?, Zrav
|i7pbr ir^i' "Axapiroy alxM^ vorlZos iv-
Scwr ^X^f* 'Ep9 S' ^ «rc/u^^f obpavhs wKri»
po{ffkevos "Ofn^MV irciTcu' c»s ^otoy h4>pO'
Wnjf ftro- •Oroir Bl ffvfifux^frrov ds t"
ahrhv i6o, T/kroiWiy iffuv rdvra, ic&«rpc-
^Hwa^ ifur ^OOtv f^twv f J rc ical
OdUAci 7CK0f. qnod idem vertit Gro-
tius : < Cerne, amat nt imbrem terra,
cnm sterili solum Squallore logeos
poscit humectas opes. Rnrsum amat
et aether ipse, venerisque impetn Fce-
tos madoris ezplet in terram sinufl.
Quae foederata motnis amplexibna,
Qnod ubiqne ▼emm est proferont, ac
nutrtnnt Hinc vita visque seculia
mortalibtts.' Adde et Excerpta ex
eod. poetap.417. Hoe.
In gremiuM mahrff, Sfcl Virg.
hunc locum expressit Georg. 2. S21.
^Tum pater omnipot^ns foeenndis
inibribns spther Conjogis in gremium
laetae descendit, et omnes Magnus alit
magno commistus corpore fcetos.' Ut
et Statios Epith. Stellae et Vioiantill.
Sylv. 2. 185. nbi Venns <ipsnm in
connubia terrae ^thera (cnm pluviis
rarescnnt nubila) solvit.' Preig»
252 MatrU terrai] Terra, Deornm
atqoe hominom mater est ; omninm
Deorum antiquisaima, nt aiunt poe-
tae : de qua leges plura lib. 2. L<rai5.
PriEcipUavit'] Praecipiteis egit, ac
demisit. Lamb,
25S NUid4B} I. e. opimae, pingnes,
uberes. Sic 2. 189. ' £t aursum ni-
tidae crescunt.' Idem eod. lib. vs.
694. ' Tum porro nitidas frnges, ar-
bustaque laeta,' &c. Sic Hor. Sat 2.
5. 12. ' Res nbi magna nitet domino
sene.' Lamb,
Nitidai] Lsetae, uberes^ al^pal, irc-
«■oi^Mrfiu. Fab,
254 Ipsai] Sine cuttn humano ; sed
non sine vi primigenia. Virg. saepe
in Georg. et Lucretius non minua
saepe. Fab^ Curiose nimis, nec for-
san vere. Creech,
255 Hinc] Jnnge cnm pingues, hinc
pingues factae, &c. Fab,
256 PuerisjHorere] Statins Theb. 5.
pag. m. 214. ' Florebat dives alumnls
Terra/ Preig, Puer^ B. Creech.
T. LUCRBTII GARI DH RERUM NAT. LIB. I.
933
257 Frundi/enuqiu] Ita yet. libri.
Gif,
Fnmd^fenuqne nocis] Snpra ▼•.
19. ' Fmndiferasqne domos ayinm.'
Lamb,
Canere undi^e tykMu] Virg. Oeorg.
2. 858. * Avia tnm resoDant avibus
▼irgnlta canoris.' Preig.
257 Canere'] Ancnpinm novitatis
qnod captavit anctor, idem Tnmeb.
ibid. 18. 6. obftervat, cnm, qnod con-
tenti est proprinm, continenti attri-
buitnr. qnomodomranftl. 1088. 'At-
qne ideototom circnmtremere oBthe-
ra signis.' cnm ipsa sint signa, qnse
tremant in cceio. Hor.
- 258 Feeete] Qnidam codex: feta,
Oif.
' Htiic fesM pecudee pingueie per pa-
hula Ueta] Sic cod. Faemi, Scipio-
nis Tettii, et Bertinianns. Vaticanns
antero, Hinefaim pecudesypingueey fye*
Lamb.
Feeea] XLfera vel fatta, non pla-
cet. Falb, et Creeeh,
Pabula Ueta] Pabnla cnm apnd
hnnc scriptorem sstpe hoc epitheto
appellaatnr, tnm apnd Virgil. Dixit
tamen etiara ' pingnia pabnla' Virg.
Oeorg. 1. 86. ' et pabnla terne Pin-
gnin conclpiunt.' Lamb,
Pinguee] Mss. ptngMts, tanquam pro
pingueie^ nisi malis legere ptiigKa;
ut adeo adipe onnstse pecndes fre-
qnenter in molli gramine requiem
captam innnat. Pro feette Ms. feret,
alii feettBf nentram placet. Non est
\ero dissimnlandnm quod reperias in
edit. Bas. a. 1581. pariter ut in iUa
Piiy Hincfeeta pecudet per pinguia jni-
Ma keta, tfc. verum prsefero vnlgatam
lecttonem. Ha»,
250 Depimuni] Ponnnt. sic Horat.
Od. 2. 7. 18. ' Longaqne fessum mi-
litia latns Depone snb lanrn mea/ &c.
Lcanb,
260 Uberibnt numat diaienHt] Sic
Hor. Epod. Od. 2. 46. < DistenUsic-
eet nbera.' Virg. Poiiione 4. 21.
' IpssB lacte domum referent distenta
capellas Ubera.' idem Melibceo 7. 8.
'Tbyrsis oveis, Corydon distentas
lacte capellas.' Lamb,
261 AHibaa] Stc et vet. libri, et
Scanms. Vulgaii : Artubut. Oif.
Artubua] Al. artibuty qood idem
est. tamen malim artubut, nnde ar-
tntns, a, nm, bonos et solidos artns
habens,&c. Fah,
Lasctva] Lndibunda {enjouiie:)mk-
de ' lasciva capella/ Virg. < lascivl
pueri/ Hor. (sine omni obscenitate)
et apnd Varr. de R. R. 1. 14. ubi de
sepimento natnrali loqnitnr, 'prse-
terenntis lascivi non metnet facem
ardentem.' Pacnvins de piscibus:
' piscinm lasciviam, Intnerentor, nec
tuendi satias capere possiet?' apnd
Ciceronem de Divinat. et lib. 8. de
Oratore. Sallnst. in Jogurth. ' Qnod
is (dies) festns celebratnsqne per
omnem Africam, Indum et lasciviam
niagis, qnam formidtnero, ostentabat.'
Iternra Varro de R. R. c. 8« ' qnod
caprse lascivse, et qnae dispergnnt se.'
Vides qnid sit. Fab.
262 Lajcte mero] Pnro lacte. subin-
tellige satiata distentaque. Merum
dicitnr proprie vinum pnrnm sive
pnritium per exochen. quin omnia
non fncata nec adnlterina dicnntnr
mera, Pins.
Menteit pereulta] Allas percut-
ta, ntraque lectio probabilis est.
Lamb,
Percuata] Ita ratione motos scrip-
81. vid. Indicem. Vnlgati : perculta,
Oif.
Meniet percutta] Sic vs. 12. * Per-
cnssa corda tna vi.' Creeck,
NaveUat] Tenellas: novas. i. jn-
venilesy reeentes. Ovldins primo de
arte amandi : * Utque fngit visos
agna novella Inpos.' Idem. ' £t las-
dnnt teneros prata novella pedes.'
NoveUare est novellas pangere: sic
enira vocantnr vitium propagides :
qniB de novo plantantnr. et neveUare
034 NOTiB VARIORUM IN
ett no^a TitinHi capita hmiii depan- nnisie,' olu ni nrpatnm ene ab anti-
gere. Scribit TraDqoillnft, sravis quis pro aliMt, et non eo ipio «fntfi-
aoctor in prioiigy Cflesarem Domitia» carint etiam eZid eosdem nsnrpasse
num jossisse uti Italia nemo HMwIIa- pro nlmd, 8ed qoid opns est admo-
rely b. e. vineta reficeret et renovaret nitione Orammaticorumy cnm et Ca«
deptctis novellts vitibus: qnem non tnllns in coma Berenices nsnrparit
ob eliam caussam carpit ApoUonios : «(ts , pro aitas, «t snpra ostendlmna,
taoqiiam vetnisset eonncbos fieri: et alid pro oiMf sic enim Ule ad
et terram fecerit eunncham. Novd- ManUnm vs. 140. * Nec tantom niTeo
ktmn a noveUis vitibus dicitnr locus gavisa est nUa colnmbo Compary sen
propaginibus vitiligineis novis con- qmd aUd dicitnr improbins.' Sic
situB : et ita debes intelligere apnd antem lego apnd Cati^nm. et iten
Panlnm jurisconsultum quamvis ibi Ansonios in epigramm. non longe •
perperam noveUaeimn scribatnr. PimM* princip. * Sic enim iUe : ' Saaslsti
AleuieiM aovcUcu] H. e. qood Gr»- Venns alma dnos htff4pms ntamarem :
ci poete dicunt, kwaxiks ^pirat, Lege Odit me ntraqne: alid da modo
quae ad illnm versum scripsimns 8. silinm/ Postremo Uqoido jnrare
756. ' SciUcet in tenero teneras- possnmi sic scriptom esse in dnobns
cere oorpore meotem non fuglent.' Ubris mannscript* Bertin. et Mem-
Lamb, mlano. Lmmb.
Meniet nooettcf] Versns plane ad« AU^ I. e. almiy dicebant eXk pro
mirabiUs, seu physico sen etJilco olinj. adi Moret ad CatoUnniy nt
homini ; hwaJ^ ^P^i^t fuiKaitiaf Scc. et Scaligemm. Item Mannt. ad Sa-
Fab. Inst. Fab.
264 Qmde alid] I. e. qnoniam aUnd AUd] AUod. iilis pro ^lim ¥0.
ex alio natnra reficity et reparat. sic teres osnrpamnt. Qlfimins dnlritat,
antem loqnebantnr veteres olis et an iiltd pro AUad dicitnr; hanc
aUd, pro oliaf et oliad. CatnU. de vero contnmeliam nen patitnr Lam-
coma Berenices verso 38. * Anne binnSy indignatur, fnrit, Catnllnm et
bonnm oblita es facinns, qno reglnm Ansoninm in partes ▼ocaty at fras-
adepta es Coojoginm: qno noii>for- tra : Jarat deoiqne se ^Nd in dnobns
tins ausit alls i* AU$ pro Mu dixemnt Mss. legisse. Et hac lectione Irna-
antiqui, inquit Prisc. llb. 12. et SosU tor. Creeeh»
pater Ub. 8. Veteres non tantnm iilid] Ita constanter omnes Mss.
altas dixernnt, sed etiam elis. nt Sai- et impressi melioresy qnomodo ex
lost. ' Alis alibi stantes, omnes ta« snis codicilms jam defendit Ger.
men adversis valneribnsconcldemnt.' Job. Voss. de Arte Gram. c. 89. sed
Iterum Locret. infra 408. ' Sic aUd forsan in scansione ita nsn Tenit,
ex aiio per te tute Ipse videre Tali» verum non male aUad scriberetnr
bns in rebns poteris.' Idem Ibidem : nbiqne. Hav.
1108. ' Namqne alid ex aUo clares- 865 NiH morie a^jviam aliend] Sic
cet.' et B. 988. * Slc alid ex aUo Arist. lib. 1. tc^ yer^ema luii fBopSa :
namquam desistet orirl.' et 6. 1804. 'H raSbe fOofAy KaAov y6<wif leai ii
' Sic alid ex alio peperit discordia rsuSc y^enSf KaAiw f9opd' sic mlgo
tristis.' Quod antem qnidam Thraso dklmns, * Ortns nnins, alterins est
ait veteres dixisse alie pro oltas, de interitns : et onios interitns, prtns
alid noUam fieri mentionem : quld est alterios.' Idem Itb. I. Tmr tunrh
Istia asinis facias? quasi vero non t^ ^uAj cap. 8. Atqoe faoc ele-
satis slly grammaticos veteres admo- ganter exprimit Lncretius : nnlla rea
T. LUCRBTII CARI DB RERUM NAT. LIB. I.
885
nftscitar nUi nnorte alieiui adjnta:
'inorle aUeDa/i.e.alteria8rei interitu.
cM^atai aiitem ezcndendam cnravi,
tiim (|iiiain uno manancripto exem-
plari Imjns vocis poatrema syllaba
deraersaerat in litnra, tnm qnod «
adjuia legeremni), significarety ipaam
natnram mori posse, et mors aliena
opponeretnr morti natnrae: ottcntiin
enim eomm est, qnn ad aliqnid re-
feruntnr. Qom sententia eiset ab*
surda: oportet enim mortem alie-
nam opponi morti sen origini potins
ejus rei qam fppputur. Lamb.
265 A^td] Ita vet. libri quidam
recte. Lamb. cMi^vtafli, etiam recle.
8ed nibil mnto. Gt/.
A4^uitan] A^iuia B. Na. Gif. Par.
Nec minores snnt de bac, quam
do tUa altcra lectioiie lites^ qnas
totins lUiqnis negUgat, qaam com*
ponat. CreedL
260 Nune agesis^ iiuomam doeui nihU
p, e, D, n. neque Uem genitaad nikUum
revoean] ,In vet. codice quodam : age
ree quaniam d noii potte o*. 1>. n. M9««
tee genUae ad nikii revoeari. £t qui-
dam veteres : i/uamio. Oif.
- ATtMc age, res quoniam'] Libri Faer*
ni et Tettii babeDt, iVtmc ageeief
fmmdo doeui mil poeee ereari De nikUoy
neque Uem geniia ad nikiium rev. uh\,
Nuno age^ ree quomam doeui non p. er,
qnos nnnc secotns snm. Nnnc inci-
pit ostendere, esse atomos, i. e. cor-
pora pvlaa et individiia : ne(ioe ea
idcirco minns essO) quod ocnUs non
cemBHtor : idqoe prelyat mnltis aliis
similib. coUeclis» qnsB nifailemlnns
corpora sant, etiam si adspecta non
sentiantor. Anctores atomomm snnt
Leadppns et Democritns, nt tradunt
Plntarcii. Diogenes Laertios, M.
Tnll. Plntarchos, wepi rw iptene, reis
fiXoa6^. *Emiuoupos 6 KeoH\4ovs 'AA|-
Nubf, KWrhAnifuUperoif^iKooo^aa^ lfi|
r^ ^X^r rSt0 JSiimto ir^/taTa KSiy^ Bem-
pqr^) M«>X« ueeev, ii,y4rpntu, dl8to,
iup9affra, Ac, i. e. ' £picaras Neoelis
fiUas AtheniensiSiDemocritnm in pbi-
iosophia secutnsy prineipia rernm
dizit esse corpora qusBdamy qosB ra-
tione cernuntur, inabisy sen vacni
ezpertia, non generata, seleroa,nam-
quam interitora.' Diog. Laiirtias in
Demoe. Aoicct oirT^ rdl^f kpx^ c&a*
rwr SAat MftouSf koI lae^p* rk 8^ AXKa
wdrra rMPo/iioBaif Koi ho^eo$af iew^poot
re ehai adofkwSj Kcd yeiftirpohe^ «rai ^o^
ro6s. i. e. ' Videntnr hsec Democri-
to: principia reram esse atomos et
ioane : reliqna aotem omoia lege et
opinione valere : tum miindos esse
infinitosy ortos, et intentnros.' M.
Toil. lib. i. de Finib. «Principio
(inqnam) Epicnrns in physicis totus
est alienns : Democrito adjicit per-
pauca mntans, sed ita, nt ea, qnss
corrigere vult, niibi qnidem depra-
▼are videatnr. lUe atomos qnas ap'
pellat, id est, corpora indi vidna, prop*
ter soliditatem censet in iofinito
inani, in quo oec suromnm, nec infi*>
mnm, nec medium, nec ultimnmynec
extremum sit, ita ferri, nt concnr-
sionibiis ioter se coharescant.' Idem
in Lucullo : ' Cnr enim (inquies) cum
ex illis individnis, nnde omnia gigni
Democritns affirmat,' &c. Idem ite-
rum lib« 1. de Finib. ' Alieoa dicit
in physicis, nec ea ipsa, quas tibi
probarentor, sed si qna in his corri-
gere volnit, deteriora fecit.' Has
atomos multis locis idem M. Tnll.
exagitat, nt Ub. 1« de N. Deor. < Ab-
uteris ad omnia atomorum regno, et
liccntia : hinc, qnodcnnqne in solnm
venit, nt dicitnr, effingis, atqne effi-
cis. qusB primnm nnllie sont. Nihil
enim est minimum. deinde nulinm
est inane. nihil n. est, quod vacet
corpore. Corporibiis autem omnis
ohsidetnr locus. Ita nuUnm ioane,
imllam esse individnam potest.'lbid.
*Ista enim fiagitia Democrtti^ sive
etiam ante Leacippi, esse oorpuscola
qosedam laevia, aUa aspera, rotnnda
alia partim angolata, corvata qu«-
936
NOTiB VARIORUM IN
danr, et qnwi adunca : ex his effec-
tum esge cslum atqne terras, Dulla
oogente natara, sed concorsu qno>
dam fortnito.' Idem lib. 2. de N.
Deor. ' Hic ego non mirer eueqaem-
quam, qai tibi persoadeat, corpora
quadam solida, afque individna, soa
▼i et gravitate ferri, mandnmqne
effici oroatiMimom, et palcherrimnm,
ez eornm corporum concnnione for.
tuita i Hoc qni ezUtimat ficri potu*
ifse, non intelligo, cur non idem
putet, si innumerabiies unioi et vi-
ginti formsB litterarom vel aures,
▼el qnaleslibet aliqno conjicianlnr,
poase ex his in terram excnssis an-
nales Ennli, at deinceps legi possint,
effici : qood nescio an ne in nno qui-
dem versn possit tantnm valere for*
tnna.' Ibidem pancis post versibus :
' Qnod si mnndnm efficere potest
concursns atomornm : cur porticnm,
car templum, cur domum, car urbem
non potest, qnse sont minus operosa,
et molto quidem faciliora ? Certe ita
temere de mundo effutiunt, ot roihi
quidem numqnam hunc admirabilem
cceli ornatom, qui locus est proxi-
rauSySuspexissevideantor/ SicOcfa-
vins apnd Amobinm lib. 8. < Qao
magis mibi videntur qnl hnnc mnndi
totius omatom non divina ratione
perfectum volont, sed fruslis qoibas-
dam temere cohaerentibos oongloba-
tum, roentem, sensum, oculos deni-
qoe ipsos non habere.' Lamb»
NuMC ugi] Jam vero ne frostra dis-
potaret, dom Memmius saus omni-
bos qoflB proposoerat argnroentit dif-
fidat, quoniam principia illa aeterna,
seminaque rerum per se atque se-
parata in sensnm non cadant, sed
prse soi exilitate omoem vitum, etiam
acutissimum loogissime fagiant; varia
congerit exempla rerum corporea-
ram,,quas nemo neget existere, licet
videri non possint. Primo venti vss.
S9. ciuns vim qoicanque perspezerit,
ut toilit mare, ut impellit naves, &c.
iiinm corporenm esse, lioet partieolse
ejos oculis ceroi non possoot, fatebi-
tur; idque libentins, si cognoscat
ventnm eodem piane modo ferri, et
spqnali impetn tmpellere,; ac rapida
et imbribos aocta flumina, quae cor-
porea esse sensns ipsi apertissime de-
monstrant. Cruek.
Agen»] SiB, si vis. facsis, dicsb,
venisis, et alia id geans. In piarali
dicebant snltis, i. e. si vultis Cete-
rara in ai. melios legitnr, Nme, ^gt^
re» f Koaaom. Fab.
268 Ceeptee di/ldere^ Diffidas. V.
Moret. ad Catall. M.
260 Nepuumt oefdU] Qaam Epicnri
doctrinam tazans in minotlasiBaaa
staturae homine ridet epigramroata-
rios Lociilios Anthoi. 1. 2. *E^ Mitam
*Kwiico»pes ZXev rhf Kiaiww iPyymfxer,
E&w rwro &Mcifir, "AXKtfM^ Acir^oror.
El 8i r^' ^ AiiS^arroSf Kypw^ im itt
AM^fbnrov, rov «ai Twr Mfjmif woo^ ri
\ewroT4pov, *Hritphf(k\}C fypw^ovif*
offrdpoi i^ twiftmp h^, *Ek ro&nv 9'
oMuy^A^uttpoyri^s ierSponn, Qoodsatis
feiiciter ita vertit Opsopaeas: 'Ez
atomis Epicnrns ait consistere mnn-
dnm, Alcime : qnippe qailuis nil mi-
nos esse pntat. Si tunc vizisset
Diophantns, is ex Diophanto Scri-
beret: hic atomis nam minor esse
solet. Ez atomis ant si vel caetera
concta probasaet, Sed tameirez illo
diceret eaae atomoa.' Hao.
270 Tuie] Hnnc locom testem pro-
docit Prisc. lib. 12. Lafli6.
272 Vi» iwiita] Vis incitata. male
quidam snpponnnt vta imeiia» nam
com haec lectio recta sit, et veteram
codicam aoctoritate confirmata, tum
a XiUcretio saepe alibi est osarpata :
at 5. lOOS. ' Moita videmns enim
ccBlestibus incita flammis Folgere.'
et 6. 427. ' Fit qnoqoe, ut interdnm
validi vis incita venti Perscindat nu«
iiero.' Sed non dissimoiabo, scrip-
tom esse in cod. Faemi, et item in
Tettii, Verberat incita pertue: in Ber«
T. LUGRBTII GA.RI DB RBRUM NAT. LIB. I. 987
tin. eortui, ad qaemlocvm emendator At Porta et eo seiasa leglt, P&rtn, rh
quidam adscripserat eorpma, ego par- fterx^h rmit 9,h>Jatibi¥ tt^s, Nec error
fM, ot iD re obscara, et scriptnra est librarii sed compilatoris, qiii ita in
cornipta, non damno. Jjmb, ▼eterlbus legit ac sic disposuit perUi^
IneUa\ Miror faiise qai legi vo- pertai, perta ^ wi\ii. Cam venti mari
loerint, ijuUa : certe hinc Virgilias incabuere, faclant, at in arato, per»
•nmpsit qaod in xii. legas, 402. * api« eaa Urasque, Hoc est ergo qnod dicit
cem tamen incita summum Hasta Lacretias: Venti vU verberat ineita
tnlit:' et paolo post, 5S4. ' Crebro porcos, Ingentee^e ntit navee: Fiae-
superongaiapalsalncitayoecdomlni tnnm solcos vis venti verberat, et
memorum, procolcat equorum/ Eos naves sabvertit.' Sed ingeniosissi-
locos afferre poterat Gifanios. Fab, nmm hanc conjectnram suam qnasi
JneUa'] IneUata, Ista voce ssppe somninm narrat, nec plnres fortasse
Locretios otitnr, et Virgilins. Alii faciendnm et fatetnr et prsBTidit.
intUaf male. Creedi, Vnlgata scriptora quid ferat incom-
Pertne'] Ant tta legendam, aut modi, noo video. Preig, Qaoniam
aliod latet. Nam veteres omnes ha- tamen Mss. mnlti hic yariant et eoer-
bent : pertuM, MaroUos : poiUom. at* tue seo eartns habent, posset hic legi,
qoe ito volgatl. G{f, Prineipie venti vie verberat incHa eo*
Poninm] Mss. qoidam eortne: inde ortt, ^v. atqae ita yersos 277. snom
perdis plorimi Mss. ot et B. eamqoe pmUu» retinere, qno pacto ibi omnes
▼ocem Pareus, Oif. aliiquc acriter habent Mss. majori distinctione po-
defendnnt : at vero qnis dnbitet sita post fremUuy ut ibi descriptio
Pontum scribere qni versum 279. le- venti desinat : ita : Ua perfwrU aeri
gerit ? Salmasioslegit PoTMs. Porea Cumfremitu; emvitqueminaeimurmMre
enim T^ ^ol^ rfiy injyuh'«y dicltor ab pontue, Eligat Lector qnod velil,
auctore veterom Olossarom, transla- mihi magis adhoo Fabri lectio placet*
tione facta ab agri»: inter doos Ha»,
enim sulcos elata terra dieitur Porea, 273 RuUY^pTTfuiAs accipiendum
VarrodeR.R.lib.l.etro^MfFiwov. est; ot infra v. 29B. < Qnamllbet in
Creeek, partem trodont rcs ante, rountqoe.'
Pontum] Qoom volgati et pleriqoe Slc Virg. Oeorg. 1. 106. * comnlosqoe
libri qoos Lamblnns vidit haberent roit male plngnis aren».' Idem 2.
portue, Salmasins Epistola 48. Joh. 809. ' et ruit atram Ad csslom picea
Frid. Oronovlo inscripta, Potms le- crassos caligine nobem.' Lamb,
gendom censuity improbans, quod Differt] Dividit vel sdndit. Virg.
Oronovins snggesseraty oofTwo. Eam- Oeorg. 8. 197. ez Locretio tamen.
qne conjectnram snam narrat his ver- * Scythiseqne hyemes atque arida di^
bis: ^ In charactere Longobardico fert nubila.' Ter. in Adelph. 8. 4. 40.
quem vocant, quo pinrimi olim libri * Miseram me : differor doloribos.'
descripti foere, V et A plane coh- Virg. 8. 642. * Haod prooal iade
fonduntnr. Portae igitur scriptum cita Metium in diversa qoadrigm
potarim, non Porlns, et id pro Foroao . Distoleront.' Plaut. in Aulnl. S. 2. 82.
Cave nares cormges. Id verbum ' Nisi reddere mihi vasa jobes pi-
videtnr ct anctor vetemm Olossa- pnlo te differam ante sedis.' Piue,
ram ita legisse, Porto rh /uora|6 r&r NubUa differt] I. e. dissipat, et dis-
KOftdfrmif, Non dublom qaidem qoin jicit. sicinfra vs. 1087. 'Etcalidos
pro Poroa, qno id qood inter doos simol a medio differrier igneis.' et 2.
soicos eminet significatory posoerit. 674. * Scintiliasquo' agere, et Ut«
938 NOTJS VARIORUM IN
differre fafiliam.' Virg. Qeorg. 8. 197. * Nec mliior EnryaU c«det : iacen-
* Scytliiflpqoe lilenes, atqne arida sni et ipae Perfurit.' Priiu oriter
dlffert Nubllt.' Hor. Od. 10. Epod. 6. lUi caediA amor ; deio, molta corpora
' Fractofqae remos differat.' Idem dant ietbo, perfarit. Hsv.
ibid. Od. 5. 99. * Poat insepolta 877 &rmt9ii« miiMci micmittre] Virg.
membra different iapi.' Lamb. /En. 1. 59. * Illi iodigBaDteg magao
274 /iii€riiHm rqnde pmwTtM iwr^ cnm marmnre moDtis Circnm claat-
6iiie]Virg.Oeorg.l.S18. 'OmniaTe» trafremont.' Idem ibid. 188. Mn-
torum concurrere prmlia ▼idi : Qnm terea magno misceri mnrmnre cc-
gravidam late tegetera ab radicibna loro.' £ein^.
imii Sublime expnlsam ernerent : ita Coorhu] Atonioa videri non potic
tnrbine nigro Ferret hiem» cnlmnm* nt probet Locretini, ait «iie qvm*
<|ue levem, itipulaiqne Tolanteti.' dam corpora mnltia partibni graiidi-
Lamb, ora et iyiBKi^>npa qnam atomi sinty
275 SUruU] SavU Marall. Ctif, qnse ipta tamen iob ocidomm aen-
ilfoNiiifgiie iicpfvmii] I. e. montinm inm miBime cadant: qoo in genere
cacnmina. Virg. Oeorg. 4. 460. * At ▼entoa ette icrilHt : * Ne qna forte
cboms mqaalii Dryadnm damore in« tamen cmptei diffidere dictii« Qnod
premoi Implemnt monteii.' iSiiri- nequeunt oculii rernm primordia
fngi» /labria antemy i. e. ventii iilraa cemi, Accipe praeterea qn» corpora
frangentiboiy i. e. acribui et validii. tute neoeiie eit Gonfiteare etie In
Itamb, mboi, nec potie videri. Principio
McmteM n^eme»] Tk 6itpa rm hpSi». venti vii veri»ent indu pODtnm, In-
Fab, genteiqae rait navei, et anbila dif-
276 Syko^rugU zexat flohn»] M(^i|- fert: Interdum rapido percurreni
«rtf. Exauditur enim in hiice voci' turbine caropoiy Arboribna magoii
bni ipte ionui venii tam vebementii. itemity monteiqne inpremoi Silvi-
Sic 2. 618. ' Tympana tenta tonaot.' fragti vexat flabrii; ita perfnrit acri
Preig, Cnm fremitn, taivitqne aiiDaci mnr*
Vexat] Conturbat. Feoniref agitare, mure ponttti.' Priraum omnium le*
contiirbare, priedpltare iignificat, a gendum videri poiiit (sed roinai aic
viy qnaii violeatare. aactor OeUius. cobaeret com iuperloribui. Preig,)
uode vim magnam faojui verbi Maro prefierea^ non praUrta; aed hoc per-
calleni iic infit Ed. 6. 70. < Dulichiai pauxiliulnm qolddam eat prmnt qnod
vexasse rates.' F/afrrii, flatibui. nn* jam dicam : graviiiimnm enlm in
de flabella muicaria dicta : qnam dic- ilUi versibtn mendum eite ii dixero,
tioneni modo priilia iDtfnta, modo iddicam qnod rea ett: iUi perfmtU
correpta reperio. Syleifragi»^ iylvai agri Cwmfremika, ttmipt» mmati meir»
frangentlbni et arborei per iylvaa «wv peiifiii. Qnlppe contra seninm
convellentilnii : a iylva et frangenda faclat, qui orationem ad hnnc modnm
detorta vox. Qnemadmodum < navi- iormaverit : ' VentUifONTUM ver«
fragiunScynaceom'MaroiEn.8. 55S. berat, navea disjicity tmbila differif
dictitat. Pt««. interdnm campos arboriboi iterait,
Ita perfurit aeri e. /.] NotaDdnm aMmteiqueiupremosflabrisinis vex-
hic rh peffuritf cui eaorin» sen coriai at, iTA fvdit pontvs.' Vel poer
opponitor: dicit enim ventuoi taU vi faciie viderit, redeondum fniiie ad
eiie praeditnm, ubi post collectam ventvx ipsumy non aatem ad poii-
rabiem edito io initio mnrmnre aeie tvm; eit enlm bene et naviter ri«ii*
effnderit. Imitatur Virg. ^n. 9. S42. cula, planeqne ibavhX/yarro» oratio«
T. LUCRETII CARI DB RBRUM NAT. LIB. L 939
Qnainobreiii legendnnif Uu perfitrU iM$, Ex igooratione antem hnjns
«m CumfremUUf uenUpu uUmui «nir- vooit factam item est, nt loens qai-
mmre eortue» Qnod jam probabOy ubi daro in 8. et altns in 4. qnem, cnm
9ic loqni solitnm esse Lncretinm o§- eo ventum fnerit^ indicabirons, non-
teadero* Ad hnnc igitor modum in dnm ab allo Interprete explicari po-
boc ipso libro dixit,^ flammai flore co« toerit. Qnemadmodnm vero non vi-
orto/ Sic vs. 890. 2. S06. * in orane demnt qnid esset emiue^ ita qnoqne
Unde coorta qneat noTa vii irrnm- qnid esset eepim hand nane animad-
pere.' Item 552. ' Sed qnasi nan- vertere potnemnt. Inde adeo nata
fragiif magnis mnltisqae coortis/ B. illa est kwepia itai Ji^x(^**9 ^^^ *^^
8S8. * Ex infinito qnte possint forte aperietnr loco, qnss Interpretei in-
coorta.' 6. 577. ' Ventufl ubi atqne vasit. Existimabant enim eeplue esse
animft snbito vls naxima qacdam eemjduef qnain reliaudsane leviter
Ant extrinsecst aat ipsa ab tellnre lapsi sunt. Fub.
coorta.' Itemm eodem in Hbro vs* Pemhui] CoertuM^ vel Gortas ; nt op«
950. ' Et tempestates terra omloqne time Faber, qni istam vocem e ver-
coortfl».' Maiti alii loct ex indicibns sa 977« ejectam sno restituit loco.
Lncretianis peti poternnt, ni satis P«N<tt«enim tox nll^U est, et solo
sint qni modo ailati fnere. Ceteram Fayo digna, qni ad versnm S70. h»e
sen eeirtu» legas, seu epsrtas, perinde monet. ^ ltu\ Particnla Compara-
plane est ; cnm soleat Lacretias ge- tionis. Comparat qnippe Tenti va*
minas vocates^ ubi continatt sont, in lidi fremitnm mnrmnri marls fnren*
eandem syllabam conclndere. Ita tis.' Acumen hominis. CfMdk.
lib. 5. 048. ^ coopernisse' est qninque Pentue"] Merito sane vocem hanc
syllabaram tantum^ qnn vox tamen ^ienam hic sedem occupasse censet
sexsyllabis constare debnerat: ' at- Faber, proqne ea snbstitnit eorht»,
qne oppida cooperoisse.' Ita in 0. 409« Nisi forte magis arrideat, qnod nobis
' cooperiant ' quatnor tantom sylla^ admodum jnvenibns jam in mentem
baram fecit : ' Cooperiant maria.' Ali- Tenisse memini, nempe : eaeii^e mi-
bi etiam ' cooluernnt ' tetrasyllabnm noct mnrmnre C4»nis. prseprimifl enim
fecit. Nnnc ad t^ certu» veniendnm. creher hic ventofl proeeUie andit. Virg.
Certnm eflt in Cod. Ms. Bertinii, qno Oeorg. 8. 860. ' Semper hyems,
nsns olim est Dionys. Lambinns, enm semper spirantes frigora Canri.' £t
versom, Prtadpto venti vie verberut ta- Lncanus, qni hftnc locnm ante ocn-
eita peutum [vel portue^ sic scriptom los habnlsse videtnr, adeoqne con*
esse, Prineipio venii vie verberat ineUa jectnrse nostne luud leve momentnm
eortu»; sedcnmeani vocem non in- accediti Phars. 5. 672. 'simnrmnra
telUgerent Interpretes, ex certue fe* Ponti Consnlimns, Cori verrent ma^
ctre portue; qnod hodieqne in mnltis re.' Juv. Sat. 10. 180. 'In Corum
editionibns apparetj qna in re bis atqne Enrnm solitns ssvure flagellis/
peccarunt; nam in eo versu portue et Clandian. in Rnf. 2. 222. ' Qnan-
esse non potest; ut nec t^ eortuB: tom non madidis eiisa tonitrua Coris.'
dein, nti videtnr, iUam vocem nihiU Preig,
esse existimarant, qusB tamen et La* Coertu»'] Argnte veram lectionem
tinissima, et huic descriptiooi maxi- corliis, sen eoortuey ex Ms. Bertin.
me apta est, si modo in snam sedem^ firmavit Faber. Veram tiioc hic
ntiame factnm est, redncta foerity ventu» sobinteUigi debet; dixitenim
iegendo scilicet, Uaper/urU aeri Cum in iniiio vU venti, Possis alias emen-
fremitu^ »mvUqui mhmei murmure cor» dare corue, qoi ventns est vehemeos
940 NOTiB VARIORUM IN
et ftcer, Virg. iEn. 6. IM. * hybeml est dabiam, qain oliin fuerit scrip-
coodaiit nbi Sydera Cori/ et Lacan. tam vexanti: (qaod et Pias vidit:)
2. 617. ' si non violentos insala Coros tarbo enim vexans est vehens omnia
Exciperit saxis/ sed satis apte venti secnm, trahensy propellens. claris-
ingeniamdescribitLacretinfyqoiyan* rime Qellins 2. 6. 'Vexasse grave
teqnam incitatus vehementem pro- verbnm est, factaroqne ab eo vide-
fert spiritam, in ipso orta minaci tnr, qaod est vehere : in qao inest
fremit marmare. Verbam vero oo- jam vis qnedam alieni arbitrii. Nop
ortns, coorta, coortam, quod hio, ut enim sni potens est, qni vehitnr.
malta talia apud auctorem, crasin Vexare antem, quod ex eo inclinatom
patitar, saepissime (vide Indicem) est, vi atque motu procnldnbio vas-
usurpatum a Caro invenies. Atqne tiore est : nam qui fertnr et rapta-
ita qnamviso1im|uvenis de Coro co- tnr, atqne hnc atque illac distrahi-
gitaremi nanc malo Fabro adhaererey tnr, is vexari proprie dicitnr.' Nec
coortus enim opponitor r^ peffurit, aliter accipe haec Virgilii ex £c). 6.
Hav. 76. * Dnlichias vexasse rates.' Qnod
278 Ciirpwa mvm] I« e. qott oemi si placet>. vetus lectio, vexantuij eo-
ocnlis non possont : qnae sub adspec- - dem modo est explicanda : ventisnnt
tnm non cadnnt: iuiptna, inf. eod. corpora Cfleca, qnse vexantia nabila
lib. vs. 779. ' Naturam clandestinam cceli, &e. Quomodo et vs. 276. snpe-
caecamque adhibere.' Virg. Georg. rins ventns ipse ' vexat Sylvifragis
4. 2S7. * et spicola caeca relinquunt/ flabris montes/ &c. sed praestat re-
Idem JEn. 1. 640. ' nimbosus Orioo ferre ad turbinem. Est denique id
Id vada caeca tulit.' Lamb, ipsnm quod ita explicat vs. 293.
Caca'] Qoae oculis non snbjaceant, ' trudunt res ante, ruuntque Impett-
Virg. et Lucret. centies. Fab, bns crebris : interdum vertice torto
Caea'] Quae oculis cerai non pos- Corripiont, rapidoque rotanti turbine
sunt : sic eodem 5. 779. * Natn- portant.' ita enim ibi ex omninm op-
ram clandestinam caecamque adhi- timornm Mss. consensu restitnimus,
bere.' ' Nimbosns Orion In vada et plarimis in locis gandet ita Lu-
caeca tulit.' Virg. JEn. l. 693. CreeeK cretius geminare adjectiva et multi-
280 Verrunf] Virgil. Georg. 8. plicare. Hav.
201. ' Ille volat simul arva foga, si- Rapiant'] Valde rapiunt et con-
mul aequora verrens.' Sic Arnobius tnrbant : juxta qnam formulam Plan-
lib. 8. sub persona Octavii, < Nec tus in Amphitrnone protnlit illud,
roirare, si Deum non vides. Vento ' raptant pro moechis.' Hac ra-
et flatibus omnia impellnntur, vi- tione sensns est: venti rapidissimi
brantnr, agltantur: et snb oculos non minore ferontnr impetn qnam
tamen non venit ventns et flatus.' flnvins ex roagni montis vertice se
Lamh, Confer inf. v. 267. 889. 1226. proripiens : qiii inter eundnm montes
6. 624. Preig, et montanas arbores secnm rapidis-
Verruni] Vertunt G. Verrwd au- "me trahit : ut apud poetam Georg.
tem amat Virgilins Lucretianae Eie- l^* 8^6. Eridanus < Cum stabnlis ar-
gantise perpetuns Imitator. * Ma- menta trahens/ Pia$,
ria, ae terras, ccelnniqne profondnm 282 MoUu aquat] MolUef id est,
Qnippe ferant rapidi secnm, verrant- qvae aliis corporibus cedit. Sic Virg.
qne per anras.' ^n. 1.63. Creeeh. ^neid. 9. in extr. 817. ^ac molli-
Vexantia] Ita qnidem omnes Mss. bns extnlit nndis.' Iternm Lucr. 2.
et editi qni nnnc restant, sed vix 876. * qua mollibni undis Litoris in-
T. LUCRBTII CARI DB RBSUM NAT. LIB. I.
941
cnrvi bibnlani pavit cqnor areDam/
Non celabo aotem lectorem» me in
nonnnllis libr. mannscriptis scriptnm
reperisse, Ac am moU, aq. Lamb.
MoUis aqva naiura'] Id est Ofiia,
jam supra. et < natura serpcntis' Sal-
lust. serpentes ipsi. Fab»
284 Magmu dicursus aqvaS] Illus-
tris tralatio. Nam decurrere est de
snperiore loco cnrrere. Virgil. iEn.
2. 41. ' Laocoon ardens summa de-
cnrrit ab arce.' Idem £n. 4. 15S.
* £cce fersB saxi dejectae vertice
caprte Decnrrere jngis.' Idem in
Dapbnide Ecl. 6. 84. * Saxosas inter
decurrnnt flnmina valleis.' sic Ho-
ratins dixit, * Fluminis ritu delaben-
tis in mare Etruscnm.' Od. 29. lib.
S. Cum hoc loco magis congmit
Virgilianus ille JEn, 12. 621. * Ant
nbi decnrsu rapido de montibns altis
Dant sonitum. spumosi amnes, et in
apqnora cnrrunt.' Lamb.
286 Nec uaUdi possim<] Confer
bsc Lacretiaua cum illis Virgilianis
Oeorg. 1. 322. ' Saepe etiam immen-
snm cselo venit agmen aqnarnm, £t
fnedam glomerant tempestatem im*
bribus atris ColiectsB ex alto nnbes :
mit arduus aetber, £t phtvia ingenti
sata laeta, bonmque labores Dilnit/
&c. Idem iEn. 2. 304. ' In segetem
veluti cnm flamma furentibus An-
stris Incidity aut raptdus montano
flnmine torrens Sternit agros, sternit
sata IsBta, bouroque labores.' Sed
vtdetur Lucret. Homerum ezprimere
volnisse, nbi Diomedem cnm torrente
comparat /9(/3\. IX. c. 88. Ovrw yhp
A^ir«8(oy xorafA^ irK^fiorrt ioueiis Xci-
/m£^|^, SoV 2«ca ^M»y iitiiaafr^ yo^ipaSf
Sic» i. e. ' properabat enim, seu rae-
bat, per campum fluvio abundanti
similis torrenti, qni celeriter et ra-
« pide floens pontcs disjicere soiet.'
Lamb,
287 Turbidus] . In ora codicis sui
Vossins emendavitfiirgitfi»;qnod non
videtur improbom ; iurbidut enim est
amnis, qui mnltnm limi vehit ; turgi'
dua^ qni nimietate aquae ripas excedit.
Sed amnis hic quasi iratns fingitor.
Uav,
Tkrbidua] Dextre ex turbata voce
turbio fecit turgiduB Is. Vossins. A-
pnd Ovid. tamen Fast. 2. 206. de
Cremera legimns : 'Turbidns byber-
nis ille fluebat aqnis.' nisi et ibi le^
gendum: IVcr^i». Apposite autem
magno imbri turgidum amnem dixit ;
qui tam late cuncta vastare, ac tan-
tam stragem edere tanqnam iratns
constitnit, non aliter qiiam in Sacra
Scriptura £upbrates Regis Assyrii
longe lateqne vicinas regioaes vasta-
tnri Symbolom sostinens depingitnr
apud Jesaiam 8. 7. 8. Aut etiam
Ismenns fluvius contra Hipporoedon*
tem aqnas snas movens apod Stat.
Tbeb» 9. Preig.
288 ilfo/i^aj incKrrMj] Itavet. qni-
dam iibri. rectlus et pressins. In
aliis Veteribus et omnibns Vulgatis :
tiiciirrti vaUdii cum mnbu$ amms : daty
ife. Gif.
MoUbua] Obstaculis, offendicn-
lis, objicibns. Vim certe fluroinis
adversam nnlia moechanematay hoc
est moechanicn moles, tolerare que-
ant: propterea vice proverbii sic
satyricus cecinit, Sat. 4. 80. *• Hic
nunqnam jactavit brachia contraTor-
rentem.' Ovid. Met. 3. 668. ' Sic
ego torrentem, qna nil obstabat,
enntem Lenlns, et modico strepitn
decurrere vidi. At quacnnqne tra-
bes, obstractaqne saxa tenebant,
Spumeus et fervens et ab objice b«-
vior ibat.' Piits.
Incurrene] Incurrii Nard. impe-
rite, et frustra se aliquornm Codi-
cnm anthoritate tuebitur. Creech,
200 Grojidia $axa] Non videntur
intellexisse Interpretes hunc locum ;
loqnitnr eoim de molibns congesto-
rnm saxorom qnae insultui aquarum
opponeliantur, nt hodieque fit in pro-
montoriis maritimornm pagornmyqaae
942 VOTM VARIORUM IN
eiipiU,d€ kd^den vocnntiir. Id anti- Dat sonltn magno atrageniy volvitqti^
qnitiw oppUare dicebant, i. e. pilis vel aab nndis Orandia aaxa, rnit qiia
saxis grandioribns impetnm flami- qnidquid flnctibns olMtat. Sic i^itnr
nis retnndere. Ipse Locret. 6. 725. debent venti qnoqne flamioa ferri.'
' Pioctibns adversis oppilare ostia Sunt bsee plane adroirabilia, fateor ;
contra.' nnde hodieqne appellantor iisqne et Virgilins et ceteri post Ln-
hi loci de kamfen, Hav. cretium poetss satis commode nsi
RmU 9«a quidquid] Virgil. £n. i. snnt: Sed qnid hoc? volvUqMe $ub
87. ' Qoa data porta rnnnt.' qmd' itndts Gnsndia aaxoy rmt qua quidquid
qmd antem idem qnod qmidquef hoc fluetihus ohatat» Sane istnd qua nibil
loco, ut ssepe alitM. de qno dtcetnr a esse alind possit, nisi qua pouief per
nobis aUa^ Lamb, quem iocum^ ant ta quwUum, i^* 9iray,
Ruii qua quidquid'] Quidquam, Gif. quatemu^ &c. nnde tamen qnando erit
sed RuMiU quay saxa via. semper nt sensnsaliqnissatisaptnsemergat?
legendoro pntavit Faber. Nec impro- nam rh qua jnngi neqnit citm voce
banda esset ista conjectura si Codi- eaxd. Prseterea qnod ainnt hoc loco
ces confirmarent, et non foret panlo qmidquid positom esse pro qaidquey id
frigidior: non solicitanda est igitar vero est qnod haud facile probari
iilA altera lectio, qnam vetns Lati- posse scimna. neqne vero, si proba-
um probaret. RuUque forsan admitti tnm fnerit, res tamen in tnto foerit.
potest, et probe respondebit Ruunt* Legendnm itaqne semper existimavi,
que 6. 298. Ab istinsmodi etiam bia- Grandia •tijni, nrifjif qua quidqtdd
tibiis non abhorrent veteres poetae. ^««lifrits a6sta< : sensu tam plano qoam
Creech, Ingeniose Faber. nnmf qua necessario : Fluvius eaxa to/rtf, qua
sc. saxa. Quod veram quidem, cnm eaxa ruunt (i. e. ererfan^ euelluntf
alia, tum docet historia domus Alva- ermmt) quidquid flaetUms ohetat, Esse
radi apiid Benaonem Novi Orbis 1. antem activae significatlonis rhruere
17. referente Camerario Sobs. I. 86. si probandom erit, non longe abenn-
' Accidit antem panlo post nt imber,' dnm. Seqnitnr enim, * Quamlibet in
&c. p. S98. Melins tamen Codd. partem res tnidunt ante ruuntqne.'
Mss. Itastmpliciter explica^ rtnYi. ItaalitH, 'tanrt cornibusrnonteqnos
e. sternit quidqnid obstat floctibns, ad terram,' et * mare mit arenam,' et
qua obstat, i. e. quo roaxiine obstat ' ventus it rnnaves.' Ita, ^ceteros
loco. quidquam £d. Bas. non ita rec- agerem, rnerem, prostemerem,' Te-
te. Hav, rcnt. et alia apud alios sexcenta. Fab,
291 Venti] Illnstris vero venti com- 292 Cum proeuhuere'] Cnm flatns
paratio cnm fluvio est : Ita, inqnit, snos aerios ad terram pomint : et
flnunt venti, quemadmodtim et flu- aeris relicta regione terram petont :
vios ferri videmns : • Nec ratione et arbores sylvaticas infestant In
flunnt alia, stragemque propagant, hanc significantiam Maro JEn, 5. 481.
Qnam ctim moUis aqnae fertur natnra ' Procumbit humi bos.' Hiiic dic-
repente Flnmine abundanti, qood tioni jnnge vocem ante: qns est in
largis imbribns auget Montibns ex seqoenti versu : ciim venti ante pro-
alds magnns decnrsns aqnai, Fragmi- cnbuere, trahnnt postea res secum
na conjiciens silvarnm, arbiistaque impetn vasto. Pti». Verum ego vo-
tota. Nec validi possnnt pontes ve- cera ante aliter explico, et conjnngo
nientis aqnai Vim subitam tolerare, cum rfs, atqireita^resante' sunt res
ita magno tnrbidns imbri Mollbus anteriores, qnas oppositas sibi pro-
incnrrens validis cnni viribus amnis volvnnt. Hav, Forte valido cum flU'
T. LUCRBTIl CARl DB RBRUM NAT. LIB. I. 943
miiu : truuponoBt enini plarimi Msi. natur» corporeae snnt, neqae tamen
Preig, 8iib ocolos cadant. nii igitnr mirttm
29^ Trudunt resanie, ruuntqtte'] Virg. si prima corpora, quie tantae teonita-
Mn, 4. 581. ' Idem omnes simnt ar- tis snnt, videre ncqnimnii. Fab,
dor habet; rapiontqoe, ronntqne.' Tum porro^ ^i^.] Qutfi Gif. Ite-
et 0. 516. * Immanem Teacri moiem rnm docet vss. 7. possc esse in rernm
voivantqiie rnontqae.' Lamb* natora principia quaedam corporea,
295 Hofid^ue rottmii tarMnf] Ita qoamvissnb oculos noocadunt; cnm'
vet. libri. qoidam vero : rapidoqiue, calorem,odores,sono8yfrlgu8qnee88e
Lamb. rotaniia^ contra libros vett. omnes fatentnr, qnae tamen nemo nn-
G^. qnam ocoiis osurpavit. Ista ▼ero om-
Rapidoq[ue rUmU%a\ Alii Rapidi- nia corporea esse qois dobitet, dom
que rotaniiu: Rapidique roUnUi Gif. impellont sensoSy ideoqoe tangnntP
e vet. Codic. perinde est. Mallem vero Qoodconqoe aotem vel tangit, vel
rotantiaf ot vs. 880. '.Sobito vexantia tangitnr^idestcorpos. CorposOnece
turbine raptant.' Creeeh, definitnr, t^ ^jttsroy, ^ ntCvxoF, ffipd
Roianti turbine'] Snnt qoi legant, iaru qoam definitionem signiBcare
rotantia* perinde est. Fab. Non est volens Locretios, ita tcripsit : ' Tan-
perinde apod Loeretiom, qui (ot gere enim et tangi nisi corpns nolla
dizimos ad versom 280.) amat gemt- potest res.' A. Gell. 5. 15. Creech,
nare et conjongere adjectiva plnra, SOl Tuimur] Cemimns. Festos:
nti fecit qnoqoe vs. 208. 259. Har. Toor, video; tneor, d^endo. €ed Jam
207 Morilnui] Ita fere libri vet. in promiscoe altero pro altero otontor.
Tct. qoibosdam motibu», et ita volg. Lamb,
Gif. Tuimur'] Intnemnr. Pdf.
Moribu»] Pleriqoe libri typis ex- 902 t7ftfr/i«reoc«ti9]Cernere:qoem-
cosi habent moribue: et item mano- admodom usorpare sermone dicimns
script. dooy Memmianiis et Bertinia- pro commemorarc, et referre. Idem
mis : alii autem tres mannscripti ha- Locret. 4. 972. ' Com jam destlterint
bant faetis, ac moribus: quae scriptura ea sensibus nsnrpare.' Lamb. Ita et
81 placebit, tralatio erit ab hominibos Stattos 1. Achill. 8. pag. edit. Croc.
ad ventos. Laa^, 617. * illam ocolts iteromqoe itenim-
Moribus] Ita legendom, non mo- qoe resomit.' Preig.
abus. Id uterqne loterpres proba- 808 Qua iamen omn, corp.] De odo-
re poterat aoctoritate Virgilii ; est ribos et vocibos dispotatnros cst lib.
eoim in Georg. 1. 51. ^ Ventos et va- 4. Lamb.
riom cceli prasdiscere morem Cora 805 Tangere enim et iangi] Hoc
sit.^ Fab. unom est ex princlpiis et senteniiis
Moribus] Ita plnrimi vet. codd. ratis ac fixis Epicori : qoidqoid tan-
qoidam aotem Mss. et impressi moti- gere et tangi potest, id corpus est.
bus, Virgilius Georg. 1. 51. * Ventos Itaqne Locreiios 2. 815. non solum
et varium Coeli pratdicere morem vocem, verom etiam animi vireis con-
Cnra sit.' Creech. tendeos, hoc idem asseverat, his ver-
297 Jlfort^i»] Eleganter de ventis^ bi8,*Tacto8enim,tacta8,(pro Divum
proprie aotem in smulatione, onde nnmina sancta) Corpocia est sensos.'
et apnd Jovenalem 8. 21. ' Dmsos et 3. 166. < Qoorom nil fleri sine tac-
moribos esto.' Preig. to posse videmos: Nec tactom porro
298 Aperto corpore qui sunt] Qoi 8ine corpore.' Neqoe vero qoisqoani
ftob ocolos cadoot. Fab. philosopbostactnm sensiim essemaxi-
299 Tum porro] Sentimos odorem, nie corporis proprlom negat. Aristot.
calorcm, frigos et sonom ; quae omnia lib. 4. pvo^, oKpoda; Jt&fiu otomai ttpai
944
NOT^ VARIORUM IN
9W awri^, u e. ' Putant omoes fere
pbilotopbi corpos esse qnidquid Ungi
potest/ CoDtra idem Epicnrns t^
Kcr^ appellat interdum ^fbwwknn^y
i. e. ' natnram tactns expertem/ sive
natnram intactilem. Profert hnnc
▼ersnm Tertnlliauns lib. 4. adv. Mar-
cion. * Jam vero quod tactnm maxime
animalis esse proprinm pleriqne item
philosopbi dicnnt, hoe non est bnjns
loci.' LaMh.
Ei tawgi] Citat buoc versnm Ter-
tnllianns non tantnm adversns Mar-
cionem 4. 8. sed et in lib. de Ani-
ma c. 6. item Gellius 5. 15. qni pos-
tremns legit aut iangi» Hav.
306 Demquej ^.] Alio vss. 6. ntitnr
ezemplo: Aqnaest corpns^ at iUam
in particnlas, nimis minntas aspici,
aliqnando dividi experimur. Pannl
enim ant lintea jnxta littus expansa
hnmescnnt, a solis calore autem ite-
rnm siccantnr, at istas aqn» particn-
las Pannis insidenteSy vel ab iis rece-
dentes nemo nnqnam vidit. Creech,
Fbtctifrago] Nonins : Jluctivago,
malo. Gtf, Sic habent qnatnor libri
mannscripti, et impressi, utrique Ve-
netiy et Vicetini, et Parisienses, et
Florentini, et Lngdnn. Nonins Mar-
cellns tamen in voce Bereteo, bunc
versum testem prodncens, legit>2ifcit-
oogo, si locus mendo vacat. Lamb, Id
proprie Graeci vocant icvfurr«7Vi i« e.
alyuiKov dwaytiy^if. Fab, Recte, nt
notat Tumeb. Adv. 6. 14. qnia littora
fluctum sibi illisum frangnnt, ut apud
Horat. Od. l. II. 5. *QuaB nunc pumi-
cibns oppositis debiiitat raare.' iuer^
quoque Grscis a frangendo dicitur
littus. HaiC ille. Hav, Elegans lit-
toris Epitheton, aemnlum Homerico
illi maris I. 1. 34. va(A 0ufa voKv^la'
fioio Oakdcaris, Preig,
Flucltfrago lUtorel Fluctos fran-
gente, qni in suam doritiem incur-
rnnt. Franguntur enim fluctus qui
ad littus ipsnm accedunt. Littus,
auctore in Topicis Marco Tullio, vo-
catur ideo quod circa ipsum fluctus
allidont. In Marcelli codicejiKdtnage
littore scriptnm est : quod si probas,
vagato et innndato a flnctibns inter-
pretare. Pius,
SutpeiueB'] In altnm appensc et
affixae in snbiime. Qnidam codlces
habent euspanete: qnod signiflcat aper-
tae, expUcate, a verbo faado. Pins.
307 Uveeeunl'] Homescnat : uvi-
dnm. i. e. madidnm bnmorem contra-
bnnt. Uvidns, snccnlentns et qui ni-
minm habet humorisy appcUatnr. Ma-
ro in Bncolieo Indicro 10. 20. * Uvi-
dns hyberna venit de glande Menal-
cas.' Differentia anctore Servio est
•
inter nvidum et hnmidnm. Uvidns
dicitur qni succnm intns habet, non
extra : et nominis indinamentnm est
ab nva : qnse qnicqoid hnmoris habet,
intns habet. Humidum per contra-
rinm, snccum extrinsecns habens.
Signate significanterqne locntns est
poeta, vestes uvescere dicens : qn«
intra se hnmorem omnem habent. Sic
Plautus, pueUarum ejectamm vestas
faciens humentes esse, sic propemo-
dnm cecioit in fabnla, cni titnlns est
Rudens, 1. 4. 31. ' Siccine bic cnm
uvida veste grassabimnr ?' Ibidem
quoqne 1. 5. C. ' Unde vos ire cnm
uvida veste dicamP' Horatins Od. 1.
5. 13. ' Me tabula sacer votiva pa-
ries iudicat uvida Suspendisse po-
tenti Vestimenta roaris Deo.' Acron.
nvida, madida. madidns extrinsecus :
uvidus intrinsecus. Pihs. I. e. ho-
mescnnt : ex qno verbo fit nvidus.
Horat. Od. 1. 5. vs. 13. 'uvidaSns-
pendisse potenti Vestimenta maris
Deo.' Virgil. in Gallo 10. 80. ' Uvi-
dns biberna venit de glande Menal-
cas.' Itenim Horat. Od. 4. 6. vs. 89.
* dicimus integro Sicci manc die, di-
cimns uvidi, Cum Sal oceano subest.'
Varro 4. de L. L. ' Uvidnm est, quod
homidum, et ideo nbi id non est, suc-
cus abest.' Lamb, De bumido et nvi-
do disputantem ad bunc locnm videre
est Frauciscum Lniftinnm Parerg. 2.
26. Uav,
T. LUCRBTII CARI OB RBRUM NAT. LIB. I. 945
£«Bdmdup9aam in $tlU Mr.] Si« ha* < Unde sereiias YentoA agat nubes/
bent libri mMuscripti : qttibuicam I.e. Siccaa. Idem allo in loco Oeorg.
conwntinnt impressi Veneti recen* 3* 107. * Atqoe artda differt Nobila/
tiores, Vicetini, et Lugdoneases : at Creech. Vide OlphantDn. Sed et Tor*
ParisieAseSy et Aldini antiqoif et Flo* neb. Adv. 6. 14. et 25. 1. Hw,
rentini, Ectdem cemdmUi in—U$erea' S4^ Penedgrit'] .In Vestibus in li-
MN^. 4tiipca««autem,idestexplicatie, tore suspensis, sed dispansis, atqoe
extentae, a verbo diqNiMfe. Sed quid eaplicatis inbseserit. JLoai^. Penetra-
si dicamus, legendom esse dup^MBce^ rit, sea inhseserit, imboerit. F<ii6.
seu ditpemef Nam A. Gellios 15. 16. M9 Fygerii aeim] Neqoe quo pacto
notat, veteres dixisse pasnint pro pon- humor /Mgerit «sIm, i. e. propere ab»
mmy a Yerbo jMmilo, nt pasfts moiiites, ierit ob calorem, sea per calorem so«
et possts eslif» Itaqae Plaotnm in mi- iis. Sic aotem reposoimns, aociori*>
lite Olorioso motata a Tocali in e, per tate libromm mannscriptorom fretL
▼erbi compositi morem, dtyessis diz- nam yalgati habent «sliis. Lamb.
isse pro dii^Misns, L e. dispansis. Om* JEetu] Sio ▼etua codex. noo etetue,
nino sic hos doos versos legendos po* Oif.
to, Deniqite ftuctifnigo diipenMa (sive 912 ATiittis] MMUm^t Marull. Gif.
ditpettai) i» lUtore veeUe^ UveaaaU ; JUuUit eoUe redemiiib. an.] Expres-
etedem eandmUi ia eoUaereecmU. Lamliu sit vim Grmci nominis ^unrr^s, qnod
/>is/Mms^] Qoidam: oMdeNli. Ita «mtam significat, dictos quasi in seip-
etiam Nonins. Gif, Virg. in 6. ' alise siui rediens, tanquam circnlns qui-
pandaotur ad ventas.' Fa6. Aliqui dam. sic Virg. JEn, 8. 47. ' £z qao
libri candetUu Alii diepeeme ex A. terdeois nrbem redeontibus annis As-
Oellio lib. 16. c. 16. Qoi observat canias clari condet cognominis Al*
pasimit a jMmle, et com prsepoaitioae bam.' Horat. Sat. 2. 2. 89. ' Sive
exjMUiiim, non expoiisam, a veteribus diem festam rediens advexerit an«
dioi ; Piaotnmqne in Mil. Glor. 2. 4. nus.' Lamb*
6. et 7. scribere * Credo ego isthoc Qaia eUam atatfis iaUe redemUibue
exemplo tibi esse enndom acttttom amtu] Mihi maxime placeat, si lega-
eatra portam» Dispessis manibas pa- tor, Qaiii eiiam miaUig oUm redemUibas
tibolom eom habebis.' Eallera Ser- aams. Idque, ot venostins et con-
vios ad vs. 484. lib. 1. JEn, At dispea- cinnios est, ita et elegantiores homi-
me agnoscit Nonios in voce Seremo» nes probatoros satis confido. Error
Lambinas aotem hos duos versas ita natus est ex gemtnatione rov S in
legendos censet, Denique fiaetifrago ma/^^moreiraperitoromlibrariorum.
dupeaem in UUore veeUe UveecmUf ete- Fab. Afattam Marallos. MuUie oHm
dem eaiadeaH ia SoU aereocuiU, Creedi. Faber. Varia vt$> 11. coagerit exem-
Ita disertim Mss. hancqne lectionem pia ; Annalus viz, in digito, Vomer in
enm Oiphanio oontra Oellium et Ser- i^ris attennatur ; Outta lapidem ca-
vkim defendit Vossios de Analogia vat ; Pavimenta atterontar ; ^eas'^
8. 26. Ha», qne etlam statoas crebro tacto detri-
SereacmU] L e. siccantor, ut ioter- tas conspioiaos. Ab his omnibos ita
pretator Non. Marc. ex qno verbo detritis corporee qossdam particol»
' serenttas.' liaai^. BqpcUiwKrm, in ve- recedoot; qui vero istas viderit, oco-
teri onomastico Volcanii. a * sereo,' los habebit lenge acutiores qoam
unde ^serenas.' Origo enim vocis ' Aqoila aat serpens Epidanrias.'
Lathise a Ormca Isp^t seo ^rip6s, Fab, Creech. Hssc lectio si retioeator, ao-
Sicoimtttr ; quod serenitas sicca sit : Ua amd significabunt annos solares.
sic Virgilius docte in Oeorg. 1. 40. Sed non est Improbantft emendaiio
DelpKet Var, Claa, Lucret, S O
946
NOTiS VARIORUM IN
Fftbii et Vossii, •ttai, qu» tuieo oal-
linsMs. anctorltate coiifimuitar. Hm,
Egregie otim Paber. 8ed mera cod-
jectura est. mpUm «mo« Locretias vi-
deri potesty tam dittiocte dictos, op-
poBaisBe oiuniltf , qol Tolvaotor to di-
fHia, et magm$i ainiM, otioso alias, ac
aallios momeoti Epitbeto, dicit iofra
Ters. 1028. sed propriae ac primae ip-
sioB Domioifl ootioDl ioteatuB. Aooas
eoim Doo oisl eircolom qoeodam ad-
eoqoe temporis qaatrmcaoqne perio-
dom certam sigoificaHe ab initio ti-
detor. Prdg.
SI9 Subter] Sigoificat sab, ot oo-
tam est. Jnnge lioc Terbam cam die-
tiooesaperiori, nmttM»: ut poetadi-
cat maltum sobterteoaari dum gesta-
tar io digito. Id kaoc senteotiam
canit OTld. * Ferreos assidno coosa-
mitnr aoDQlas aso. loterit assldoa
Tomer adoocns humo.' PImm, Qoa
parte camem tangit. Lamb»
Habend»] Dam habetor: dam est
lo osn frequenti. Holc astipulatar
Maro iD Oeorg. 9. 315. 'uritqoe
▼ideodo Fcemina.' Item io Bocol. 8.
71. ' Frigidas io pratis caotaodo
rampitiir angnis.' I e. dom Tidetnr:
dnm incantatur. Pti». Dum babetur,
dnm gestatnr in digito. sie illud Virg,
Oeorg. S. 216. * aritque Tideodo Fob-
mina.' Lamb. Dnm fertnr, dnm ge-
ritur; passiTas sigoificatioois. Virg.
Oeorg. S. 464. * alitur Titium, Tivit-
qne tegeodo.' I. e. dum tegitnr. Ita
Lucret.4. 1062. ' ioTeterascitaleodo :'
dom alitur. Fab, Dum gestatur. Pas-
tiTSB significationis ; Virg. Oeorg. S.
465. ' Alitur Titinm, Tivitque tegeo-
do.' I. e. dum tegitar. Laeret. 4. 1062.
< loTeterascit alendo.' 1. e. dnm ali-
tnr. Creeck, Virg. Oeorg. 2. 250.
^Sed picis in morem ad digitos lentls-
cit habeodo.* et 9. 150. < Et qnos ant
pecori roaiint snbmittere habendo,
Ant aris servare sacris.' Preig,
814 StUtieidt caeue] Festns : < Siiri-
cidium, quasi stillicidinmy cum stillsd
coDcretae frlgore €adaot< Stiria eoim
priocipale est, stilla
Qaod aotem ad seoteotiam attioct,
eam lib. 4. nberius tractaTtt io eztr.
Ts. 1280. * Noooe vides, etlam gottas,
io saza cadeoteis, Homoris loogo in
spatio pertuodere saxa?' eaodem aic
Cherilas matos poeta, de qoo Horat.
epist. ad Aagost. vs. 28S. * Oratos
Alezaodro regi magoo foit iUe Che-
rilus, ioenltiB qui Tersibas et male
oatis Rettolit acceptos, regale oo-
misma, Philippos:' hanc Igitnrean-
dem senteotiam sic Cherilus iUe com-
plectitur: II^pcv «mXo&^ ^lr SSoros
Ipteyx^* ^t OTldins, qnem qoidam
Tiri docti altemm Cherilnm esse to-
laot: ^Ontta cavat lapidem ood tI,
sed sspe cadeodo.' Lamb,
SI5 Occvtte] Servios, ot ezplicet
illad Virg. Oeorg.-l. 46. ' et solco at-
tritus spleodescere vomer/ huoc ver-
snm adhibet, quodque videtnr elegao-
tins, legit : oeaiHo decreaeU vemer im
mrvo, HaT.
DeereeeU] Dimiooitar, eTaoescit.
OTidios. ' loterit assidua Tomer od-
oncns hnmo.' Pias.
SIO Straia vtamai] Sirata vwtrwm
sic dictnm, nt ^ snprema mootinm,'
* claasa domornm,' * Taoa remro/ * a*
mara cnramm/ et similia, quae oota-
Timus incomment. Horatiaois. Virg.
JEo. 1. 426. ' Miratnr portas, stmpl-
tumque, et strata Tioram.' Lamb.
817 Portae propter] *Apaimpofii, frop-
ter antem Talet prope, portas porro
nrbium intellige. Lamb. Sopr. ts.
01. ' Hunc propter.' Ad ea qoae boe
loco ootaot Lamb. et Fab. adde Tor-
oeb. Adv. 22. cap. 28. ad illnd Virg.
JEn. 8. 851. ^Scaeaeque amplector U-
minaportse.' Preig,
818 Signa] Qnae collocabaotor in
portis urbinm: qufleqne salntabant et
qni peregre proficiscebaotor et qoi
peregre redibant. Collocabaot et
patroni statuas in figuram et formam
snam conformatas pro Talvis aedium
snarum, nt eas clientes veoerareDtur
et osGularentur, si quando.illi soi co-
T. LUGRBTII CARI DB RERUM NAT. LIB. L 947
piam faeere non possent, nt notat Al-
datas mp^jpTwr jnris, 8. 19. Ltmb,
Signa manug dextroM] Ridicule Pius
io Annot post c. ▼. exponlt de ferra-
nentis ostinm pnlsantibns, effigtem
knmanam Tel ferinam habentibos,
qnod idem et in Notis snis ad Lncre-
tinm incnlcaTit, aliqnid tamen in fine
videns, qnnm ad simnlaclira nnmi-
nnm, portarnm et nrbium prtesidnm,
potios censet referendnm ; qnod et
pneter alios docet Tumeb. Adv. 18.
0. et 29. 1. Legitnr et numua exinUf
qnod Ed. Bas. in raargine etiam ag-
Boscit. qnod significaret eam mannnm
partem qnsB in signis ez vestimentis
prominere videbator. Nam certCy li-
cet pius religionis et bonoris in dex-
tra simulacri mann, tamen prae mul-
titndine salntantnm etiam leva ma-
nus minui necesse tiaboit. Imo et
barbam et mentnm, et quodcnnqne
▼estibns* eminebat, pnehendebant*;
nti singnlari loco docet Cicero 4. in
Verr. cap. 40. de Templo Agrigenti-
no : ' Ibi est ez sere simnlacrom, ip«
sins Herenlis, quo non iacile qnld-
qnam dixerlm me vidisse pnlehrins,
tametsi non tam mnltum in istis rebns
intelligo, qnam mnlta vidi ; nsqoe eo»
jadicesy ut rietum ejns ac mentnm
panllo sit attritins, quod in predbns
et gratnlatiooibns non solnm id ve-
■erari, vemm etiam osculari solent.'
Ha», Legnnt quidam moiius extra»
pToextera»: hoc est marcolus ferreus
ostiarins : qni fignratns in similitndi-
nem manus, et, ut nnnc fit, nsum pul*
tandi foribus prsestat. Extraa pro ex-
tera» dicimns sicuti dextnu pro dex-
tera», Sunt qui referant ad statnas
fbrmatas in similitndinem babitns pa-
cificatoris : qni porrecta mann dex-
tra pacem largiri videbant: snper
qna re Qnintilian. et Papinianns Sylv.
1. 16. < Jnvat ora tneri Mista notis
belli placidamque gerentia pacem.'
Tale etiam ahennm hodie pacificato-
rem agens visitnr in foro Ticinensi:
qnem regem censorem vnlgo dicont,
qnsa appellatio Trajano vel Antonino
qnadraf . Erit Lucretil sensns : qu»
signa abena, hoc est, «rea simnlacra,
ostendnnt manus dextras, qnas por-
rigunt ad pacem indicandam : se sa-
Intantnm^ qni oscnlantinm et con«
jnnctione manns salntem reddentlnm
contactn^ ostendnnt tacite sevo carpi
et attennari : qnoniam sentimns qnod
decreveront ; sed qnando et qna in«
jnria, minime. PtM», Qoas oscnla-
bantur qni ex nrbe exibant, et qui
peregre in nrbem redibant. Lamb,
Intelligit Deornm tntelarinm signa,
qnoram manum dextram qni exirent
ez urbe, et qui ingrederentur, oscn*
lari solebanty idque boni ominis cansa.
neqne tamen nllus^ quod sciam, vete*
ris scriptoris loeus ad id demonstran*
dum afiertor; sed ilares desoribitnr,
nt minime dnbia videri debeat. Cnr
antem dextram potins oscnlarentnr,
quam Isevam, babes Varronem qui do-
ceatin excerptis ex Servio in^£n. 1.
Fab, Extra» in margine apponit Oi*
fanios, forsan pro exerta» ant promi-
nentes: sie apnd Lncretinm lib. 4,
vs. 278. extraria Inx pro exterma^ vel
extrvmea, Versnm seqnentem non
agnoscitB. Creeeh,
Sie S^ eatutantmm taetu] Hnjus
salutandi morls infinita sont apnd La-
tinos seriptores exempla : ex qnibns
licet panca degnstemns. Cic. epist.
ad Bmtnm: ' Hsbc scripsi in ipsa
tnrba matntinsB' salntationis.' Qn.
Frater de pet. consul. ' Deductorum
officinm mijns est, qnam salntato-
ram.' Virg. Oeorg. 3. 462. < Si non
ingentem foribns domus alta snperbis
Mane salutantum totis vomit sedibns
nndam: At secnra qnies, et ne«da
fallere vita.' Mart. 4. 8. * Prima sa-
lutanteis atqoe altera distinet horoy
Exercet rancos tertia cansidieos.'
Lom^.
320 Sunt detrita] Sic conjectnra
dnctns scripsi. In libris fere : eintf
Oif.
- Cum thU dfitr.'] Slc habent omnes
948 NOTiE VARIORUM IN
libri, et vetertt et recentiores. Non* t26 Confaite] QoeouulaMMloBi dici-
Dollt taoMD €M nmi diMta legi yo* mur ^euhnim meiem cantemiere^ com
loot. Lamb, qoippiam deHxis ocults et acerrimo
- Sifd] £x omnibat librit ita tcripttt obtotn atpieimot, ita cjoieoteai, i. e.
liambioat. Skmt ex conjectora Qi* iDteDtam» et acerrime defixam ocolo-
faoias, at et prtKludii pro j/raekmi rom aciem I^tine dicimiia. Siouli
V. 923. Creeck, modo atorpaotar a Latioity eoatca-
DeirUa] Similiter Phiiottratot io dere oervot, vocem, fideit, teo cbor-
Heroicit: irvprrp^ff (ita emeodat dat, pro wlcotfciv. Idem Locr. iofra
Rntgert. Var. Lect. c. 6.) M oM 6 lib. 4. 808. * £t qoia teooia tiiottOisi
XP^y Mol i^ A/«a{ ii?<Mi^wT4s Tff, mtl te cooteodit, acote Ceroere noo po-
ei e(ppayf6ftmi ria c^te ^ifiiKdx'^* ^^* ^*^ animot.' ibidem paocit poat
^ov «ISffuf. Heo. vertibot, vt. 807. * cootendere te,
S9a Invida prMjkuk] Sic habeot atqae parare.' Vide typra, ad illom
codicet tcriptl, Vatie. Bertia. et ty- locinn, va. 68. * mortaleit tendere
pic excttti, Vicetiniy Paritientet, Ve« contra Ett ocolot aatot.' Lemtm
aeti aotiqoioret. alii mioot recte, Qoaotnmvtt intenta. Fab,
preBdMdii, teatentia oatem hiijnt loci 120 JEv macieque teoctcoat] Hane
ett : natora iovidit, atqoe ademit vi« locom Locretiot ex Pacavii Peribmo
dendi facoltatem, qott corpotcolo imitatot vtderi potett* * Corpat me-
d^oedant in qooqoe tempore ex illo- om tabe, moerorey errore, marcore
roffi tKneoriun timolacrorom fflanibnt. tenet.' Sed ibi pro ffrrorff legendoin
Xomfr. ett etgrerej qna voce in 0. et alibiy
Ineido] Qoit nobit hanc tni cogni* ntot Locret. Fmb,
tionem invidit. Fab, 827 Nee^ mare fuef iwependeiU] Bic
Praehteii] Qoidam ▼eteret et Volg, habeot tret libri maootcripti, qaiboa*
jfrieebidit. Oif. com cootentioot Tolf ati, Paritlentee,
828 Peetremay ^Mmetmque^ tfcJ] De- ntriqne Veneti, Florentioi, .Vicetloi,
oiqne monet vtt. 7. rebot. paolatim Logdooentes* Pottremo hanc lectie-
cretcentibot appooi quatdam parti* nem agnotcit Pomp. Fettns in roce
calat corporeat, ab iit iterum de- oitcoi. Dictom ett aotem ' impea*
cretcentibat detrabi ; eat vero porti- deot mare/ pro ' impendent mari/
cnlat ocolam, ae qoidem acotitti* teo Mnmare:'etitaTerent. Phorm.
moro, inttteri : et demum condodit 1. 4. 2. * Ita nnnc iraparatom taota
potte ette qattdam priucipia corpo- ta impeodeot maJa/ IJamb,
rom qutt aciem ocolonnn fugiant, Iwipendemt mare] Ita legeodomy pro
Httc omoia breviter Epicurut in impendent raari. Terent. ' tanta te
Epitt. ad Herodotom : v2r rc iJyedee irapendent mala.' Ita Plaotot et Lo-
|d^ cImu irvpl i^iiiovt, (Democritot ciUot.QoamobremerratteFettomar*
maximat potte ette atomot exittima- bitror in BiByCum hitc tcribit : me pro
bat) ety tMimnt yew Sfroftos A^9ii aia" miki dicebant aotiqoi, ut Enniaty com
9ieH* Creeeh, aitlib.2. 'Siqoid me fuerit hamani-
324 Jlfffd«io] Mentnram. Proper* tat, et teneatit.' et Luciliot : ' Noncad
tiot eo verticulo 2. 12. 80. ^ Veroi teredep,utqoteretmeimpeodetaga*
amor noUam novit habere modom/ tar.'Male;oampriatiltudexemplam
Fius, nil probat, com Latiiu omnet non mi*
Moderatim] I. e. modicey et mode- nnt recentioret qoam vetottioret di«
rate, et tentim. iu (inqoit) ret na- cant,<tiqaidillohominefaerit,'*Qaid
toralet cretcont, ut, qoid quotidia mefiaty'&c.qoodInterpretTer.expU-
accedati Gemere nemo pottit. Lamb. gMU Potteriai aatemy nildlo etiam
T. LUCRETII 9ARI DB RERUM NAT. LIB. 1. 949
ftiNpKot; CQU In lioe Lueretii loco ab edeiidi incltaiiiento/ Yescam pa<
legamus, Mata impendeni marg, Pne- paver, ut tentio, Maro Tocitavit ab
tcrea, quod plane ejnsdem modi est, edendi fastidio potiiis quam ab inten-
dicebttDt, ' exltinm instat UIob.' £n tione; quoniam li adhibeatiir cibis»
tibi aactorem locupletem in Pflenulo, illiberale etse consuevit. Pompeiua
4. 3. 96. * Dil immortalet raenm beram ▼etcnm scribit usttrpari pro faatidioio
serratttm Tohinty et hunc disperdi- et edace, et in hoc loco Pompeios
tam lenonem ; tantnm eum instat exU Tescam exponlt pro edace, h. e. ero*
tii.' An ibi dixerit Festna €In» esse dente ac atteDuante acopulos : qnod
in dandi casa ? Mox dixit «mos eaU^ cam Oellio non conTenit. Cam t^
id est, qni arrodit, exedit, &c. V. ve dictionl alicui prisci jangebant,
Qell. qui hunc locum respexit lib. parYom quld significabant: qnod iis
16. cap. 6. Fah, Pro tiii|Miid0ii# docet OTid. in Fast. * Vegrandia
mori. Simillter 'Instare illam' Ye- farra coloni Qus male creverunt»
teres dicebant, ut Plautus in Paemilo, vescaque parra vocant.' unde sedes
* Tantnm eum instat exitlL' CtmA^ Vejoviiy parvi Jovis. Ovid. ' Sic Ve*
Fsace] Incltante veseendi appeten* jovis «dem» £dem non magni sn^
tiam. Tel stne qno vesci non possii- pieor esse Jovia.' Itidem veseuli
mus laute et jncunde. Hinc illud a gracili oorpore dicnntnr. Oves ve«
Pllnlo per tersisslmam annoiiiinatli^* grandts Varro in R. R. pro gracilen*
nem prolatnm : * Humanlor vita degi tis et imbeellttbiis voeavit. ' Vesr
Don potest sine sole et sale.' Servins enm ' corpns in Plinlo 7. maeilentum
exponens illnd Bfaroniannm inOeorg. est. ' Corpore/ Inqait, * vesco esse»
1. 179. * Et vescas salicam frondes :' sed eslmils virlbnsy Tritannm in gbi.
emn debnlsset interpretari nntrimei^ diatorio Indo Samniliam armatam
to accommodas et clbarias, slccas et celebrem.' Snnt qni in Plinio vmo$
teneras exposuit : qnod noo dissonaty scribant, nec insctte prorsns. Corpns
vt perperam Serviomastyx accepit. vescum est pondere carens et adipe :
Sed passas firondes per ea verba sig» scd nervotaB et torosnm : qnale
nttcare volnlt Servlns : quss de vlrl» Ovidlannm fuisse didicimns : qoi sic
ditate deque ariditate participereDt» cecinit in amoribns: * Pondere non
boc est, medtam quandam inter re- nervis corpora nostra carent.' £t
eentes et obsoletas saporls bonltatem alibi. * Longns amor tales tennavit
retinerent* Cam per,teiieras virides corpna In nsns, Aptaqoe snbdocto
Servius iDtelllgere volnerity per sio- ponderemend>radedit.' Nervosamet
cas et teneras simal, qnss neqne es» Dtascalamoratlonemyplasponderishi^
eent recentes et aridae, sed In hyemls bentem et lacertorum quam pingae»
pabttbi reservata»: utethodiefieri dinis,i.e.snperfluitatisoratoriaey ves-
solet. Oelllaiia verfan ex 16w * Ve cnlam Sidonins aic appelUt : < Non
partienla, alcnt qnaBdam alla, tum In- tantam dietlo exossis, tenera, delnm-
tcnsionem signlficarey tnm minutlo- bia^qaantamveacala, toroaa, etquasi
nem. Nam vetus et vehemenSy maacnla placet.' In expositione cn-
mltermn ab aetatis magnitudine com- jus dlctlonis In commentariolo noatro
positum elisumque est, alteram a in ApoUlnarem miram dictu quam
mentis vl aiqne Impetu datur. Ve^ mlhl non satisfaclo. Fitu.
com vero qnod ex ve particnla et SaW] Ab undis maritimis. Virg.
esea copnlatum est, utrinsqne di- pro mari JEn. i. 80. * £t spnmas saHa
versae slgnificatlonis vim capit. Ali- asre mebant.' Piau,
ter enim Lncllius veacum appellat Ve§e6 aaW] * Vesens ' (inqoit Fet-
com edendi fastkHo: allter Lueret. tos) ^ftstldiosns: ve enlm pro pn»
950 NOTJB VARlORtJll IN
•tllo utebantnr. Loeretins ▼escam et tenerM, hic paptyer, qvo TeacK
dizit edacem, cam ait, * Nec mare mnr, explicat Servioa. Pr^,
quc impendPDt veico sale aaxa per- Penm^ Circnmqnaqae attrita, coii>
eaa.'' Hactenus Feitns. Bignificat snmpta: Maro^n.1.80.' Amorqaos
antem ille, vescnm salem, teu sal» a Ube peredit.' Piof. Qaalia descrl-
Lacretlo dictnm, qoia saza peredat, bit etiam Ov. Met. II. 784. ' et e
et minnat, et consnmat. Gell. lib. 10^ tcopa1o,qnem ranca sobederat niiday
^ Vescom, qnod ex ve particala, et Decidit In pontnm.' Hoe.
esca copalatum est,otriasqae diversa 829 Qmd 9«o^] QiMtfitf Glf. Slc
significaUonts vim capit. Aliter enim legendom ex auctoritate trinm libro-
Lacretins vescom salem dixit, ex rum manascriptorom. Sic paolo ante,
edendi intentione, aliter Lacillias 821. 'Sed qoas corpora decedantia
vescom appeilatcom edendifastidio.' tempore qnoqae/ &c. Lamh.
Lamb. Ve^ Particola, sicot qosedam PoMif] PstMf. Gif.
alia, tom intentionem significat, tnm 820 Corperifttri cms] Cseeis, i. e.
minationem. Sic Vescnm, qaod ex i^pdiroit, seo, qasB non cadont snb
ve particnla, et esca copnlatnm est, sensam, et qoas cerni non pecsont.
Qtriafqoe diverssB signifieationis vim Lmk,
capit: aliter enim Vescom salem * Geriit res] Recte, gent, non ge^
dicit Lacretios ex edend| intentione, ntf. vet. codex. et inf..^ 2. IfiOb G(^
aliter Lncllios Vescam appellat com I. e. res administrat, et moderatory
edendi fastidio. A. Gell. 10. 8. Lo- tanqoam hnperatrix. sed fortasse le-
cilii verba laodat Nonios Marcellas. gendom fcnif , i. e. gignit : qood ver-
Feacimi, minotom, ohscarom. Locitios bom Locretioest ositatissimnm» V^
llb.26. ^Qoamfastidiosomacvescom rontamen nibil motandom censeob
com fastidio vivere.' Ubi addit ex Lamh. Non opns est ot hic snnm
VirgiL Georg. 8. * Nec vescas salU genU iocolcet Lambioosy cum sit im»-
cnm frondes.' Item ex Afranto in tatlo lUins Ennianl apod Featom :
SororibtM. * At poer est Vesds im- *Com magoo strepito Volcani ventna
becillns viribiu.' Festos. Fescicf fas- gerit rem.' Eodem hoc verso Ma,
tidiosos, Ve enim pro posillo ote- pro cods habet coais, qoed nen est
bantor. Piin. 7. 20. * Corpore vesco probandom. Hev.
sed eximlis viribos Tritanom.' Ovid. 880 Neciwm/tnwHiUpui) Nonepost-
FaAt. 8. 445. ^ Vegrandia farra co- eaqoam docoit esse corpora prim%
loni, Qoas male creveront, vescaqoe aggreditor ad ostendendom esse in-
parva vocant. Vis ea sl verbi est, ane. Et primom, a moto e loco ad
cnr non ego Vejovis aedem, /Edem locnm, qnem Greeci ^^ nominant»
non Magni sosplcer esse Jovis?' probabit ease inane. Nontamen(iii-
Creech. Ad edacitatem pleriqne re- qoit) omnia constipata et condensata
feront, nt et VirgUii commentator snnt corporibos. Lamb. Snpra pro-
Jonios Pfailargyrios ad Georg. 8. iMtvit esse corpora prima, eaqoe mi-
175. * Sed vide, ne vescas, appeti- raa cojosdam exigoitatisy qose sola
biles dixerit. Locretios certe pro simt rerom principla; nonc probat
edacepo8oit,ot,^veicosalesaxaper- esse Jiume. Cetemm, qood tamen
esa.' ' Sed rectios GroDovios Pater molti exlstimant, inane non est prio«
vescom exponit vietom, molle^ sob- cipiom, uon magis qnam privatio.
tile, gracile, qoale est sal sive salnra Fub. Snpra probaverat corporea
mariSy qnem vide ad Livii 88. 48. qnsedam esse principia, jam aliam
Hav. Virg. Ckorg. 8. 175. ' vescas rem aggredltnr, et vss. 0. docet fai om*
aalicum frondes:' dixit,et Georg.4. ni aliud piaiie esse praeter Corpus,
181. * vescnm papaver;' ibi siccas vix.Inane: Istod aotem inaiie defi«
T. LUORBTII CAEI DE RBRUM NAT. LIB. I. 951
Dit locmii intactnmy «t ▼aeantem:
ipatinm vis. qttod neque taogit, oe-
qoe tangitur, quod neque agere, ne*
que pati potost Sic 9. 818. ' Pla-
gamm quiaBuntexpertiay sicnt inane
est. Qaod manet intactum, neque
abictufnngiturbilum.' Crueh, Qnam
Epicuri doctrinam futilem putat Epi-
grammatarina Automedom lib. i. An«
tbol. tlf ydfiow, Tovr^ M^, m^s Mc
fidfnp^ 8* 'ETkovpor iarow Udv rh itn^ f i^
rc&Ty jcoi rins al fuif6Zts, ' Hec sciena
sapis tatis : nec opne Epicnri inane
inquiraa, quidYe aint atomi quttraa.'
Hao,
SHpaia] Deniata. Lamb.
Ul Nam^ettinr^nuvumelFeT
siana bnjualocrimitatio notabilis est,
in ipao Satyne 1. priacipio, ^ O cnras
bominnm, O quantum est in rebui
inane V Stoicornm boc proprium fu-
iue Yidetur ; sic enim et Seoeca Vir-
gilianam illam equi fortis ac generosi
descriptionem, Oeorg. S. JH. et seqq«
sapienti sno accommodat, Epist. 95.
nt et formicarom discursantium et in
angnsto laborantium imaginem, quam
exbibet poeta JEn. 4. 404. exerciti*
bni erectis vexiUiseuntibns» in Prsef.
ControYersiarnm. Preig.
IS2 Cognosss] Comanme B. et vs.
S34. /s pro De B. CradL
. M6 Qaaproplar kea$ ett imt,'] Cum
corpuset inane interse sintcontrap
ria ; qnidquid autem tangit, et tan-
gitur, sit Gorpus ; seqnitnr, ut inane
sit intactum qniddamy L e. locus in«
taetusy sen locns sine corpore. Inane
anleipy locns non est simpliciter. nam
locnsy locati locns est ergo corpore
Bon Yacat. at inaney.ex Epicnri et
Democriti sententiay ita debet esse
corporis expers, ut ■ corpora prima,
scn priflsordia remm, nibil in se ba-
beant inaniSy aut vacui, hoc estt sint
^lidissima. Itaqne Arist. Ub* 4.
^na» impqde, inane ait esse locnm, in
qno nuUnm est corpns: et eodem
lib. T^ ffo^y i. e. inanoy dicit esse roO
^dyMTos Sidonma, i. e. * corporis spa-
tinm:' etLncret. S. 81S. 'Plagarnm
quia snnt expertia, sicut inane est :
Qnod manet intactnm, neqne ab ictn
fnngitnr bilnm.' fimgUwr antemy i. e.
patitnr. Lamb, Definit qnid stt In-
ane, inqnit, est locus intactus et
▼acans, sine qno nil gignit natura ;
nam absqne meatulis et exignis rov
KtPov porulis sen spatiolis, a quibns
aliena non est natura, haud facile
quid crearetur. Fab,
SS6 Quod st noii «ssei, wMa roi.]
8i non csset inane, non esset motns,
inquit. At motus est : ergo est in-
ane. Hac de re sic Diog. Laert. in
Epic. T^ imhf oSre «-oi^ot otfrc wa$ear
Z&rmm* iJkXk idniauf ti6iw 8»' ^ovrov
vois a^fftaat vap^xn, u e. * Inane ne-
qae facere quicqnam, neque pati po-
test : sed motum duntaxat per se
corporibus prsebet.' et Arist. 1. 4.
♦vff. iap, AiyoMTA 3^ ly, Sn ^ abnipns ^
Karkriwow oha tuf^* aSni B' iar\ ^opk^
Kol oHffyprts. Ob yhp hp Soiccfii c&o» abnfitiSt
c2 /i^ i KB^tr rh ^ip v)^ipos M»vra¥ €hm
Zi^oaBai' cl U 3^airo, aoi ^io h r^ abrf
hkixptr^t a^ Maa t^ ii» Am a^kpM-
To, i. e. * Dicont autem unnm, motio-
nem a loco ad locnm non fore : hsee
antem translatio, et accretio est.
Non enim queat esse motio, inquiunt
illi, nisi sit inane. Nam quod ple-
nnm est, nihil in se recipere po-
test: qnod si recipiat, et duo, et
quselibet in eodem loco corpora si-
mnl esse qneant,' ^c. quod fieri non
potest. Ibidem Aristoteles scribit,
Melissum, cnm probare Tellet, nnl-
▼ersnm esse immobile, boc nti solitnm
esse argnmento. Si nniversnm esset
mobile, ant si moveretnr, esset in-
ane : at oon est inane : ergo univer-
sum est immobile, et quietnm. Ex
qnibns inteliigere licet, neqne motnm
essc sine inani, et,si mptns sit, neces-
sario etiam esse inane. Ratio antem
cnr sine inani motns esse non possit,
hsec est; qood snblato de rebns ina-
ni, qnicqoid est in natura rernm, cor-
pns esset. atqni corporis officinm est
962 NOTiB YARIORUM IH
obstere : ergo rei omom tibl iotcr se expneort poisit qgOModo glfiii qiil<l-
obftareat, et ita ■ihil noTeretnr, iii« qiiem potverit, com ed geoeratioDeo
hil procederet, Biliil progrederetnr, remm motns localis reqoirator. Ideoi
sed omBia qniescerent, cnm eis nnUa fere argnmentnm ez Demoerlto eC
pergredicndiTiapatcretyantfacnltai Lencippo, qnoa Epicnnis seqnitnr,
daretur: cumqne nihil esset, nndo collectom proponit Aristot. 4. Phys.
cedendi principinm oasceretnr. Hanc 0. Oassendns. Creeck.
de inani opinionem videtnr probare 817 Ogkimm ^md torpmig] Sie legi
Virg. in Siieno hls ▼ersibns, sou £ol. malo, cum pmertim pleriqoe libri
6. SS. ' Namqoo canebat, nii mag« sic habeant» qnam eorportm, Lamb.
nnm per inane eoacta Semina terra* Qnod emrperHm] Sic Vet. libri, vt
rnmqne, animspqae, marisqne fnis- et inf. Vnlgati: Mrports. Vid. In-
sent, Et iiqnidi simnl ignis : nt his dieem, littera M. loqnltnr de atorois.
exordia primis Omnia, et ipxe tener Gif, Carpermm Pareos, aliiqne coo*
mnndi concreverit orbis.' Lamb, Pri* tra Codicnm fidem : in seqnenti ver^
mnm qao probatur inane argnmen- sn Abemet pro Ademetf Idem. Creeek,
tnm vss. 14. conthiotnr: qno etiam ExaM] Codez Oottorp. «MlHss.
Epicnms Epist. ad Herodotnm nti- Lngd. Bat. €sf nt, recte: lege Ita-
tur : Elpiifif t Km^y nal xh^^j "^ ^^ • ^'■'■f*^ slifiMai fosd osfpsrti
amif9 p^ ino/tidtofuif, oIk t» cTxc rk rsf , ut Ofl^, oi^e oketmre, ^. Hav.
^pmu tnw Jtr, oUk Sf* ob iKmeh-o, m^ it9 iVscedire] Porro tmderef pro*
dvip ^oWrM mafo^fura, Vt vero vim gredi. Xomfr.
Iuyns argnmenti melins percipias, S41 SkMiwmfne emli] Sic dictom
Lector, coglta nniversnm mnndnm, JMUNmiMsiJyntabHorat^ocntabeili/
si nihil inane intenpersnm haboat, aCsMare/occnltaet remotatempli/
eonlertissimam esse molemy adeo nt I. m. de Bello Cirili : ab hoc eodeni
eorposcnlnmy oo minfannm qnidem, Lncretie, ^vora vlai/ ^sorena csK/
valeat de novo snscipere : quippe sl *abdita terral/ * coovexa cvli,' *pri-
■ihil non plenom est, nnllns locns re- ne viai,' et slmilia : qnomm plnra ex*
stat compleodns; qnare ant corpos empla collegimos io eoosmeatariis
Bon admittetnr, ant io lllo loco collo- Horatianis. Jam snMta» ot iniiunis
cabitiiry inqnoalindjamsitiim est; srqne snnt in nsnt nt imbocUlos et
sicqoe idom locns dno corpon sose InibecUlis, inermos et inermis, hila-
undiqne penetrantia capiet, qood ras et hilarisi d(C« Lmmk, Snhlimnsy
saue per viros notorss fieri posse nos a, nm, qna voce ollm nsnt et Salna-
diieris : depreheades antom hac ra* tlns, ot suMimiSthilaraSy Mlaris, gre*
tiooe, allqoodno corpos ox iis qnas cilns (Terent.) graciliSy sterilns, ste-
intra hanc nolem disposiu sont mo- rllis. Fok
vori e sno loco possit, nt inradat ft49 Qum ei mm emtt mem§^ Nen
locom alterins : sane coffl plennm tam] I. e. qnss non modo motu non
locnm offeiNUty necesse erit ex ille carmnt, si non esset hsaney sed om«
pellat qaod corpos ilium oecupat; irino nata, seu genlta noo esscot.
illnd prorsos qoonam contendat, si vel sic explica : qnm,slnonessetlii<k
omnia quidem pleaa snnt? An ip* ane, non tmitom dico oa ftilsse motn
tom mrsos espellet alind ? Sed par caritnra, sed nnmqnam fnisse- nasei*
radibit diiBcaltas, coBtianabitnrqoe tnra. vel sic : quss si non omet inanoi
in ssvnm, Ideoque nisi inane sit re- genita omolno non essent, BedniB
bns iatermlssom, ita essent omaia sti- motn carerent. qnse omnes ezpliea-
pata, nt non modo nnlla res mnndi tlones eodem recldont. In hoc an^
QOTeri loco jam raleati ^ 9»qne tmgcnere loqooodi prMo oarfranfi
T. LUGRBTII OARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 053
intelligere debeanu, partidpiiiiii fti*' tennn renim particnlM, qa» corpora
oeta aUja? are verban eareretU, qood qasqae pertransirent. Creech,
non est bonia scriptoribas innsita* ft48 Hine tamen eue Uicet'] Ordo
tuni : qaemadoiodam sdlicet et no- est : licet cemas hinc, i. e. ex bii
mbia poni solenty qo8B vira verbi ad> qa« statim sabjnngam, eas res esse
Jnvent. qnod in commentar. Horati* raro cum corpore. lAeei eeriMM^ i. e.
anis observavimns. Tnmebos tamen, licet tibi, et cnlvis non ca&co, cernere.
novitate rei offensns, censet hoc loco Mendose antem habent nonnnlli libri
legendnm prBNoto earereni^ a quo dis* typis excusi Uqiutj reelantantibns
sentio. Leimk, qnatoor codicibos mannscrtptis: qoi-
t44 Nem tam\ Sententia est : Non bascom consentiniit Veneti antiqnio-
modo carerent motn, sed potios nata res, Parisienses, Vicetini. Jsm post
omnino non essent. Fab. ' Terbom Mmas, debet scribi Inter-
PriMla eofereitf] Tnraebns ali- pnnctionis nota. Leamh.
quando legit, Fremiia emtreni: ali- lAeeiJ Sic in veteribos et Lamb.
qnando PrimetmjaeeretU. Frostra; ot recte. Gtf, Non est cor increpent
etGasseadas, qni vs. S46. pro Qtd* LambinosOifaniasqnelectionemnon-
eeeei legit fideeei, Creech. At vero miltoram editoram, qni habent Hqaiet^
in Advenarlis soit: * Lil>enter/ in- Tnrbatum eerte aliqoid innnont Mss.
qnit, ^ contra vetnetatin tabularia le- qni habent lieeret, Absardos certe lo»
gerem: iViMilamsottteffemefttpriMto cosnonerit, sieomEd.Bas.italegas
facerenL Nam carfrtal et prlnato ne- et dlstingnas : Bme teametn eeee Wguet
sclo qnid, qnod Battom potios, qnam for» oim eerpere : eemee In Muds, ac
Laeratinm sapiat, ostendont.' Vid. epekmtie : permamt aqmarmm UqmdM
Tnm. Adr* 10. 19. Pr^. lummr : et uberihae flini nmda tpnHie.
S46Jiraliri«fiiissafl]Namsinemo- Hav.
tn nulla dari nec fingl generatio po- S40 Jn «ttrts, tfet] Hwe snnt excm-
test ; at sine Inani nnllas motos. Pab, pla. iMmk.
S47 Preeteraa, fnomeis, tfc.'] Hoe 8M Ftent] Flmmt, B. Creeeh»
didt: Proponemihiraagenltasqaan^ 861 Dicwpef] Ita ez qoibasdam
tomvis dentas ac solidas; atumen librisflcripsi. 6(f. Alii llbrihabent
exlisqaseJamdicamexUsqaeezenn- Dieeipaif qnod tantnndem valet.
pHa qnm afferam, perspicnom est, ego plerosqoe veteres secutos som.
illas esse raro corporo eonteztas ac Lamh,
pimditas fnaamis^ k e. qoantomvis. B6S Qasdcitestnfoiasas9«ea6]Sic
Lamk. QBaotnm voles solldse, qoanfr- restitoi ex vet. librisqoibnsdam. Ma-
llbet Vifg. i£n. 1. S. qnamvis avido. rall. fsise, ot Tulgati. Veteres qai-
et in 7. Vnrr. de R. R. * Locienos dam : vel eh, male. Vid. Indicem :
homo qaamvls haoMnas et jooosos.' Gemrie amtaiw, Glf. Olim fretus
cap. S. Fdh, Iterom vss. IS. probat aoctoritate trlom libroram mann-
Inane esse, qnoniam ros, qnm maxfane acriptoram, In quibns erat scriptom,
solidm videntar, eorpora qomdam Qood eihue ta tetae meipte «6, i^e, le-
permemat, et permanant. Mc aqoa posoenm. Qmd eHme in teta ««fae
saxom; alinMntnm omnia animaliom vetak rad, imii^ ifc, tn fofa, scllicet
membra ; socens trancos ramosqoe arbosta. Nonc autem tetae retineo,
ari^rnm. Seni parietea et nNBnia,et et sobintelHgo or^s, ot ros signifl-
irigos eamem et nervos osqoe ad eata spectetnr, non vocabolom qnod
Ipsa osea penetrat. Qam tamen non significat. artaifam enim et arberem
omnlno flerent, nlsi essent vacna pro eodem nsnrpat Lncrotlos. Ne
qns»daai spntlola inter •oUdarom Is- qols aotem mteas exercitatos in lec»
954 MOTiB VARIORUM IN
tioDe ▼etenuD, hoc loquendi genas, ci dioerent IPn. CalliB. Hym. in A*
nt inutitatun, damnet: aic Honenii poll. ys. 47. I| Iri «f6w, ftc nb eo
qnodam loco, cmn ita dixisset Odyp. ofqne. m9^, alil>i. Feft.
lS.74.rf^i| U iBvkiuptMm» Kv9^^ 155 ItUer sfytemMnio.] Sic & 061.
•nbjecitT^/A^olfv0rc dec. enmrft^il * Deniqne per dissepta domomm
•it generis frminini. Qood defen- saxea Toces Pervoiitant.' Hacdere
dens Plntarcbns, w^^ihii (inqnit) coi lege 4. Lamb.
w4^s ov9m4i4m A^yvnu. Qnare cnm Clansa dsawnon] Parteis domomm
vocem rff^if p.riore loco posnissety dansas, sic snpra, strata ▼iaram, et
sobjedt articnlnm nentram t^, spec- alibi, rara Tiaram. Idem 4. 016. *£t
tans vocem efosdem siipiificattonis tamen ipsa qnoqoe luec, dnm tranait
r^f . 6ic Lncratins boc loco, cnm clansa domoram, Vox olrtnndltnr/
•npra posnisset m-biuia, ▼ocem nentri &c. Lamk»
generisy snbjecit toUu^ spectans ▼o- S56 Rigidmml Ab effectn. Qme
eem orderes, qnm idem Yaiet. Sic enim frigora condensata et congdnta
Iternm Lncrat 6. 766. * In Syria qno- sant, eafrangantar potins, qnam 6ee-
qne fertnr item locns esse ▼ideriy tantur, qnm praprie rigida dicnntnr
Qnadrapedes qnoqne qno simnl ae a Latinis. Limb.
▼estigia primom Intnlerint, grariter 667 Qnod : ntit tnonia sml] Ita in-
▼is cogat concidere ipsa, Manibns nt terpnnxi x vnlg. Qudd muL Oif.
•Isint divis mactaU rapente.' Nam bic 658 FUri] Alii, Qmi iraU, Fidsrw.
cnmposnissetfvadraqMdetmatato ge- Alii« Faferci. Creech.
nera snbjnngit Jpia^ et warfafa, qoasi 650 ilsmfns cnr tHimf 4«.] Tertinm
▼ocem aaJMalui nsnrpasset. Alii le- qno probatnr inane argnmentnm ▼••
^nnt in Mom asfns a rad» et referant IS. dedncitnr e di^erso reramy qum
ad ▼ocem/oiMS, nt sit ta Mo9 /orfas .* ejnsdrm magnitndinis et fignrss snnty
a qnibns dissentio. X«m6. iir6sres pondera : neqne enim explicari po-
▼is. licetsnpraposnerit Arbutia» Alii test, car e daobns corporibns ejos*
tamea legnnt Tota tuqme vel 06, i^e, dem fignras et magnitndinis altenim
Alii TeU$ ▼iz. foetns. Creeek, £d. plos ponderis baberatf alteram mi-
Bas. tete§, anne nodos? sarmenta nns ; nisi qnod in Ulo pins insit cor-
enim arbornm qn» fractns ferant, poris, cni pondns natarale est; in
qno fractnosiora, eo magis nodosai hoc ▼ero plos inanisy qnod nniinm
et in corpora bomano ▼ei ierino in- omnino habet pondns. : Crsedk.
ternodia ▼ocantnr co^jonctnne arti- . 661 Tanimadem eetiM lomrfismsre]
cnloram. Calpora. Eclog. 1. 26. ' Nam Minui priaram ▼ocis gUaeere proda-
tibi ionga satis pater internodla lar- ci, cum prima ▼erbi ghmere sit bre-
gnsy Proceramqne dedit mater non ▼is > nt apnd Virg. Oeorg. 6. 117.
In^ida corpiu.' Cnm Lamb. tamen < £t gressns glomerare supertMS :' et
facit Tnraeb. Ad^. 19. 15. neqne te- smpe alibi. Tmtandm an^mt nempe
mera solUdtare V. L. ▼olo. sobintd- corporisy keh mMsoi. Im^. Peedere
ligi enim potest portes. Ha^. alii, solictti de qnantitatey incpte:
A radidihis] £iegantins cnm codi- seqne enim licnit Lncretio prodncera,
dbns antiqnis leges, ab radieUme» ac aliis corripero. Creeek.
Pins. Vim iwmnticmrdfnir habet rh 669 Csrporam] Deberant tantvm»
Mfne. Terent. < nsqne exiEthiopia.' dem pendere,cnm omnia corporant-
^Cnm rapeterat nsqne a Corace nesdo pote graria deorsnm ▼ergant* prisoo
quo et Tysia/ &c. Cicero de Orat« more nihil abjicit in hao dietlone ;
lib. l. et ad Attic. 1. £p. 18. ' eos qnooiam m breris ponobatur ab an-
nsque isthine exauditos pnlem.' Orm- tiqnis : et non excMebatnr siaulitn-
T. LUCRETII CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 956
dine quadeni Tocalis, ot hodie fit. tne, Sie habent quattnor libri muiu-
EiminSycitaiitePrisciano, p.Ol. 'In- scrlpti: et Tnlgati, Lngdunenses, et
aignita fere tnm mikia militum octo.' Florentini. Parisienses antem et Vi-
PtMM, Sic Tet. codex nt et supra ; et cetini, cor^omm measf. Lamb.
qnidam impressi. Qif, Sic habent 868 Pedicaf] Legitnr et mdicaf , hoc
qnattnor libri mamwcripti, et omnes est, indicium facit et signnm affert.
typis impressi, prseter Vicetinos, et Indicina pro indicio Apnleio. Vel
nnos Lngdnnenseis, et Venetoa re- Mietd expone prsesnpponit (ot cras«
centiores : in quibns legitnr corponnn. sius loqnar et intelligibilins) ne mer«
qnam scriptnram si recipiemns, di- geretnr tanqnam res consecrata et
oendnm nobis erit hic m non elidi dedicata. Vel dedicai honoris genera
ante Tocalem : qnod non est noYnm,. deputat ant dicendo defert. Csecilins.
pnesertim apnd Enninm, Lncretinm, * Legatl qni missi snnt Teninnt : de-
Horatinm, nt alibi dtcemns. Lamb, dicant mandata.' Qoare Martianns
CoTponm nt .et vs. 86S. et S07. B. libro dialectico dedicatitam proposi-
£t pro ista Yoce pngnat Oifanius rt- tionem Yocat affirmativam : abdicati-
dicnla pliBe ratione; licet enim de vam negativam. Cujns h»c verba
principiis eorpornm ant atomis lo- snnt» ' Nam unlversalem dedicati-
qnatnr Lucretlns, nihil tamcn obstat vam particnlarl abdicative obliqnam
qno minns Cmforis legatnr : nt infra licet nmbaa posse vertier asserebat/
▼s. 423. * Corpns enim per se com- Qoare hic dedieat interpretari potes
mnnis deliqnat esse Sensns.' Creeeh, affirmat. Pncs. Ita veteres et qni-
t6t CofforU eff,^ Simile est, ac si dam vnlgati, nt et inf. vs.428. Vide
dicat, quoniam proprinm est eomm Indicem. Vulgati iMdieat, Lambinna
qnm gravia snnt, deoraom ferri : vel deliqmajtf mendose. Gif, Cnm in qnin*
corpomm primoram. Licet antem qne libris mannscriptis, et ntrisqne
Lncretins de atomls loqoator, qnod Venetis, Parisiensibus, Florent. Vi-
qnidam volnnt, neque admodnm pug- cetinis dedieat scriptnm reperissem :
no, nihil tanen olMtat, quo minns cor- in ceteris autem impressis, tndtcal,
perie legatnr in nnmero singnlari, nt ego deliqaai reposni. deliquare aotem
inira eod. lib. 43S. ' Corpus enim per vetnstnm verbum est, quod valet
ae commnnis deliqnat tue sensus.' aperire et declarare, nt docet Noni*
Lamb. ns. Titinninslib.5. ' quid iatuc est,
jOMnta deammi] In voce dconam, ant quid istic sibi vult senno ? Mater
fit tfvMUjfMVif, sen «m^if^ts, qnem- deliqna.' Accius: 'Qua re alia ex
admodom in seorsom, suevlt, sna« crimine iniroicoram effugere possis,
det, et similibns. Lawtb, deliqua.' Idem Lncret. infr. eod. lib.
WANataraimideyHiMarovKepov: vs. 423. ^Corpus enim per se com-
oatnra ipsins inanis, seo vacni ; inanis munis deliquat esse Sensns.' Idem S.
enim hoc loco patDii casns est: nt 209. *Usecqnoqne resetiamnatnram
tertio ab hinc vcrsn : * Nimlram plns deliqnat ejns.' Ita antem certa est
esse slbl dedarat Inanls.' Lamb, hojns loci restitntio nt, qul eam im-
Csnlra aatem'] Series verbornm, na- probet, sein Utterls parnm videre os-
tnraTavinanismanet(e8t) slne pon* tendat. Neqne antem me movet
dere. Fab» Thrasonis ci^ntdam fiagitiosa impn-
•67 Cerperum weiM] Qnidam codi- dentia et confidentia, qui dedieai re-
oes habent earparia eeee. Pina. Vete* tinet nc tnetur : et deUpuii mendose
Toa et qnidam impreaai corponon rssf , repositum esse pronuntlat. graTis
Tvlg. mesBf, et qnidam eerparie, male. anctor sctlicet. Ut vero intelligat
Ipqnitor de atomia. Gt/. Carparie iUei quantopera contemnam et ^jnsi
956
NOTiB VARIORUM IN
et alioram ejiit BimiHnin nebnloiimii
jndiciam; non ita dico; mihi Tideri,
sic esse legendnmy sed ita, miiU ex-
ploratum et perapectnm tiite. Sic,
inqaam, dico, (ranipantnr indoctl et
malevoli licet) tcio et hic ita kgett*
dnm ette, et in aliit locit, qntt ez-
empli cauta paullo ante potai. JCnmfr.
Atterity probat. de enim affirmat, nt
4emagU apnd Lucil. detmrw^ ^. al.
legnnt, ieliqmiy i. e. liqoido declarat,
Zmffifiipf ian^abm-mi^ ktnlhiKwvruL alil
etiam dtltoaf, nt Plant. in Mil. 4. S.
90. * Ita vero, nt ta ipte me dixitte
delieat.' Fii6. Declarat, ant otten-
dit ; alii Iwduai. Alii Ddiqmi, nt rs.
49S. et lib. t. vt. 209. Alii DOkti.
Sic Plant. in Mil. * Ita Tero nt tn ipte
me dlxitte delicat.' Noniat DtHco.
Ezplana, Indicay dec Sed Deiioti
amat Faber : D» enim affirmat, nt
Demlnry Dtmmgi», valde maglt apnd
Lnciliam in Nonio; Fettnt tamen,
Demagia pro onmit Antiqni dicebant :
fortan leg. atmit. Creech. Scriptnra
htec ett proba et codd. Mtt. confimw-
tnr, atque etiam in margine Ed. Bat.
ett notata. Com acerba lit inter
Lambinom Oifaninmqnehoede verbo
orta estet, vindicavtt Gifanil tenten-
tiam Fraterius, carmine, qnod legitnr
in epittolit ejnt Phtlologtcit, qntt
connectnntnr lib. S. Conject. Yeriti*
miliam. Hav.
MmUo] Junge cnmmiRat. £t de-
dtcofy i. e. declarat vacnnm mnlto
minnt corporum intnt habere qaam
tolidam. PtMg,
Vaem] Al. roaiinR. Oif.
M9 Idf] Nardius et alii non agnos-
cnnt, at retinendnm arbitror. Creeek.
570 AdmitiKm'] Sic loqnitar vs. S8S.
et sexcentis aliis locis. recta eat ergo
Dostra interpunctio, < Est igitnr niml-
mm, id qnod ratione sagaci Qaasrl-
mosy admistum rebns, qnod inane
voeamns.' Gif,
571 lUud tJi hit rehuif ^rc] Qnoniam
vero aliqni, inter qnos Arist. I. 4.
Pbys. vim hojni argnmenti clndere
conantnr dicendo, inaait noo opiit
ette ttt corpore moveantnr ; cnm in
pleao corpora pottnnt tibi invicem
officiote cedere, qoonlam corpos
qnodconqoe movetnr relinqnit tps-
tinm ab alio eorpore, qnod e tno
loco detrndit, oecnpaodnm ; nt aqm
cedit pitcibttt procedere oonantilMM,
locnmqne qaem illi rellqnerant tobit :
nrget Lncretint pitcet in aqua tibi
viammperirey locnmqae pott to re-
Unqnere non potte, niti aqna cedat
locnm; cedere antem locnm aqnam
Don potte, nitl pateat vacnnm tpa-
tinm a pitcibnt relictnm : igitnr ant
admittendam ett inane corporiboa
admlttnm, aat niidl omaino moveri
possit. CreedL
S7S PreMaTerel Oeeopatio, qiin
tolvit argnmnitnm negantium inane.
vid. Cie. 9. Acad. QntMt. GtT. lilod
iptnm esty qnod fnlgo dicnnt, prm-
venire objeetiooett; cnm viddlcet
difficnltnti obviam inMt,^c. Alibi
dixity iflac prtfotrltr, dte. Fali. Prm-
occnpare Ortrcit «pMoraprfr. nee n»»
dieiidi tunt, qni legnat peremrere, nt
£d. Bat. Hoo.
S7S Sj|aawwi(ftrii] PitcllMty at
Mpra 16S. * Sqaammigemm geoat.^
LaHeea'] Undat,aqnaii. Fettnt : * JLo-
tex a laptn proflaent aqna dicitnr. ia-
terdnm tamen et ia viBoboc vocabnlo
ntimnr.' Lamb,
Cedere eqmammlgerie iaHe* ife.] Ad
honc locuro pertinent ea qnat tcribit
Aritt« lib. 4. fuauc, iacpoda, bit verbit :
Afirior M wp^irHH dbrrai ehat t^ nmAr
e$TmSf in ip f MM^vi. revro S* &r dhi,
oUr T^ r^irtr rvh faa» ^imu OMt*
fda S* Mymi, tt Hari iciinynf, «&«• am40.
Bkat fih' olr kwdaris feo^cw», tftSa^ifir*
S Moi Uikuraor fAotfty. 'AAAM9S0#n
yap M4xrrm rh aX^. &AA& H«W
riff aarrk r6iror lur^aoms. Hfiayi^ inn^Urat
AAA^Aoif M^xeraif o^Sci^ 6oros Zmari^
pmos XMpM^ov vapk rk ir4itararkKi9o4»
fuwa' Kairoivro 9ffKor KtA irrtSsrdr #wo>
Xfir 9bw$f itfwp ffal Ir ra«s rwr AypfiK
T. LUORfiTII GARI D£ BBBt/M NAT. LIB. f. 957
Id est, * Motionis aoteai patuit esM
eaaiam inane, nempe ita, nt in qne
rea aliqna movetnr. Hoc autem tale
qniddam fitertt, qnale qnidam locnm
esse dicuDt. Sed non est oecessa-
rinro, si est motos, esse inane. Om*
juno igitnr omnis raotionis cansam
ease inane, nallo modo necessariam
est: qnod qaidem et Melissnm fe*
felJit. Nam continfere potest, nt
corpus, sen plennm et solidnm, va*
rietar, alque (nt ita dicam) altere-
tnr. Sed ne motlonis quldero a loco
ad locum cansa est. Nam contin-
gere potest, nt res sibi inter se ce-
dant, nnllo posito . intervallo separa*
bili prster ea corpora, qnss moven-
tur. Atqoe boc perapicnnm est
10 rerum contlnoamm ▼ertlginibus,
qnemadmodnm et in liqnidomm vor-
ticibns.' Adde Ula M. TaUii ex lib.
3. Acad. Qiiffst. ^Tnne aot inane
qnicqaam pates esae, cnm ita com-
pleta et conferta sint omnia^ nt,qood
movebttnr oorpns, ei alind cedat, et
qna qoieqae cesserit, aiind illlco snb-
aeqnatnr?*&c. Lgmh.
181 Qmo] Qat, Oifan. versns 270.
Inimemor. Crueh*
' Piteet ire nefaiteni] Si inane adlmas
sdlicet. Fmb.
t63 Aut igiiur nuiu priwmdum ut
esrp.] Privandnm est corpora, i. e.
privanda snnt corpora, sen privare
oportet corpora. sic Orseri oTc/nyWw
e^juora. qnod genns loqnendi snpra
nsnrpavit vs. 113. '^ternas qno-
Biam pcenas iu morte timendom :' et
ib. It9. ' Mnlta novis verbis praeser-
•tim cnm sit agendam :' et item alibi.
S84 f7wftftnt<i«iprmwm]Sickabent
tres codices mannscripti : et if a Pa-
risien. et qnidam alii vulgati, dno
item mannscript. imHmn: cum qai-
•bos oongmont ntriqne Veneti, Flo-
rentini, Lngdunenses, Vicetini. duo
alii roannscripti sic, Frimum Mnde tm-
Uum: qnam scriptnram probantqni-
dam docti viri^ aiantqnc tribrachom,
sen trodittam poeitnm esae pro dac-
tylo. Ego snnm coiqne jodlcium 11*
beram relinquo : vernmtamen miiii
magis placet ea, qnam secntns snm,
scriptora. Qiiod si quis magis pro-
babit inHium^ non pngnabo. Nam in
voce tmiiiam, fieri poteat cvtfftiftM
dnarnm syllaharumy t et uim: id eaty
possnnt doss syllabsB in noam colre.
Ifiites aiitem apnd veteres idem valet
qood ingresiusy Introitns, initinm, nt
anpra diztmns» ibi 12, ' tnnmqne Sig-
nificant initoni.' Laia^.
UndB mtliiMi] Ita Teterea qni-
dam. alii veterest Prinmai tmdftai*
iium. Quidam veteres: iatiiMi. et
ita vnlgali : male. vide Indicem. G(f.
Pasaive, tov KumgHi, ita cnidi«mit|
pro e-oiSt^ffrOat, ex Trogo. Sic Cicero,
Plaotiu et meliores. SedVarronia
itt 2. de R. R. loens observandns :
'Sive enim aliqnod slt prindpinm
generandi aniinalinm, nt pntavlt
Thalea.' Neqae aliter illnd VirgiL in
JEn. 7. accipiendam : * pasnnria ade-
git edendi.' Ceterum pro tniiiiim
legit Lambinns imiiugi, qood probnm
esse potest, Ita enim iuitus pro prin-
cipioy nt exitns pro fine snmitnr: aed
locas ille Ovidii qnem attolit ad ver-
snm IS. hujns libri, aliud significat,
nempe i»^,m ii^pofkriaif, Qnod aotem
taiiiam trisyllabon est, nihil freqoen-
tias ejnsmodi syniaesl. Fub.
g85 Poitrtmo duo de conoinn] Sic
habent qaattoor libri manuscripti, et
excnsi omnes pneter Venetos antiq.
in quiboA ita legitor, de wncuno:
qnas scriptiira reperitar etiam , in
Bertiniano. Ego hanc scriptoram
rejicieodam putavi, ut mendoaam.^
sape enim scriptores librarii o pro a,
et contra u pro e scr i beban t . Sen ten-
tia antem hnjns loci htte est : Si dno
ampla corpora Inter se concnrrerint,
et hx illo concursn cito dissilierint,
necesse erit, posteaqnam corpora illa
dissiiierint, totnm illnd ioane, quod
persubitam iliam corporum discea-
sionem fuerat ioter duo corpora effec>
^68 NOTJB VARIORUM IM
tiuDyaSroccQpet. neqaetameiibaer id io Mh. fere omDiliat melaodbM
ita cito C0D6aere poterit, qnamYis ita se etiam lial»ety moltaqDe talia
ab anris circomstantibns vehementer amat Lucretios, nnde et noa etiam
impellatar, nt nno tempore totom elegimoB cam Gifanio. Hoa.
iUnd ioane spatinm coropleator. 986 CUm] Amota, disciosa. Marcel-
Lmb. D€f quod panci observant, lus. ' Citam divisam Yel separatom,
significat poat. Plaut ^ non bonns cst nnde et osdtsK dictom.' Virg. iEn. 8.
somnos de prandio.' in Mostellaria. 643. ' Haud procul inde citse Metinm
9. 8. 8. Virgiiios aatem non aliter in- io dlYersa qaadrigs Dist8leraut.'Ser«
terpretandus : ' Jamqne aderit multo Tius tamen Donatum vellicat, qood
Priami de sanguine Pyrrhus.' itaqae apnd Maronem cUa pro separatm
d€ oswcarsa est post concorsum. Fab, posoerit : qaippe cam in hoc signifi-
Quinto his yss. 7. pagnat argomento, catu eittu prima longa proferant ;
eoqoe satis ▼alido. 8i enim dno cor- qood cam testimoniam non afferat,
pora plaoa et lata concurrant, subi- forte sentiam cam Donato hac Lacre-
toqoe a se invicem dissiliant, inane tlana ' aothoritate doctus : quae miU
fieret ; omnis enim materia ab istis solet esse pro anchora : etiam si aliaa
corporibus ita concurrentibas elide- senserim cum 8ervio. ' Qoo me con-
retur. Ideoqae spatiom quod inter qoe rapit tempestas deferor hospet/
illa dissiiientia patet omnis corporls Citum et herctom in antiqais legibua
esset yacaam : quid enim impleret? scriptnm est pro diYisom : onde apad
aer, an materia sobtilis i At quan- jorisperitos titulos de re herciscun-
tumYii celerem, quantnmvis subtilem da: et Yia herciscnnda in Apaleii
fingas materiam, inane tamen semper Asino. Quod si eita pro cito maria
relinqaesy cnm aer lUe aat materia hic interpretariy non repngno. Sl
aubtilis nno eodemqoe momento to- quistamen velit a8erviost9re,legat:
tnm qnod patet spatium occopare et st cUo disdlimU, ut in nonnallis exem-
implere non possit. Creech. plaribus reperitur.
De amewno] Ez icto et regione S87 Fiat'} Scribunt aliqui ez priscia
concorrente. Scribe de ecnemw ut ezemplaribnsJfoMt: hoc est afflabit :
nomen sit, non participium. Pims. et aerei spiritos motn insinoabitar
Italegendampatoezveteribuslibris. omnis pars illius corporis eztrema:
vide Indicem. Gif. Post concursam ; quod corpus afflabit aer. Ptas. Qai-
sic Plautos, * Non bonus est somnos dam veteres^ynani. qaidam jlaf . male.
de prandio.' Alii, inter qoos Oifa- Gi^.
niusy legont CcneunOf ut et CuUoy Inter eorpora faed /wmtl Libri val-
llb. 4. Ts. 1274. Plorima eoim erant gati omnes, et dno mannscripti ha-
apud Veteres nomina ambigua for- bent quod fiat : anus mannscriptas,
mse. Sed hunc castigat Lambinns, quodfiuU: ez qua scriptnra Mnretus
an jore alii videant. De ctmemu, de legendom putabat fuerat : alius item
coDJanctione, de commissurai alii. msnnscriptusy Jlatf plane mendose*
CreeeK ego olim vulgatam retinebam, dnm
Lata\ Qoantitatem habentia, et certior et verior aliqua afferretnr:
consequenter solida. Ptiis. Forte, prssertim cnm fiai errorem librarii
(nt etiam in quodam Ms. est) legere ostendat, qnii pro t scripserit : in qno
praestat late; dissiliunt enim late et ssspe ab hoc genere hominum pecca-
in omnes partes corpora de eoncarsa, batar. Mnreti tameu conjectaram
i. e. post assultam mutaum fracta. non improbabam. Nnnc autem Tur-
Quod vero dc conewroo Lamb. se in nebo assentiori qm/uwat scribendnm
DODoaUis codicib. inveoisse testatar, eMMt censet fuioat autem dictam pro
T. LUORETIl CARI DB RBRUM KAT. LIB. I. 059
/uMi:. de qno genere alibi infrat ant
certe in * commentariis Plantinis s
qn^s propediem editiiri snmns, Deo
approbante. Lamb. Qnasi/km^ Alii
FUtt : et Pmtidat Veteres pro PMft-
deaf . Creech.
PMfttfa<] Possideat, occnpet. Laemh*
188 CtUtwnHlnui] DenaanWmM vete-
res qnidam. Gif. Sic habent qnat-
tnor Kbri mannscriptl, et nonnnlU
typis impressi, quos secntns sum.
MW^ drcwn dentoMtUnu avrtt. ceferm-
tUmt autem, i. e. acceierantibus, nr-
gentibns, et celeriter pellentibot
aerem. Lamb, Aliqui DentantilmM:
imllo plane sensn. CreecK
890 Comp2er«] Ita conjectnra dnc-
tns acripsi. vnlg. eQmpUri, vid. Indi-
cem. G(^. Quidam legl voinnt Cmi-
pltre^ nt sit hic ordo : is porro non
poterit nno tempore totnm spatinm
complere, qnamvis, &c. £«11116. Cam-
fUre Gif. perinde est. Creeeh, Cmn-
pUri tamen omnes habent Mts. qni-
bnscnm sentio, apto satis sensu. Hav,
Forsan eompUre scripserat Anctor^
improbantibos Hbrariis, qoibos id ob
metri ratlonem, displicnit. Simile
facinus admissum viderl apnd Virg.
iEn. 6. 18S. me monuit Vir doctns
quldam, mibique amicissimns, obi le-
gfanos: 'Littos ama,etl8evas stringat
sine palmula cautes.' Lcswi substitue
pro lenoBy et sensns erit optimns, ac
tersns ipse multo concinnior, Lena»
eauie* diiisse Virgilins potnlt qnod
nd laevum navigii latnsessent; sed
nbi deztrsB non erant, a qnibus debe«
bant distinguiy otiosnm nimis taie
▼idetnr Epitheton. Qoo antem cnm
stridore, qnamqne ingrato voces iilsB :
Lava» atrimgat pronunciari debeant,
dicere nihil attinet. Preig,
Primmm quemque'] Vossius legit pri-
ottin quitque, nempe aer. et sicprtonm
et priiNis nosteranctor usnrpat iii.
79S. IV. 670. V. 275. Hav.
809 Quodnforte,ifc.'] Si qnis an-
tora (inqnit) pntat dno grandia et lata
corpora dlssilire posse, noD qnod sit
vacnom, sed qnod a^r se contrahat,
et condenset, snasque parteis fai
nnum rolllgat, errat. Nam primum
per dissultum iUum, id qnod ante
erat plennm fit inane: et contra,
quod erat inane, fit plennm : nec tali
ratione, nempe per corporum dissnl-
tnm, potest aer densari : et si demns
posse, non pbsset tamen sine inani.
Densatio enim nihtl alind est, qoam
partinm disjnnctarnm et laxatamm
contractio et compressio. atnnliins
totins partes contrahi possnnt, nisi*
inteiUgamns inclnsnm in eo esse va^
cnnm, sen inane. nam si nuilum in
eo toto esset inane, id totnm esset
solidnm et plenum. Si plennm esset,
ergo id corpns snas parteis non pos-
set in unnm magis contrahere. Lamb,
Respondionem prmoccnpat, impng-
natque Lucretins vs. 8. Hic versus
aliqnos excidisse, mntilamque esse
hunc locum semper judicavi. Prse-
dara enim Responsio, ' Vacnnm non
est, quoniam aer condensatur :' quis
antem intelligat? ideoqne huiio lo-
cum ita censeo supplendum: Cnm
dno ista corpora concnrrant, inter
eomm soperficies, aer interceptns
condensatur, saltem in superficieram
cavitatibus (nulla enim corpora per-
fecte plana) latet: cum vero dissi-
iiant ista corpora, aer iste intercep-
tns rarefit ; spatiumque inter duo ista
corpora dissilientia paiens occopat
et implet. Urget antem Lncretins,
Cnm ista duo corpora separentnr
inane fieri necesse, (quis enim neget
cam in aliqulbus saltem partibus se
invicem tangebant,) et id inane ite-
rum ab aere repleri ; ideoqne prins
argumentum firmum satis esse et cer*
tum. Urget insnper, aerem non om-
nino oondensari, vei si condensetor,
ex ista condensatione tamen seqni
inane esse: qnoniam absordum est,
nnam eandemque materiae molem
aliquando majus nliquando minus
spatinm occnpare, nisi inane estet«
Creech,
MO
NOT^ VABIORUM IN
BM CmmImmiI] DeBsescatyadeD-
•60, ei. M aro a LiicreUo stetU in
Oeorf . 1. 418. * Denset erant ^ns rara
modo : et qvm densa relazat.' Pnw.
Cm4m§Mt hoc loco actioneni signili-
cat ; neque eat qood qnisqoam verear-
tor, ne iocnt sit mendosns. nam pri»
mum liaDc scriptoram omnes Jibri
coofirmant Deinde detuerey in ean-
dem significationem, et denaeri, voce
passira, nsitata sant iMmis scriptorib,
Idem Lncret. qnarto aiiiiiBC versa»
^ Nec taii ratione potest denserier
aer.' Virpl. Oeorg. l. 418. « Jnpiter
hnmidns aastris Denset, erant qnm
rara modo, et, qnsB densa, relaxat/
Idem iEn. 19. 864. < Vela dabit. Vos
unanimeis densete catenras.' Sallnsf.
lib. S. Hastor. ^ Ille snbsidiis princeps
angere et densere frontem.' Iternm
Virg. Qeorg. 1. 848. * siiet dok Sem*
per, et obtenta denseotnr noele te-
nebrm.' Imm^. Sic Virg. JEa, 10*
4S8. < Extremi addensent aeies.' Et
iEn. 7. 784. * Agmioa densentnr cam*
pis.' Ad qnem locnm Denfeo, denses
dicl agnoscit Servins. Creeek,
S97 Nec d jam] Notandnm pro,
Nee st etiam, Fab. Eleganter jem*
Pro quo alii fsel nuurwis, ant simile
qnid nsnrpsrent. Preig,
806 Cmdasff»] :iiipdy«iyy cootra*
bere. Cic Pliilipp. 8. * Res geritnr t
coodactm vinem snnt.' Caesar de
Beil. Oall. 8* < Eaercitns in nnnm lo«
cnm condoci.' Arnobins libro qnarto
AdversusOenteis: * Eryone (itemm
dicam) tonans, fnlgens, et fulminanS)
et onbtla terrtbiiia conducens saxit
flnenta mammarom? vagitnm edidit?
repsit?' Idem Lncretios infra vs.601.
' Acrior ardor enim condnctis parti-
bnsesset:' etS. 6S8. 'ss posse per
artns Introrsnm trabercy et parteis
coodocere in nnnm.' et 4. 4SS. < Do*
nicum in obscnrom ooni condnxit
acumen.' iMmb, limnBff^Wf vm^
yttPf cogere. Fab,
800 Cmuando nmUal L e. multas
cansasaffereodo: woAXii wpo^amHut*
MSi wek^ 9p$^dntt wpoxmpl^m, M*
Tnliins pro Rosc. Amer. ' Nnoqnid
camiaref qnin ab jndieio disoedas tor-
pissime victas?' Virg. Mceride 0. 66.
' Cansaodo nostros In leognm dncis
amores.' JLaai^.
401 MaUmfoe pkHorea^ 4r«.] Mdu
proposnit, non vero omnia argoMB-
ta; reMqoa antem ex iis, qnm mem^
ravetat, ab ipso MenMBio colligenda
ralinqnit : idem enim pbilosophis ac
oaoibos veoatieis accidit, cnm certa
veritatii vestigia semel iegerlBt, i^
ditos iiiins reoessos fadle invenlent
408 Fidom mtiiradma'] Hoc to vet.
lib. invenL vide ladicam. LambfnBs :
eoaraderom Qif. CsBTfdsiw fidem Hs
qum dixinras, eoUigere, coaeiliare,
eomparare, conqmrere. a
tem legendnm est, non
qnod verbom ooo est Lstinooi.
radere autem, seo eorrmlm, translate
position est pro nodiqoe colKgere.
Sic Ter. Adelph. 8. 8. SS. * minas de*
cem corradet alicwide.' Idem Pbomi.
1. 1. 6. * ei credo mnnns hoc conra*
ditnr.' Lncret. 6. SOS. ' Atqne alin
ex ipt 0 conradens aere portat.' Ibid.
44S. * Vortex oonradeos ex aere sn*
mina nnbis.' I««6. Oonciiiare,Com«
parare, 6. SOS. * Atqne alia ex ipsn
cooradeos aere portat.' £t vs. 448.
* Cooradens ex aere ■eomia nnlMs.'
Ideoque ooo nodieodi sunt ialiy qni
CsBln«l«nc reponunt Crmek»
405 Vettigia] Tralatio a veoatiooe.
Virg. 4. 8S. ' sfoosco veterii vesti«
gia flammse.' Itaqne ab eadem si*
mile quod seqnitor, ducitur : * Nam*
qne canes,' dre. Lamb,
406 Cfoiss mo/aiioagm] Onomoda
Orsecos cines ad venandnm idmo
0tlpaTutia vocare docet Tnrneb. Adv,
10.16. Ha»,
Jfsaltvqgw] Foemtnine, nt passim
de venaticis canibus oam Orsci tnm
Latini scriptores solent. Preig,
Ferai] Ms. forare, scriptnm ferte
feroTwm* Hav.
T. LUCRBTll CARI DS URUM MAT. LIB. I. Mrl
4M Ini€€tt» fr* f«.] C«bttia IWhi- aei««y M. Foft.
dibu obdocU, atqoe eperta. Ctc. io 407 /iiirt^crNat] DepreiMiennit : ot
Pisoo. * Strages proYioci» to»: illotTirg; Ecl. 4. 61. ' Matri looga
qoaa ooo Yestigiis odoraotes io* deeem Inleruot fkstldia meoseff.'
gresaas tnoii, sed totis volotati<pi- Bioniedes libro primo. Praeterea Id
bos eorporifly et cnbilibos perse- obsenpaodom foit) qood fere fo tertio
eoti snmns.' Idem Verrioa de jure ordine pleromqoe ▼eteres in tertfa
dicoodo io extreoia: ' Ut omnes persooa ifioitiva teroporis perfbcti
Bortales non jam vestigia, sed ipsa oomeri pluralis e mediam vocalcio
eobilia videre possint.' Ixim6. liviua oorripioot, qoasi ' legeront/ * eine-
* lotecta strameoto teeta :' Noo opos ront/ et similia, ot apod Terentiom in
est Igitur islomm ingeoio qoi amant prologo Eonuchi» * Postqnam ndiles
hdexia». Creech. emerunt.' Silios 10. 690. ' Talfbut
IniicUt» firunde qnkies] Sic Salhis* aecensi patres : ilifoque vocante Coo-
tina apnd Isidorom lib. 19. cap. S8. soKs anaaeilflnf dlctte:' Flaecos Ar«
^ Oermani intectum Teoonibtis corpits gooaoticoo 2* MT. * Imieront aetm
tegont.' /lUifi etiam dicebantur ful* pariter ttat#qiie norosqoe.' Ptict;
mioa ab Hanispieibos ex Hetrnsca Sic veteres. alii tmtUefint, male.
dlsciplina, ot videre eat apud Pestom 6i/. Sic habet oodez Vatieanas et
ia ' Sceleratos campos,' Qaod aliat Bertiolanos : quiboscum coogrnaot
etwm incladi cespite, et abseoodl impressl Parisiensesy Veoetl anti-
dlcebator, ot apud Locao. 8. 864. qoiores, Vieetlni. In verbo tNsftt«nfiil
* Inelosam fusco venerantor oespit» aotem e conipitnr. tale est illud
fblmen.' Mss. Thuece eeepite. obi Tide Virg. ^n. 2. 7t4% * Obstnpni, stete-
H. Grotium. CsBternm tNtiitffiMi oe- ruotqne eomn, et v^ faucibos hm*
gative etiam dicitor qood ooo ett sit.' Bene Latioe autem dlctum ' in^
teetnm, vel qaod non tegitar. quem- sistere vestlgia,* et ' iosistere ▼I«m/
admodoito ^nfttJlifm, qnod non cultnm Sic enim sa^pe Plaot. ot Captlv. 4. 9.
eaty Tel non colitnr, inAictem, quod 14. ' proinde omnes itinera insistant
todtom nallnm admittit. Nec tamen sna.' Idem Cistell. 4. 9. 14. * et
▼erba ipta, qnod tclam, veloti tnte- otrum hac, an illac instlterit*' Idem
gereyieeokrey et id genns ctetera, ao- Asioar. 4. 9. 11. ^ rectam instat vi-
qoam sensu negativo oocnrrent. Qua- am.' lAnmb, Semel dictam esto, p»*
lem fhiudem incogitanter plane Lati- nultimam in omnibus hujnsroodi prm-
nltati pnrtt Incogitat Oilanias in In* teritis communem olim foisse. F<A,
dlce; * Inolere, non olere, at impen- 408 iliiifO Vid. Indicem D. Talg.
tns apud Fest. non pensos.' qnod Lu- AM, Oif. AUd i. e. Aliod, ot supr.
eretius 2. 849. < iDoleotis oIItI Na- Sic auteen habpot omnes libri veteret)
tnram' dfcat pro ' non olentis.' ad etaliqaot vnlgati emendattores, nisi
qnem loeom Faber vlx risnm tenet. quod in duobiis seriptum est eHi pro
Simile facinus a quibosdam admissum aifd. Larob.
In verbo « incogitare/ merito indig». 409 Cetcoeqvte Utebr,] Et ingredi In
natnr Job. Fr. Orooov. ad Plaotom latebras obscuras ac retrosat. Iiaiif6.
in Stlcho 1. 1. 64. Preig, 411 Ntsi] Sic veteres; et poetolat
Qnitftes] Haud sclo an ullibi repe- sententla. In aliis : Si. quidam ve-
rlas rh QiAetee in hoc signlficatu. teres: ehaeeeeerie, Oif.
Kwirterwbi Ortecorum tnWw vocant, Qiied «i pigreri»^ pamttumee a6«eeSf.]
nt Callim. Hymn. in Dianam, nnde I. qnod si tardior fberis : aut si ab
et vox Latina orta est ex Mirlf, qnle- hoc ipso vero paullum modo te dis-
tit, (qnod nunc quies,) ot ex ducls^ jnoxeris, &c. Sic videtor hic locus
Delph. ei Var. CUu. Lueret t P
9flS NOTJl VARIORUM IN
inUlHgendiUy ti ▼ertmm flgMoM m» tor It leetory qul teqaeBtes verte*
cipiaaiu alMolntey et^ nt it» dicain, diligenter perpendit, noYitqae Lacre*
nentraliter. Nam alias hftfr^^rniAt tium de Epicaro et de se ipso aihil
nsnrpator, qnemadmodoni apnd Ac« moderatnm sentire. Cruck,
einm : * Melina pigrasse, qoam pro- 4IS Hoe Ubi de fimti] De pfonsy i. e*
perame ett nefas.' I. e. prmstat fac« qnasi ex Bqoo loco, non e soperiore,
tnm aliqood injostom, tardins admit* ot qoi sedent in tribnnaliy vet con«
teHB, antomninonnmqaamadmittere» donantnr : ycI ds ploi», i.-e. liqnido^
qnam celerins. Idem, 'Sed cnr prop* et sine dnbio, et non miilta opera io*
ter te pifrem hflsc, A.nt hnjns dnbitem snmta magnave cnra adhibita. For-
parcere capiti ?' Itaqoe potest et boc tame docta tralatio est a praetoribna*
modo intelligi: Qmodti pigrmii^ L e. avt proconsnlibns, qni liteis et con*
qnod ▼emm si tardaverisy seo tardios troTersias facileis atqoe ezplicatnn
et ■egnins tibl paraveris, dec. Qni- de frfono dijodicabant : diffieiieis an*
dam tamen legi volnnty Qmoi nift pl- tem atqne implicatas e loco snperiore,
frartfy^v* Praetereamihinonestdis- atqne e tribnnali. Ulpiamis lib. )•
slmnlandom, reliqoam hnjos Tersos deOfficProconsnl. 'Deplanoaatem
partem ita legi In omnibns fere co- proconsnl potest CKpedire luec : nt
dicibns impressis, ...paMOnmM netne* obseqniom parenttboSy et patronis» U«
fU ob rt: in Bertiniano antem... berisqaepatronorameshiberijobeat:
fnXhamoe rttAtettterit abre: in Mem- comminari etiam, et terrere fiUom «
mianoy ... pauUMmve t^bteetterie eb re. patre oblatnm, qoi noo^ ntoportet,
nt ego ezcodendnm cnraYi: qnse lec- cnm ipso versari dicatnr : poterit de
tio si cni probabitnr, ita erit interpre* plano similiter et libertnm non obae-
tandns hic locusy nt snpra dlzi. qnod qoentem emendare aut verbisy adt
si tardns et piger fneris» panllomve ftistium castigatione.' Hoc pertinent
propter tnam pigritiam ab re, i. e. a ilia Ciceronis in Bmto> ' Qoare si im*
Tero, seo ab ea re^ qnam doceo, te m- goste et eziliter dicere» est Attico«
moyeris ; hoc tibi de plano, itc, At- ram ; sint sane Attiei. Sed in eomi*
qne ego hanc scriptoram, et seoten- tinm veniant : ad stantem jodioem
tiamy qnod ad hanc versns partem dicant: snbaeUia grandiomm etpler
pertinety magis prol>o. de altera, niomm Tocem desiderant-.' £t hoe
ntram sit legendnm, Qaod st pigr. an, Ausoniiy ex gratiaram aetione pM
Qttod nifi figr. yiderint eraditi. Lamb, consolato : ' Has ego ttteras toas si ia
81 vero te plgeat hanc yeritatem ad- omoibos piUs atqne porticibus, nnde
mittere ; aot, Sl vero vel tantUlnlom de plano legi possint, instar edicti
modo te pigeat, hnnc laborem veri pendem mandavero; nonne totsta-
Investigandi capem. Qood antem hlc tois honorabor, qoot fnerint pagSnts
dicit Locretios (panUMmet atecesMfit libelloram?'Lam6. Hoe. qoidnam il-
«6« re) haliet locum plaoe germanaB |ud ? Id scUicet qnod modo legistiy
significationis panlo inferius : rdrs* Fore ut possis cKcas latebras mrnn
fus tnilgue Marret ab hac, Interpres physicaram convisere, &e. De plaoo
pntavit T^ pigrarie significam, tardio* pronontlam qoid sit in Jnre, ez Brie»
rem fieri. mihi longe aliter ?idetnr. sonio, Hotomanno, et Bndmo notnm«
In libb. qnibusdam legitor, ftad mo Nam •rbdepUma oppositnm est rf de
figrarie^ qnam lectionem amplexos <rt6unali, vel jpra triJlnmaU, Sed for-
estGifanins. quojndicioyipseviderit. tasse nii opus istis. De flam enin
Fab, Aliam ab omnibus interpretnm foerit pro plane, ut de /aeiUf pro fa»
vs. 9. commentls sententiam seqnotos cile, pqHiUaSf de ntAaJOy ob rem noUam»
lom, qoam venun tamen we fatebi- Forte etiam, ot apod Piaotom» planes
T. LUCRETII CARI DB RERUM NAT. LIB. L 968
«iHKnde. Quid tU docebmit Inter* re« bacehanar ad aras, Et soefam
pretes. Fafr. * StaDS pede in uno ;' doctit haarimiM ab amnibas undam.'
nt ait Horat. Prtig, Preig, Mhb. optimornm secutns auc-
415 LargM htnutua de fontihuM mag' toritatem, et, addita distinctione ne-.
ats] Ita malim cam ▼eteribas, et im« cesnaria, loenm, nl puto, integrum
pressis omnibus. Intelligit fontes reddidi. Sensusest: dabotibihaastnsy
Epicuri. Nam qaid est Aaa«<t«/<mlt- qui sont amnes ex ipsia fontibns. Hav.
^J.Lambinus taraen ez ▼eteribns 414 lAngua mto wama^ ifcl Vide
qnibasdam legit : kfmUu de /, amnii. r^y iarh rov cr^iiarot Ka&xn<fuf ao^urr^
Ac sic LucUias : ' Quantnm haurire «V} ita dictam apnd Diog. Laert. in
animns Musarum e fontibos gestit.* Epicuro lib. 10. segm. 7. verum iste
£t Noster iafr. 4. 2. Gif. Restitui locus. valde perturbatus est, plene,
ex auctoritate quattnor libromm ma- ot mihi qnidem videtur, ita re»tituen«
nnscriptornm. UaifaeadtoUugo^kau»^ dns: koX h rais hrrh^ mX rpuhcorra 0i»
t— def6utibM$f amats. Nam libri vnlg. fi\oit rais mpi ^^ws rit w\Mra ravra
habent, Usqme adto largoe Kauatue de ypAptar «ol imXfyviy (ex Oassendi
/(mtibuM magnii, tfc, significat autem, conjectura pro xfyccy, jccd iiyreypd^taf)
se tantam rerum copiam ex Epicorea ir alrtue tiXXoa re ical Noun^^ci tA
doctrina hanstam e pectore profnso- «'Aeurra* Koi ainf \4^<ei ^dffMi (pro
rnm, ut verendum sit, ne prius ipse i^dLriceiy, quod omnia tnrbat) offrwr.
et Memmins sencscant, ac moriantur^ *AAA* cf ris (iAAos, cTxc iAkupos^ iJbivm
quam Memmius quamlibet unam rem tV ^*^ f^^ arS/un-os Koixyi^"' '^ ^^
▼el inteliexerit, vel audierit. Largoe ^toruri^, kuHw^ koX &XAot woXXol rS»
mmwts dixit ^rapjSoAuwf. Laait. Lam- kii^pawifimr, * Inque voluminibns, quss
binns e Mss. legit Usipu adeo kargoe, de natnra triginta septem nnmere
ka»tto$ de fontibu8f AmMis, De fonti- exstant, pleraqne bsc scribere ; (Tl».
huM^ ex Epicnri libris, cujos non tan- mocrates nempe refert, ut &vb «eoiyoG
tom opinioneSy scd etiam verba nbi- hic repetendnm est) plnrima quoqae
que premit, et sectatur. Creeeh, Gi- in illis volumtnibns, cnm aliis, tnm
fanio hic nihil reponit Lambinns: speciatim Nansiphani contradicere.
sed tacite pro Largos hautti» e/ontibui Idqne ad verbum : (vel £t ad verbum)
«imetf in tertia sna editione substi- in hunc modnm refert (non Epicarns^
tait: iargoe^ hauitoe defontibui amneii, ad cojos dicteria mox diserte redit,
Amnes aotemy vel omais, prsBter qua- sed Timocrates) : sed habuit lUe si
tuor Lambini Mss. Ubros, etiam cod. qnis aiins (Epicorus nempe,) velnti
Gottorp. et Logd. Bat. habent. Et, partorieQS, ab ore jactantiam Sophia*
hauitii /antibui^ qum vulgata olim ticamyqoemadmodometcompluraaUa
scriptnra, non ita absnrda. vid. Lamb. (popolaris anrae) mancipia.' Verba
iaf. ad vs. 9i6. < jnvat integros ac- ipsa Timooratis snnt in Epicnri jae-
cedere fonteis Atqae haurire.' Fa- tantiam. Nam si Epienri essenty iq
cit Statii, nt videtnr, imitatio pro Oi- Naasiphanem dicta. foissent. A t ma-
fanlo AchUl. 1. 8. *To modo, si vete- nifesto hoe refeUitur ex Hsy qnae se-
res digno deplevimos haosto, Da fon- qnnntur: koI. abrbi' *SeiriKmfpor ip rabi
tes mihi Phoebo novos/ &c« Virg. ^ioToAa?f.A^iv, &c. Cseternmquod
Georg. 4. 2S9. * prios haostn sparsos in Epicuro istiusmodi jactantiae no-
aqoarnro, Ore foye :' vel, ut alii vo- mine traducebant isti, ab amicis tan-
lonfy Ore /au. Pro /antibm antem qaam suaviloqneotia celebrata esf,
omiies dixit Stat. in Epith. SteUm et Nam panlo post riis iannrtpfiK-^ov wphs
Viol. 958. ' Tecom similes jonctaeqoe wdmas rov Mphs tbyvmf/Mr^s testea
, Gammnm SteUa mi\k\p muUomque pv inter alios recensentur ol yr^iimwfbh
964
NOTJB YARIORUM IFT
rtf tt£r SoTfiMritNuf odroS 3fipi|oii irp9-
ju»rafx<^^>^'i 'o*ii<*^" ipsiiiM disripnli,
seu familiiireK, qiios do^maticis snis
Birenibns cepeiat/ Vbi rksdoyfioruehs
ainov ^tttpvy^ manifesto anctor Tp iarh
T9U 9r6fiaTos icauxh^Mi Ipsi object»,
oppontt. Preig.
416 Serpat'] Sensim irrepat non ex-
andita : insono vestififio. * Festinat
enim deciirrere velox FloscnliiSy hd-
gttBtae misera^qne brevissinia vit«
Portio, dnni bibiinns, diim serca, nii-
gaenta, pnellas Poscimus : obrepit
Don intellecta senectnSi' ab alils dici-
tnr JRfptiM, qna se pressum Boethins
dolenter qneritar, cum ait : * Intem-
|>estivi funduDtur vertice catii, Et
tremit effato corpore laxa cntis.'
Phu. Obfepat, sensim veniat. Lmnb,
Et in nobiB vitai eUatMtru res.] I. e.
et io DObis corporis et anim» coo-
juDCtioDem dirimat, ac dissolvat, i. e.
moriaAinr. Lamb, Virg. 10. 601. * Tnm
latebras animae pectus mnerone re-
cludit.' Preig,
417 De quam» m» r«] Pro, qnali-
bet, poterit notari. Fab,
420 Omntf ut est igitar, Ijpe.] Tota
(inquit) haec rernm natnra dnabus ab
initio rebus couhtat, corporibus, et
iDUDi, io quo corpora sita 8001, et per
qaod hnc et illnc feruntur, ac rooven-
tur. Haec opinio (quod sapra paucis
attigi) noo fuit solius Epicnri, sed et
aliomm moltornm. Leucippus eoim
posuit rh vXijpft jcoi rh ic&bif, i.e. ' ple-
onm et in^ine :* Democr. r& vaark moI
rh Kwhvy i. e. ' plennm et inaoe :' Me-
trodor. a^iiafra }<Aytf ^Hfptrrh^ kfUroxa
KSfoVf hrfhnnrra^ ABii^tepra, oi^f rpaw-
$^vm iwdpiMwaf ol^f &XAoi«(^ai, Kai rh
teai^y i. e. * corpora,quaD ratlone dnn-
>taxat cerni possunt, inanis expertia,
neque umquam orta, neque nmquam
interitura : quae neqiie perfringi, ne-
qne immutari possunt : et inane.'
Empedocles antem, et Ptato, et ce-
teri ante Platonem, oegamot esse io
rebns ioaoe. Arist. roctSrov ^hm Kwinf
^ttfiw iarhs rov itivftav^ SoTf hfoifptiy
o0paw6ir ^hat ybp mpof6if. i. e. * tailtOitt
esse inanis roncedit extra muiNlHmy
quantuin csrlo satis ad respirandam :
esse enim ignenm.' Stoici, hrrhs row
aitrfiov Mkw f &at irfi^r, iRr^r S^ ftvci^y
i. e. ' intra mundum nihil esse inane^
extra autem infinitum.' Lamb. Jam
corpiis et ii^ane demonstraverat. Hia
vero vss. 11. olim posita argumenta
breviter receD»et, et nnom addit a
sensu deductnm : asseritqne nihil per
se exiblere prapter Corpns et Inaoe.
Sic Epicurus in Epist. ad Herodotum,
T^ rrS» iffri srrj fi^w a&fia^ snj S) jro^.
In Epist. ad Py thoclem, rh irS» omfuaf
leai iwoj^ f6a-is. £t Cicero in 2. de
N. Deor. ' Omnia, qna^ secundnm na-
turam corpns et inane docet Epicn-
ms/ ' Omois, nt est per »e, nainra,'
t. e. Omois natura, vel omne per se
existens : et iit Epicurns in Epist. ad
Herod. Ko^ abriis p^ets» Creeck.
421 Coaeittit rehat] lu ex veteri.
bns quibusdam scripsi. vid. inf. vers.
1017. vnlgati et alii vet. libri; Consli-
tit in rehts, Non male. vid. Indirem :
CoiuHtH, Oif. Alii ConttHU i», im-
perite. Creech.
Et inane, Hae in qu» rita amnt] £t
inaoe (inqnit) in qno hec corpora sita
jnint, et per quod hnc et illnc, bor-
snm et illorsam ferantur. Nam inaoe
neqae facere qmdqnam, neque per-
peti potest : sed tantum corporibns
oiotionis viam, et lociim, et facnlta-
tem praebet. Itaque Epicuras inane
appellat xApaw, i. e. locum, et AuitfTif-
fia, ht e. spatiuin. Lamb.
422 JDii^sa] Alia snrsum, alia se-
orsum, dextrorsum alia, &c, hanc
eoim vim babet rh divertu», Vir^.
JEn, 2. 716. * Hanc ex diverso sedem
veniemus io unam.' Saliist* * diversi
abennt.' Fab.
42S CorpHt fNtm, tfc.'] ComrouDis
sensus (inquit) per se, h. e. sine ulla
ratioAe, deliquatf i. e. deciarat, esse
oorpns. CommHnem autem tenanm in-
tellige hoc loco vel omnium animan-
tium comniujiem, vel sensuffl illom.
T. LUORBTII CARI DB RERUM NAT. LIB. I. 965
qnl est prffiter qninqne •ensns dU« Ubefactat eon, ande omaia credit%
tinctoi notMsimos : qni de •ingalU re- peDdent,' Idem eos uberiiis defendit
biis sab snos sini^los sensns eaden* 4. 464. * Cetera de genere hoc mi«
llbas commnniter jndicat Horat. rando multa Yidemns/ &c. Plato
Sat. 1. 9. 66. * CommiiDi sensa plane vero in Phtedone refellit sensns, hia
caret, inquimasy ehea/ &r. Lamb, verbis : riikZHi mfA acMp^ rfjs ^portm
Ipsa Epicnri verba : T& ii^v or^fiaTa ^tM lerHffw, wSr^poif iforitfiw rh triifMy
Ut tvrvy koBL tMi 4 tMifVia M wdarrww ^ o^, Utr rt$ aityrh Ir rp (ifrfyrtt Komn^
ftapTvpttj Kc^* V ^twfKBuw rh tXifnXow r^ irufi.T«ipaXaifjL0dMp ; olw rh nn&fio A^yw*
XerpfffM/^ r§icftalp9ir9ai* d f»,ii ffv t jcffyby, Sfw l^** iA^tfcMb' rtm tfif^is rc ica2 ixok
toki X^f^9 'Kol &ya^ ^&ruf iwftdfofMf^ rois Mp^ois, fi rd yw rouuna nal ot
oiic htf «Txc T& or^fMra Sir*v ^, o^8i iC ironrral Acl ^fuv ^vAAoMTii^, 9ri o(^' Aaco^-
•S ^fuycTrOy KoBdiir^p ^ab^orai Kuro{ffjumu ofup iuepifiks oMh, otro 6pAfiei' ; «rolToc
Epist. ad Herod. Cneck, claSrai rSwr^pL rh ffStpLa oMi^wif ft^
Comnmmi» ffeiiSMs] Non intelligit iutpifitTs ckt, fnfih «rafp^is, oxoXp yf ai
eam aDimomm nostrorom facaltatem, HaAoi. roirat ydp rovro&rtMf ^an^uSrrtpai
qun vulgo seosos commnnis dicitur, oXoir. i. e« ' Qnid vero quod ad pra?
aed«ensamomoiomomninohominnni. dentie possessionem attinet, atrom
Corpus est per se inqait, id enim ita corpns ei impedimento est, aa Don»
esse omnes homiBes senliunt, rertis- gi quis id soeiom in quBrendo adhi«
simum veritatis criteriuin. Fah. Ele- beat i Verbi gratia, hoc dico : utrom
ganjer a Jnvenaie transsnmta locn- veritatis aliqnid habet aspectns, et
tio. Sat. 8. 7t. * Rarus enim ferme anditns hominibas, an illa talia, qna»
•ensus oommnnis Id illa Fortuna.' et poetSB semper habent in ore, no«
vbi ' illa fortnna ' pro hominibos in aeqne cernere qnicqnam perfecte,
Ula fortuna constitutis dicitor; piane nequeandiref Atqui si ex sensiba#
Bt apud Heliodor. ^thiop. pag. 128. eorperis hi neo sont veri et perfecti,
de Arsace illa iieqnissima : «mr^ rc neqae certi, mnlte mians alii. Om«
Xp^/K^ ^( *p^r wSo-ay r^xt^t *^ w\4ow nes enim sunt his deteriores.' Seiir
Mcaopos ybforai rots wa^ i^iay i\aTr6p sns eniro si falsi fuerint, quid certum
rt «pdrroMri, '^ualis est enim et ac- existimare queas? quodnam nobU «
'commodata ad omnero Portanain ; nataradatom instroraentameit?&c»
quin etiam magis est anxilio iis, qni neqae enim iiltra jndicia sensnum da-
prseter dignitatem qaippiam sunt pas* tnr progredi, nUi per additionem» ap*
si.' Preig. pUcatiooem, &r, quse sspe fallacea»
424 Qao nin, ifc,'] Cnl, vel qui ; i. aut certe nihil ad sensum. F4b,
e. quo, Oif. Hoc in primU toetur et 426 Animi qnidqHom raiione] Sie
retinet mordicus Epicurns, seosiis es- recte Lambinas^ ex vet libris. vul*
se veroB, neque umqnam fallere: et a gati : oximos. Oif. Animirationef asi«
aeasibns omoium reruni cognitionem tatum Lucretio Joquendi genns : Id
ae scientiam proficisci : qnod item est inteiligentia. secutus autem som
Peripatetici comprobant. Arist. fit$, qnattoor codices toaniiscriptos : in
^, fMT^ r& i^uU: Udtrrts Mpantot his Bertiniannm, et Memmianam.
Tov ff!8crai hpiyovraf trrifttiov ¥ if rdv Lamb* Animoi Nardius et alii. Quo
oJaiHiaemf ieydwrftris. i. e. ' Omnes ho* sensn ipsi viderint. CreecK
mines sciendi cupiditate ducnntar : 427 Lo«Nf ac spadiMi] X&pa ««2 Mf-
cai rei argumento est, qnod ab omni- arfifta, Lamb,
bnsmaximeseasusdilignntnr.' Lacr. 429 Neque ornnino fnaqaam] Neqoe
hoc eod. lib. vs. 694. ' Nam contra oronino peroUam regionem,sive hartq^
•eoaas ab sensibus ipse repognat, £t sive illami meare. sccutus sum aateoi
966 UOTJE VARIORUM IN
^ooruin librortim maDascriptominy lector. Creeek.
cam qaibus Veaeii antiquiores con- PMttf dicere'] Ita Ms. sed diver"
gruunty scripturam. Nam ceteri ha- timode legi tn Mss. Lamb. et Gl''
bent •miiiiio fii09iuuM.'Qnaqaam'aa- fan. ostendnnt. forte refingendnon
tem adverbium est motns per iocnm. ita : f«Mi poeeU 4Aeur emm Cerpmre
Lamb. «^imdiMi. nti snspicatos qaoqoe est
Qiia^iuDR] Qaidam veteres: fiie* Gifanins. tfaa.
91UM1. et ita Marullns. Gif. 4S» Tertia nt wtmere] Ita vet. fi-
430 /dfOMl joMJiipera] 8lc legen- bri; in ▼nigatis: rtrmm. Gif. Sic
dnm : atqae hanc scriptnram agnos- liabent qaattaor libri manoscriptiy
cit Prisclanns 14. et 28. conlirmant Qiwd qmui tertia eU namero aalnra re^
qaattttor libri manuscripti, Faemi, perta: qnos secntns snm. volgati,
Tettiiy Bertinianns, Memmian. Ve- Qa«tf qmui tertia stl r«nrai matara r^
lieti antiq. Parisienses^ Vieetini, Ai- perta. dixit aatem tertia nmmera^ nf
pera, (inquit Priscanns) pro etqrra. dicimas lerruun ordtne. Lamb. Qnid-
aic enlm antiqni protoleranty et max- qnid e»t, inqnit Lacrethis, id vel
imeCicero: * Torvum draco serpit corpos est vel inane; PratereamikU
snbter, superaqne retorqnens Sese.' ett qmod poeeb dieere ab ommi Corpora
Idem ibid. * Hunc snpera daplicrs f^^imctam, seer^Mm^e fsse ab /aoiit,
hameros affixa videtiur Stella mi- QKod qmati tertia tU mmmuro maimra
cans tali specie taliqne nitore.' Lamb» reperia. In versn tertlo Mss. Codd.
Sapera] Sapra, at imfera pro infra. quidam habent fvo, non ^iiod. Sod
Santantem forniata ^broX^t ; at iila non est tanti. debnerat enim ev-
Idtera decnrtata sant. Fab, pnngi htc versas, qnippe qoi es
AZl PratereamihUittfife.^Hl^^Bt. conclosione sen oratioois claosnin
10. docet nihil esse per se existens petitus et hnc translatns sit : mox
prseter inane et corpus. Qnicquid enim legiiur: * £rgo prKter inann
eoim est, qnantitate aliqni^ magna et corpora, tertia per se Nulift
ant parva, donatar. Id vero si tac- potest renim in nttinero natnrm
tile sit, motumque impediat, corpus relinqni.' Deiode et Latinitas vi-
censebitur : Epicurns apud Empiri- tiosa est : Sihil ett qnod poasia
Cnm, mrr' bJdpourpSba Txftparos^ Ktd /it- dicere tQunctmmj ^e. quod sit qaasi
yi^ous, KoX ianmnfUtt, ical fidpovs, rh tertia natura reperta, al. hal>euty tertim
^9mpa vouroi. Si vero intactile, mo- tit nmmero. Sed nihilo melins. Fob,
tnmqne non iropediat, vocabitnr in- Nimis rigide hnnc versom hinc exn-
ane. Nihil igitnr est praeter corpns larejnbet Paber; sed, proquodqma-
et inane. Creech. «i, qma qmati non temere sabstitnit
Qmod postit dicere ab omnt] Sic ha- Creechius. Alii : quo quati, Natnm
foent omnes, quos qoidem viderim, autem et hic et vs. 447. et saepios
vulgati codices, et item duo mann- dicitnr, quae alias simpliciter ret. At
scripti : duo tamen item mannscrip- legendnm erit, pront pleriqne Ilbri
ti, Quod dicerepostU ab omni: ex qna habent: Qmo quati tertia tU nmmaro
•criptora suspicabatnr M. Anton. naiura reperta. Preig. Pro Aeram,
Moretus legendam esse, Qmod diei Alii leguut Numero. Nec lis inter
poitU ab omni : qute conjectura mihi harnm vocum Patronos facile compo-
non displicet. Sententia aotem hnjus natur, cum qui Rerumy aeque ac qoi
loci haec est : Qaicqoid est In rerum Nnsnero amat, vs. 447. autoritate
iiatura,idesseautcorpus,antinane: seipsnra toeri possit. Totnm vero
nibil esse tertinm. Lamb. Alii Dici hunc versum rejicit Faber, et existi*
pofsil ab; Alii posstl dicter: eligat mat illum ex eondustone aen Oretio^
T. LUORBTIl CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 907
Ids elanMila petitniiiy et liac traotla- ^. Oif. Magoa est faoc loco Ubro^
tom foisBe. Deiode dicit Latinita- rom typis excasornm varietas : Flo»
lem ease vitioaam : NihU ttt qood rentioi sic habeot, Corpomwi oagfUf
poMis dMere i^fiai«<iim, &c. qnod sit mmiennii, plane mendose. Parisien-
qnasi itriia Natura reperta, Ita ille : ses et Lugdnnenses alteri, Corponaii
Qnid antem si legamns Qiiod dtetpof- odaugM uumemm: noonnlli, qnlbvs*
»U 7 Qnid si (puid potn# dicier 7 Qnid cnm conseotiunt qnattnor libri m«na*
etiam si legamos, QiMr fuaei Teriia ? scripti, Corporie aagebii mnaemm. Vi«
'dom Cod. Ms. B. alilqne agnoscnnt eetini et Lngdonenses alteri| Corpo'
Qaa t Profecto ista omnia incorrnp- mjn oMgehU imiiwnim : et ita Mem«
tnm vetnsqne Latinm sapinnt ; nec mianns : qnam scriptnram veram et
Illins autboritas tanta est, ut omninm rectam esse jndicavi. Ex liac antem
Codicnm iidei pneferatnr. Creeek. vera cetene vitiosae natse snnt, dnm
4S4 Nmn, qwdcmqiae erU^ eeeeaU' alii offensi postrema syllaba vocis
4iitd,^c.]Secntn8snmUbror.maonscr. corjMnim, in qua m non elidttury «t
•t Vicetinornm anctoritatem, qui ita neqne olim interdum elidebatur, ez
babeot, ut ego excndendnm curavi. ea faciunt «orporu ; alii ex verbo tfn-
cojos scriptnrae hcc mihi sententia gebit facinnt adaugebii» veteres an-
videtur esse: In hoc nniverso nihil tem interdum e versu non elisisse
est prater corpns et inane. Quid litteram m, apparet ex versibus £n«
ita ? qnidqoid erit, vel erit ingenti nii, et ejuklem Liicretil. Ennius lib.
mole ac magnitndine prvditoro, vel 10. Annal. p. 91. * Insignita fere tnm
perparvnm et perexiguuro,dnmmodo millia nulitnm octo Duxit dilectos
ait: quod qnidem si tangi poterit, bellnm tolerarc potenteis.' Lncre-
4iorpns erit : sin tangi non poterit, tins 2. 466. * Nam quod fluvidnm est,
^rit inane. Sed libri typis excnsi, e Isevibns atque rotundis Est' Idem
Parisienses, Veneti utrique, Fioren- 9. 1005. * Sed dum abest quod ave-
•tioi, Lngdnnenses, sic : Nam quod' mns, id exsnperare videtur Cetera.'
41019110 eriif eeee aUiad debebH^ dec, Idem 4. 1266. ^ Eiciteoim sulci recta
•ci^s scriptnrSB si qnis eam proba- regione, viaque Vomerem, atqoe lo-
bit, hsec sententia videtmr esse : Ni- cis avertit seminis ictum.' Horat.
hil est in universo pneter corpns et Sat 2. 2. 28. * nnm vesceris ista,
inane. Nam si quid erit praeterea, Quam laudas, pluma? cocto num
4d ipsnm aliud erit, id est, differet adest honor idem.' Lamb,
▼el magnitudine, vel parvitate quan- 441 Praterea^ p^J] Itemm vss. 9.
tolaconque, dnnunodo sit, i. e. dom- docet nihil esse per se existens pr».
modo id ipsum non sitita parvum, nt ter corpus et inane. Quodcnnque
jam amplius non sit. Qood qnidem eoim est, vel in alind agere, vel ab
ai tangi poterit, in corporibus nume- alio pati potest Id autem erit cor-
rabitur: sin antem tangi non po- pus. Qnodcunqne enim agit vel
terit, erit et inane. Ergo nihll est patitnr, tangitur aut tangit : Vel est
prseter corpns et inane. Lamb. Ee$e id in quo res sitK snnt, in qno etiam
aUud Alii: in cnjns insanae Lecti- finnt, et moventnr: Id autem inane
onis interprctatione nollem Lambi- est : Nnllom igitur est tertium rerum
iram tot verba perdidisse. Creech* genns, quod sensn (qui corpns esse
456 Taeiu»i Intellige tactilitatem, docet) vel ratione (qnae inane demon-
tn notione passiva scilicet. Fab, strat) deprehendere valeamus. Epicn-
457 Corpomm augebH^ Hsbc veris- ms, r^ hpApuaWf % •tiaxBir^ ampd knv
aima scriptnra, nt et snpra tsepe. vb 6i icir^ir o(kc irotiiorai, eX^re waSw 9^
MamUas : Corporctan. Alil : Cmrparie^ mrai, AAA^ KCm^ir p/iiw 61' lovrov roit
968 NOTJB TARIOKUM IN
#^yiar< wip^M^ CrfM*. Diftiagae- pmterotbabeiit? Lmtb, GcalfMP.
b«lar male anteft : * Praterea per ee et «liiy improbe. Gefiqme est fieri «C
^|iiedeiUM|iie erit, aot faciet qeidy Aet moveri, dom enin Grrert ide» «p«d
elMs f«Bgi debebit egcnUbvui ipeani ; Lneretinin ec Fneen antAimmktnarft
Ant«rit nt poMiat in eo ret esie ge- ut in v». S29. ^ Corporibofl endeigi-
ri^ne :' Beapondent enuD tribof bieee tor aatnni gerit rea/ iaiiBerito Lmh
prasdicatia, at loqooRtnr, totideia binuii Oif. taceeatet qood geri intaa-
verbay qaie aeqnantar : ' Facere^' pretetnr Moveri. Siae mota enini ai-
' Fangi/ * Locoia prsbere.' Verbnia bil Natnra vel agit, vei adauniatrat.
aaykem * Geri ' faic aiaaifetto vf * Fa- Qneclu Ita omnet libri, ni et iaf. v.
ecne qiiid ' opponitar, adeoqae im- 47S. * fea in qao qnaeqae geraator/
merito in Geni et hic tranaformatur £t aMXy vs. 479. * Perspiocre at
a Lambino. Prmg, posait ref gettat :' Geri^ i. e. moveii.
44aiAa<aiitf.^Mfti«&f6t<JOrdoverw Uane rem ita eonfirmat Laertinf;
bonimhicest:aiitip8amdebebitfun- abi ait Epicnram doeoiate: T^ tt
gi, id eat pati, aliit ageatibos, LaM6. acr^ dht «oiqm, «Mr* ww$mr Umrmf
Fangu Vox Lacretiana propalt. Fab. ^XKk wknfiw i/Mm^ H iamv rob e^/im^
44S Aui erit, v^] I. e. aut erit qias- «o^^cwai. Hsbc propter LaariNai
modi, ut in eo res ease, et f eri, sen anetoritatem adaotavimas. vid. et bif.
gi|;ni potsinL Lomft. 2. IM. Preig.
Geriqiu] Geri, i. e. a natnra admi- 440 ATec, mltMic «mtaR yaam] Nee
alttrariy tanqaam ab iniperatrice, et nUa tertia natnra ett,qiiamqiii8qnam
omniiim rerum parentey et domina : retimie «atmt, i. e. iotelligentia» episri,
vely ti legamnt f eat; geni^ id ett gig- i. e. compreheiKlerey possit, verbo
ni, ot aupra diximus. Quod antem <vnsct utitnr ct lib. 6. 12S4. ^ Qnlppa
Tiirato geri interpretatnr moveri, etenim nuUo cestabant tempore apia*
dif na mebercle interprete interpre- ci/ &c« rtUione oatait antem, L e. ia^
tatio^ boc ett ridicalay^atqoe inepta. teUigentia, et cogitatione. qnod lo>
Nam primnm boc (Koo, geri nnsqaam qaendi genus Lacretio nsitatnm asl.
in tota lingna Latina sigaificare m^- Lem6. iialisas «aM, Aiaraif, eogb
veri : dcinde qnod idem profert hiee talioney ioteiiigeatia. Fmk
verba Epicari ez Diog. Laertio, ad- ^ijNSct] Appreheadere. Or. Aovarw
vertns meam, iit «it» aactoritatem^ 9m, F«6. ■
rbico^otfrcwoaia-aitol^cvaAciirMrarai, 460 ClMemtl Videntttr« Bootiaaa*'
Ste. ea vero me non fugemnt. a me tur, snnty aut dioantnr «aae pvmtar
enim relata snnt supra «d illum lo- corpns et iaaae. L«m6. Com v«i«
cum, ' Qood si non emet : nulla rai> plarima dicimos cme prKter eorpne
tione/ &c. Sed qnod iste miae ea et ioaae, ut bellnm ett, pax ett, «a-
profert, nihil ad rem. aam pnebere lor est, 6ic, ne ex commnai bo«
locam corporibos, et ta|e aliquid este nta loqueodi errooes .nasGer«ntBrY
ut in eo ret eB^^ aut moveri potsint, monet vs. 10. hs&c omnia coBJoaeta
batc suut propiia ioams : et quod eat tantum esse, vei eventa corporis «I
higosmodj, nt in eo res, sive oorporn, iaonis : coiyoBctum (ei/iami^ sive
moveriaotesse possiat, id est inane, proprinm «ccidoBs) ett, qaod bob
et id corporihnt locnm prsebere po- potett «bctte slne iatcritn subjecti ;
test, tive moveaotnry tive quietcaat. qaale ett calor in igne, bHmlditaf in
Gerere «ntem, nt docet Varro, valet aqna, 4(e. £ventum vero (jewftfitfim^
sustinere. ex qno imperatores liellum sive aociadent coBMBuae) qood potett
et ret gerere dicnotury tanqoam one- abette vel adetae tinc tul^ecti intorl*
ra. SedqaidagascQmiatityquinihil ta; qaale est beliBm, p«op«rt««,
T. LUCRBTII €AA1 DB RBRUM NAT. LIB. I.
cMicordi», &e. Cr§§€h» paetm nontri lociim. Fnh»
■ 461 U9nm€oenia]To6rmsinffifi90ii^ Sepie grtgmri\ Qnod interpoaitrat
M^Oy qme volgo accidootia api>eiUBti gratia melri pro 9egregmiy liocest^
qnee lic defteiBDtar: 3»iNS09ia^a lir- abinvicem 4ec«riii. Qoale ilind af nd
r)9, h Ydvrou Koi inrey&ferai x*fp^ '")' Virgiiinoi libro nono iEn. S88. * Ii^
nm imoKmfiAm ^Bofms: i. e. 'ETenta qne Balatatam linqno.' pro Insaln^
snnt».<HMi edsoaty et abtant tine i^ns, taUtm : et est tmcBit, nt Mn, 10. 7M.
quod eifl inbeiity interiin.' M. Tnll. 9« < Inntilis inqne ligatna Cedebnt/
de N. Deor. < Epicnrns ita dividit, Pwt.
emninm qnae sint, natnram^ etse cor- 464 Pondtu uti «axity cojMr ignitiiM,
poca, et iiiane, qnaBqne bitaccidant' ttfnerafMiii} Sic rettitni ex anctoriF
Xm6. Co^pmeiay EvetUa] Or. 01^ tate codicis Bertiniani, et vnlgatorom
MbfmiTOf mU ouftnrrdfmra, InteUige Vioetiiiorum, cum in ceteris vnlgatif
aolem Acddeniia» Ex Ulis vero qnss omnibns iegaturi PMdifSKlisaany «oisr
sunt inseparabilia (&x<^m^a Stoids) ^gnis. Lamb.
ea coiyaacta dicuntnr Lucretio, alU Saxi»} Ald. Soan. non piaeet* Gtf»
prapda voeant; sed qnm eventa di* 465 TodMS ocrrjMri^] Nam tactna
cnntnr bnic nostro, ea valgo acci* sensns est maxioie omninm cerporis
denlia oommnnia vocitantnr. Con- proprins. Lamb,
jnnctam, ut rh oofa0ofitiiA$f notat aU« InimBhui] Mira conipositio, aen
qnld extranenm, et a casn, tr^/mrrmfa/a, junctnra. nam intaehu contraiinm
Qnod notio verbi attentins conside- qniddam est laWaj, mU rh iam^hf
rata snadet. Fab, qnemadmodam incultus apnd Sailns-
46S Cmi^hnsIimi ۥ<] Dcdarat, et tium de beiio Jugortb. caltui opponl-
deiioit, quss dicat conjniicta. Snnt tor, et apod omneis probalos nnt^
tgitnr ea eonjniiota (inqoit) qim rd tores Latinitatis iojussus^ jnssni :
aiicni, sive sit corpns, sive inane, qnamqnam 1m>c vix alibi prsBlerqnam
ita adbaerescanty nt sine ejns inter- io septimo casa reperttor, nt cnm
ita sepacari non possint : at pondns dicimnsi ' injussa irapeintoris dn
co^unctam est saxis, neqne ab iis prsesidio decedere/ et apnd Piantnm
segregari nllo modo potest salva sax- Trinnmmo, 1. 9^ ISO. * ineonsnita
omm aatnm. imm si pondns saxo de- meo.' Lnmb.
mas, jam desinnt esse saxnm. Lamb, Tactaf, tnlddos] TactUitas et tnr
^Kneptrmdoq Intellige Insepara- taetUilas. Ita enim inteUigi debel
I, nt pendns a saxo separari ne- nl snpra. Fab,
qnit,&e.sedeventapoMnnt. Moxfo- 460 Tfmpnt ilem p«r m non ol]
sins explicablt ; et res notaest. Fa6. Vnlt tempus esse hr ratione tamnm,
46S iNssidis] £lc babet cod. Vati* ■<» re. 8ed prsBstat nnam (snnl
cnnns, qnem secntns snm. Disei- antem pinres) rationem adscrUMrOy
dinm anlem a verbo diseindo dne- por qoMn possit negare aliqnia tem-
tum eel: at exseidinm, sen exddinm, pas esse: quam refert Aritt. Hb. 4.
ab execindo. Lamb, fuffoc "On ftkr A Skm obn Ihtm^ ^
eti} Potest. Prlsdanns lib. fi^s, «d kfu^pAtp 4k rM4 rtt Sr
XV. tradit, 'hic etbme polia' dici et bwonrt^eio. rh fthf Tdp abroo y^ryom^
'boc pote.' Unde Persins 1. 70. «ol o&cltri* r^ M fc^\AM, mU sAm» M>.
' Qni pole i vls dicam V i. e. quomodo *Eac tk roAnnf, imI 6 ftvtipof , «cal &f I Xi^»>
possibile est Hlnc fit comparativnm fim6tmot xf^f o&yntnai, rh V ia fiii
potlor et snperlativnm potissimns: (itrvr ^oyaeifitroift bHtm^or htf M|sm
et adverbinm potissimiim. Prnt. Neo^ lear^ffiii mort o^W, &c. i. e. ^ Mon
traliler. De qiw ad alium qnemdam ette igitar omnino tempns^ ant vis>
070 NOTJS VARIORUM IN
et obtcnre, ez bU svtpicari qnUpiem nihii eiit; fatnnmi BODdimi e»t; pi
possiL Nem «lia qnidem ^ns pars sens qnoqne, nisi de eo cogites,
pfftteriit^et non est : alia fntnra est, mafris est qnam iitrnmqne. F«6.
et nondnm est. £a liis anteoi et in- CmuequUitr] 2vAA^^«raiy coUigil.
finitnmy et qnod semper snmitur, Fab.
Cempns constat. At qnod constat ex 408 Pmt»] Pars edidit FaynSy eo*
partibns, qnse non snnt, fieri non dem jndicio qoo vs. 476. cbrn iater-
posse Tideatnr, nt essentisB locnm pretatns est ■sttssMM. Creech.
•btineat/ &c. Idem eodem lib. tem» 46S Nec per u fuemqumm'] Idctreo
pna definit esse nnmernm motionis ex eodem lib. Aristoteles ait tempns
«o qnod est prins et posterins« 'Tem- nnmemm enm« qni nnmerari poteat^
pns igitnr (inqnit Lncretins) per se »ut qni nnmerator, non qno nnmera-
1100 est, sed ex rebns olim gestis et mns, i. e. ^Bfii» itpi/ifarr^, ^ i^B/m^
prateritis, tempns prseteritnm cog- famfo», abxf^tpf^BiuviMp, iMmb» Scnsoa
noscimns: ex iis rebns qn» bodie ««t: Tolle motnm, toUe qnietem,
•nnt, ac fiont, prsFsens : ex iis qtise noila temporis notio est. Istnd a««
•ont fntnrspy et qnas fhtnras snspica- tem per se jiingi debet oon cnm fi
■inry ant diYinamns, ant qnas cogi- quam, sed cnm temfm». Fab. •
tamns, fntnmm. Iioiifr. Dixeri)i,esse 466 3V"'<*'^^">] Helenaml^rodari
olind qnid in rernm natnra, qnod nec filiaro. Denique (inqnit) cnm dicoot
agit, nee patitur ; nec locum pnebet vulgo : Helenam olim raptam esse,
gignondis rebus ; ergo minos Yere et Trojanos devictos esse : Yideodani
•iebas modo, Ste, FaUeris, inquit cst, ne fbrte bsec cogant nos fateri
-Lneretins, nam tempus, cnm nec tempns esse per se, qnod est falsiiB.
«gat nec patiatnr, nihil esse potest ; Iduub, Heienam Tyndari filiam. Go*
ergo, &e, nam sine moto et movente ternm tani aiio exemplo uti poterat :
aon est. Fa6. Qni paopertatem, nt PbUippi, Epaminonde, Xerxia,
iMUa, pacem, dec. inter eventa poni &c. qnam Helens; sed boc iUostrioa
band graviter ferebant, magnificen- vUnm est,fcai«oa|TiM^ipofr. Pa6.
tins de tempore sentiebant. Pytha- 466 Cam diciuii esse] UH vet« qoi-
goras, Heraclitns, alii (vide Empiri- dam Ubri. G(^. 8ecntns snm codi*
oom adv. Phys. Ub. 21.) corpns esse, cem Bertiniannm, et Memok ma-
Htoici vero incorporeom aliqnid esse nnscr. et Florentincs, et qnosdnm
docnerant : liis omnibns Epicnri sen- alios impressos. Nam ceteri maoo-
tentiam vss. 6. opponit Lucretius, scripti et impressi babent, ut
qnam accipe lector Gassendi verbis <sse, plane, mea qnidem seoteotiOf
Jncnlentins explioatam : ' Tempns est mendose. Snspicatns snm antem ali»
eventum cogttatione dantaxat sen quando ex bac codicum varietate le-
mente attribntnm rebus, prout con« gendnm, qui dicunt esss; qnod no
cipinntnr in eo, in qno sunt, statn nunc quidem displicet* Lamb, Hand
perseverare, aut desinere et longi- scio an facile explicare possim, qoid
orem aut breviorem existentiam tn- sentiam, sed ego, nt potero, dicam.
«ri; ac ipsam babere, babuisse, aut Hsbc objectto Latine fieri posse vi-
habitnrse esse.' Creech, detor, Grspce non ita. Nam sermo-
. 461 Csffss9ift<ar]CoUigit,cognoscit, nis I«atini inopia cogit, nt ntamar
percipit. Gif, et Lamb. verbo snm, es, est, in re temporia
SeunuH Cogitatio : nam per me- prsBteriti, nbi qnid factnm dicere vo*
moriam amplectimor pneterita, de Inmns. Itaquesiqnisdixerit^Victnm
fotnris antem ratiocinamnn Itera est lUnm, extemplo argntator aliqnia
nemoria snblata tempos prateritom responderit» Vietom est? ergo est.
T. LUCRETII CARl DE RBRUM NAT. LIB. I.
071
qvnd falsnm. At Grvfe hio lusns
SAphiBinaticBS in oebnUm abiret;
Qam dicererattR itfucififiy nmv^ixlh
neqne opns haberemns verbo ^X
ad enmciationem illam formandam.
Hnnc locnm sic necessario intelligen-
dom arbitror. Si fallor, hoc habeo
aolatiiy me aliorom opinionem non
ignorare. Certe qaae addit Lncre*
tinSy hnic explicattoni maxime favere
▼identur. F«6» Haec Faber, qno
■emo melins : versn igitnr 7. captio*
anm Sophisma solvit, ex commoni
vflii loqnendi, qoo dicimus res pnC'
teritas f estas esse, doctum : et huc
•pectare existimo omnia illa, qns» de
accommodandis teropori familiaribos
lermonis formii Epicnrus scribit in
Epist. ad Herodotom: ofc« 9ia\^jr-
Tovfy As fitKriovSf fmr^iKnfwriwy iJOC
tArais rais titupfX9^^ mt* oftroir x^«
or4o»^ Qtil vero dixerit has esse
iMlgafl dialecticas, verissimom dix-
•rit. Nec nngaretmr Lncretius, nisl
Stoiei) (inter quos et Epicorseos im«
mortale odium,) futilissimi bominom,
* hlflce argotiis ineptire coegissent*
CrH€k, Ego lacernm Poetam non
ekistimo, (nt Creechins potat ad vs«
4110.) venim ita esse explicandom:
Dicnnt Trojngenas gentes e»9e sab-
acta» bello, et Tyndaridem esse rap^
tam ; at cave ne, dom httc andiasy
Interpreteris, quasi illnd *• esse ' pne-
seiia etiam denotet temposy qnnm (ex
Tersn 461. et 462.) probe inter tres
temparis articulos sit distingneudum ;
•t tempus qnidem mitj sed non per te
(veno 461.)neqoe ita semper idem ;
nam quidqnid evenerit, sive actum
flrit, poterit dici EVENTUM, sed
idia ratione rebus, alia ratione re-
glonibos. id est: boc est eventum^
Rapta est Tyndaris et subacti snnt
IVojugeiiap, estque hoc eventum rei,
idqne adhnc est et manet« dicitnrqne
in praesenti; at eventum regioni seu
veglonlbnsy jam est eventnm tempo-
ri, sen temporibns; atqne adeo trans-
ectiinii et de eo debemofl dicere
qnod foerit, iion qtiod sit. Qnm
concta planiora, atqoe noUo modo
obscura eront, si prorfyiomfraslegere
licet lemporiftiif; qooroodo tempofl
opponitor rebos, snpra vs. 440. Ifae.
467 Ne forte hae per $e eogtmt not,
etse faiJ] Sic habent qoattoor libri
manoscr. sine nlla varietate. Ezcnfll
autero inter se dissentiont: In aliia
sic est, Ne eontra hac per $e eogmni
9oeforte/ateri: in allia faoc modo, ffa
conira hae per te eogaxd not etaefaierL
quam ego scripturam omoibus ante-
pono, cnro praesertim eam confirmct
cod. Memmianns. In Paris. et Ve-
netls antiqniorib. Ne/orte keec per te
eogamt not cwuiafaUri, Lamb.
468 Quamio] Quoniam. Laimhi
Sada Aoaiiiuim] Genera hominnm*
Iiafli6.
Qaaado ei tmcla'] Qnasi dicatyQni
tandem hec sint, cum illi hominefl
non sint aroplina, quorum eventa
fnernnt iIIk seu hifltori», sen fiibn-
IsbP At eventomm natura notaest;
ergo, &c. Hi vero duo versus iotra
parenthesin inclndendi. Fab,
469 PraierUa cBta»'] PosthuncTer-
snm hiatom in Interpretatione re-
liqui, nec temere: quls enim non
videt omnes istos excidisse verflnfl,
qni solutionem Sophismatis contine-'
bant? Lacerom vero poetam esae
testor versns qnosdam a veteribafl
laudatos. Nonius in voce Torpor,
* Tantns conduxerat omnia torpor.
Lucret., quas tamen voces in Lucre-
tio hodie ne qnsras. Creech» At
vide snp. ad vs. 466. Ha»,
470 Namfae oHud rehut] Sic legen-
dum, non, nt vulgo, oliiui lerris. hoc
cnim significaty qnidqnid actnm est,
eventom esse vel rebns, id est perso*
nis, vel regionibns. neque vero est
- qnod qnemquam moveat syllaba tmi
brevis, que hic longa fit. Lantb*
47S J>€Ri9veiRaieriet,i|r^.]SophlBma
iteruro aggreditnr, et vs« 12. demon-
strat res olim gestas non per se con-
stare, sed inanis et corporia eventa
97S NOTiE VARIORUM IN
Mse ; qwMilam ti Ballnin oorpus et Paridlt, qiii Phryz fblt. Ita : * l^
iaaae «illai exUtiatcty ittm res inini- iheiiam haatam ▼ibrabat/ Vlrg. L ••
qaam faimeat geatm. Ctmc*. ifiae Tyrriwiias Ar haatam yibfahttt,
479 Acam fuo pugfmt gmwUwr] 81 Ste, hac figura detectabator Vlrgi-
wlgatam seripteram leqaliinir, ae lim. F«6. Cresceosy coaleMxas, ted
ptobamot, intellifendte snnt ret bel- non Id quod Oailiee tlgnificat, labiy
iiett, lalieriotti, ae prsclane, qntp iMinnare te, inflnere : alioqni grvro
gmi dicuator ah imperatoribns et in oratioiie ritimn tit ; ettamenhnae
mgibna; Tely fmMfar aeclpiendom errorem erravit vir omni admiratioae
eat pro agnntnr, nt tit tralatio ab im- major in phytiologla, cnm tcripilt :
peratore et principe ret gerente. * Videtnr Epicumt exitttmatte eor»
Sln gmmntmr malmnns, (quod ego pora illa minora, rotoada, Itevia, glit-
qnidem magit probo,) referendnm ett centia, ftiitte,' &c. item, pag. 07t«
ad ret natnFaleit, qn« fortnito pri- * Horiaontem qnoqne detlexiim hahe»
mordiomm concnrtn et confllctn in rent, xc tnpra enm magia amgiaqne
apatio et inani gignnntnr. Qnoniam glltcerent, donec contittere ooniiB»
antem in omnibna fibrit genmiur aon pottent.' Fofr.
tcriptum reperi, et ex hac tcriptnra 47tlilcceiiiftttrt]' Accenderebellnm*
probabilem tententiam elici pwste ar- Virg . etiam dixit /Bn. 12. 8M. Claa<*
bitror, ita excndenrtum cnravi. Lmmb, dian. in Rnff. 1. 100. ^ acoendil prm-
475 /gnts] JEttn», cuptdiUs, li- lia.' in Rnff. «. 17S. * acceadit ▼oca
bido, qatB est instar ignit et flammt». cohortet.' Preig',
tic Horal. Od. 14. lib. Epod. IS. 477 Needmm] Qnod ti noa Paridia
^ qood tl non polchrior ignis Aooen- amer pellexitset Helenam Pergaamm
dit obtetsam IMon,' Scc, LamUt» ad Trojanas arcet, eqaas ille celeber,
iKeawadrt] Paridit, qni nomen iraf)Jk qni alvnm armatis plenam gerehati
rh hx^iaf^ h. e. ab expellendo deflec- noo Trojants irrepsisset fttalis ma-
tlt, qnod abacta armeata latronibns ehiaa moris. Hane historiam extqal-
ioieremptis recopera^it: propterea tar Haro Ubro ^eidos secnade : de
oeeinit Ovid. in Bpist. circa fin. qno Plaatut in Baeohidibns, et da
* Pene paer vietls abducta armenta Epeo ejns arttfice qu»dam : de qno
rooepi Hottlbiit : et causam nominit Ovldint : ' 8it licet antiquo manibna
Inde tuli.' Fws. Paridit, qni cor ita collatot Epeo.' Vitravint captam
dietot tit, dooebit Enttath. et Apol- Trojam afilrmat tormento ligneo, cai
lod. in 3. Ftik, nomen eqnnt : nnde Uomero Iklta-
GUteenB] Oliscens snfo Phrygio Pa- landi datur occasio. Ter ob eqa
ridit pectore. gHaeeret cretcere est, perilt Troja : cnm Hercnli Laome-
et ita Fetttis, et Nonins Marcelliis. doh denegavlt equos ; cum est equo
SalJustios : « (Miscente vento.' Plant. eprlo capta dolo. Tertlo cnm Claam
* OMscit prmliom.' Virg. /En. 12. 9. ter consull portas clandere volnistet,
* Uaad tecnt aeceoto gliscit violentia eqons valvis interceptnt elandeodi
Tnrao.' Cie. ia Hortens. * Glisciint facultatem ademit. Servins. De hoa
volnptates.' Lncr. 4. 1002. < Inqne eqno varla in historiit lecta sont: ut
dies glitcit fnror, atqoe mromna gra- Hyginnt dicit, machinamentnm bel-
veacit.' Idem S. 470. « Nant oculi ? • licom fiiit : nt alii, porta, qnam eia
clamor,tiagttltut,jiirgiaglitcnnt?' et Antenor aperuit, eqoam pictum hi^
6. 1060. * Cam motut, aot dolor buisse memoratur: vel certe domaa
eat, et, cnm jam gaadia gtiscunt.' Antenoris, qniB eqnnm plctnm habalt;
^''■^* qno posset agnosci. Aot eqnestri
Pknfg^ mib peetmre] Sub pectore prtBlio victa est Troja, aat
T. LUGRRTIl OARl DB RfiRUM NAT. LIB. I. 978
Hippio, poBt qnera s« alMconderaDt non ?!detur hoic loeo coovenire;
Pinu, deinde Tn^ai, i. e. Troj«, Pergamay
Dnre^Ms] Lignens : dictio ex Ot*n« olet nesrio qaomodo antiqiiitatoak
da sompta. hic eqaus dictiis est Sic eoim Stesichorus M U§o Tl4^
MfwSf hoc est ligneuB : nnde non« yofM Tpohis, i. e. * neqne isti ad Per*
nnUidanncs hic legnnt sed darafeics gama Trojae.' Lamb,
scribendum anctore Honiero, qiii in Trqjani$] Ita omnes liiiri, Lambi-
octavo Odysse» Zw^ow vocat non imTnsaL etiam recte: «ed contra
aemel. Aristopbanes dorif»n liogna vet. libros. Gif. Trojwm omnes
commnniore diciitavit : nnde snnt Codd. pnpter B. Cretch, Trejai Pav
qni in Flacci ArgonanticiB legant, goMna, Ita restitnit Lanib. nec post
< Manet immotis noz dorica fatis.' frnges glandibas vesci d^butt Giifai».
Sav{p^«of fmt MoiSoiiyidircotaitSnidas, pra>ferendo IVo^ants, nt enim Stesi-
b* e. ' dnratspns «tt duratens' indis- choriis dixitll^ipyafMTpo/iif, ita etiam
eriminatnm. Subdit: *• Dnrins lig* Eitripides nsurpavit in Helena va.
nens eqnns Grttcorum: de qno Ari* 900. n^^Ta/ua AopSayiar . "AAercyfA^c-
stophanes : fJy^s Zaow b Mpetos, de ^etf litpyafM AopSiBvCaf. ' perdit, per-
qno sio inqnit Lncilins poeta Om- dit Pergama DardanitB.' Qnod ita
cns : 05r«f Mpuuf tnroiff tif tl ^p^s jongiturf qnnm vox Pergama primo
«IXjcoy A«on-cf ow AaifAots ^ictuits otk loniis areem significaret. Imo inter
ht ^ir9\0e Td\af.' Piirt. Dnratens, sen Latinos, ex no^tri imitatioae, ' Ur-
dorios eqiins, i. e. lignens: cujus bem Patavt ' dizit Virgil. Ain. l. 261.
epifex fuit Epins, sen Epens. Lege ^oo.
Hom. 'OtMTdr. a. et Virg. ^n. 8. 401. Partu] Virg. iEa. 0. 516» * gravis
* Instar montis equnm/ &c. et 0. Slff. attnlit alvo.' et alibi. Fa6.
* Cnm fatalis eqnns/ &e. Festns, 479 Re$ ge$kui] Si snpra vs. 47S.
* Epens nomen fabri, qni eqnom du- res tn ^ao qtueqae germitmr scripsisset,
ntewnfecit.' EqunmTrojaauminter- nonne et hoc loco ree gemiiat dicere
dnmappellantscriptores: etitasem- debnisset? Preig,
per M. Tollins: ' eqnum Minervse' 481 iSadm] SwlJ^i^rff fi t in <a, dna^
Horatius : ' qnasi arte fabricalnm, et que vocalen, qiiariini altera brevis
fignenm.' Quo noniine eum appellai est, altera longa, pro nna syllaba
Piaotos in Bacchidibns. sed de boe habentur. Lamb,
eqoo plnra diximus in coronientar. 48J^ CorporiMi atque loct] Sic sopra
Horatianis ad illnm locnm, ' Ille non sepissime; et ita Veteres nostri. In
Inclnsos eqoo Minervae/ 6ce, Od. aliis: Corperi»; pessiine. Gif, Cor-
4. 6. Ixim6. Ligneus. ^wf, Sovpof, parie. Sic liabent qnattnor libri mi^
96pv Hovpu, lignum. Dnreus, Durins, nuscripti : qiiibnsonm congmnnt Pa-
dec. 8o^^f . Eiiripid. in Troad. rem risienses, et Lugdnnenscs. Alii, Corv
explicat. Fab, Aovpdnos Hom. Odyss. porum aiqne loei, Neque vero h».c
8. ex trabibus compactns. db^of scriptura daninanda est, qnod fit a
Enripid. Troad. "oeev irplbs Mp&v Thrasoneqnodam barbaro. Confirmat
Mmepop KKn^erai Lo^ptws finror Kpvtt- enim eam vel ille versns, qni non ita
rhw itforUrxmf 96pv, Creech, Adde Po- longe abest supra, * Non ita nti cor-
litian. Observ. cap. 5. Ha», pus per se,' Arc. Et item is, qui est
Trqjai Pergama] Sic reposui recla- infra nihilo longius, * Stringere. muu
mantibns qnidem omnibns exempla- solido vincunt ea corpore domnm.'
ribns antiquis, sed tamen certissima liajn^. Sed mox oorpora dicit vs. seq.
conjectnra fretus. Nam prironm vox Hav,
Trqjams, quss est io libris volgatis, G«fan(«f]Qnidamlibribie: rsfen-
974 NOTiB VARIORUU IN
twr, Lambiimt : gmuadur. male. Gif, ttingmque eohrem, Lamb.
Ret m quo qtueque gerMturlEtium Uac Nam aolido vineuni eu eorpare di^
loco legi fortasse potest ^«luni^ttr: fniim] Sic hahent omnei libri valgati,
▼eramtamen nihil mato. Liunh. Ge* et tres mannscripti, nisi qnod quU
raniur; Genaniur alii, alii Rogantur: dam habent evineuni: et tfammun, qob
ntmmqiie vitiose. Creech, dewum: in quibns est MemmiaiMM.
484 Corperaeunt porro] Corpornm Lamb,
(inquit) aiia sunt primordia rerom» 488 Credere quiequam2 Ita fere llbri
nempe corpora indi?idoa, simplicissi- Vet. et ynigati. In aliis: /ora Ua,
ma, et solidissima, i. e. Arofun: alia, pro farutan, 6if. Sic habeot qnat*
quttsuntexatomisconcretayconflata; tuor iib. mannscr. Bertinian. Faera.
atarbor,saxam,aqaa,terra,et8imiiia. Tettian. Memm. et vnlgati Flofenti-
Hac de re sic Laert. in Epic. rdr am- ni. Vaticanns autem et Yolgati Ve-
fi4r«r T& idr iari avYKptaetSy rkV ii&r neti ntriqae et Parisiens. et Vicetin.
at ovyKpbrm vmhirTai, Ldmb, et ntriqae Lagdun. Videhsr fare tta
Corfora] Corpornm alia snntsim- qukqumn. qaam scriptnram si qab
plicia, alia coocreta. Ft^, Corpora probabit, >^r« accipiendom erit pro
aim^ porrOfifc,'] Demonstratis jam dno- foraUanf ot particula ita conjangatar
bns natnrm principiis, corpore vis. cnm roce aojido. neque vero assentior
et inani, et explicata etiam inanis iis, qni foreUa positum volant pro
natnra, de corpore fasius disputat : foreUan, Lamb. Fareitan Nard. £t
Corpora antem dividit in simplicia et qoidam Codd. Fore ita cxhibent;
composita. Sic Epicnras ad Hero- monetqoe Lambinas, si ista lectio
dotam, riir amfJmnf rit lUr iart avy- admittator Ita debere attriboi Satida.
KpUrttff rh 9' i^ &v al avyupUrm vc- Creech.
roinpraiu Docet insoper vss. 90. cor- 489 In rehuel In rerum natura: Fay-
^ora istasimplicia^seucompositornm us, In rebus ipeu eoneretu: et idem
principia, tolidissima esse, perfecte dixisset Lacretias^ si faisset Fayos.
plena, oailum inane continere, ideo- Creeck,
4|nenallavidividiautdiffringipo8se: 490 Fulnen eeHi, 4r«.] Lectlo OOB
fatetur interim opns esse validissi- improbanda, quam ipse Lncret. oon^
mis argamentifiy quibos persuaderi 'firmare videturlib. sexto. Bas. tamen
possir, corpora aliqua esse perfecte /ulmen cesU per eepta domorum Clamor
aolida et plena, cnm anmm, aes, ut U eocw. Qaare etiam scribere
aaxa, reliquaqae ooioia, qu» solidis- possis : TraneU enim futmen cedum :
aima patamus, perosa esse, et aliis per aepta domarum CUtmor et it vocie:
corporibus pervia seotimns. Creech, PrsBfero taoieo valgatam. Uav,
487 Stringere; vitteunt demum] Ita Trauait enim /utmen] Sic 6. S90.
malim ex quibasdam vet. et omuibns ' Transit enim valide fnlmen per
valgatis; i« e. avellere, deminnere. septa domorom.' Cor autem hoc
ot inf. vs. 007. In qnibusdam vet. fiat, docebit- 0. 6tl. ' Perfacile est
otinguere eviucunt damnum, Ita et jam animi ratione,' &e. Lomb, Par-
inf. variatnm fuit vs. 007. et apud enthesis est, qnse novem versus anif-
Noninm : Glubere, deatringuere, vnlg. plectitnr. Fab,
dietinguere, Gif. Radere, vulnerare. 491 Clamor ut, ae vecee] Sic legeo-
Lamb, Virg. Mn, 9. 677. * hnnc primo dom, et ita habent codices emendati.
levis hasta Camills Strinxerat.' Cod. neque tamen rejicienda est scriptara
Vatican. et Bertin. tamen habent alterorom Venetoram, Clmnor Uem^
etiuguerey id est, exstinguere. de qno ac vocee. sic 0. 220. ' Clamor ut, ac
verbo infr. lib. 2. ad illum locnm. voces; transit per saxa, per tera*'
T. LUGRBTII. CARI DB RBRUM NAT. LIB. I.
975
LskA, 'Qaidam Codd. CUmorUemot
voces, Nard. vero, Ckanor vt ei voeis,
Creech. Sic supra vs. S55. ' loter
septa meaiit Yoces et clansa domo*
ram Transvolitant' Preig,
492 DieeUumiqueferofervenH Saxa
ffaponi] Qnattoor codices mannscripti
habenty DmUUmiqMe fero, fervetUi
oaxaveq^ore: quaB «criptura si proba-
bitnr, dno erunt epithet^ ^avMnts
poaita: qnod est oaitatum et Ho-
meroy et aliia poetis. Horat. Sat 1.
t. 8S. ' habeare insuaviSy acerbus.'
Idem Sat. 7. 7. ' Confidens, tumidus,
adeo sermonis amari,' &c. Mem-
miaDQS aotem^ DiaailiMiUqae fere fer^
xeniia Saxa vapore. Unde licet Ie«
gere, DissiHMntque fero feroetiiia saxa
vapore, Lamb.
Fero fervetUi] Ita vet. libri pleri-
que« In quibusdam : fero fervenaa^
nt ia vnlgatis. Gif* Dnplex Eplthe*
tnm esty quod nec clarissimi poetse
refngemnt. alii tamen lib. ferveniia
habent, Fab. Ferventia, Alti Ferventi*
Kihil muto, at si per otium ridere li-
oeaty Nardius ridendi materiam pr«-
beret: ille enim suspicatnr Poetam
respicere Anuibalem Alpes aceto
mmpeotem. Creech, Fero, Fortasse
scribendnm : /ere. Preig.
4M Conlabrfaclatus} Sicoptimein
vet. quibusdam. In qnibnsdam : enm
UUfrfaetaius. Qnidam vulgati: 2\an.
Mamllus, ut vnlg. Quin laltefaetatus.
male. 6t/. Bigor aurif id est duri-
ties auri, «sl», i. e. calore, labefacta^
tof» solvitur. Sic autem legendnmy
nooy nt vnlgOy Quin labrfa/etatnSy tfe,
oonlabrfaetatus autem, 1. e. victus, ut
4. 701* ' Omnia quod contrita, qnod
igni conlabefacta.' quaroquam hic
quidamlegunt eonealrfaeta. Virg. JEn.
8. SOO. ' Intravit calor, et labefacta
pcr ossacncnrrit' Zdanb»
iiigorattrt] Aurumsolidum»duram;
f lad«s ^erif, eadem metapbora. «A^,
forte et aliter, aurum frigidum, ses
frigidum. prius malo. Fab.
494 T)m glades eeris] Sic restitai.
secntus quinqne librornm mafmscrip-
torum auctoritatem : neque vero dn*
biuni est, qoin haec sit recta et vera
scriptura : vnlgata contra, qn» habet
glaees aeri jUmma devietaj depravata
et mendosa. Nam qnid ineptins,
qnam proposito exemplo uno de
aoro, d^nde altero de argento, in-
culcare tertio loco eiemplum de gla-
cie ? priesertim cum glacies non modo
sine acriore flamma, veram quavis
flamma, et vel frigore remisso, vel
solis tepore llqnescere soleat? Nnnc
antem qnemadmodum paullo ante
dizerat rigor awriy sic boc loco gla-
ciem aeris per translationem sermonis
pofluit qua de re lege Adr. Tnrneb.
Advers. 6. 14. JLam6.
JEris] Sic recte Vet. libri. Maral-
lus, et vulg. acri, Gif. Glaeies aeri :
Nard. At, ut recte Lambinus, inter
Aurum, Argentnm, reliquaque Me-
talla Glaciei qnis locns ? Glaeies etriSf
dnrum et compactum aes. Creeeh»
405 PenetraUque frigus] VirgiN
Oeorg. 1. 03. ' penetrabile frigns ad-
nrat.' et /En. 10. 481. * Asplce nmn
mage sit nostram penefrabile telnm.'
Lucret. hoc eod. lib. vs. 6S6. * Nec
penetralem ignem.' Lamb,
406 Uirumque] Calorem et frigna.
Hi\jos loci haec sententia est : Calor
et frigus per argentum permananty
quoniam nos pocnlum argentenm
mann tenentes, aqua frigida, ant
calida infosa, statim ntrumqne seo*
tire solemus. Adbibebant autem fri-
gidam veteres, atque adeo nivem ad
refrigerandum vinum: calidam, ad
tepefaciendum. Jam utrumque legi*
tur in qnattuor codicibos mannscrip*
tis, et item vnlg. Paris. utrisque Ve-
netis, Florent. Lngdun. in aliis utriol»
que, minns recte. sic 6. 048. ' Frigos
item transire per aes, calidumqne va-
poremSentimus : sentimns item trans*
ire per auram, Atque per argentam,
quom pocula plena tenamus.' Lamb»
Qnidam Codd. Utrvmquef improbe.
Hic malta de calida frigidaque aqoa
976
NOTJi VARIORUM IN
iD vinum oriin infiindi ioliU garritiDt
Interpretei», q\\» soIia ioiperiti» pla-
cebiint. Creech,
497 Lympharum rore] Aqtiis cali«
dis, aut frigidis, miuutim et guttatim
roris instar infnsia: vel rorem lym-
pharum traiislate dictnm intellige.
Lamb. Ros pro quavis aqiia; res
nota est. Sed utinam per otium ri-
dere possejn ; Gifanins enim ad eam
rem choravns foret. ' Horat.' inquit,
* maris ror«m dixit pro aqna marina.'
Verum ubi ille ' ros maris' apnd
Horat. pro nqita marina ? docebit
Pareus ^ro^^s Gifanii, bomo lig*
petis lib. 3. iuquit, Od. 2S. vs. 10.
Videamns itaque. £n tibi ipsissima
poetae vpiba. ' Parvos coronantedi
marino Rore Deos, fragiliqne myrto.'
Bene t aqna martna coronantnr Dii.
O me hominem nibili, qui oUm pnta-
bam rorem inarinnm esse fmticem
iUum seu arbnscnlam noiissimam,
qnsB GaU. romarin^ Ital. antem Rm*
oiortna, dicitor. Graec. ?u0ayttrls. Sed
tamen in boc Ovid. ex S. Artis, aqnam
etiam marinam esse dicent ? dignnm
faotis siiis facerent : ' Sylva nemni
non altafacit: tegit arbntus berbam,
Ros maris et laurus, nigraque myrtus
olent.' Fab,
408 Utque adeo] Epiphonema, sen
acclamatio. Lamb,
499 Rara'] SubintelUge, haec narra*
tio, et expUcatio,cnm a raris sit tac«
ta. Alii scribnnt vera» Piiis*
VeraraiioyA\ii6^s?i6yos* Laikb.
Naturaque rmim] Supp. ' ut jam
est composita.' FaifUM, Imperite. In
sequenti versu qnidam Codd. Cogmia
de paucie ; nnUo sensn. Crteek.
600 Adet\ Animo. Sic Cic. pro Mi-
lone : * Adeate animis, jodices, et ti-
-morem, qiiem habetis, deponite.' I-
dem pro Sylla : *■ Adestote animis,
qni adestis corporibns.' Admonen-
du8 est antem lector minns in litteris
ezercitatns, mendose legi in qnibns-
dam libr. ▼olgatis, .... waiuraque
r«rwii CognUa de ptmeie, cum lit le-
gendam ita, ot habent nanuscrtptt,
CngUf adee, paueie, 8fc. Lamb.
De pauci*] Lego ex antiqnis exem*
plaribns adee paudef pro adsis ei fa*
veas cognita a me rerum nalura, dnm
paucis versibtts expiico, qnod ex iec-
tione tna percepU Adee pro eMe
usnrpari quis nescit, vel ex illo Ma*
ronis excmplo Georg. 8. 44. ' Ades
et priini lejge Uttoris oram.' Ovidiana
Sappho 15. 96. ' Hue ades, iai|ne
sinns formose relaberO nostroo, '
Ovid. Trist. 5. S. 4S. * Hac adea, et
casos releva pulcherrlme nostros/
Piue.
504 Frtacijrao pmdam^ ^-c] Jam pio*
baverat diio esfte rerom principiadis*
•imilis prorsns natursp, corpos vix. et
inane ; ista vero dissimilia per se vei a
se invicem separata.mntoo,et dUtinc-
ta existere quis neget P QuacunqM
enim inaneest»ibi qni dicit eorpua eem
absurde dixerit, et vice versa. Unde
infert vss. 8. prima corpora perfeete
solida et plena esse ; Ibi enim eaia»
tnnt nbi nnllom est inane. CnfcdL
505 DieeimUie rermm lengt'] Loage
diasimilis. Fab.
506 CarTMncm atque led] Ita vet,
Ubri. MaroUus et Lambinas: Cprpa-
rie. pessime. Gif, Corpefiey ^.] Slc
habent libri mannscripti, ot item iro*
pressi, Paris.yeneti antiqnl,Ploreilt.
AUi cxcnsi, Veneti recentlores» Lng-
dnn. Vicetioi, Cof^pMKm, af^e leek;
qnsB lectio non est rejicienda, nt
supra ostendimns. £aiii6.
Ree ta quo queeque genmiwr] Vide-
tur etiam hoc loco geiaoitur legen^
dum, non gfnuificf*. gemmiur aniem
L e. gignnntur, ut snpra diximns.
Infra pancis post vss. < PrKterea
qnonia;n genitls In rebos Inane est,'
dec* Vernmtamen receptam scriptu*
ram,gmorficr, non centco loco moven*
dam. £aiii6.
507 Eeee letramquef fv.] QnonlaA
duBB natnrs reperts sunt multum in-
ter se dissimlles, corpns et inane, in
qno Inani corpora prima snnt et »o-
T. LUCRETII CARI DE RBRUM NAT. LIB. I. 977
ventnr, ct res qaapque gignuntur, $en
gerantnr: necesse esr, lianc ntram-
que naturam esse per se roeram, et
puram : i. e. et corpora prima, qnm
dirimuB es»e principia rerum, esse
inanis expertia : et contra inane esse
incorporeum, et ab omni corpore va-
cuum. Sed dicet aliquis, in inani fe-
nintnr et moventor corpora prima ;
ergo non est nllura purnm inane. re-
spondeo, ea ratione inane sua natura,
et per se pdrnm, ac merum intelligi,
quod sedem, et locnm, et viam prse-
bet eorporibns. Quod ti aliter esset,
id est, si nullum esset inane per se, et
a corporea natura separatum : corpo-
ra prima non haberent ubi consiste-
rent, aut qna moverentur. quod au-
tem corpora prima in inani, seu per
inane moveantur, non iccirco minus
inane purura intelligitnr. Qnin eo
ipso^quod in inani corpora prinia mo-
ventur, ipsius inanis natura pnra de-
claratur. Hoc enim vacui atqne in-
ants proprinm est^ corporibns lornm
nempe spectata ipsius Inanis natnra
per se, et separatim, ut principio
separato. Pergit autem, et conatur
ostendere hoc argumento Lncretins,
corpora prima esse simplirissima, et
solidissima, utpote inani carentia :
quemadmodnm inane altemm princi-
pinm molliftsimnm est : utpote cor-
poris omnis cxpprs, et corporibus
omnibus cedeus. Livnb.
610 Vacuvm Inane] Quod otiosura
alias epitbetum addldlsse notat Tur-
nebus Adv. 5. 24. cum atias aerqno-
que inane vocetur. Virgil. ^n. 12.
906. *■ Tnm lapis ipse viri vacnum
per inane volutas.' quae nostri est
imitatio. Hao.
611 Sunt igUur 8«Hda, ^rc.] Ergo
(inquit) corpora prima, qaae sunt pri-
mordia rerum, ab inani separata, ei-
que planc adversa, ab inani sunt pla-
ne vacna. Lamb,
Sine i$iani] I. e. iLfjJroxa kwov, seu
inanis expertia. Lamb.
612 Pricterea'] Altera ratio, per
et viamsuppeditare, et corpora in se quam probat, corpora prima esse in-
recipere, et corporibos cedere : con- anis expertia. Res genitse (inqnit)
tra corpornm proprium est obstare, habent in se inclusnm inane : alioqui
nullnmque alind corpus in se reci- non intertrent, neque dissolverentur.
pere. Lamb, Observanda Latinitas, Qnod si ob id intereunt,qnia in eis est
* Utraque sibi per se est :' arbitror inane : materiam igitur aliquam soli-
aoteni istud st(r» jungendum esse cnm
se : uti dicebant mens mihi, tuns tibi,
jBUUs stbiy&c. pro eo qiti maxime pro-
pius Kot 25uifraro5 esset. Exempla e
Plauto Terentioque peti possnnt.
Fab,
608 Quaeumque tacat tpntium ; etea
wieuum, ^c.] Hoc ipso refelles quod
asserit Gifauins in illo suo Indice ad
dam et inanis expertem constare ne-
cesse est, ne res omnes ad nihilum
red i gan tur. Lam^. Vss.T.supponitin
rebns concretis, qnas genitas vocat,
varia spatiola inania intermista; et
tum adjicit corpora prima, seit sim-
plicia, esse perfecte solida: conge-
ries enim istornm simplicium corpo-
rum inania illa continet, et quid In-
locum quemdam Ovidii in voce ii^. ane potest contincre praeter solidum,
Testimonia multa collegit Ciofanns nisi qnis fingat inane posse inania
ad Eleg. 1. lib. 1. Ponticornm. Fab, complecti? £t demum vss. 2. monet
609 Corput ea non esi] Corpus ea ista solida nuUa vi diffringi posse,
quidem parte non est, qita parte est ideoque indissolnbilia esse, et aeter-
inane : sed tamen nihil vetat, quo na. Creech,
minas per inane ferantur corpora Genitis in rebus inane ed] Alioqui
prima. Hsc igitnr verba, 'Corpns nnnqnam dissolverentur : imo nun-
ea non est,' sic intellige : ea parte, qnam creatae fnissent. Fab.
qua parte est inane, non est eorpus, 514 Nec res uUa poieti, ifc.] I. e.
Delph. ei Var. Clas. Lucnt. t Q
f78
NOTA VARIORUM |N
B4M0 cft» qvl vera ratione prob«ire
postity aUam rem sno corpore inaoe
cootiaere et celare, niai id, qnod con-
tinet et celat ipsoni inane, solidom
eeao fateatar. At boc solidaro nibil
aliod cMe potest, qnam primomm
oorpornm coDgressns. Lamb,
M 8i norn] Pro nifi. qaod amat
Loeretiqa. Preig-
Quod eokibei] Id qnod continet ip-
§nm inane in »e inclnsnm. Lamb.
516 C«iidltHiii] Ccetns, congressns,
cvftMtktivts, Lamb,
Qu9d ina$te queat rentm eohibere] Ita
libri vet. tmute rfnon, i. e. in qno res
geruntnr. supra yers. 440. Et ita
«empcr loqnitur. vnlg. iectmn. pes-
sime. G{f. Secntos eram olim libros
excnsos Parisieoseis, Venet. recenti-
ores, Flerent. Lngdunenseis, in qui-
bns scriptom est, quod inane queat tec-
ium cohib, Nonc mannscriptos om-
neis, qnibnscum consentinnt Veneti
antiq. et Vicet. qui habent, quod in-
ane queai rerum eohibere, seqai malui :
cajos scriptnrse rationem exputare
non possom, nisi forte dicamns, tRane
rerttm dici a Lncretio alteram natn-
ram rerum, qaa* appellatar inane, sn-
pra enim dixit, dnas esse nataras
dnntazat in rebns, corpus et inane :
et qnae iis accidont. inane rerum igi-
tur, i. e. id principinm, sen eam natn-
ram, quae est in nnmero rerum : vel
inanitatem rerom, quomodo nsorpa-
vit Persius Sat. 1. 1. 'qnantum est
in rebiu inane ?' rel potius tfl<me,qnod
est in omnibns genitis, ut snpra, non
longe : * quoniam genitis in rebns in-
ane est' Non placet autfm qnod
sycophanta qnidam, et germanos Zo-
ilus, tnoiie rerum sic explicat : inane,
in qno res geruntur. i. e. feruntnr,
seu moventur, inquit ille. Lamb, /«-
ane queat rerum. Hic vero naviter
ridiculns est Oifanius. Sed jam a
Lanil>ino vapnlavit. Fab, Inane re-
rum, Id inane quod in rebus genitis
ett, ut vs. 612. Gifanins, lUnd Inane
in qio res genuitor vel raoventoi':
absarde. Qnidam Codd. pro tUnm
habeat Tettmm. Creech. lu probo-
tiores Mss. et editiones OK^ores,
qoomodo et rx veteribus raeiiibraaia
restituit Tameb. Adv. 19. 15. H«o.
619 Materiesigitnrftft,'] l.e. eorpora
igitur prima setema esse possmtycam
cetera, sempe genita omnia, iotereant
aot dissolvantur. SieDiogen. Laerl.
rma M rk ff^ipm^ iarw ArD/Eio, leA
fi^ h^ ^Sap^ea^ id est, baec aotem
corpora suot individaa, et tmmntabi-
lia, nisi velimns, omnia In id qnod non
estinterire. Lunb,
620 Eeaeeetema potett] VAo^u.wnH
enhn dicere, debet. Exempla afibi.
Fab.
DiaeottuttUwr] Tertia vocaKs separa-
tnr a seqnente mef ri gratia, nt in illo
patet Horatiano, Od. l. 2t. 4. < Aa-
rarum et syliie metu :' pro * aytvae.'
Est enim trisyllabum in Horatio. In
faoc licentiostts est qnam maxime Ti-
bollas, Grspcos poetas imitatiis. Pin».
Vel dlcendnm est versum eaae spon-
diacnm, vel fieri hdfovw hoc modo,
dttsofiiaiUitr. Lamb.
621 Tam porro, tft.'] AKo vss. 8.
argumeoto soliditatem principionim
confirmat. Ut enim, nisi Inane feret,
omne (qnod olim absnrdmii esae de-
monstraverat) esset Plennm : aic Bisi
Plenum aliqood foret, Ideoqae perfec-
te solidom ; totum qnacunqae patet
nniversum esset spatinm loane, qno4
non minas incongrnnm et absnrdom.
Huc spectant Epicuri verba apud Pla-
tarcfaum de Placitis Pfailos. 1. 1. 9n
b4 icriy *ArofwSf eeu^* ica^ ydp itrt
aroixtm Acl t^a^ aal btib rov mooB
9topf6fui^a, nt emendat Gassendns.
Creech.
622 Certa] Ito Vet. llbri fere om-
nes, ut et mox. MamHas : eetca. ot
ita quidam libri, et omnes valgmti
fere. Qnod tamen inrepsit ex aliia
locis. Vide Oocaa in Indice, «t inf.
vs. 627. et 4. 86. Gff. Si legemoa
eerpora eteta, nt habent ottne* lihri
T. LUORKTII CARI DB RERUM NAT. LIB. I. 979
vnlgati, caem interpretabimitr, snb
anpcctoiii non ca«leDtia, et ociilorum
obtotom effogieBtiay A^^a. StHy ot
wanoscripti, VaticaDns, et Bertin. el
Blemm. corponaMrfa (qoamlectionem
nonc magifl probo) dicemos, corpora
finita Bon nnmero, sed ratione. LiiJii^.
Cccfl. Certa rectios : ot et vs. 627.
Crtech.
6SS QtuBioeaeimpUrent]CifH9teom»
plerent spatia, sen HwffTfifuira a se
•ccopata, et possessa. Lamb,
QiuKamque] Quaeum^ veteres qoi-
dam. Gif.
624 Om»e ptoi esi epoHam^ vacumm
eemeiaret mmui] Hsbc ▼erissima inter-
jonctio. Vacuom , inane semper vo-
cat. Gif, Parnm admodom refert,
Btro modo distingoas, bocne modo,
OmRe, 9«oii eet, epatiam vae» cenet.
imame, an iUo, OaiNe, faod eet epatium
Mcaom, Sfe, ego tamen priore modo
malo. Nam peroamesignificare vide-
tor, fh iror, i. e. nniversoiu. Ohnm
igitor fuedeeif inqoit,!. e. oniversom,
esMt ^aiium vacoum, atque tiMme :
neqne praeter inane qoicqoam esset
in natora renim. Hsm: est hnjus loci
sententia» qnantnmvis reclament li-
cetsimioli. Lamb,
696 AUermie] Altematim. LawUf.
Corpos inani distingoitor, inane an-
tem corpore. miscentor, temperan-
tor, alteroatim coalescont, si ita Ike-
bit loqoi. Fab,
686 QuoaMJ» nee pleuum maviter']
Qooniam nec pienom est duntaxat in
oatora rerom, oec inane. Lamb,
NavUer] Prorsns, iucpifiwe, Sed ne
quis erret, non dicit Lncretios, id,
qood est pleoum^ id est corpos soli-
dissimomy et i/ropary non esse naviter
plenam. nam contrasapra probatum
est, el id, qnod est corpus seo plennm.
esse sine inani, et merum corpus : et
ioane, ^m^ merom inane, ac sine cor-
pore : sed docet, hoc oniversom ne-
qoe esse prorsos plenum, et corpos
nenim, nec vicissim prorsus inane,
sed corpore, et inani dlstinctnm.
Nam et in inani corpora prima assi.
dne moventor; et inane corporihtis
locum praebet, obi moveantnr. Vel
hoc dicit, nihii esse genitom, quod vel
prorsus plenom, vel prorsos inane sit.
Lamb,
Nee plemum naviter'] NU est qnod
ait plenum naviter, neqoe qoidquam
est qood sit plane vacuum sine omni
pleni mixtione. Loqnitnr autem de
rebus genitis sen concreUs, non an-
tem de principiis rerom. Qoamqoam
principia dici non poisnnt plena, sed
solida. Fab,
627 Corpora eaea] Corrige teia, lioc
est, oorpora solida : qnsp nndecnnque
penitns plena, snnt meatos nnllosha*
bentia. Piiis.
628 PUno] Recte, nt liqnet e v«.
626. quoniam veroin Ms. Cod.nescio
quo peena legitnr, aliqnis iegendom
conjicit, Quee epatium pema poeeimt
dietinguere inanie: i. e. efficiendo nt
sitinaae. Creeck,
Pleno poeeit dietinguere inane] Cnm
in Oottorp. cod. atque aliis nonnnllis
libris Mss. reperiretur : peena poeeini
diet, ifc, Vossins legendnin conjecit :
Qua epatutm ptena poscml diitinguere
inamie, ut peena inane q. d. demnotaa-
Jit>, significet : efficiendo ut eit inanc,
EtVossii antem Mss. qoidam liber
pemtue habebat, nnus antem pro taoar^
tnnntf. Preig.
629 H<ec me^ dissolot, i^e,] Res
omnes genitse dissolvnntnr atqoe
interennt vel injuria externa, et icti-
bus extrinsecos in6ictis, vel intemo
aliqoo vitio. Corpora prima aotem
(inqnit Lncretius) nentro modo dis*
solvi, ant labefactart, ant perft-ingi
possunt, neqne nllo alio modo. Lamb,
Postqnam soUditatem corporom pri-
morom demonstraverat, eornm nler-
nitatem adstroit vss. 12. SoUda euim
sunt perfecte plena, nnUnm inane
continent, ideoqoe dissolutioni mi-
aime obnoxia ; omne enim corpus
quod divisibileexsolubileqne est, tale
est, propter Inane interceptuni, par-
080
NOTiS VARfORUM IH
tes diMoeians, et iagresflmn pnebens
virtoti extern», ad eas ftpjungendas :
Id vero qnod inexsolubile indiTisi-
bileque e»t, tale est, quia oranino
plennro soliduroqne, qnod nullnm
Inane habeat ex qiio partium sepa-
rationem timere possit. Epicnrnsad
Herodot. definit Atoronm IIA^ ripk
^{nrWf ircU oIk fx"^^^ ^"7» ^ ^vws 8ia-
XvBiiverat. Creeck. Keqiu extrinHciu,
Qnia plagae nil possont sine inani,
qna scilicet penetrent. Fab.
630 Nec penitiu] Qnia, cnm sint
solidft, nullus lociis plagis internis
essp potest. Fab»
Retexi] *Aptiku€a$€u, resoWi. Lamb,
Dissolvi, ita ut textura pereat. No-
tntn est rh Re habere aliqnando vim
iimrKtvaffriK^, nt refixity rerelare,
6cc, Fab.
531 Nec ratione eUia^ Nnlla enim
esse potest, nisi ex nti^aqne snperios
poftita constaret. Fab.
Tentata'] Sic dicimns Latine, mori^
ientari. idem 0. 1114. * Atthide ten-
tantur gressnSy ocnliqne in Achaeis
Finibns.' Idem hoc eod. lib. vs. 632.
* Quae nondnm clneant nllo tentata
periclo.' Horat. Epiat. 1. 6. 28. < Si
latns aut renes roorbo tentantur acn-
to.' Lamb.
632 Id (fuod jam tupera'] I. e. supra.
sic antem habent qnattnor libri raa-
nnscripti, quibnscum conscntiunt Pa-
riftienses. Lamb.
Capere] H^xtcBat, reclpere. Lamft.
635 ManabUe frigtu] Quod Virgil.
dixit penetrabile : i. e. quod facile
in parteis intimas penetrat. sed mi-
rnm nomen * manabile/ a verbo ma-
nandi, cnm sit absolntnm. tale est
intertbile ab Interire, apnd Arnobinm
lib. 2. ' Quod et illis argnmenta sunt
prapsto, qnibns eas passivas atqne in-
teribileis invenitur ; et liiscontra non
desunt, quibus esse divinas immor*
taleiaque monstratur.' Lamb.
536 Nec penetr. ign.] I. e. qui in res
•mneis,qnibiiscnmque adhapserit, sese
cito iiisiuuat. Lamb,
Canfiehtntur'] Perficinntiir, consov-
roantnr, absolvnntnr: jnxta illnd
Ovidianum Met. 1. 432. ' Comqne sit
ignis aqnae pngnax, vapor humidns
orones Res creat, et discors roncor-
dia foetibns apta est.' In alia signi-
ficatione conficere idem est qnod ene-
care et occidere : nnde feramm con-
fectores appellati, qui conficinnt
bestias : hos mnlti bestiarios appel-
lant. PtKS.
637 Et qnam qnteqne magiM] Sic est
legendum, reclamantibns omnibns ex-
emplaribns, et libr. vnlgatis. Sic
enira loqnnntnr Latlni : qno raagis,
boc, vel eo magts: quanto raagls,
tanto magis vel tam magis : quam ma-
gis, tam magis, seu tanto magis. Ita-
qne com lioc loco ita acriptnm easet,
Ei qno quaqne magio, et caetera, Tam
magi$, 6cc. egoet ab aliis locis admo-
nitns, et consnetndiniB Latinomm
memor, f criptnraro vulgatam emen-
davi. Lncretins 2. 197. < nam qnam
roagls inersitnus (al. ursimns) altum
Directa, &c. Tam cnpide snrsnm
revomit magia.' Idem 4. 249. ' et
quanto plus aeris ante agitatnr, Et
nostros oculos perterget longior aora,
Tam procnl esse magts res qmeque
remota videtur.' Licet et alia ex hoc
scriptoreeKempla colligere. sicVirg.
^n. 7. 787. * Tam magis illa fremens
et tristibus effera flammiR,Quam ma-
gis effnso crndescunt sangiiine png-
nae.' quem Virgilii locum Quintilia-
nnsaitesse ex illo versnm, *Qnam
inagis aernmna iirget, tam magis ad
malefaciendum vlget.' Idero Virg.
Oeofg. 3. 309. * Quani magis exliausto
spnmaverit nbere mnlctra, Lsta ma*
gis.' qiio in proximo exemplo snbin-
telligitur tam. Terentins Adelph. 4.
6. 63. * nisi qnia qnam Miser^ boc
cnpio esse venim, tam vereor magis.*
Plant. Bacch. 6. 1. 6. * quaro magis
id repcto, tam magis iiror.' Idem
Pcennlo 1. 2. 135. < Quam magis as-
pecto, tam magis est nimbata, et nn-
g» mera*.' Lamb. Lambinus quam»
T. LUCRETII CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 981
contra libros omaes. Gif» Quam, Qn/o
Onines Codd. Lambinus tamen mul-
tis aliis ezemplis monitas Quam edi-
dit. Cntech,
538 Hi$ reJmM] Videtar legendoro,
TuM miogi» ictibos baec penitus tetUata
laboicit, Scio qoidem esse, qiii per
ista verba (Jut rebm) igneni, hiimo-
rem, &c. iatelltgant ; sed boc loco
agitur de plagis in aniversum, aestn,
humore, ffigore, &c. Tameo vide
Emendationes. Fab. IctibuB hac le-
git Faber, et addit» se qoidem scire
esse qoi per ista verba (/lis rcbue) ig-
nem, buraorem, 6tc, intelligant (Lam-
binam notat) sed hoc loco agitur de
plagts in universum. Ingeniose fa-
teor, at quis non videt hi» rebu» ap-
tissimerespondereistis verbis vs. 536.
' Quibas omnia conficiantnr ?' Creeeh.
541 Praterea nut, 4*^.] Prseterea
(inquit) nisi materia fnisset aeterna,
res omnes geuitee ad nihilnm redac-
t» essent: et qusecomqae videmus,
ez nihilo renata essent. Lamb. Alio
vss. 11. pognat argnmento e commn-
ni illo Epicuraeorum eifato, De nihilo
nihil, et in nihilnm nihil, dedncto. Si
eoim prima rernm semina interirent
seu dissolverentur, in nihilnm recide-
rent : nnila enim sont priora primis
principia in quae resolvi possint.
Ideoque res quotidie natae e nihilo
orirentur. iEterna igitur esse semi-
ua, vel res e nibilo oriri, qoo nihil
abeardius dici posse. philosophi cre-
diderunt, concedatur necesse est.
Epicurns ad Herodotum, rai^a 8i rh
uAfiard iarip &ro/ui, Koi hfurdfifsafTa^
^mp /u^ fjU^Xei wdm-a ^s rh /i^ 3y ^to-
pfiaeaBcu. Versu autem 549. et dno-
bus seqnentibus hanc Principiomm
immortalitatem solidae istornm sim-
pHcitati deberi breviter ostendit.
Creeeh.
543 DenUUloquoquenata'] Itarecte
qnidam libri. In quibnfldara vet. qua
naia^ qua tanta, quee rata, saepe que
^Toquoque positnm est ob notas: et
r pro A. Nec mutanda seriptura est
ex loco inf. vs. 675. Similia vide
inf. 3. 710. 716. Gif, Sic restitni a
codtcibus manascriptis ad hanc scrip-
turam qoasi mano dnctus : in qnibus
scriptum est partim, De nihiloque
rata: partim, 7ti<e ranto : partim,7iue
nata. ex qua postrema scriptnra alii
fecemnt, De nikUo quasUaj ut habent
omnes fere vulgati codices : alii, De
nihiio quoque nata : quae tamen proba-
bilis leetio est. alius, nescio quis, in
cod. Bertiniano reposuerat, De nt-
hiioque creata. Snnt et qui legnnt,
De nihiioque parata forent. sed ita le-
gendum esse, ut exeudendum cnravi,
evmcit locus similis infra eod. lib. vs.
675. 'De nihiloque renata virescat
copia rerum.' Quod aotem quidam
sycophanta negat ex illo loco bullc
sic esse scribendum, ego mendaci et
perjnro non credo. Lamb. Qnod ne-
cessario seqnitur. al. de mhUoque r«.
nata. Fab. QuasUa. Nard. vitiose
Quidam Nihilo quoque nata. Alii At-
hiloque creata. Oassendus reducta.
Creecb.
547 Dtsto/vt quo^ I. e. in quae pri-
mordia res quaeque geoitae sui inte-
ritns tempore dissolvi qneant. Lamb.
547 Supremo] Ultimo. Horat. Epist.
ad Torqn. 1. 5. 3. 'Supremo te sole
domiTorquate manebo.' Idem ad Alb.
Tib. 1. 4. 13. 'Omnem crede diem
tibi diinxisse supremum.' Lamb,
548 Stqtpeditet} Suppetat, satis sit,
irapKeifif vel parata sit. Nam euppe-
ditet, hoc loco absolote accipiendnm
est, nt saepe alibi. Lamb.
549 Sunt igitur soUda'] Concludit
honc locnm boc modo : Constant igi-
tnr corpora prima solida simplicitate,
i. e. sunt solidissima et simplicissl-
ma: atque ita sunt sterna. quod si
non esseut solidissima, interirent tan-
dem, neqne aeteraa esseot. Si cor-
pora prima interirent : vel non ha*
berent res naturales, semel perem-
tse, unde reficerentnr, vel ex nihilo
reticerentor : quod fieri non posso
probatnm est. Lamb.
982 KOTJB VARIORUM IN
MO Nie mume queumfi htgo quemU, M6 FiMm] CodicM fideliores reser-
poMint, posteDt. Fab. TMit /tran; qoM iectioBeai im&.
S5S DMifw «i, 4-c.] PerpeniiB Ma- ime prolio. FhrtM expoae abeoia-
raliat faaiic ordiDem cootra Yeleres tam crescendi perfectioMOk Rmu,
KlHOt omoee mntaTerat ; qood et aiii Ita oBuies fere. veteres qaida» taaMn
male snnt secnti. Gtf. Scio hos qnat- JUrem ; qnod etiam reetum est, sad
tnordeeim Yersns, qni deinceps ab ex aiiis iocb inrepsisse Tidetnr. VM.
boc nnmerati seqnnntur, in codictbns similia inf. S. 7tl. Gif. Fmem Qai-
▼Blffaiis ordine converso infra Tor- dam libri maBnscrtpti, et noBiiaili tf^
mm, cnjns principinm est, Immmen» pis excasi babent, pertedtre fmem :
kUWue pUigief tfc. coUocari. Ego ta- qaos eg o seqnor. /orem taaBeiiy qaod
jico, qnem ordinem ia qninqne codi- in aliis libris reperltar, bob impaebo.
eibns manoscriptis, et in V enetis an- sic enim scpe alibi, nt lnfr. statiai
tiqnis, in Paris. in Vicetinis reperi, 565. * qnibns possiBt sefi eoatlagere
servayi. Lamb. 8lc babent libri ma- florem.' et t. 771. * caplCni «tatis
Bniicripti. sententia antem hujns loci tangere florem.' et 5. 845. * Nee po*
b«c est : Si non essent aliqoa corpo- tuere copllnm setatis taagere florem.'.
ra solidissima, qns nomqnam nlla yi JUrem antem, i. e. AnM*'» jastnm et
filBgereBtar ; et si non esset tom re- perfectnm Tigorem. Lemh. Flertm,
mm frangendamm finis, cnm ad ea Fimem O. Lamb. alHqne, istamqae
eorpora perveBtnm esset : jam cor- etiam rocem Fayns, qui alioram er-
pora prima, i. e. primordia rerom, rores semper approbat, toetnr. At
ita ad aihilnm essent redacta, nt nihil Fmem Tel prorsns enervat aigumen-
ez illis coneeptam et concretnm ad tnm, vet saltem infirmios reddit, ec
jostam magnitndlnem peryenire pos- obscorius. Flos «tatis, Ar^, jostas
set, &c. jLaiii6. Nobilis qinestio. perfectnsqne vigor. Creeek»
Sensns est : Nisi finem certnm fran- 567 Nom ^aafois dturn disi.] Faci-
gendis sen dissolvendis rebns natnra lins est dimere, qnam sidificare. sea*
statnisset, ita jain deminuta corpora tentia vnlgata. Sic Isoc. «pkt 4(\f«-
primordialia eraent, nihil nt ex iis mt tSUm^ 5ri evirrffeai ^ Isyv I-
posset matorescere : atnunc, uti sese «arra x*^tir^, StexSinu •« H^. i. e.
res habere videmns, finis aliqnts re- < Scientes componere qnidem In re-
bns frangendis est, nltra quem nnl* bns omnibas esse dlfilcile, dissolveva
Ins progressns datnr. Itaqne soli- vero, et 'dimere, Aieile.' Pbitarch.
dnm aliquid et $Bpm»vro9 In Balura sit m^ rev hce^ear "tUrvtp d Ametim/idmet
neeesse est, nnde omnia revirescant. iato^as, 5ri ^iXnrms^OKwew Kmr4^Kn-
Fah» Iternm vss. 14. monet rerom ^, Aax* eia iuwrrii&ai yt rma^nir,
omnium incremeato statntnm esse Ifiy, w6\t9 iKciirvf Ibr 5kv>iyM|. i. e.
certnm et defialtttm tempos ; ideo- ' Qaemadmodnm Lacedsrniotiias ille,
qoe semiBa e quibns istts res augea- cnm andisset, PhHippum Olynthnm
tur certft esse roolis, indissolnbilia faBditns evertisse: at talem nrbem
etiam, nec frangi posse : aliter enim (iaqnit) de integro exeitare noo poa*
per infinitum illud, qnod abiit, tem- sit iUe.' Lnmb.
pns fracta et dissipata in tam exiles 558 Qaeprop^er lMi|fa dtrt Injhdim
raiantias redacta fuissent, nt nulUs etiae anteacti tempcrie omnie Qued/re-'
nnqnam, ideoqne iy»n paucis aaais gieeet adJkac dietwrboMe diemteenefme,
reficerentnr, et in molem coalesce- ^aa^aam r«lli7ao rcporeri (eiapsre pes-
rent. Et httc omnia agnoscet qni eet, Rem veroadmirabilem, seUicet!
res citins dissolvi, qnam refici posse * /EteB longa diei inflnitm aateacti
cogitat. Creech, temporis !* qoid hoc^ Si serlo lo-
' T. LUORBTII OARI DB RBRUM NAT. LIB. I.
qaendam» et liberey dieaai, Nag» et apecies dob minaniitor, M it^Xm^^
mera &^palk» Legendam eaim, f«a- to*. Fab,
prQpUr lotiga dies, et Infinita irle» ««• 666 CmHMgeri] CoBteqoi, «dipitci.
ie^di Umfcsia {mrnhf ^c» Notom U- L9mh,
Ind: Lnga dtet kommi doeuk jNnvre 666 Hu€aeei4ii] Alie ratieae pro*
leemea, Et boe Lncretii in 4. SOl. bat, primordia rernm toltdiBsima etae
' liKC pancto cernantur lapsa diei.' oportere, nempe qnod, qoamvia «int
i. e. temporis* Neqae unqnam aii- talia, posftint tamen in conoilio et
ter acripsere, qnl pnre et Bomano eongre«stt, id est, in rebns gignendisy
are locnti snnt. P«ik. Faber legit cffici mellia, inanis interTentVy nt ita
XiMVn dws, «I /fi/intra «tas, et lianc ek iis fiat aer, aqna, Tapores, et simi^
emendatieaem bnjns lUbri rs. SB4. Ua. at si essent sna natnra mollia,
/n/faif« aies coosnnw, mnteudm t«t- fton poasent ez iis fieri silices, fer-
fne egregie confirmat. CrfccA. Ite* mm, adamas, et similia. Z4Mi^. Alii
rnm bie adjectiTa doplicat. Hw, Hm. qnod idem est. Aoc, pro bae,
669 InJhUm «les} Infinitnm teib- m^Am, pro islhuc ; tttivilitia sram-
pna prmterilnm. Si legts iitfMiay mntlcs. Sententia est : Sed com soli-
junge cnm diei. Pins. dn sint prima corpora, nnde mollities,
AntemH Umperi» samfa] Sic lia« ^ypiripy et liqatdom concretnm, dec4
bent libri mannscripti. Ltmk, £x admistione inanit. Fab* Hue
660 Adfute] ^rh9w'm hane ntqoe oeMidtl alt, ^e, Atomornm soliditatem
diem. Fab, vs. la. confirmat. Quia enfan mani-
661 Nunqmm rfOifne] Ita veterea festom est ease in rernm natnra eor-
qnidam. Fak, In aliis qntbnsdam ; pora dnra ac molKa, declarat, si prin-^
ReUqua id «infiiam. Vnlg. Id mm- cipiaqnidemassnmantnrsoUda,posse
f aaiR reltfue. GiC Sic habehnnt eti* «l illis fieri non modo res dnras, at
am aostri tibri veteres : qaod cam in perspicnam est, verom etiam molles ;
pHma editione non observassem, ad- qaoniam qnod concresctt ez Ipsis
monoit me Adr. Tumebns. reUiqwi moUescere poterat ea intermistione
porro qnattaor sylhibaram est. Lumh, inanis. Sia autem mollia sapponan*
Ita BCss. nterqoe Lngd. Bat. nisi tnr ; tnm poternnt quidem res effid
qnod relicMe scribaUir in Sec. et qnnm molles; at nolla ratto suberit cnr
ita qnoqne mann prima in primo es* possint dici darat effici ; soUditate
stitisset, nmtatnm deinde atque in- viz. qn» est fnndamentnm duritiei,
terpolatnm est. Ita qnoqne Tnme- nulla extante. Oassendus. Creeek,
bus Advers. 19. 16. et ipse Lucretias 667 Cam eenetimt], Sic legendnm,
4. 97S. * ReliquiU tamen esse vias in et ita scriptnm est in qnattaor Ubris
monte patentes.' iiav. manuscriptis : quibnicnm facinnt ali-
662 Ai ueme inmtmat] Conclndit, qaot typis impvessi, nt Parisiens.
certom finem esse remm fmngenda^ Veneti antiq^ Vicetini. quod anno-
rum, ad qaem cum perventnm fnerit, taTi, ne qnis semidoctns putet mpo-
tam res frangi desinant. £a qno ncndam, eum cemeUnt, ille enim modo
efficitur, ut sint quaedam corpora potins leqnebantur antiqni. Lemk.
minima et soUdissima, inanis exper- Pro, cam eonstent, Ita sviUcet loqui
lia, qaie ntimquam frangi possint : es mos erat. Istnd enioi cam eandem
qntbua res qusBqae et reficiantnr, et vim habet ac t^ ^ amnaif ; sed fanaieit
ad SBtatia florem, jnstamqne magni- apnd Horat. Ovid. Sallnst. cnm pri-
tndinem perveninnt. Lam6. mo modo jnnctom videas. exempla
664 Generutim'] Itsqne genera sen ex iis peti possant. Fa6.
984
NOT^ VARIORUM IN
508 Air^ oqHAy terra, vaporei] Vapor,
ignifl est. Dices, ergo elementa non
Hunt prima corpora ; Qon sunt, neque
adeo possunt. quid ita? quia concre-
ta, quia ffwrrfifMraj &c. Elementa
enim sunt princlpia secondariay nt
▼ulgns loqaitnr. Fab,
669 Qao paetoftant] Scribe interro-
gative : quomodofiunt mollia,8cilicet
cnm e solidissimis principiis oriuo-
tur ? Et qna vl P Qua potentia ? Qua-
igue geroMiwr, Lego g-fnoilar ? per in-
terrogationem. Mirnm esr, inquit
poeta, ex solido corpore genita, fieri
corpora meatibus plena. Interrogat
quomodo bsC| qu« contradictionem
inferre Tidentnry gerontur. Ptiif.
TmesiSy quocanqne modofiant,etqoa-
cunque vi gignantur illa, nerope aer,
aqua, terra, vapores; proinde quasi
dicat, Non est enim liujas loci docere,
quoroodo ex primordiis solidissimis
fiant aer, aqna, et cetera mollia. Men-
dose in aliis libris legitur, Quie vi
quaqve gerantur, legendum enim, Qiut
tft cunque genantur. qnantumvis re-
clanient quidam 09t\vpdi avKo^drrai,
Lamb,
Et ifua v% cumque gerantur] Qase-
que. ut et snpr. vers. 130. Lambinns
gtnantur, male, contra libros vet.Gi/.
Isthuc aim^ice juugi cnm pacto debet,
nt et cum ot. Genantur autem, opti-
me Lambinus. At Gifaniiis qui male
istiid ab illo Introditctum queritur,
nimius nngator est. Deinde quid
discriminis inter rh genere et gerere,
non viderat. Fab, Quteque gerantur
Nardios. Gerantur Gif. et Parens
amant. Genaniur tuetur Lambinus.
Totum vero hunc versum tanquam
importnnum, et malae fidvl possesso-
rero, ex hoc loco amovendum esse
censeo : at siquis retineat, com Lam-
bini explicatione abeat contentus.
Hiec enim ilJe: Quocunque modo
fiant, et qaacunque vi gignantur illa,
nempe aer, aqna, terra, vapores ;
proinde qoui dicat, &c. Creech, Sic
cum Gifanio leginins. Qiiicqnid ali-
ter post Lamblnnm statuant vlri
docti. Preig, £x con^enin optimo-
rnm codicnm Mss. genantur, qnod
mibi satls aptiim videtiir, hoc toco
retinui. Hav.
670 SemeQ Ita pnccIarelegantMss.
qunin etiam Ed. Bas. banc vocem in
marg. ut ex Ms. hanstam agnoscat.
Simul enim, qnod bactenns locam
occnpavit, plane hic est inconveniens.
Veteres vero eleganter hac voce eeuui
snnt usi. Ldcan. 3. 147. de Cesare :
* semel omnia victor Josserat.' et de
Pompeio 8. 705. * Pompeinsqne fnif,
qni nnnqnam mixta videret Laeta
malis : felix nnllo turbante Deomm,
Et nnllo parcente miser. Semel im-
pulit illam Dilata Fortnnamano. pul-
satur arenis,' Sec, et alibi. Qood
ipsum verbum Tertnlliano in Apolo-
getico, et aliis auctoribas suo tem-
pore restitnimns. Semel, omnino,
eenevooral, Hav. iSuiitil. Curstina/?
Nonue snfficitadjmsfamdixisse. Lege
cum Llb. Mss. oemel, quo sensn Ln-
canus etiam : alibi, et lib. 6. fine :
' Neqaeant animoni sibi reddere
fata Consampto jam jure semel.'
Preig,
672 Unde queant vaUdi] Honc ver-
sam producit testeni Nonius MarcelL
in voce st/ex. Lamb. Validi sttfces.
Hno respexit Servios ad Virg. JEa,
8. 253. ' Stabat acuta silex,' ita scri-
bens :' ' Pene omnes hnnc silicem
dixeront. Nam et Varro et Lucre-
tins ita dixernnt. Tanta tamen est
Virgilii aactoritas nt persaadeat no-
bis, etiam hanc silicem dioi.' Hav,
678 Nam fundUua omnie Principia
/undamenta] Fandamentnm cujnsqiie
rei debet esse firmissimam ac soli-
dissimum. At si principia rernm
essent roollia, fnndamentnm rerara
oatnralium esset infirmom, imbecil*
lum, fragile, et cadncnn. Ergo pri-
mordia, seu principia rerum non sont
mollia, sed potint solidiasima. LmlK
T. LUCRETII CARi DR RERUM NAT. LIB. I.
985
OmnU, Omni O. P. recte. Creeeh»
Porro si nuUa €$i] Qood est fal-
tiiin Epicareorum sententia : sed
Peripatetici volant esse veruni. Sci-
endum est autem, h«c doo, nalJom
esse 6nem rebas frangendis^ et res in
niinimas parteis non resolviy ratione,
et sententia unnm esse, vel se motuo
conseqnif atque inter se congruere«
nam si res uon resolvuntur in minimas
parteis; ergo nihil erit minimum:
ergo erit aliquid minus: exquocon-
seqnetur, ut res omnes in parteis infi-
nitas dividi possint. Leunb, Ut isti
volunf, non Epicurus. Fab, Ulti-
mum, quo utitury argnroentum vss. 7«
jam probatis nititur. Olim demon-
straveraty vel semina qu»dam ab ae-
terno indissoluta et iofracta esse, aut
nollas res omnino nasci, vel e nibilo
oriri potuisse : res nasci ipsi sensns
demonstrant, et nihil e nibilo oriri fa-
teotor omnes; si vero nnllum esset
solidum quod frangi et dissolvi ne-
queaty ubi inveniremns corpora illa ab
«terno indissoluta et infracta ? Com
enim fragiles molecnlae infinitis oc-
cursibus ictibusqne obnosiae sint, fi-
eri non poiest, ut tam dintumo tem-
pore non sint exsolntse. CreecK
Porro sl nuUa ettf tfe.'] Hi 7. ver-
sus non inveniuntur in B. v. 6S0.
pro Tempore Fayns legit Cerpore; et
pro qtutdam alii Quaque, ntrumqne
imperite. Creeeh,
679 Quadam'] Sic legendum, non
qutequef necquaquam: quae duae scrip-
tar» vitiosQ natae sont fortasse ex
illa depravata quaquamy qn» reperi-
tur in dnobut manuscriptis: deprava-
ta est autem ex recta quadamy cum a
librario d littera esset inversa. Sed
bnjus loci sententiam explicetikns.
Demns (inquit) nnllum esse rerum
frangendamm finem, qood iamen est
falsum. vemm tamen demns. certe
nihtlo minus necesse est aliqna cor-
pora superare, i« e. superesse, et ircpi-
Yiycv^flurebusgignendis, qute corpora
nullo perictth) fuerint tentata. alioqui
consnmta materia, et rebhs state
confectis, et corrnptis, vel nilril re-
nasceretur, vel res ex nihilo refice-
rentur : qiiod est Mvaroy, Lamb,
Tamen] Pro tandem, Plant. Tereot.
Fab.
581 Ciueant] Sint. Fab, An ex
Mss. dnctn scribendum ? Qua nodum
eieani nuUo t, p, i, e. quae densam et
stipatam efiiciant roateriam. Non
tamen teroere mutandom, saepe enim
etuere a poeta pro eae dicitnr. Hav,
582 At quoniam] Argumentnm est
a repugnantibus. Si quis dicat, cor-
pora prima esse fragili natnra prar-
dita, negetqae esse solidissima, hsc
pugnant inter se, et illa esse fragilia,
et eadero ab aeterno tempore ad banc
diem integra et salva remanere po-
tnisse, cum assidnis ictibus fuerint
verberata ac vexata. atqni saiva et
incolumia reroanserunt: alioqui res
ex nihilo reficerentur. ergo corpora
prima sunt solidissiina, neque fragili
natura praedita. Est igitnr in rebns
aliquid minimnm: et frangendaram
rerum modns, et finis est aliquis.
Lamb» Et quoniam, Falsa snppositio
ex assertione Peripatetica. Fab,
585 Denique jam quoniam] In dno-
bus cod. manuscript. et in aliqnot
excusis etiam hoc loco, ordine roata*
to, detnceps sequebatinr hic versus,
cum aliis sex, Porro st nulla est /ran-
gendiredd,fin. ego secntus sum ple-
rosqoe typis excasos, neque tamen
meom esse puto hunc vel illum or-
dinem probare, aut improbare. Lamb,
Hisvss. 15. aliam sobjicit rationem
Lncretius ductam ex multiplici na-
tnrae ronstantia, ut in provehendis
semper animantibns ad certas nsque
virium, incrementi, ac vitae metas,
in iroprimendis semper iisdeni singn-
loram generum diacriminibus et no«
tis ; qnae praeslitnra sane non esset,
nisi principiis uteretur certis, et con-
ttantibns, atqne adeo dissolutioni,
routationique non obnoxiis. Unde
enim seminibus quotidie mutatitista
«lOv
nOTM VARIORUM IN
Um pertiaas contUatia? pnleeU
Mn eftdcn hoaiiiiilMiiy eliiaqoe ni»
aalibos, comtaret forma: qMedam
iniiieiitii Tiribae et loogsvitete fm-
erentnry dna alin ejudem geaeria
pnsiUn nimis essent, et brevissimai
«tatis: freqnenter albos oorros^et
aliqnaiido nlf ros eyfnos videremns.
Occdb.
M6 FiloMfnc fncn^ Qnidans iibri
Imbent fcncnd», miims reete:
¥is non me fngiat» Latine dici mi
rilnwrr, et slmpiex pro compoiito
interdnm nsnrpari solere. Lamk,
Relras etiam inanimatis vitam hoe l^
coy «it snprn «vi stntisqne finem ae
Borem cniqne snnm tribnit vtd, vs.
M6.566. Preig.
687 Fmderm nefvrat] Senec in Me-
den non minori elegantin * ftedem
mnndi' dizit. Sic enim iile vs. SM.
* Bene dissepti fcsdem ranodi Trazit
in unnm Thcsssla piniis Jnssitqne pa«
ti verbera pootom.' et vs. €66«
' Vade qnn tiitam popnlo priort :
Rnmpe nee sacro^ violente, mnndi
Foedera sancta.' adde Clnnd. 1. hi
Koff. In princ Preig»
689 iVifc roaimiiiehir quUpum'] £t
qnando imlla res genita snam nascen-
di condidonem mntnt, ant a sno imh
tnrali ordine ditcedit, immo vem
coiistantissime legem a natnra .de-
scriptam, mtnmqne ordinem servat,
«sqne adeo, nt corvi nigri ez corvis
mscantnr, et e cycnis cycnt cnndidi
gignantnr: niiairam dicendnm etiam
esty prima corpora, ez qnilHis cetera
eanstant, et quidem mnlto Bagisy esse
iaunaiabilia. legendnm aatem est,
f ma sflrase eomtantf potias qoain, nt
vnlgOy fwimis sMiiNa ooMfanf. Lamb.
Qw'a cMistaa^] Imo constsnL iu al.
f aands. raale. Fab» et Crcedk. Cm-
titmt, Saam natnram, snomqne ordi^
nem servant, Utque adeOf icf sarur os*
kcreSy^c. Lsmb.
600 Varkt vaiMcres] Varios colore«
babeiites. Propertios : ' Ant variam
plomse versicoloris avem.' Pins..
immriim] Ez ordine, vel ^^^m^^
^t(n*t v^i ^9*9 m* serie, perpotnn.
PUnt Terant. ViKgil. Fa6.
691 OslsndM] 8ic fanbeot libri
mannscripti. mun vnlgati habeat oo-
icndnnty mendose. Jimno.
Jfnodas fOMraldi] Sie legcndnm,
non gsmlolw. et ita moz : gemera^m.
Oif. I. e. sni enjnsqne generis pm-
prias. qnadam legi volnnt gfniiairis^
i. e. n nntnm insitas^ atqne n prinm
staltm ortu tribntas: nen prohn>
CarpeH imeeu] Mss. C^rpsro. For-
tasse etiam emr. nt snpr. vs. Si7. ot
inf. vs. 668. G^. Alias eerfert m-
ssar, i. e. in corpom esse. Laak
609 lfil€rt«] Primordioran. Fak,
604 Rteieia'] Ita veteres. AUi:
fcomcla. Oif. I. e. vidssim vieta» et
snperata. sic restitni secatns libroa
manoscriptos, et nonnnllos typis ez-
cnsos, in hb Paria. Venet. aatiq. Vi«
cetin. Lamk
607 C/lfns alte Urwmme kenrnfi
Vide snpra vs. 78. ^ inf. 6. 01. Off.
1. e. terminiis firmns, ne otabilis, et
qni nnHis virlbns eonvelli potest. bic
versnS) et snperior^ sopra positi snnt
non longe a principio. Loai6. Tsnni*
nns Jbcreat. Ita Msa. omnes; qno-
modo eum etiam oaancs membfaws
qnas Lamb. inopezit faabennt, nierito
damnes licet Oifanii, alfne oils irrw
mtnos hm^eat. vel, qnod Faber et
Creecb. reeeperanty alfoe aHf lcrait-
aas ii«r<al. somptum n termlno qni
finem agri cojasqiie signat. Oiym^
pins Nemesianns £cl. 1. ^ Snb te m*
ris amoTy sub te mverentin jnsti Flo*
ruit; ambignos signavit terminns
agros.' Hoe.
608 Gmsraltsi siecla] I. e. genns
omne aninmntinm quodqne snam ■»•
taram, &c. referm possent gtnent^
Itm-Otfciay hic et passim Liicmtins
dizit ; ut * semper-lenitas ' apnd Ter.
et ' semper^iletts ' apnd Virg. et simi-
lia. Preig.
Smiia] I. e. animantiom genera«
T. LUCRUTll CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 967
liijii^. Pro •ingalmribos euJM^ie ad id pooctmny et etuumem, qoodTU
generM, Fab» Simpiidter hoc loco «erpos minni potett, nt id jam cer*
pro omni aninMVtmm Kcnere posnit. aere nefpieemos : nimimm id caco-
Statins Lncretium imStotoi I. 11.- p. meoy qnod jam snb ospectnm non ca«
m, 497. pro bominilMiOy vel potinsbo- dit, partibns caret» et miaimnm cst,
minnm, nt apnd Inferosy simolacris : i. e. noo potest esse minns, qoam est.
* Interea longam cessante magistro, Verum nt totios bnjos loct sente»ti-
Grescatopns, totisqneezspectentsseo amnsqnead versom, Quaprvpiir qm
«Qla.ripis/ Prtig. maieriaM, ^c. facilins conseqoanmr,
. 009 Nofnr. mofas^ o.] Quod fieri sciendnm est, Peripateticos et Epi^
•ios doeety et itemm Lucretius 4. cnreos cum in aliis moltisy qnsB ad
BOB longe ab eztr. Laai6. baoc disputationem non pertinenty
Mehu] Oesticnlationes refemnl tnminbismaximeinlersedissidere:
fiKi quss sunt in parentibas. Caosa primnm qnod ilU Tolant omne corpna
oot qood sicutt ayes colorem in pen- in parteis iofinitas seeari posse^ ne*
Bio oondem refemnt ; similiter mores qoe ulias corporis parteis nsqne adeo
pareBtnm filii reprsesentant. qaoni> parTOs esse posse, ut non possint ^
natora primi principit ett immo- eri minores : id est, infinitnm ntbil
btHs. cnm idem sit ipsnm in filio, cmo qoidem re et usu, sen functione,
qnod fttit in patre, neqne mntari et (ot vnigo ioqnimor) actn ; sed rf
qoeat ; necessarium est igitor eadem Iwi^ici, i. e. potestate : qood item sen*
genitivn signa inesse filio, qoss ine- sit Empedodes : Epicurei autem
raat patri. De similitudine Piinina contraycajosqnecorporiscenseiitmi-
bec grapliice conscribit libro septi- nimas eM^ parteisy id est ejnsmodi,
monaturalis bistorias. SimfiitodiBam qnibos nuiiss possint esse minores, ad
qoidem in meBte repntatio est : et in qnas cum de?eQtnm sit, dtvisioui bo1«
qua oredantor moita Ibrtaita pollere; his jam amplins slt relictos locos :
?isns, anditnsy memoriaqoo iiaostm deinde.qnod iili Begaot inaney ut et
imagiBcs snb ^iao conceptn. Cogita* EmpedocleSy et tamcn motnm rocipi-
tio etlam ntriosHbet animo sobito nnt : Epicnms antem et inaiie ponit,
transvolaBS eflhigere simiiitodioem ac mordicos retiBcty et slBe iBOBi bmh
•Bt Buscere ezistimatar. Ideoqoo tum esse ooo posse cooteadit. Ho-
plnret io bonuBe qoam io csrteris rBmdaornmversnamscriptaramviii<«
OBmibns animaiibos differcBtie. qoo- gatam paollom iBimotaviy partim vo"
niam velocitas cogitatioBmm aBlmi- terom codicom aoctoritato fvetaay
que celeritas, et ingenil varietas mni- partim coniectiira doctus : qoam od-
tiformos notas imprimtt, com cs»teris jovat locusy qui scquitur infra. va. YM*
animantibns iimBobiles slnt animi : et ^ Cnm videamos, id extremnm qo*-
stmiles omnibns singnlisqne in sno jnsqoe cacomen Esse, qood ad se»-
cBiqoe genem. Hasc Secnndos* Ari- sos nostros mioimtim esso videtnr.*
atoteles vero libro de goBeratioBe Ssepe aoteminbac voce, etfM^^et
animalinm secnndo de simtlitndini- pm, peccatnm a libreriis ost, com ia
boa ot earom caasls enixissimo dis- boc scriptore, tam in aliis. Voait
pBtatopiBioBesprlscoromconfntaas: Boiicnniua loci ia mentem, qnicat
qoi boe ascriliebant aemioi ex toto boc eodem in libro, infira noa looge,
oorpom dellBeBti. Pias* vs. 617. ^ Qooi qaoniam ratio reela-
ViHMm'] Sic Codroes, at VuUmm mat vera/ &c. pro qtio iihri aUqoot
BOB ioconaMdo sobstitaatur. Cmek, volg. babcaty QwnI fnswtom,^rc« Lomb.
Tmm porr9qMiiuim^if€.] Hoc dicit ; Nonc aget de MiniaM^ (Epic* 4x4«
Qnoniam osqne ad eum spicem, sen x'^^'^ vocabaty) nltra qood aoUade-
988
NOTi£ VARIORUM IS
tar fractio, conira PeripateticoB»
lude probabit atomos saaa. Cacn-
meo aotem vocat Lncretias panctnra
illod eorporis, ad qaod nbi deventnm
est, nalla sectio detnr. Fab, Alio vss.
16. ntitur argumento, subtili eqai-
dem, et qood pauci perceperint : Se^
miHa secundum Epicunimsimt aliqoa
qnantitate prsdita^ qnod vero qnan-
tum est extremnm habet. Id antem
extremum mioimom est qnod potest
concipi; neqne nnquam exislit ab
aliis partibus sejunctum et separa-
tomy atque ex istis mlalmis tota cu-
jusque seminis moles construitur.
Cum vero partes constitoentes a se
invicem separatte existere nequeant^
a se iavicem divelli non possnnt :
quodcnaque enim Corpns ab alio dls-
jungi potest, sine illius ope et auxi-
llo snum Esse tueri valet. Ideoque
qnodlibet semen simplex necesse est,
et indissolobile : quoniam constat
partibus conceptn minimls, et quas
nuUa vis potest disjungere, quoniam
nulla est vis qnae in nlbilura valeat
redigere: in nthil eaim nihi). Alii
legunt: Qwmiam esi extrewmm quod-
que cttcumen Corporis iiliuif quod nos-
triy Sfc, Creech. Nescio cnr veterom
lectiooem immutaverit Lambin. et
qui eum postea secuti snnt editores,
cum illa qoae in Mss. etiam L. B. in-
veniator etomoib. fere impressiSyferri
possity TWm porro quoniam eet extre*
mmm qaodque cacumen Corporie iUiuSy
quiod noatriy ifc, qnomodoet £d. Bas.
nisi quod ita distinguat: Corporio:
iUiu$f quodf 9fC, Hav.
Quqjuaque cacumen] £x qw^ueque fe-
cerant quodque, nt ex quoi^ quod,
vs. 617. Vide et inf. 2. 17. 3. 998.
Gif,
608 Nee fuit umquam per ie eecr.']
I. e. neque id corporis cacumen, quod
jam ocnli nostri cernere nequeuuty
fuit mnqnam a suo toto secretuni, aut
per se : oeque posthac esse poterit :
qooniam ipsnm alterins pars est.
Lamb, Sed yf et Hwdfj^i tantom. Fabt
665 AUerius quoniam est r/isum] la
aliis vett libris: Alteriu» quomiam
tunt ipsum primaque et ima. In qai-
bnsdam : AUemiM, Omnia, nisi £al*
lor, mendose. Gif, Secutos sum cod.
Bertin« et Memm. et quosdam t/pla
excusos. Lamb,
Primaque et tma, ^T^.] I. e. et pri>
ma, atque ultima, deinde alie^ at^
qne aliis partes corpus conatitaaat.
iMmb. Non contenmendnm, qaod
niius ex Vossii codd. habet: jwiaM-
qne et una. Preig.
667 Agndne comL] Qnidam legi vo-
lunt» Augnune condenoo^ ^c. Lamb.
Alii leg. augminey melins. Intelligit
antem moieculas, qnas alibi glomen»
mina vocaviL Fab,
Naturam corporie] Quidam veteres :
corporum. Gif. Tandem corpos coo-
stituunt. Fab,
608 Necease ed kmrere^ ui nequeani
uUa] Sic restitui, primum Injecta mi-
hi mendi snspicione ex veternm co-
dicnm scriptura, quae est, Unde que»
ant uUay cum vnlgati habeant Vnde
queani nuUa: deinde conjectnra ao-
guratus ita esse legendum, nt ego
excudeadum curavi ; com pnesertim
hanc Bcripturam ad oram codicts
Memm. annotatam reperissem. sen-
tentia antem verborum apertissima
est. necesse est (inquit) ita hsrere,
ut neqneant, Sic, Lamb. Vet. libri
quidam ; smde queafU uUa, Forte :
ui nequeani uUa, et ita Lambiniis. Gif,
611 QU4B mtatmif sf t|».] Atqui sta-
tim negabit, prima corpora nllis par-
tibns esse prsedita. £t certe si par-
tibos constant, ergo possunt dividi.
respondet ipse hoic objectioni versa
proximo. L4im6,
Jlfifitmisparfi^iw] Qnod tamenfal*
sum. nnde mox additao» exuUorum
coneUiaiUy Sed magia ttterna poUeniia
eimptieittUe, Itaqae est correctio sen
emolUtio andacioris dicti. Magis
antem significat pottus; idqaeni fo-
ret, sensut absnrdus esset. Catull.
' Id, Manli, non est tnrpe^ magis mi-
T. L.UCRBTII GA«I DE RERUM NAT. LIB. I.
989
serum est/ Fiibk
612 Non €X M^iiifi] Est 9t6p$t»(nfj
nen httlhpiiirmatSj per qnam declarat,
qnod snperiore versu dixerat, protQde
ac 91 ita dtcat : sed ne erres, andi qno
pacto sit boc intelNgendnm, qnod
dixi, prima corpora minimis partibtis
stipata arte cohserere : non enim hoc
sentio, prima corpora ex uUarnm re-
mm coBtn atqne congressn esse con-
creta, cum siut simplicissima : sed
hoc significare Tolniy ea esse solidis-
sima, et ita compacta, et stipata, ut
neqne frangi, neqne dissoWi nilo mo-
do possint. Lamb,
Non ex aUonim] Gottorp. cod. tUo-
rwn, Lego : t//iirum, sc. partinm. Id
pnto scnsns postnlat. Preig,
618 8ed mai^u\ 'AXXit fioAKov, sed
potius. Lamb,
614 Neque deminvi jam'] Sic cod.
Bertinianns et Memmianus et Veneti
antiq. qnos secutns snm. atqne ita
legendum. Lamb,
615 Reeervane semina rebus] Nam
si daretnr fractio ad infinitnm, ne-
cessario species deminnerentnr. Fab,
616 Minimum'] I. e. aliqnid, qno
alind minus ense non possit. Lamb,
Modo statnerat semina ex partibns
conceptu minimis componi, talia vero
minima esse vss. 13. notissimo illo,
qno omnes fere philosophi utuntnr,
argnmento confirmat. In his yersi-
bus explicandis non tam interpretis
quam patroni partrs agit Oassendns,
et Lncretii sententiam corrigit et
emendat, potins quam explicat* Si-
quB enim sit in hoc argnmento vis,
siqnid ipsa verba valeant^ roinima
faaec, e qnibnssna principiacomponit,
Lucretius plane mathematica esse
voliiit: ^ Quae nullis jam prssdita
partibns extent.' vs. 619. Semina
enim Eplcnri magnitndine,et figura,
ideoqne parttbus prsedita esse qnis
dnbitat nisi qni in illins philosopiiia
hospes sit, neqne Epicnrnm mpi yv*
wias 'At^/kov scripsisse noverit? Uoc
igttiir volnit Lucretins : Semina pri-
ma sunt indissolubilia et setema, non
qnia partibus carent, sed qnia per-
fecta soliditate pollentia nuUa vi dif-
fringi, ant divelli possint^ Si vero
qnis roget, Qnales sunt istse partes e
qoibns Semina prima tanquaro com-
positaconcipinntnrP Resp. Eas nnl-
las habere partes, et esse mathema*
ticas : nisi enim talia minima daren-
tnr, nulla esset inter Rem maximam
et mintmam inaeqnalitas, qnoniam
utraque res infinitas partes pariter
contineret; ideoque utraqne esset
infinita. Epicnms Epist ad Hero-
dotum, ob 9u¥0ftJ^€t» hrr^ &purfi£yff (rw-
fum ktrttpovs Syicovs fhat* oth-€ yiip fra-
^Sf lirctd^ iira^ rts ttrp 8f i &rcipoi 6yKot
Jh rm bwdpxowroff iarl porjffat ir»s iw
ft-i irempaKrft4voy rovro cfiy t^ fUy^s,
Creech,
617 Ex partibus inflnitis'] Quod ab-
surdum; nam ubi ad i?MXufr^^ov
devenero, tum licebit Peripateticis
porro pergere ; unde fiet nt bis mil-
iesima pars in totidem partes aeque
dividi possit, ac nniversa corporis
moles. Fab.
618 Quippe ubi] I. e. qnippe cnm,
sen, qnippe quia. Lamb, Qnando-
quidem. Fab,
Dimidits partis pars'] Snspecta miht
est littera postrema. Nam cur dtmt-
duv pariis partem potins^ qnam ipsam
illain partem dimidiam dixit? deinde:
qttotam dimidia partis partem potissi-
mum velit intelligt non addit. Quid
si legamus : dimidia partis par pro
qnavis parte dimidia. Dimidia qno!-
que pars babet parsuum ; par antem
dimidia cujusqne par(ts nihil aliud
qnam partem dimidiam eificit. Preig.
619 Perjiniet] Ita et cnm vet. qui-
bnsdam malni. In aliis : prafiniet.
Oif. Perfiniet vMa, Sic habent dno
libri manuacripti, qnos seqnor : alii,
pneflniet, Lamb.
620 Escit] Ita ex Vet. libris resti-
tui. Vide Indicem. Qnidam Vet. co-
dex : Quod escit, Oif. Secntns eram
initio lectionem vnlgatam, fiiid essetl
900 NOT/E VARIORUM IN
cojoB hanc leotentiani eue BGrip«e* «wmnaM pro sobstantif o accepiMc v%r
raoi, Ergo qiiid ioteresiet inter sum- detor. Sed nallo eEemplo ; et l|^
mam remm, et mioimam i nikil sciii- J>icreti«a neairo geaere jam ilfiasr
cet. Sed com aliqnot io lib. mano* «umi diserte dtaerat, id qnod in qoa«
scriptis scriptom reperissem, mmi* que re miniiiMim esse com Epioum
mmqiu quid ettUl atqoe hanc scrip« statait, in illo ¥ers. 616. ' Praetecen
tnram jndicio lectoris ingeniosi per* aisl erit Minimnm/ Prelg, Satis hsec
misissem, eam non longo post tem* snnt speciosa, sed qaam Peeta Teran
pore in editione secnnda, qnse siae 617. diierit parlMi dwiMfiam, noii vi*
commentariis prodiity reprsesentavii deo cnr faic iawimoai et anaiaMm, oeiL
et secntus sum. eseii antem« nt docet partem, vttaperemn8,qnibnsvideMcet
Festns, valet trU* qnemadmodnm sv* tribns toU res absolvitnr. Possia ita
ferteU^ eodem anctore et doctorey sn- etiam legere» dueibns Mss. Brgo^ re-
fererii, Enniusy p. 60. * Dnm qnidem ram uitier $ummem mimmtmque ^nad
et nnos liomo Romss lotK snperescit.' eseif, NU erU ut disfei. i. e. nibU dia*
Nonnnlli tamen ent^ et mj^eaUy ^. tabnnt, omnia ernnt aimilia. Hee.
et sioe c scribendnm ezistimant. 621 Nem erot^ut iMaUmtl O&iclSrrai
JLamfr. Erit ; e veteri Latio. Hnjns tww 9taip4pme^, i. e. non poterit fieri,
lod emendatio Lambine, non Gifanio, nt summa et miiiima res distent : non
debetnr. Arbitror antem corroptos dtstabunt, nisi (ioquit) erit aiiqnid
esse veteres codices, et Festom ip« miniimim, nihil intererit inter rem
snm; neque enim teniporis fotnri ter- snmmam, et iiiinimam. nam ratiooe
minatio est scit, sed sckt, ut a lego^ eorumy qui quodvis corpus infinile di*
leget, condo, condet, dec. lade est vidi posse volunt, etiam res minima,
qnod apnd Festnm alibi iegas, on« foqae ot res maxima, in parteis infi-
xscET, oberit. Fit antem a Orseco nitas dividetnr, et seque ex partibus
ISw Bum, nnde 1^««, et Ukw toties infinitis constabil. Lejii6. O^x ^ ^*
apud poetas pro eram» Itaex eo, esco, Karm ier^ dM^^pew, &c. Feb*
ut a floreo, floresco, &c. Pro erU 684 i^oi qwomam reiHi\ Ita vet.
autem dicendnm foit roore veternm qMidamlibrisopravers.69ft»fae;tfS)[iie.
enl,lirci: undein 12.Tab. nteeeU pro In quibnsdam libris: qued. Oif. In
nee erU» Fest. in Nec. At in fnturo nno cod. mann exarato reperi scrip-
modi subjunctivi dici oportuit, esse, tum Qni gaMtam, non stne Utnra. nam
is, it, ut a prohibeo prohibesso (i. e. audacnlns aliqnis ex vooe, Queif co-
prohiboero) ab expnjrno, expognasso natos erat facere Quo4y ut est in ple*
(i. e. expognavero.) Feb. Seu Eaeetf risque libris vulgatis, ita tamen ot aii<
ui Festiis, Obescet pro Oberit : seu huc appareant rectsB et verse scrip-
EeUf ut veteres pro ErU ; et banc tnrae impressa vestigia. Lnmh,
lectionem probat seqiiens versus : Negatque Credere paeee aiii«am ^
Alii Essef. Creech. Sic habent om- vicli», ^«.] Cum in quatiuor codicibns
nes Editiones. Rernin summam qnam caiamo exaratis reperissem scriptnm
dicat, neqoaquam ol>scurnm est. Ve- negatquef consentientibus qnibusdam
roni quo illud adjectivnm mimmam exciisis, et item mamiscriptis a«'mam,
referendum sit, non patet Scribe: non, ut in vnlgatts, miiaii; ego sic
Ergo rerum inter Summam Mimmum* restitni, existimans haac esse veram,
que quid eecU? nnaquftque res seu et germanam scripturam. Qnod ai
corpus habet ettmmam snam, ac miat- quis, mntata distinctione, legt mallet :
mam smmi ; ^irmmoiR Lucretins rbir uegalque Credere poeee : OMiaei eietua
a^ytcpura^, Mimmum rolKixwrov vocat. fateare neeeese eet^ 9fe, non repngnabot
Lamblnns vocem mimmam s&qne ac aittmi xietue anteiri ita dictnm intelU-
T. LUCRBTir CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 991
getor, nt * fiilmis animi/ * »ger aohiit/ teres pbilosophot reprehendi l Lncre*
*cxcniciatn8aiiiiiii,"8anciiis «1111111/ et tiiis; primain qnod iiMitfiro^^consiitn*
^milia. Sententia antem bomm TCr- ant, exeroto inani, deiode quod fa*
annm haec est: Cni (inqnit) qiiia Yera ciant non eiise finem rebns s^andis^
ratto reclamaty et quia negat te cre- neqne esse qnicqnam in rebns mtnt-
dere posse, necesse est, nt tn animi, mnm. Lamb. Explicata de minimo
aen anlmo victos, fateare esse cor- mathematico sententia, ad minimnm
pora qnasdam, qn» nnllis partibns soiim physicom redit Poeta, quod
consteot : vel nt nos excndendiim co- propter soliditatem, oon vero propter
raTlmos : Coi qnia vera rallo recla- exilitatem, indissolnbile fingit, et «•
mat, negatqoe aninram credere posse, temum : qnod vs. 7. Iternm eonfirmat :
aecesse est ot tn vietos, dre. Jjaai6. Nisi enim ad extremam resolntionera
<HM Crvdciv pssse ilniaiiM, vietuM\ natura perveniret, nisi omnes, etlam
ANqoa prisca exemplaria vicfam ha- mlnntissimas, molecnlas explicaret ;
bent. ' Animi vlctos ' pro * victus inepta foret remm materies innnme*
animo' consoeto peetss loqoendl risillisqQibasdebetsabjicimntatloni-
more. ejcfns. soperatos argnmentis bos, atqoe formit; molecnlseenim ex
vene philesophie. Fiict. Hiec est an* variis partibns connexse, et inane in-
tiqna et vera scrlptora, qnam Maral- ter se, ex sententia Epicori, continen-
Ins mntavit temere. Ita et Inf. all« tes, non spquabili pondere, non nni-
cobi kNinitor. Gif, Recte, dnm alii forml motn donarentnr ; alioram ic-
legant Credire pesse : iiRwit «cCiic, ^. tibos maligne obseqnerentor, ideoqne
Creech. minlme connecti possent. Creeeh. De-
€M Denique eie mimmaMy t^.] Sic niqmeni, Ita seiitentia ipsa postulante
omnes librl recte. I. e. Si omnia por- edidtt Lamblnns. Denique si, Nar-
ro semper secantur, nihtl regigni po» dins, Oifimins, Pareus. Qnos omnes
terit. Qnia omnia segmenta semper merito negligimos; reclamat enim vs.
faabebnnt altqnas partea,cnm reram 02S* Creech,
principia non habeant, ot vs. 747. Pr^piereu ptia qua nUie eunt par^
Qif, Deoiqoe nisi (itiqnit Locret.) fiftw ffNda] Nosita.Lambinos: mirttif.
natora res omneis creatas In parteis In omnibos libris : nanas. Ex hiatn
mioimas (minimas antem parteia ap- mendnm. Sic et variatnm snp. vs.
pellat eas, qnlbns aliae non possnut W2, Oif. MuUit s, p. Sic legendnm
este minorea, et ad qnas cum perven- est, reclamantibns omnibus exempla-
tom est, res dividi posse destnnnt) ribas,inquibose8taaUif j«taljNirtt6icfl.
dividi ae rejiolvi cogeret, nibil ex 11- hoc enim significat Locretliis : orania
llspartibns reparare posset ; qnaelibet io minimas parteis resolvi solent na-
haram partium rarsns conttaret ex inra, nonlnfioiCas. iise aotem partes
partlbns infinitis. at qase moltis, ant mioimfle snnt eorpora prima, et pri-
omnino aliqoibus partibns conatant, mordia rerom, qnae in nullas jam am-
non posaont eas res habere, qoas ma- plins parteis secari possnnt. Hajos-
teries babere debet, plagas, pondera, modi antem rorpora ad res gignen-
connexns, dcc. ni minimaB antem re- das snnt apiissima. quod contra si
posoi, hane scriptnram sententia ipsa essent mnltis partlbns aocta, et si in
postalante, com libri vnlg. habeant si moltas parteis secari possent, ea,
mtoiNias, plane mendose. qoam scrip- qnm materles genitalis habere debet,
toram qoi toeotnr, caecntiont. Nam habere oullo modo possent, videricet
Epienrns, et eum secntns Lncretins, variosconnexns,pondera,plagas,&c.
volotttaUqnideaseinrebnsminimiim. Licet etiam legerc, Prvpierea gvid
Itaqoe infra pancis post paginls, ve* 90» euM uIHm pariilmt aucia, tfe. veram-
992
NOTiE VARIOEUM IN
tamen sicot edidi, legi malo. Quod
anteni ^pruN^cvroi qnidam legi vo-
luDt, Propterea quia qu4B vllis sunt par^
tibus aucta, taieis versus sibibabeant:
Lucretio vero politissimo scriptori ne
affingant. Lamb, MuUis, Oplime a
Lambino restitutus bic locus est, in-
vitis omntbns Mss. Fab. QuiB muUis
recte Lambinus contra omnes Itbros.
Codd. QiMT HuUis : vitiose. Gif. Par.
Qutf ullis : quos qni sequitnr, Lncre-
tinm et sensum communem deseret
Creech,
635 iVofi|WMtnit«a]Subaud. habere,
non possunt habere, quia coucreta
sunt,determinata, affecta,&c. Itidem
nt metalla se habent ad lapidem chy-
micnm, ut vocant ; sunt enim mortna.
Fab.
635 Gervniur'] I. e. a natura admi-
nistrantur : vel, nt videtur hic legen-
dnm, genuntur, i. e. gignuntur, nt ssb*
pe alias. Lamb, Lambinus : geHunlwr,
contra veteres libros. Gif» Gfnnft-
tur Lambinus, Oassendns, eamque
lectionem contra Gifanii et Parei
Btrepitus vs. 626. probe defendit, et
tuetnr. Creech,
636 Quapropter] Cum tractatnm
sit copiosissime principia prima es-
se apterna, indivisibilia, immobilia;
quap tamen corpora cogunt babentia
varios connexns, pondera, concnr-
sns, motns; per qoas res qnaeqne
gernntur; illi maxime fallontur qui
principium rerum omninm ignem esse
putarnnt : cnjus opinionis et princeps
et auctor babetnr Heraclitus: sed
falUtnr : qnod evidentissimis rationi-
bns demon«trabitnr. Qnod autem
Heraclitus ignemcrediderit esse prin-
cipium rerum docet Macrobius et
orones ernditi^ bic est ille Heracli-
tos, qni tenebris qnibnsdam sensns
Buos diligenter involvit : qni propter
obscoritatem desertusest: ob qoam
caiiginem aic^wosy hoc est tenebrico-
sus est dictus a Graecis : de quo Hie-
ronymns primo contra Joviuiannm :
' Heraclituro quoque,cognoniento ffK6-
rwowj sndantes pbilosophi vix inteUi-
gnnt.' Extat elegantissimom poema
Graecnm,quo tector admonetnr voln-
mina HcracUti ne temere attrectet ;
qnoniam primo obtutu oiTnndent se
ei caligo et tenebrae ; vemm dein
cum sensnm perceperit inveniet lu-
men sole splendidius. Graecanicos
snbscripsi versns : Mii rajofs 'HpoitXti-
rov ii^ itiipaJ^v clXcc fiifikov Tob^iao,
p4xa rot ^iefiaroSf iffrpamr6s, 'Op^ icol
aK&TOS icrh ixipiirero», ^ 3^ <rc ^uorqt
EifroT^, ^cpov Kafjarpir^p* ^cAmv.
Hic est ille Heraclitus, qnem Plato
Cratylo asserit censuisse cnncta 6a-
ere Bemper,nihilque consistere : ande
fortasse manavit illud ejosdem Plato-
nis sexto de repnbl. ' Multo magis
quam sol HeracUtius extingnnotur.'
Adde quod ait Symmachns in episto-
Hs : * Heraclitnm pbysicum snmmam
laudis arbitratum ease uni placere.'
Innnitqnoque Cic. 1. tert. deN. Deor.
ignem esse principiom, sic : 'Sed om-
nia vestri, Balbe, solent ad igneam
vim referre, HeracUtum, nt opinor,
seqnentes: quem ipsum non omnea
interpretantnr uno modo: qui qno-
niam qnid diceret intelligi nolnit,
enm omittamus.' Pius, Nnnc aU-
quot snis rationibns, quae principio-
rum instar sunt, confirmatis, ac sta»
bilitis, incipit allorum,eonimque cla-
raonim, philosophornm opiniones re-
fellere, ac labefactare : atqne ab He-
racUto initium facit : qui dicebat (nt
scribit Laertius) iriiKra ta wvpbs <rvvc-
ard^nUf koX c2i rovro hfaK^ta^' rdk wdm^a^
dpflU((Nrc«, Koi irvfo^cct yuf6fx&a, (Kitv rk
xo?^iiworafiov Sfm^* wKVoipxvov r^ irvp
i^vypaiywQax kcX hipa yivteBat- ffwiarrd'
puevov h/ipa ylvtaBtu dSwp* mfyvvpiww rh
S9»p, clt y^v rpiic€<r$aif Kai rcJmpt iSbv
irrX rh K4aro» cTycu* ir(i\iy tc ajbr^v r^
yrjjv x^^toBai, ^ Ijs rh Sicap yiM€a$ai' ix Sh
roinw rh Koarh, dfioiws, tfc. a0Ti| S* iarlv
t} Avv 696$, i. e. * Omnia ex igne con-
stare, et in Ignem resolvi. Com ati-
tem omnia rarefactione, et conden-
satione fianr, flnere magna ex parte
T. LUCRBTll CARl DB RBRUM NAT. LIB. I. 968
flaminis iostar: iftneni, com densa- radiyoiitis filiusy Ephesi oatas, -circa
tur, linoieBcerey et ita aerera fieri : lxix. Olympiad. flomit : l^cy o^
aerem, com cogitnr et coogregatury ircbva ^jc irvphs (nnftardKu^ iccd df rovro
aqaam fieri: aqnam concretam io itm\^M$au Creeek,
terram veiti: atqne baoc OMe viam 640 CUmu ob obsemwn] Exqnodic«
ad locnm infimnm. contra terram. tns est <nanti^Sf nt tettatnr Vitm-
ipsam fuodi : ex qua fieri aqnam : vint, et item M. Tnll. lib. a. de Fini-
ex aqna aatem reliqna similiter, &c. bns, his verbis : ' Epicnrns ita loqni-
haec aotem via est ad snpremnm lo- tor, nt oon ioteUigatnr: quod dnobns
cnm.' Pe eodem sic Vitruv. 2. 2. modis sine reprebensione fieri po-
' Heraclitns Epbesins, qni propter test: si ant de indnstria facias, ut
obscuritatem scriptomm a Oraecis Heraclituscognomentoirjcortii^i: ant
morcu^s est appellatos, ignem prin- cum rerum obscnritas, non verborum,
cipinm rernm posnit.' Eadem fere facit, nt non intelligatnr oratio.'
snnt apnd Phitarcb. de Heraci. lib, Idem lib. 3. * Sed omnia vestri, Bat-
1. v€fli r&p optffK. qnem lociim inox be, solent ad igneam vini referre,
testem prodocemns. Lamb. QtMprop- Heraclitnm, nt opinor, fequenies:
ter quiy ^c.] Positis et stabilitis Epi- quem ipsnm non omnes interpretan-
cnri principiis, aliorum senteniias tnr nno modo. Qni qnoniam qnid
conveilit; oinnia argamenta in diio diceret, intelligi noluit, enm omitta-
distribneos Capita, impngnat priioum mus.' Lamb. Notissimnm illius cog-
eos, qoi elementum nnicum, ac dein- nomentom, <rian9t»bsf et otmd^s, de.
de eos qni plura assumunt. Inter pri- qno Laertins. Fab, * De indnstria,
ores deligit Heraclitum, vss. 70. qui et consulto occultedixit HeracUtna.'
ignem constitnerit ; reputat nempe Cicero de Finibos lib. 2. et in S» de
qnicquid contra illum argumentatiis N. Peor. ' loteUigi noluit :' Inde
fnerit, contra c»teros valiturum; Xcorco^, Tenebricosns dictns: Au-
qnandoquidem nihil opponi adversus tbor Homericamm Allegoriarom : 6
ignem valeat, quod non pari jore et toSi^ XieoTwbs 'HpdicKwos bacupvi leat itik
de aere, et de *quo1ibet alio conclu- oviifi^\my9lKd(to$ai9tn>dfuya$€o\oy€trii
datnr. Et certe ad rem attendcnti ^uirucA, ^c, Menagius ad Laertium
illa opinionnm varietas merns eB»e Vit. Heracliti. Natnram via. imlta-
ludns videtnr ; qnatenns cnm earnm batnr : ^^ots^yiip Koff 'HptdcXcirof^ nf ^-
autliores diversa snpponant, circnla- rcoiku ^ci. Themistius Orat. 12.
tiooe tamen ntuntnr, qua in idem Creech, Inde t^nebrosus appellatns
cadant recidautque omnes. Sortia- a TertnUiano de Anima c. 11. * Ut
tur enim quis elementnm qnodcon- merito Heraclitos ille tenebrosus
que tandem lubnerit, is nihil aut vastiores caligines anlmadvertens
minus consequatnr, aot amplius, apnd examlnatores animsB, tftdio
quam qoivis alius, a qno aliud occn- qusestionnm pronnnciarit, terminos
patiim fuerit; siquidem uoo habito, aoiinae nequaquam invenisse omnem
ilhid condensans ac rarefaciens sta- viani ingrediendo.' Hav,
tim habebit ctetera : adeo ut nihii InaneM] Obscnrus enim hic Scrip-
plane intersit, sive hoc sive illnd pri- tor, et qni inteUigi nolnit, mnltos
mnm nsurpetnr. Gaaaewlite, Creech. habuit intcrpretes, Sectatores etiam
638 LajjM ettnt a vera ratione'] £r- plnrimos *HpaK\€ire(ovs dictos. Laer-
ravernnt a via miUtari : per calles et tius Vit. HeracUti. Creech,
semitas HeracUti fallaces et lacinio- C4I Quamde Gni^ quiinter Grqjoe]
sas. Ptiw. Hsc eradenda sunt, et in eorum vi-.
630 Htraclitue] Blythonis, vel He- cem ihta sobstltuenda : Quam gm-
Delph.et Var.Ciae. Lvicret. 3 R
9M fiOfTA TARIQRDM IH
vhr Gr^M JMtcr, ^ «m nqwinBt, liiTem, vcrb« iflUMitate : i. e. ab m
Semot ett : Hic HeracUtas, qvL cre- re, iii qn proprie locmn hebeDt, »4
didit se aliqeid eiie dum tenelirtf eiieiii translate : et ita tnterduni eb>
locem inrolrerety hee est, pbiioso- scunL nan talia . inrersio parit fere
pbiam obscuritatl» plos anctoritatts obsceritateBs. Cic. Partit. 'Greaiis
habet in caettt iileramy qni sunt iiia« loqnendi aUeran sna spente ftMB»,
nes^ et phiLosophicn fmfis ignariy alternm yersum atqne mntatnm.
qnam retolerit gratiam novitatls in* Idem in Brnto bujusmodi verbomm
ter illos, quornm finis est veritatem immntationes TpJrowt ait a Graecie
inqnirere. Ordo talis est : Heradi* appellari. Alii per tav«rM esrfra sif •
tus est elarior Lnter inanea, quara sit nificari putant, verba prsepestere
graviorinler iUos, qoi nndam veri- proiioiHiatay nt eefa, keo. Terent.
tttem indigitant Pms. QMesuIs grw- Heaut S. S. ISl. * inversa verba tnay
«if. Ita ex vet. libris et Festo resti- cervicea eversas taas.' qnem locn»
toi, etiam ita restituendo. Qnaaidry declarans Tnrnebnsy Maversa verba'
I. e. quam^ et grmoU pro gfoou. Oif. (Inqnit) ' i. e* Inflexay tropoqoe im-
Qaemdf grmveU hUer Grqjo: Secntoa nintata, qnibns plerwnque amatorea
sum qoinqae Ubromm mannicript« nti solent, verbl gratia, cum ami<
aMCtoritatem ; qiiibiiscam consentiont appellant, vitam, animamt cory osel
nonoulH typls eaonsl. Deniqoehane roeruroy delicias, et similib. nomini-
scriptnram agnoscit Pompeins Feet bus.' Jbtmb. Notus Terentil locns.
his verbli : * Qimmit pro pmm nsos ez ee probat Tumeb. inversa verba
%9§% antiqoos cnm multi veteres tea* esse inieaa et tropo mntata« Qnod
timonio soat, tnm livins in primo : vemm est. Foft. * Inversa verba,*
* Jopiter ut mnto fretus mag i, qnam- Infiexa et tropo immotata. * Inverai
de mann stat :' et secnndoy ' Quamde mores ' apnd Horatlnm mores a reetn
tnas omnels legiones, ac populnreis :' Virtutis norma deflectentes. iamwr-
Et Lacret. 1. 1. 640. ^ Clanis ob ob- M$ Oassendus. Creteh.
senram lingnam magis inter inaneis, 644 BM] Eloqnenter, generaUter,
Quamde graveis iater Oriyos/ &c. amosne. Hic est ordo. Leves phi-
Sententia antem hmc est : Clarns ob losophi eaistimant Ula verba lacat»
obscnram lingnam inter Orsscos va- esse verai qu« pessnnt beUe tangere
nes atqne inaneis, BMgis, qnaro inter aiires, hec eat, captare modalatione
graveis, eos dico> qai veri studio du- sua interiora animi, et mentem de*
cnntar. Loai^ Quemdtf» quam, ut mnlcere: Jnxta Ulnd Persianom 1.
aUl probavere. Addo ego et oUm Sft. ' Treroale scalpnntnr nbi intimn
dictnm fuisse, fnodde, a Grmco trrt 94, verso.' BeUnm lestlvum et ekgniift
(nam fMsd LatiDorum natum est ex dicimus. Varro. ^Orapei belUorea
fm.) Versnm itaqoe LiicilU apnd qnamRomaninostrL'CatnIlus. ^Nee-
Noninm lego, < Qnodde tnas lattdes qui enm bella piieUa cnbet.* Tiboll.
cnlpaSy nil proficis hilnm.' Diccbant !• 10. 71. * Nen tibi sed Jnveni eni-*
etiam ^Mode pro put movendi adver- dam vnlt beUa videri.* Bettatol»
bio. Plaut. Most < quod' ege eam an in eodem slgnificata dlctnm a Pln»-
scis ^ Fa^ Nardius vero legit, to. Pme.
Qmm de Gnii» mier, 8fe, imperite. 64ft£<l0|iido9W»sun#>he.apn.}Virf.
Cruek, Oeorg« >• 46ft. ^AIba nec Amyrio
vera ref«inM#] Virg. JEn, 6. focstnr lana veneno.' £t * Laoa nee
100. < Obscnris vera involvens.' AMytio mntabit vellera ftico.' Piu&,
Preig, Translatio ab oculornm sensn ad an-
649 Inverstf fneg etA ver^] Verba ditnm. FuetUt enim oenUs eeron»-
T. LUCRETII GARI D8 RBRUM NAT. LIB. I. 905
l«r: Boni aodito teBtiuiitiir. Virf. 048 NH pndiSHt einm'] H«c ett
Oeorg,4. S34. * Miiesia vellera Nym- h^jnB argnnenti ns. dicit Heracl.
pb» Carpebant hyali satnro fucata ignem eaie principium reram : liaoe
colore.' Lamb. Fkeata] Aodax trans- autem varietatem rerom ex conden«
latio : >ed tam egregitt andaci» quii satione et rarefactione existere. id
Don indulgeat? CretcK fieri nen poteet (inqoit Locretios) ;
646 NtM eur iam ffarioy Sfc.] Pri- nam ignis condensotos ac rarefac*
mom vss. 10. contra Heraclitom pre- tos vel desinit ignis esse» vel ignia
ponit argamentom : Concipi noo po- natoram retinet: si ignis esse de*
testqoomodo tanta varietaa reroro, sinit, ignis igitor non est principi*
imo qoomodo onica res varletate um. sin ignis natnram retinet : hoe
qoadam partlum praedita, ez ono tantom efliciet condensatlo et rare»
qnodam simplici ac untformi prinei- factio, quod contractls partib. ignis
pioconstet. Esto ignis, at nisi qnid- erlt acrior: disjectis et dissipatisy
piam aliod admbceas, nihil onqoam remissior. Itaque in natnra rernm
babebis prseter ignem : quoniam quo» nifail erlt praeter ignem. Loai^
modocuoque tandem partet illioa Demerier'] Sic habent lib. raamiser.
tran»mutafK rommista»qne inter se et aliqnot t jpis impre^wi. Deneeri au-
foerint, perinde semper futarum sit tem usorpabant veteres pro denearif
propter eandem omnlom naturam. et detuere pro deneare: quod snpra
£t ne evadat condensationis rarefac- jam indieavi. Lamb,
tionisque beneficio (iifatAati kcU «rvic- NU prodeetet emm'] Qoasi dleoret»
Mfirw 4a r§v wvphs itdinra Laertius Vit. Qood enim ait Heraelitns, nt sn<i
Heracliti,} moiiet : intelligi qoidem dogmati consnlat, Ignem, dura den*
posse ez eondensattone partium eali- satnr, hnmescere, &e. nil agit : qnan*
darum ignis evadere qnidpiam cali* to enim impensios deiMabitnr igois»
dius, ex rarefaetlone quidpiam mlnos tanto et ignis amplios fnerit; quii&
calidum; atevaderefrigidum, Imoet rarefactio nit effieiet; nam, Ignia
frigidissimom^ qoalia in rerom na- qoantnmvls rarefactos, ignis tamen
tora molta experimor, qoi hiteUigi est. Fab,
posslt? Creeeh* 656 Atper ignhi] Corrige exprlscia
647 Exmmeiemiili] Sic legendnm excmplaribos, emuipde^ li«e. in sq
est potios qoaro, ot Tiilgo, Ex xfero ei coactos et stipatos. 9ont ^l tegont
eantf 9fe. tme aotem, id est, solo. seqnU $epar pro eeparaiue, Syllab» mensos
tnr delnoeps peretpee, id est, meroqne. ne annoam facit.
Laiii6. JBffvero. Lamb. ime, i.e. so- Qoam ietme habet eaper ignie] It^
h». Fab. Qnid moverit viros doctos, vet. libri, mano formisqoe descripti ;
enr a Lambini lectioney Ea mto ei alii vnlg; fimt. qood Maroilos est
«mi igoAf recesserinty non video^ commentns. Vide Indtcem euper,
Nisi forte anctoritas alicojas Libri Olf. Lib. Volgatl habent, qeam teiae
de^Ment. At vero jam Cod, Oot* haAffSMics ijgmt: manoscripti antem,
torp. (monstrante nuperrima Ed. pmm toiue habei eaper ignie: qnam
Lond.) habet ejus vestlgia : Ex wro seriptaram et in prima editlone et
si. Qnod idem Gottorp. Cod. haliet in seconda annotavi. hanc nonc se-
in hoc versn, vereque ereaiee^ non est quor. Super autem hic pro eupeme
cootemnendum. Prdjg. ImoetLugd. sive euperior accipi deliet. Lamb^
Bat. Codd. ut ex V. L. nostris patet, Lambinus de igni snpero seu mtherio
cenfirmant editam a nobis lectlonem intelllgit ; (nam et ^er et siiptr olim
fjBime,sedeomiidemconstantarpKro- dicebant, oti ex Catone Censorio
9i«#retineat,egoqooqoeretittiil.2to. cap. 149. constat.) Eadem Oifanil
996
NOTA VARlORUIf IN
meoB est. 8ed istad Tattu ne qoid
tale potein efficit. Qniire enUtiiDO
hoc loco Super esse edverbialit for-
m», ita nt totuM super ignist sit reU"
quM ignU, seo alii igbes. Eneniplum
cnpere«. £o tibi, nec longe abeo.
Virg. 3. 489. ' O mihi sola mei snper
Astyanactis imago.' imago qnae relt-
qoa es. Fu6. Ita Codices, Atpcr i. e.
Supmor, Lambinns. £t haec inter*
pretatio forsan admitti potest ex vs.
782. At To/vf» ne quid tale pntet
Faber, efficit. Hsec ilie : ' Exintimo
hoc loco Suptr esse ad?erbialis for-
mm, ita nt Mni tuper ignis, sit reti'
^uu» ignie, sen alii ignes. £xemplam
cuperes, En tibi, nec longe abeo.
Virg. JEn. 3. 489. * O mihi sola mei
•aper Astyanactis imago:' imago
qme reliqua es.' Senrins vero ad
Virg. Super valde, vebementer. Alil
legnnt Suus, et ista vox non incom-
mode respicit Parie$m vs.649. Creeek,
Superignis, CKlestem cnm Lambino
putant Turneb. Adv. 19. 16. et Vosst
de Aiialogia 2. 26. qoo paqto per by-
phen deberet scribi ; sed recta vide*
tnr Fabri explicatio, hic pro illo igni,
qui est reliquiiSy poni. Hev.
651 Comductit partibus] I. e. con-
tractis et congregatis. cvmrfpkmif
rw /icfwi^^.ut supra. Lamb, Conden-
satis. ffwiipourB^w, Fab,
Essef] Scribendnm esse : subin-
tellige ' videmus :' par est credere
cnm videamus majorem esse partibos
ardorem ignis coiicretis quam sepa-
ratis : imiiio necesse est concedas
quod peto. Ptns.
662 Seque paratis] Que conjunctio
interposita e«t gratia metri. In co-
dicibus mannscriptis legitur disque
jtjMltf,h. e. dissipatis et divisis. Pius,
Disque supaiis] I. e. et dissupa'
ft#, seu dtsftfKiltf. Tmesis. Sic re-
posni commotns scriptura primnm
trium librornm vetenim aliquantura
illa quidem depravata, sed tamen
germsnae et rectae proxima. Sic
eoim illiy de^ectis, disque superatis:
deinde Bertlniani et Memmiani ; iil
qaorum altero scriptum est plane,
disque supaiis ; in altero,iltffiie jofMftf.
Fuit tamen com pntarem legendnmy
disque panUis, disparere antem idem
fere valet qnod didncere, et disjan-
gere. Ces. lib. 7. de Bello GaHico :
' Disparandos, didncendoaqne ad snoa
cnraret.' Vitmv. 2. 2. ' Ex hts ergo
congrnentibns com res omnes coire
nascique videantnr, et eae infinitis ge-
neribos rernni, natnra essent dispara-
tae/ &c. Laiit6. Et dissipatis. Snpare,
jacere est. nnde insipare pro inji-
cere, obsipare pro objicere, (ot ' ob-
sipa pnellis escam/ objice Varr.) i. e.
napifiaM^y Aristophani. Exempln
autem bojus divikionis, sectioni», trae-
seos in verbis et nominibos afferam.
apud Lncil. eat, *■ deque petigo,' pro
de|>etigoqoe : Noni. 'deqne totondit
agros.' Enn. at vero apud eundem
plane mirablle est, ' Cere comminoit
bmm,* pro Cerebram commionit:
apud Varr. R.R. 2. 9. 'consue quoqne
faciunt.* at 1. 9. 'perferve ita tit,* pro
ita perfervefit. S. 4. * Excaode me fe-
cerunt cnpiditate.' Ita in quibnsdam
precationibns, ' ob vos sacro,' pro ob-
secro vos, et 'snb vos placo/ pro sap-
plicio. Fest. Ita Enu. p. 77. ' Annibal
audaci dttm pectore de me boriatory'
pro dtfhortatur me. Ex Calpnrnio*
Exempla bene wulta apnd Lucreti-
um repertes, quibus emolliendis bsc
emnt. Fab,
664 Taabus in coifjis] Si tales caa-
sas ponas, qoales et Heraclitus et alii
induxerant. Notanda Latinitas. Fah.
Nedum variantia rerum] I. e. tan-
tom abest, at tanta rernm varianfia
esse possit. Nedum negationem coii«
tinet, et in extremo membro periodi
aot seoteotiae ponitor. VariasUia au»
tem, i. e. varietas, nomeu est ex par-
ticipio factnm, varians : cujus gene-
ris sunt illa apud eundem, relinen-
tia, repetentia ; et apiid M. Tull. de-
centia, negaut;a, repugnantia, cohie-
rentia : et h»c omnibu» usitata, dis-
T. LUGRBTil CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 997
tantia, afflaentia, abandantia, conve- led Tciyy§\a(us feeit Oifaniufl, qni le-
nientia, &c. Lamb, S^rit, ied quia multa sibi cemunt een-
656 Alqw hi ri fueumt'] Vnlgati : traria et»e. o versnm admirabilem !
id «fuofuej ^c» Gif. Sententia faornm Venim roetrnm omitto. Nonne vi-
verbornm perspicna ent. hoc eniro dere oportnit loco roD etM, debnisae
fignificat Lncret Atqueri hifaciantf ibi verbnm aliqnod fnisse, cnm id
i. e. si ponanr, et statuant, inane re- orationis vincnloro probet : et fugi'
bnt adinlstnm esse : procederet eis tant ; ergo muttumtf et fugitantf t^e»
ex aniroi sententia, quod volnnt : et Fab, Recte Larobinua, et ibi verbnm
possent ignes nnnc denaari, nnnc aliqnod debere ease ad vincnlnm ora-
rarefieri. Nnnc autem cum densa- tionia, £f , probat. Et fugitant, Neg-
tionem et rarefactionem fingant aine ligamna antem illoa qni amant MulU:
inani : longe aberrant a vero. nam ut Cmtraria ine$ee. Vel AmMsa. &^vroi.
Dihil ramra eaae potest sinelnani; NaBvint: 'Odi tnmmnstos, proinde
Jta nihil densari, quod careat inani. aperte dice qnid sit.' Terentint
Lamb, FiieiMt. Ponent, supponent; Mnssare pro Tacere potnit; Sile,
fae ita eue, rlB», &c, Fab^ Initat vst. ccela, occnlta, tege, tace. Mutta.
10. Pbysicot Heracliti fantores ad Festnt in voce ' Snmmntti.' Creeeh,
condensationem et rarefactionem ig- Vosstut ex lUuaa qnod in Cod. qno-
nit confugere non posse, pront inane ^»» tvo repererat, fecit amue^ i. e.
non adraittnnt, atne quo nihil ramm itunHroi, qnalet a tcriptit tuit arcebat
fiatant densnro, nt snpra demonstra- Hcraclitnt, jnxta illud epigramma,
verat vt. 396. Aliqui legnnt 14 fuoque qnod apud Diog. Laert. exttat : *H^
ri faciant, Creech. kKurot ^* ri /tM &r udru Jbucer\
658 Contraria eaee] Sic ex veteribnt l^ioMroc ; O^x ^/(^ Mvowt &XAi / #v«-
tcripti ; in qnibut erat : ineise, tmet- ^o^^if . Efr ifwl Mfmwos rpurfi^pim'
M, nMteeanty mictstf, mu, Vulg. muUi, ol V Mpi9iwi OMs* rawr* oM md
Ita tnpr. vt. 367. ' corporam etse.' ira^llvfwc^k^. 'SumHeraclitutego^
qnidain, corTonun tiime. qnidam eoT' qnid me vexatit, inepti i Non voty
poru ee$e, Oif. ted doctot tam grave quierit opna.
Contrariaf mnttaiil] Secntna tum li- Unnt homo ett nobit id qnod tcr
brot manntcriptot, ant eornm certe mille: ted MnutVix tnnt innnmeri:
vettigia : quoruro alii habent, roiifra- et Manibnt htec recito.' Sic in iptiun
ria inesee: alii,nHi«te: aiii, ««: alii, qui tolebat omnet alioa itfw^aovs vo*
mttfiaiif : quod retineo. miMtaiif aotem, care, retorqueret hoc convicinm IiU-
id est, tacent, muti tonty harenty ne- cretiut, et ex vero, ti andiamut Diog.
que habent qnod dicant. eodem verbo Laert. MryoXi6^pw 54 y^yanfo wap' dy-
usurest idem tcriptor 6. 1177. ' mot- rufoow xaldirtp^vnrt* &f «al Ik tovo^^-
tabat tacito medicina timore.' et ypdfMfiaros abroo S^Aor, hf f ^ifai'
Virg.ll.^n.464. 'Flentmce8ti,mus- noKvfuSlri v6o9 ob ^i, ^ Fnit antcm
aantque patrct.' Idem 12. 667. ' mut- prae csterit elato animo, omnesqne
tat rex ipte Latinnt.' Idem valet aliot contemnenle, nt ex ipto ejnt
apnd Gnecot fi^cur. Homer. ix. 8. 90. opere patet, nbi ait : Multifaria tci-
Al 8* Mtw^aaf 'Aeififaiff rt aai ^Hpif. Ett eotia mentem non jiivat/ Knnnt :
enim verburo natnuret factnm ex lit- ffjcovo'^ r^ o^Sa^f, iX\' aMr l^ 8^4-
tera fiv, rontorum propria, ntpote vcur$aiyitaifAaBurwdifTawaffkttrrov.*iin»
qnam toluro proferre possnnt Ex minem audivit ; verom semet inret-
eadem fi^, fUMrHipia^ rautto, tit, tit, et tlgandte veritati deditte, omniaqne ex
proverbiom. * Ne fw qnidem facere temet didicitte, ait.' Quod dictnm
Aiidere.'La«i&. Itaomninolegendnm; tamen in tentnni longe meliorem
VOTM VAEIORUH IN
Mdpit CMaulMmaSy ct pottea Mms-
f igt. Prng'.
«60 Et /ugiUat] 8ic babent lib.
■MUioscripti. boc ▼erbo 8»pc otitiiry
«t 6. 18S7. «fagitabuit ▼itere ad
atgros/ Lamb,
660 Ardua dmm mit. m. «. «.] Sic
fereM.Tttll. Acad. Iib.4. «Altemai
est, qood fallacibos et captiosis in-
terregatioDibas circnnscripti atqoe
deceptl quidaniy cam eas dissoWere
■on possanty desdscont a ▼eritate.'
Talis fere senteotia est apnd Aris-
totel. libr. if . IfiuL Vutfu Xtx. ^. non
longe adnodain ab extr. Lmnb»
Vem vun] Notayimas alibi boc
loqoendi genns, ' vera ▼iai/ ' promta
OttH/ * nltima natarai/ et cetera.
£mio.
6til Htassri] Sic legendum, et ita
babent Itbri ▼eteres omoes. JLamh,
66S MiUergrapiim'] Libri scripti ha.
bent partim riiptiM, partim rapilm:
ciim qaibos concordant Venetl antiq.
eC Parisienses : ceteri excasi omnes
wefawi, prmter Vicetlnos, in qnibos
logitnr refitam : ego rapHm pnto rec-
taa esse scriptaram, e«mqae esse de-
prayatam ab imperltls Kbrariis, qai
seripserant npfis. per x, in eztr. syl-
laba, * pro m : ex quo factom est post-
•a rapiiB, si qais tamen malit r^pfviR,
Mn rejlcio. imlttm pato esse snppo*
sitnm et adalterinnm : raptim autem
interpretor celeriter: qnomodo et
•libi nsnrpatnr. Lamb, Ita veteres
qaidam. In alils Tett. rapHs, non
reete, nt opinor. Vnlgatl : rapiam
•tiMtam. Qif. napiim. Alii Ri^ ;
Ah M raptiiy id est, Ab se constipa-
tis. Alil iVifhim. Aiii Aapevm. Sed
Haptim sequenti ▼ersui maxirae con-
Tonit. Creeeh,
664 LamienjaeU aique eep.] Lnnien
jaeit et ealorem. Slc lib. 2. de sole
▼s. 140» ' At vapor is, qnem sol mit-
tit, lomenqne serennm.' Lamh, Ca-
lorem, jam antea. Varro. ' nt cico-
nlse Qoarom bipennis folminis pln-
mas vapos Perossit alte.' Ita *?apope
flammeo,' PacoT. apod eandem !■ te
R. R. 1. 9. Ita ' vapore solis/ apad
Cortiom, ubi de Cydno et Cilicim
teme ingento. Ovidii locam ia 1.
Amor. Eleg. 9. ▼ideor enendare poo-
se. Ibi Cupidinem alloqoens, serilNt,
' Non possnnt, iicet ipse ▼elis, ces-
sare sagittse ; Fenrida ▼icino flammo
▼apore nocet.' Legendum, oofieoy
■on oictas; nam propte r illod licft
ipee 9eH$y deboit dicere, lurt team eai
Jiammee,at eemper wrat ; boc eiBaio-
ralc est. Fsfr.
666 Quod m farte uUa sraAotf}
Quidam iibri : ma. qiiidam, dheeai,
Oif. Aliera pars: Si wera Igtmiha
atmguatuf (al. male slnnfafKr) ife,
Fab. Porro qoi« posset qaoddaai
patere eflagium, Si qaia diceret Ig-
nem extingai, et conyerti in aKnd
corptts, eapropter arget vts. 10.
6eri id non posse, dIsI admittitor
abire ignem in nihilim : qnia roa
simplex et incoocreta, qoale debeC
esse illad Elementom, si prima qai-
dem et anica rerom materies faerit,
matari non potest, qnin onniBO p^
reat. Nam res qoidem composits
sic matari potest, at desincas esse
qnod erat, relinqnat partem snperstl-
tem, qne, veteri statn amisso, novom
subeat ; ▼emm qnod incompositnm
est, natnram soam deperdere, qoiB
piane intereat, nonpoiest. Creeeh,
Peieeee] Posse. petess« antem inte-
griim est, et eo utebantnr veteres, nt
Plantns, et Ennins,et Lucilins, etsi*
miles. anins Luctlii verms in prsesenti
proferam, ex lib. 6. ' Nam si, qsod
satis est liemini, id satis esse potes-
set; Hoc Ksterat: nonc cnm faocnon
est, qni credimtis porro Divitiss nllas
animnm mi explrre poteSHC ?* Lumh,
667 Ignie ta ceetu ttingui, miilArr-
que"} Sic vet libri nostri, nisi qood pro
mutarey feci : wtutare. vnlgati : eeetum
etringi masaaretfue, £t snpra versa
682. &c. variatnm. Gif, Seentns
eram initio libros vnlgatos, in qnltHis
ita impressom est, Ignd» ni cofos
T. LUORBTIi CARl DE RBRUM NA.T. LIB. I. 09f
wkmigi, wmimrtq^ tvrfnm : q«tt «ic ra hoe loco depraTato» asM HUtio
declarabwn, ignm airmgif i. e. den- ptttabam» io quibi» lcctori sigQifica*
aeriy et contrahi, et> .qnod Mibaeqm- ram legi reparotmi: noo etiaai praiM*
tnr, «MiMre, i« e. solidare> et con- ram, sed fidlebar. Itaqne et in ae*
atringere corpot. Dicebat aotem He* ciioda editione rejiarotn» edeodom c«*
raclitusy nt reiert Plotarcbm. Hn ravi : et nnnc item hanc acriptnram
r^ waxufu^ftTmrm rov «n^ tls oM probo, Tamebo aateotieBS i atqne
9W0>rf\A^Mr r6mti 717* frcara hm- lioc ?erbo utitur et Piantna in Tro*
Xn^Mm^iTf r9 M f9v wvf^ 0tMf dm-ff- cuiento 9. 4. 35. ^ Cttnam a pimci*
^flrroi* ioftiBvfuApmmm tk 0tMf &j^ 7(i«> pio rei item poniasem meaD, Ut annc
rm^ dEc. i. e. * Id igaia qnod ait craa- reparcia auaTiis.*' Sie antem compe<>
aiaaimia particolia pnaditamy cnm in aitnm «at repmrcOf nt reaero, retegOi
ae oontrahitnr, terram fieri : deiode rocindo, revelo, r«figo> et simliia. rp*
terraffly cmn ab igni laaatnr, aquam : pmrco eoim idem valet qvod noo par*
exhalantem antemaqnom etexteon- co, iargior: bt reaero, aperio^ 4re.
«tam, aerem.' lo aecooda aotem edi- Al. rfparcioi. m«le. Reparco aotem
tlooe aic excodeodom curavi, Igocs eaodem habet vim propter iBod aoom
<o Mflosfmgiit, «nCora^oe earpm$. quam Re, qnam mnlta alia verba, nt reUoo,
acriptnram onoc item amplector, ot refigo. Nam relioo 000 est iterom
•retkieo. Ejoa autem aeoteotia nen lioo, aed id quod litom «rat detergo,
eat obecura: ^lgoeia io cmtnatingni,' picem aeo cerameotnm abrado, 4ke«
1. e. igoeis in congreaau et concre- Ita * reperentere oommooi,' Tartol-
ftione rei genitm exatingoi, et corpna liao. At Latioe * parco Id dicere,'
Jgoeom muUre, dcc. Imn^. Alil Strinf oigoificat, * oolo dicore,' coveo oe dl»
gt: imperite. Hitfarsyve, Alii Afeasa- «am. * Parce piaa acelertre maoaa/
r#for i. e /Midtre et Camirimgere : at VirgiK lEn, S. 4S. Itoqoe repatea/k^
Muiare probabit qoi va. 671. legit «sre, sigoificabic libeoter fiicio, oot
■Crsidl. qoid tale. Cetermo v*k/oMrr, io hoe
4)68 Focers tf] Igoeis motare cor- verso pre v#^pwy «ecipio; ot com
poa. £«fli^. didmoa, fkc Ita eaae ; pooe iiiom
Purareni] lo exemplariboa legltnr esae victum, Stc M. Tnroebom
rMfpfef, hoe eat, coocedat. pooit i»- eol blc asaeotitor Lamblnoa, vid.
«ooveoieolia qom aequerentnr at cor^ Adv. 7. 9. nbt «d veramo etiam
pna ignia in maaaam conflaretnr. Snnt prspcedeotem mooet af riiigi, mmsara'
qoi legoot jMvterr pareeni, Qoidam que carpme acriptoram depravatam ea-
parie reparceiU. Peraea aigoificat pra*^ se ex illo antiqnomm Codd. eOmgmi
hibea : de qno Marcellom lege io dic- mnaarrfos, i^e, MaMeare verbnm io-
tlooe parecf • Pompeioa. 'Poroetquo- faodum Locretio, oeqoe ei noqnam
qoe dictom ob antlqnia qoaai porro eloqnendnm dlcit. Clodlo Thnaco
arcet: et pro oc qnod eat continet tamen,ntetServioJlfasserefacereeat.
poolt. A qoo porcm in agris pnlvini nt monent marginalla noetra. Preig»
«t areolae: in quibna aulcatim grana 671 Nam^ putdeunque'] Hiduo ver*
cnjosqoe generis semotnr :' de qni- ans iterantnr infra eod. Iibr. et Mhk t«
boa lege PKoinm, Varrooem, et Co- Xomfr.
inmellam qooqoe. Ptoa. Repmreemit 672 Jtfera esf]- 1. e. reiolatio, dfaao»
Ita ex vet. omoibos restitoi. qnidam Intio. Virg. Oeorg^ 4. MS. ' Scilicet
reparceaA malont teste Pio. Marollos boc nddi deiode, ac reaolota refeni
«tVttlgati: rrciptsn/. Pororoit qol« Omnia: oecmortieaaelocnm.' Ubl
dam vttlgati, male. Q^, Dabont, Servina honc poetm loonm in partei
eoooedeot, probabont. eodicea f«te- addocit; cojoa Oruuoatici veiba
loeo
NOTJB VARIORUil IN
qaoniain vttiote cirettinferantnr, e-
mendatft reponere placet : ' Locum
roorti : i. e. perditioni. Nihil enim
ett qaod perire fnnditnfr poMit, cnm
Bit T^ ww, i. e. omne in qnod redeant
nniversa retolnta. Ret aatem hec,
qnas mort vocatnr, non ett mort:
qnippe qote nihil perire facit, ted re-
tolntio; nnde mort (ita lege cnm
Maatvicii Ed. non nt Tnlgo mtre) ple-
ritqne bene interitot dicta ett, quati
intervenienty et mittamm reram con-
aezionem retoWent. Lucretint :
< Continuo hoc mort ett illiut qaod
(ait ante Connexum.' nt nltimum
illod Servii tit explicatio, non princi-
piom Dovi ▼ertat. Hao,
Hoe] In qnod motatnm ett tcilicet.
Fnb.
67S Promii tMquid mt/perarej 4rc«]
Vtt. 18. concludit, ti extincto igne
generari qnidpiani debeat, necettari-
nm ette ut tnpertit aliqoid, quod de-
perdita ignit forma rei.ittiut genera*
tat formam indnat: Pertpicnum ett
aotem boc ette commnnem materiam :
quam Lacretint tnpponit ette incor-
Tnpta Corpntcola, qaae adjectione,
detractatione, trantpotitione tni va-
ria, nunc formam ignit» nnnc alicn*
jot alint rei exhibere Taleat. Quod
aotem ilU Ignea ez natura taa non
tint, merito argnit ex eo, qnod addi-
tio, detractio, trantpotitio nihil ope-
raretur ; cum ex ipta igait natnra re-
nanente Incolumi nihil fieri pneter
Ignem pottet: Deinde tententiam
Epicnri ezponit : Qnmdam viz. Cor*
putcnla nnlla forma, qoam tentut
percipere ▼aleant, prtedita, rernm
ette principia, et ex iit di?ertimode
eoeuntibnt tam ignet, quam reliqua
emnia oriri. Creeck.
Superml Snperette, ««^17(^06^1,
nt tnpra. 680. Lamh,
OUu\ lUit. tic loqnebantnr antiqni,
nt, ' olla centnria,' et 'ollut letho da-
tut ett,' ex Varrone de L. L. 6. Vir-
gil. etiam utnrpat interdnm, nt lib. 1.
* OUi tubrident hominnm tator atque
Deomm f etM. TnU* de Leg. Umi^.
Illit. Virg. taepe. ted ille locut (^ Olli
tubrident hominum tator atque Deo-
rnm Otcnla libavit gnatae ') improt-
pere a Dionytio allatut ett; OIKenim
significat IVnc. Itft, pro iUie apnd
Tereot. et Plant alioqoi unnqnam
dixittet Virg. * illi gi^atfe tute.' Fub.
676 Corpora\ Primbrdialia. F«&«
661 QntfdoM dtetderti aJbvrel Sic
repotni a tribnt codicibut mann^
tcriptit, et excutit Paritientibut et
Venetit antiqnit admonitut atqne
adjtttnt : in qnibot tcriptnm reperi,
dcaccndeft, ol^tre. decetfcre, a6ire, antem
dictum ett iuervMrmi cui opponitnr
id qnod ttatim tequitnr, 0^0« ay^ak^
IrtM, i. e. alia accedere. Lamk, De^
Mcedere. Ita ex veteribut legendnm.
In qnibnt omnibnt ett: deeeenderim
Hinc Marallnt: dUeedene, Lambi-
nnt: dtcedere. vide et timile infr. 9.
76. Gtf. Alii legunt Adtrty aiqme oMa,
Creech. Qnod Ed. Bat. babet odirr,
intultum non Tidetnr, quum ipte anc-
tor tapra vt. 678. dicat : QiMnnn ndi»
<«, oal adtltt 111. 0. m. Hav.
68ft SA tamen] Quidam libri vete-
ret, et omnet volgati, tanliMn. Oif.
Sic emendavi fretnt aoctoritate dn<^
ram codicnm manntcript. aliit inTitit^
in quibnt ett, iSi tOHtum: tententin
qnidem banc tcripturam pottulat*
Hoc enim tentit Lucret. NU r^fer^
ret, i. e. nil prodettet, teu nibil atti-
neret, qutMlam ex igne decedere, et
quedam ad eum accedere, et qoo-
rundam ordinem mutari, ti nihilomi-
nut omnia naturam ignit retinerent.
Ziam6. Ita Lambinot ex qnibutdam
Codd. Alii Codd. Sitaniimi: unde
aiii iSt tandem libenter legunt. Creedu
Nuperrima Lond. £d. in variantib.
lect. notat : tt iaiadem quMam. Tcm-
tum alU. Print illud ex Mtt. et Mar-
ginalia nottra refernnt, ted pro ardo-
rit, arbQrie, Lege igitnr; Si iamm
drdtrif, 4pc. roire enim id genut voci-
but Indere tolet Anctor; idqne att*
pint, lioet nou ubiqne notarana* Pkv^.
T. LUGRfiTII GARI DB RERUM NAT. LIB. I. 1001
684 Ommmodiu] Scribo unimodui, Adv. 19. cap. 12. Preig,
Hoc enim ad omnes igDes se halieret 690 A^eetu] Jactii ad sensiif : ap-
nno modo : esset unicum principium pnlsn, sen conjectu, qui ad nostroa
ad singfula, etiam si cuncta crearet. tactos perveniat : nam ' adjicere te-
Uiniiiodt» dicitnr simplez : omnimo* lum/ est plns qnam jacere : uempe
dM, omnifarios : muSHmodtis, multi- ita jacere, ut ad euni locnm, qoem
plex. Si legis ommmodus, interpre- jaculator petit, perveniat. Caes. lib.
tare ignem non tantum calidnm fo- 2. de Bello Gall. ' £t ania non lon-
turnm : sed habiturum omnem pro- gios hostes aberant, qoam qoo telnm
prietatem : cum diversae natune gig- adjici possct ; proelii committendi
nantor ab eo per Heraclitum : sed signum dedit.' Idem lib. 4. * Atque
cnm ignis omnimodus esse neqneat : ita montibus angustis mare contine*
0«qnitur nt principinm renim esse bator, ot ez locis snperioribos telom
neqoeat. Pti». Ita ex veteribos in litus a^jici posset:' sic Locret.
acripsi. In qnibnsdam tamen : om- dixit ' adjectnm odoris :' 4. 677»
iNmodKf. mnmodui Oif. Id est, om- ' Nonc age, qoo pacto nareis adjec^
nibtts modis ignis esset. Atqoe ita tus odoris Tangat, agam.' et ^kimina
legebat Tnmebus noster : et ita ha- adjicere/ 5. 568. < Nam quibus e spo-
bent libri aliqnot manoscripti alii. tiis comqne ignes inoiina posaunt
•matmorfitfymanenteeademsententia. Adjicere,' &c. etM.TuU. * adjectse
vnlgati pleriqne habent v$nmodui: voees/ lib. 9. de N. Deor. ' JSxtilt
quibnscuro consentit Memmianns, Butein eminent qns appellantur an*
quff lectio etiam probabilis est. Lamb. res> «t tegendi caosa factae tntantnr
Creareni'] Nempe ignea corpora : sensos, et ne adjectae vuces labere»-
qnodcnmqne crearent corpnscnla, et tui* atqne errarent, priusiinam ab hif
primordia rerum ignea, id «sset ig- polsns essei.' I<aiii6. tbrfio^, jacto,
nis oinmiiiMfos,iien vatinodiM, seu om- nt dicimns, telnm adjicere. Fab.
uimodiiy i. e. omnino, et omnib. mo- Tmi^ere iaetui'} U e. ad tactns nos-
dis. Lamb, tros pervenire, eosqne afficere. Pnl-
688 Neque uUa] Sic habet codex chre dictom, tangere tactui. Lamb.
Vaticanns, qnam scriptnram secntns Bene. Nam omnis senaos necetsario
tom. Ita enim loqoebantor antiqoi : tactos est. Fab.
Plant. ex Varronis libro sexto de 691 Dicere porro, ig.] Porro antem
ling. Lat. * gannit odiosns tots iami- (inqoit Lncr.) dicere uonm esse rc-
lia;.' Terent. Heant. 2. 3. SO. * hsec rnm princtpinm, ignem, nihilqne om-
Ipsa in itinere, altersB Dnm narraf, nioo in natnra rerum esse practer ig-
forte audlvi.' M. Tnll. de Divinat. nem, quod idem Heraclitns facit,
lib. 2. ' Sed si eadem bora alis pe- valde delinim esse videtnr. Lani^,
codis jecnr nitidom atqne plennm ' Dicere porro ignem res omnes etse,
est, alifle borridnm et exile, qnod de- neqne uUam Rem vnram in numero
darari possit habitn extomm ?' sic rernm constare, nisl ignem/ &c. In
idem Lncret. I. S. 9ftl. * Ant alie secundo versn lego, non rem veram,
cnjus desiderinm insideat res.' Idem sed na^vram: neque uUam Naiuram m
6. 892. ' Et potlus nnlls sibi torpii mniMro rmim eouitarey ffc. Qnippe
conscin' rei,' &c. Lamb. UUa rei, concoqui istod non potest, NuUa ret
Ita dicebant, tottp, illtpy iptae, altene, tera in numero rerum eonstai. Non
Scc. in dandl casn. Fab, enim hic de iis agitnr qnn sint .et ex-
689 Rei] 01im,ut Prisciannt docet istant vere et &T»f ; quod fusiot ex-
llb. 1. scripscniPt r^i et ^i, onde plicare non est necesse. Ceterom
passim prodncitor. Hao. Vid. Tum. apnd Lncretinm rh naiura passim po«
1002
VOTM VARIORUM IN
fiitar pro re creata, id est, prodactfc,
gcnita, al ^Atr^s in lib. de Mando.
Fab, Hif 11. vss. Criteritim sensm
adyocat, ut non contlare omaia ez
ignea natnra confirmet, fatetur He-
racUtoa ignem sibi ope senvnnm no-
tnm esae; monet Locretiiu sensna
Don minni percipere plura atia di-
^enm omnino ab igne natnra", quam
ipaum ignem ; eandem autem semper,
ant nnllam nnqnam fidem aensui ad-
hibendom eate: et deinde Epicori
aententiam de Criterio breviter ex-
pODit. Creeck,
Mtu^ Rem] Scribendnm, anaam dan-
tibna priicis exemplaribns, ignem. Si
dlcaa>rea omnet ignem esaefalleria.
kle eat ordo: pcrdelirum eiae ▼!-
detnr dicere reaomnea ignem esae:
et eat perdelimm aentire rem nul-
lam conatare Teram in nnmero re-
mm niai ignem. Piu», Rem verum,
Naiuram, Qnippe iatnd concoqni non
poteat. NvUa res vera m nmmero Re"
rmm ccmiai, Faber: Deliciaa Stoma-
ehil Reeveras noa Jejuni non con-
tenmimoa. Rea aliqnaa praeter Ignem
Apparere nnnqnam negavit HeracU-
tna: at Etie nnnqnam concessit:
Hanc oplnionem convellit Lncretins,
ideoqne probare debnil Res esae ve-
ras, et qnas sensns vere cognoscaDt,
▼8.697. Creeek.
69S Hie idem] Heraclitna. FtA.
Perdeliruml Valde delirnm et fa-
tnnm. Delirare aignificat a recta
ratione discedere. Metapbora de-
dncta est a liria, h. e. aolcis: qni
annt in agro. Unde errorea et ezor-
iMtantia deliromenta dicnntnr. Piat,
Qni pro deiirum scribi ?oIunt,dWemM
quaai a Kijpot, fallnntur. Naro deHru»
Toa est terr» Italiae, Varr. Fab, De«
sipere est, et aimilia in promptn
habet Lncretios; nt tunaidfowrw
Epicums apud Diog. Laert. 10. 67.
qnales loqoendi modoa ante omloa
habniase ▼idetur Sanctoa Apostolus
in £p. ad Rom. cap. 1. versn Sl.
iMOTMiirfftirar h ratr iMiXayio}Haif oMrr
Certe Laeuntiua, assidnda llia Loele-
tii peracrntator, iib. 6. de Opificio
Dei : * Epicori annt omnia qac drii-
rat Loeretins.' Preig,
694 Coiilni aaiSMf] Contra eoa aeii-
sos, qni alia sentlunt pneter ignem.
Abeenaibue] Pro aenaib. per qnoa
ignem cognovit. XiaHi6.
Nam eaatra arasKa ab untiba» ^ae
repugnai] Sic locom hnoc expiican-
dom puto. Pngnare, aen atore ah
aliqno, eat pngnare pro aliqooi parlaa
alicnjiis toeri, 6cc, HeracUtna aoteni
qni aenaua ease certoa dicelMtt, pla-
niaaime cootra aenana agebat, cnm
diceret omnia eaae ignem ; nam id
ai ▼ernm foret aensna noatri igoem
aentirent, quem tamen in pomo, io
aqnoy In marmorey llgno, dEC. non
aentlnnt. Fab,
695 Umde omuia er,] I. e. in qnibna
omninm reram fidea uititnr et fnn-
datar, nt aupra dictnm eat, et iofra
plenins dicelnr. Leai^. Uude: ex qni-
bnaaenaibna. Fab,
696 Quem nemmat ignem] Sic liabent
trea Ilbri mannaeripti, Vatic. et Ber-
tin. et Memm. Lemft.
697 CredU] Heraciltns credit, aen-
anm, Torbi gratia, tactnm, ignem
cognoacere: et in hoc non falllt«r.
quid enim me docolt ignem ease cmli-
dnm? tactna. Lamb,
696 Ceiera nan credii] Non credit,
aenaum cetera cognoscere, qnse ni-
hilo mlnoa perapicna annt, qnam i^
nis P ▼erbi grntia, aerem, aquam, terw
ram : qnse etiam aensibns cognoacnn-
tur. Lamb, Senaoa nostroa cogiMia-
cere, aera, aqnam. Fab.
700 Qno rtferemu» enim] Legendiua
ex priscia exemplarjbua, Qnad. £t
liic est sensns : Qoid afferemns cer-
tins et verins esse qnam annt illa,
quns aenan corporeo percipimna ^ I2#-
feremu». In inediom pro exempk»
addncemns. (^eTiiu». Cognltins et
exploratius. if»i»»enmbue. qoam aint
iiln qna» aenaiiNia Doatria percipimno.
T. LUCKBTIl CARl DK RBRUM NAT. tlB. I. 1008
i^i, Scribe fms pro quibDs ; hoc esty
•emibiM. PJMff. Quo r^enmm tmm\
Bic habeDt qnattuor libri menuscript.
quibuscain coDgrunnt mlgati, Veneti
lifeitiq. et Vicet. probabantqoe hanc
scriptnram Jovianni Pontanns» et
Francisc. Puccius. qno referemus
ehim, nisi ad sensas scilieet, tanqoam
arbitros et jndices? sic snpray ts.
4S6. ' Haud erit occnltis de rebns qno
jreferentes Coofirmare animi qnic-
i|aam ratione qneamns.' lib. Tulg.
autem sic, Qfud rrfwremm emmj d^c
mea sententia minns recte. Lamb,
701 Qm vera] Sic ex Vet. libris
malim. Marullns : 4110. et ita yulgap
ti. Gif.
702 Prtctereu quare mdefmum^ 4^.]
Vss. 4. snpponit, Si aquam, si alia,
tam mnlta inspezerimvs tetigeri-
mnsTe, aliam plane nobis naturam
apparitnram, qnam ignera ; nnde do-
eec non ess^ majorem rationem, cnr
asseramus onmia esse ignemy qnam
negato Igne qnidvis aliud. Gnssmdiii.
Cteech.
704 /gnts] Hodie ^giiss. nt snpra :
J^^imt ^giitf. nisi repetas : nafiiraMu
Quod non pnto. Gif, Qeam iMjge^
eem igwAe, Repete &ir^ mwv Mioraai.
NonnuDi tamen legi volunt igneie,
seo igniey in accnsandi caso. Lanb,
Qimm neget eeee ignee, Satins enim
fnerity cetera ponere et ignem tol-
lere^ qnam contra; Major enim, si
i^biL altud, Naturae ampUtndo sit;
qoamqiiam ez iUomm positionibns
nil taie stare possit ; nam manca fo-
retnatura. Feb,
Smmmmt faaMn] Qaidam legun4
oitam Umun: a qoibns dissentio.
Lomb,
705 JEqnn ffideimr emm] Par demen-
tia ▼idetnr, id est, aeque delirum ac
stultttin Tidetnr, solom ignem ponere
et concedere, ceteris omnibus nega-
tis ac sublatis : atqne igoem negare,
ceteris omnibus rebns positis et con-
oessis. Lmnb,
706 QiMprofrf^r foi Materiemf dfc,]
Peniqne ¥ss. 7. tam de igne, qnam
de qoovis aUo singnlari elementOy de
qno eadem dici proportione valeant»
conclndit : Omnes vis. deUrant qui
vel ignem, ot HeraclitnSy vei aera,
nt Anaximenes Milesius, vel aqnam,
nt Thales MilesiuSy vel terram, ut
Pherecydes» rernm omnium princi-
piiim statuerunt. Creeck.
707 Ceneieiere poeu'} Supra vs. 607.
eemeietere eoh, Preig.
708 Et qui prineipimngign, oifra] Ut
Anaximenes MUesios: de qno sic
M. Tnll. in Lucnllov Anasimenes
infinitnm aera dijut eMe, ex qno
omnia gignerentnr. et Pintarchns
T«r ir^ bpetTK, 'Ani|«fiin|f 6 MiX^-
mos bp)^ rihf trrem b4pn banpkme,
Ik 7c^ ro&roy rit 7t4vra yly»oe9eA, md
•It abrl» isnkCee$M, i. e. ' Anaxi-
menes Mileslns princlpium remm
aerem pronuntiavlt. £z hoc eiiim
oriri omnia» et in enm resolvi.' Ar-
chelans item Atheniensis aera infinl<'
tum principlum remm dizit, nt refert
Plutarchns eodem loco: 'Apx^^noe S
'AnAXoMpov *A0fpnuos kipa tnroiporf md
tV ^P^ ofrr&r vwDdtfnfray aal fiJmmm,
Lmnb» Ei qni prineipimn, Anaxlme-
nem Milesinm prmter oeteros intelli-
git. Videndns omnino UbellnsPln-
tarchi de placitis Pbilosophornm ; in
qno hmc et plnm. Fab,
700 Aui humorem quiemique'] Ant
qoicunqne aqnam pntamnt esse prin-
cipinm reram: utThalesMilesius, de
qno Marcns Tnllins Ubro primode na«
ton Deornm, et in Locollo : et Vitra-
vias libri secnndi capite secnndo, et
prooemio libri octavi. Xam^. Aui ta*
fliorMi. Uti a Thalete factnm est. Fab,
710 TerramoscreareomiNa] Aristote-
les libro primo rSo perii rb ^vouck scri-
bit nnllnm ex physicis principinm re-
rnm terram posoisse. Lamb, Terramee.
Quod mirandum : est enim tellus ele-
mentnm iners et brntum, qnodque
aUenamopem» nnde excitetnr^ expec-
tat. Neqoe nllom omnino nominatim
reperio qni id de terra dixerit ; nam
qnod Pherecyden aiunt ejos opinionis
auctorem fuisse, haud scio an de upo
1004
NOTiE VARIORUM IN
Pherecyde ioteUigi debett, cnm et
alii mnltiy qui Hieogonias tcripserunt,
a terra originem rerom repetierint.
Locum Aristotelit alii notavere ; ita-
qne detcribendo parcam. Fab.
712 langeque errtuae] Quidaro co-
dicet : hnge deerrasse, Hand tcio an
▼eriut tiic. Gi/. Codices dao manu-
acripti babent, longedeerroBtefridentur.
Lamb. Longe deerraese quidam Codd.
et an boc tit verius adhuc dnbitat
Gifaoiut. Creeeh.
718 Adde eiiam qni eondntplicant, 8^."]
Inter povteriores Empedoclem deli-
fit, vs. 116. adversns qnem qnatnor
elementa asserentem quicqnid objicit,
etiam adversus caeteros, dno, Tel tria
asserentes intelligi objectnm potest.
Nimirum si ne quatnor quidem snnt
repntanda sufficere, longe niinus pau-
ciora snfficient. Non sufficere autem
•quatnor, imo et longe plura corpornm
genera^ ad tantam rerum ?arietatem«
qnanto in mniido cernitury ex infra
dicendis clarius percipietur. Interea
vero concipere potes,uti ex una litera
non niti nuam faciem habes, ut A ;
ex duabns, nisi duos, Am, Ma; extri-
bns nisi sex, ut Amo, Aom, Mao, Moa,
Oam, Oma ; ex qnatuor, nisi viginti
qnatoor, nt Amor, Amro, Mora, &c.
ita ex nno corpore simplici) quantum-
vis versetnr, non posse unquam ficri
nisi nnnm, ex duobus commistis nisi
dno, hoc est, nnnm compotitnm, quod
prout erit rarins ant densios, aut ha-
bebit amplins ex nno, qnam ex altero,
ad unius magit, quam ad alteriut na-
turam accedat : ex tribut pari ra-
tione, nisi sex : ex quatuor, nisi vi-
ginti quatnor. Et commuta situs,
commuta gradut, versa ac reversa
quantnm voles omnia; semper tamen
erunt eadem genera ; ac omnino de-
nique ad varietatem rernro innume-
rabilem, necessaria esse elementa seu
principia varietate innimierabilia.
GoBMtubu. Creech. Verbi gratia, Ar-
chelans, qut aerem et eam, qme cir-
cnmfnsaett, densitatem, et eam,qnse
circumdata est, raritatem, i.e. iguem,
et aquam vult esse prlncipi«-reriinl.
CoadapliAmi. Qnales fuerunt, Xeno*
phanes, qni terram et aqnam statuit ;
Parmenides, ignem et terram ; G£ao-
pides Cbint, et ignem et aerem ;
Hippo Rheginus, ignem et aqaam%
Quas omnes opioionei* stare possunt >
nisi argotari libeai. Sed oon semper
veteribus «qui sumus. Fah,
714 Aerajmgentee fgui] QEnopidea
Chios : rcrram^/tfiiorifXenophanea.
Armenides antem IgaemTerrae junK-
it ; Qippo Rheginus, alque.Archelaus
Ignem jnnxerant Aqu»; et Onoma-
crittts Igneni, Aquam, et Terram si-
mnl posoit rerum Priiuordia. Fayait.
Creech.
Terrumve liq.'} Ut Parmenidet.
Lamb,
716 £x igni, ferra, ife.] Apnd 9er-
vinm ad £cl. Virg. 6. SL. ut et ad £n*
l. 127. legas, Ex igni, terra, aiqme
anima naiCKalsr, et imbri, pro jvrv-
oretcere. 8ed ita Orammatici non-
nnnqoam testimonia veterum Poeta-
rum addocente4, aliqnod verbom pro
insiitoto sno et commodo mutanty
tuteqne oratioois filo accommodant.
Hnnc locuin respicit Laciant. Intt.
Div. 11. c. IS. ^Empedocles, qoem
nescias ntramue inter poetas an in-
ter philosophot numeres, qui tn renun
natura versibus scripsit, ntapnd Ro-
manos Lucretius et Varro, quatnor
elementa constituit, i. e. ignem, ae-
rein, aquam, et tprram : fortasse Tria«
megistum secntns, qni nostra corpora
ex his quatuor elementis Gonstitnta
esse dixit a Deo.' Hao.
Atque anima] Atqoe ex aere Virg.
in Sileno, Sl. ^ Namque canebat oti
magnnm per inane coacta Semina
terraromqQe animaeqoe marisque fnis*
sent.' LBanb.
Imbri] Post hoc verbum octodecim
ven^uum hyperbaton est, nsque ad,
' Hic tamen,' &c. Fab.
717 AgrigentinMt] Qnidam libri :
Agragantiuutf qnidain : Agragentinut,
Oif. Aeragantmut. Dno cod. Manu-
script. habent, igrigciitiiiaif: Bertin.
t. LUGRBTII CA.RI DB RBRUM NAT. LIB. I. 1005
^t Memm. Agragamtmus: Vatic. Agra- sns, Lilybaenm ad meridiem et occi-
gentimu. Acraga» flavii et oppidi do- deotem. Fab, His vss. 18. Siciliam,
meo est. dictum antem oppidiim a Empedoclis patriam describit, illmn-
flnvio est. Lamb. Acragas in meri- qne egregia lande omat. Creeeh, Ad
diana Siciliae parte, hodie Grigeniif locos qnos collegit Lamb. addi potest
Gff^eiiit, dfc, Fab. Jnstin. 4. 2. ^ Sicilie primo Tinacrin
En^^eihdee] Vizit Olympiad. 80. nomen fuit.' Plin. Nat Hist. 8. 8«
Epicbarmo sqnalis. Laert. Oyraldus, ' Trinacria pluribns, ant Triqnetra a
etnosin poetisOraecis, qnimoxOal* triangnla specie.' Isfdoms Orig. 14.
lico sermone prodibnnt. Fab, Me- 6. et alii. Hav,
toDis filins, nt aliis placet, Arcbinomi, 718 Geeaii] Vide Ind. Oifanii :
Qt aliisy Ezeneti, sed omnes fatentnr Gerere, Sed cave credas. Preig.
Acragantinum esse: florait Olymp. 719 Afnfraetibus] Circuitionibns
84. eleganti carmine de rernm natnra fractis. Cicero, ' Longo amfractn
scripsit, docnitqne omnia e qnatnor circnmdcripta oratio.' idem, ' Solls
elementis igne, aqna, aere, et terra amfractn.' Virg. 11.622. 'Estlongo
componi, et in ea iterum resolvi. 'E/a- anifractn valles accommoda fraudi.'
vfSoicX^f Mrrwpof 'AKpayamrof r^TTapa am enim in jnnctnra significat plc*
fthf \^i arotXM, Uvpy *A4pa, *T8«fp, mmque circnm, nt anqnirere, ambire,
Trpr 8^ M itpxuc^ SiW^ir, ^iXisr r^ ambustns, ancilia, bostie ambarvales.
«ol veikos, S» ^ fih iffrty hwucht rh M Lamb,
HuupwrtieAif. Plutarchus de Placit, PU- 720 Imtium glaucie atpergU Utiue ah
\ou 1. 3. Creech, wndie] Ita hnuc locnm interpungen-
718 3Vi9iieM] 7VtfNe<ra Sicilia vo- dum putavi, ex qnibusdam libris.
catur a Latinis quoniam habet tria Quidara c vims ab undie, Qnidaro :
promontoria. Dicitnr enim triquetraf lanio, Oif. /oanim glaucie aep. virue
Qt placet Qnintiliano, qnasi irt^inufra. abu. Hic versus varie scriptns est
Trinacria seu Trinacris quod habeat in veteribnsexemplaribtis, etvnlgatis
tria lUcpa, hoc est, promootoria, voca- codicibus. Nam libri Faer. et Tett«
tnr a Onecis : et, nt inqiiit Plinins, 'a et Bertin. habent, Jontttmg^teuasairper-
triangnla specie.' Ovid. lib. 4. Fast. gii viruaab undis, aut in undie, Vatic.
circa medium : ' Trinacris a positn et Memm. lilua ab undie, qnibnscnm
Domen adepta loci.' Piiif. Sicnlis. consentiunt Ald. antiq. Paris. Vice-
Sicilia enim dicta est Triquetra a tri- tinl. Veneti antem recentiores, et
bus promoDtoriis, Peloro, Pachyno, utriqne Lugdnnenses, et Florentini,
Lily ba&o. Triqoetram dictam esse qna- /oiito et Libycie aspergit litue ab wndis.
si Triqnadram a tribus sedibns indi- ego hanc scriptursm proximara adnl-'
cat Quintilianus 1. 0. dicitur et dpu^o- terinara esse puto : illam snperiorem,
kU a Orfecin, qnasi rpwoKpia; seu a germanam, eamque jam in secnnda-
Thrinaco qnodam Siciliip tyranno. editione secutus snro. Fimsantem
Horat. Sat. 2. 6. 55. ' militibns pro- significat cnjosque rri hnmorem et
missa, Triquetra Pnemia Caesar, an virtntem naturalein, ut docet Nonins.
estltala telIuredatiirasP'Lam6. No- Lamb. Majorem enim Siciliae partem
tandnm genns dicendi, Quem insula mare lonium alluit. aapergU antem
gessit in oristriquetristcrraruro. pro, positum pro a^fundit,' Fnb, /oato.
iDsula triqnetra gessit, &c. Sicilia Magnam enim Siciliae partem Mare
aateni triquetradicitnrqnasirfMx^^; loniom alluit. Qnidam legunt, /oato,
est enim ad figuram rou A, accedens, et Lffbtcis aapergit liUtu ab undia, Alii
et tria tucpa habet, Pelorum ad sep- lon, g, a. lAttua ab undis, Optiml
tentriooem, Pachynum orientem ver* Codd. Firaf. Ftras autem oon Ha«
1006
MOTJB VARIORUir IN
mores, Dt tArabians et Paber scd-
tinnt, ted Salem denotat ; sic 5. 475.
tetrum ▼inis, ' Linqnit enim snpera
tetri primordia Viri Aspera/ CfferJk.
Sic 9. 475. ' Tetri primordia riri/ et
6. 970. * Prrcolatur enim ?inis/ &c.
Locanns 10. 194. ^lVfrio quorom pars
mazima sncco Coeta diu, vims non
ono duxit aheno/ Adde Virg. Oeorg.
S. 281. 419. Preig,
Vinui] Recte ; adstipnlantibns op-
timis membranis nt et L. B. non UitMB,
significare vero salsedinem et amaro-
rem maris dudum docuit Turneb. 19.
16. Hav.
791 Fritu] Freio, Fignra loqnendi
priscomm. qui UmrUj pro lanro dice-
bant et multa bnjusmodi. hnnc lo-
cnm citat Priscianns in Ms. sic:
* Mnlta prspterea ▼etustissimi etiam
itt principalibns mntabant syllabis:
gnmgmm pro chonfram, chum-
chim pro comchim : homtnem pro
iiomineray proferentes, fiintes pro
fontes, fraodes pro frondes. nnde
Lncretins in primo libro : Aognsto-
qnefretn rapidnm mare dividit nndis :
pro freto.' Oellins 19. 90. Noctlnm
Atticaram. * Marco Ciceroni mollins
teretinsqne visnm est in qninta in
Verrem, fretu scribere quam freto :
perangnsto, inqnit, fretn di?isa«
Erat enim crassins ▼astinsqne per-
angusto freto dicere. Itidem in
secunda simili usus modolamtne,
Manifesto inqnit peccatn : sicnti
Ennlns rectos cnpressos dizit, contm
receptum ▼ocabnli genns p. 135. hoc
▼ersn : ' Capitibns nntantes piaos :
rectosqne cupressos.' Firmiorei cre-
do et viridior sonus esse vocis visus
est rectos dicere eopressos qnam
rectas. Contra vero idem Ennins
s^re fnlva dixit. et Homeras K4pa /3a*
MSbr. PUi», Prodncit hnnc versnm
testem Prisc. lib. 1. altqne fretu po-
sitnm esse pro freio : ut Acheranta
pro Acheronta, et frundes pro fron-
des, et iu M. Tnll. Ver. 5. < Sictlia
perangnsto fretn divisa/ Sicilia au-
tem erat olim Italiae continens, et
agro Bratio anoexa : poat vl maris,
qnod nnnc Sicnlum dicitnr, abscissa,
atqne abrapta est ad Rhegium : qood
averbo-^ih^^^lMi, i. e. frango, dietaaa
est. Sed tassen fretus, us, in nso est.
idem Lncr. 6. 361. < Nam ft-etas ipse
anni pcrmiscet frigus,' ftc Arnob.
Ub. 1. Advers. Gent * £t Umen, h
isti, qui pollntas res nostraa vitioram
criminamini : stribiligines et voa istaa
libris niis in maximis atqne admira-
bilibns non habetis? Nonne aliod
h»c ntria, atind dicitis boa nbres?
ccelus, €t CBlum? non item lilns'
et filnm? non item crocns et crocnm?
Bon itero fretns et fretum?* &e«
Lamb. FrHUj Ita hunc locum le-
gerunt veteras magistri ; qnos inter
Priscianns. qoin et eadem flemone
nsns Cicero est. Fa6. Pro freio^ nk
docet Voss. de Anal. 9. 17. fmita-
tns hunc locnm nobills Geograpfaus
Pomponins Mela lib. 9. 7. ' Id an<*
gnstnm etaneeps alterno enrsn modo
io Thtisram, modo in lontinn pelagnsr
perflnit, atrox, ssevum, et Scylim
Charybdisqne sssvis nominibns in-
clntnm.' Hoe.
Raptdwn tmre'] Fretmn Stcninm,
Italiam ab insuia dispescens. Fith.
799 U«dm terrm ortui] Sie legen-
dum, noo Itatue terrarum. Sic enlm
loqunntnr Latinl, Mtalia terra,*
' Campania terra,' ' Oallia ttrn^' die^
Veramtamen alteram scriptvram non
danino. Lamb, Itaiite terrarum onu]
Ita omnes Hbri Vet. Lambinns : terrat,
bene quidem, sed libros posco. Gtf.
Italiaterrai, Terra Italia, terra Gal-
lia, terra Urabria, terra Ors^cia, ter-
ra Apulia ; sic fere semper veteres.
Ezempla passim apnd Plautnm et
Varronem, Lncretio vlrfxfwm. Fab.
Ita Lambinnsy Italia enim Tenra,
Campania teira, OalliaTerra, apnd
Veteras oocnrrant ; Terrmwm Codd.
Quidam e Mss. legit JEolutj ea enira,
quam Jocastes iEoU filios ad frettim
Siculnm habitabat, pars olim dicta
est ^olia. Creeeh. Italug. HaUm ejc
Gottorp. codd. refert nuperrimn
T. LUCRBTII CARI DE RBRUM NAT. LIB. I. 1007
Lond. Ed. io Vtr. Lect. JEoHm ez
Mm. Marf . nostra : addiU hac oota-
la : ' 8ic et io iiadem Mm. terrarum
repperi ;' ot et ed. Oifaoli. Additnr:
* £a, qaam Jocastes JEoli filiaa ad
Fretiim Slculam ioliabitabat, pars
dicla JEoUA.' Naoiii, VoMii ao al-
teriuf cujufdam viri docti lit, ooo li-
qnet. Preig. JEoHa terrttrum, Ita acrl-
bi debere doceot coostanter Mss.
Lngd. Bat. qnorum aactoritate ita re-
posoimos. adde Creechiom. Hae.
72S ^as] Siciliae oempe, qoae cir>
ca tempora Josoae, atl io Epistolis
ooper ostendimas, tI Soperi maris a
rellqoo Italias corpore divnlsa fait.
F€b.
72S HUs est vagta Charybdii] In
freto Sicolo ad oram Sicalam ; nam
errayit Ovidins qai ad oram Italicam
statnit; in eiim errorem a Virgilio
indnctos est, qaem non satis attente
legerat, immemor describi a Marone
nnvigationem a Onecia tn Italiam ;
tonc enim Charybdis ad latas sinis-
trom Jacet. Fab. Vaita dkarybdU, qnas
fntt aqnamm ▼orago. Homer. 09. m>
IM. Ka xkpvfl^t bMofPotfiUT iUKom
tbm^. Virg. ft. ^ ter gnrgite vastot
Sorl>et in abrnptnm flnctos.' Lamb,
Btnaa mm.] De ^toa, et ignibos
ac mormaribns iEtnaB, lege 1. 6. Ln-
oret ibi : ' Nonc ratio qiuB sit/ &c.
Lamb,
724 JtfiiniiMrtt Jtonjnanim, jrtf*] Uoi-
os vocabuli anrfaun iograta ista repe-
titio, ac per iientm reciprocatio, mi-
ram si nnllius panlo Elegantioris an-
rea offenderit. Prssertim qnnm mnl-
ta snppeditent Tariantes, qnas prm
manu habemnsy lectiones. Teotemus
aliqoid. Lego: Et kie JEtmBa muuok-
tar MarwmraJUunmarumswman §6 eon-
Ugere trat, FaaeibaM eruptoe «ta omais
ui evomai igneiiy Ad eetbmi^ /eraai
JUmmai falgwra emeum. anraiiiii-trat,
ot apud Teretft. * Semper-lenitas/
Jtftnmrtnr b. e. monent» neqne falgum
M vel od CoAcai cMraaai euam/erre mi*
iMri eiegantia dicnator, qoamO. ft25.
* Magnum conamcn enndi siimere.'
Preig.
Rureum ee conl.'] Nam JEtna ali-
qoaodo vicinas arbeiscioeribns et fa-
▼illis obroisse dicitur: aiiqoaodo tan*
tam vtm cinerls et favillaram ejecls-
se, at vicini bidnum teoebris sepolti
viderentar. M. Tull. de N. Deor.
lib. 1. ' Nos autem teoebras cogite-
mus taotas, qaaotas qooodam erup-
tione JEtnaeorum igninm finitimas re-
giones obscuravisse dicuntnr, nt per
tridnnm nerao hominem faomo agnoa^
ceret: cum antem tertlo die sol Ulnx-
iMct, tum, nt revixisae sibi videren-
tnr.' Idcirco dixit mraNm. Alii le-
gnntsttnMm; quibnscom non pngna-
bo. Laoi^. Propter fot exerapla an-
tiqnarom cladiani quas ^toae iocen*
dinm importaverat. Fab,
725 FaneUms] Crateribos : sic eoim
eas faoceis appeliaot OrsBci. idem
Locr. 6. 701. ' In summnsant venti-
geni crateres, ut ipsi Nominitant, nos
quaa fauceis perhibemns, et ora.'
Lamb,
Eruptoe'] EmlMos. Notandnm
participtnm ' eruptos,' ab absolnto
verbo ernmpo. Lemb, Notandnm»
inqnit Interpres, 'ernptos' ab ab»
solnto verbo. Tamen exempla ali*
bi snnt, qnas vel nnns VirgiUns muU
ta dabit. * Erupti nnbibiis ignea,'
' Promptus corpore sndor.' Dein«
de, qnod nec Lambin. nec Oifan.
cogitamnt, emmpo et prommpo, ab
origine prima non minns activa fne-
mnt, quam abrnmpo et corrnmpo»
Fab. Sic Virg. JEn. S. 199. et 7.
459. * Erapti nubibns ignes.' <Pro-
raptns corpore sudor.' Cree^,
Iterumwi] Ita vet. libri elegan-
tissime. Vulgati : ui vie. Oif.
726 Ferant] Hoc elegantins. El
ita quidam libri. In aliis :' /erai.
Oif.
Fuigura] Fulgores. Nam apnd hunc
poetam /uigur, et /ulgor pro eodem
ponuntnr. Lamb, Satpe alibi pro fnl-
gores. F«5.
1008 NOTiE YARIORUM IN
Magna modU nutU, fmrtmda] Mag- COrMykp; Scc. Quoram ▼erstiamlwc
na, miranda, duo epitheta iurwBirmf fere srnlentia est : Deosneque capat
posita. Lamb. bnmaDiini babere, neqne bracbia ex
Videtur] Sic legendnm, non, ut in humeris apta,neque pede», neqoe ge-
valgatit. videntur. Umb. naa, neque inguina liirsuta, sed men-
Cmm videtwy cumfertur'] Ita loqne- tem sacrafti et divinaro duntaxat, et
bantur pro, cura feratur, videatur, cogitationibns celeribns unlveraam
&c. sape alibi Lncretius. Fab. mundum moventem. Lawib.
729 Rebu8 opima 6oK«, ^c.] Mul- 7Jl Carumque^ Plarisque facieo-
tiii Codd. hic versus desideratur. dnm: rifuiirepoi'; repetendum enim
FafUi. Ille vi«. summsB industri» 4»^ uomov magis. Alii libri habent,
et perspicacitatis vir multos evolvit clarumque. Lamh. Al. carum. id erit
Ubros, quos nequc Lambious, neque Grac. rifAtoy. sed malim clarum. Fab.
Gifanins, nequc alii videruot. Creeeh. Carumque. Pluris facienduro, rttdm^
laidorus Orig. 14. 9. • terris frugi- rtpot^. Clarumque alii legont, et pro-
fera, onro abnndans.' Hav. bat Faber, quasi Lucrelius dixUset,
730 m tamen hoc habuieU] Vide Nihil habnit pneclarius, et magis da-
apnd Diog. Laert. multa dc Emped. mm. Creech,
qoseboclocoreferrelongnmsit. Non Videniur] Senhe videtur ; h,e. SU
possnm tamen mihi temperare, qnin cilia ejus carmine. Ptii*.
▼ersus ejns gravissimos, quibns poe- 7S2 Quinetiam] •O/wjpuri^i V»««o-
tas iosectatur, qui membra humana u^^h «wi Sfu^» «pi ifipd^ruf yh<^
Diis affinxerunt, ponam, a me apud iiMro^ipuc6i re ^v^ koX roa 6xXois roTs
Ammonium repertos, commentario xefii toiijtmcV *rrre^/«iai xp*i/«wf . A-
ircpl 4p^i|ye(as, rfxfifi, 5. ubi ostendit rislot. ir r^ v^l imnrtKShf. Laertioa.
Deos esse meras energias, natura, et Creech,
essentia sna, non ex potestate et ba- 7S8 Voc^eraniur] Ostendnnt. pro-
bitu proficiscenteis, ut humanas. sic bant. Ita Aristoph. o^^ XPV^ ^^
antem ille tandem: Aih ravra th 6 qnod alii imitati sunt. Fab. Qni«
*AKpayairraf0s ao^s htt^irlfmv robs subtime et grandiloqaum dicendi ge-
vepl eeM^, &s MpmfKotiZSof i^w, iro- nns iu poesi sua secutus eat £mpe-
pih ro7s 'Koniraus \oyofi4vovs fiABovs, Mi- docles. Hujns fragmenta coUegit in
yayt KporrYovpuhms fih Ktpt 'A«-^\AAiyof, poesi pliilosophica Henrtcus Stepha*
«cfil oS ^v abr^ vpoatx&s 6 A^yot, Kark nus. Hav.
ik rhv airrhtf rpinroif koL wtpl rov de(ov Reperta] Ebpfifutra. Inventa, sea
9a»nhs cnrXMS biro^MtifSfiwos' Otfre yhp inventiones. Fab.
Mpofi4ii Ke^oA^ Kork yvTa KiKaffraiy 784 Ut vix hum.] Immortale divini
0& ftJkv aircd v^mv y€ lim kkdtot iitr- ▼iri testimoninm, tanto magnificen-
aowrtv, Ob 'k^^Sj ob $oh yow, ob ^^Sca tins, quod ab illo profectum, qui hoc
Kaxy^€vra^ 'AXXb. 4>fAiv lep^, koX bB4ff' io loco contra ejus sententiam ire
^vros ^Xcro fjtowov, ^porriai K^fffiov parat. Nec absimile apud Jamhli-
&rarra KOTattro-ovaa Bopat. i. e. ' Prop- chum de Pythagoro. is p. 120. Ed.
ter bas cansas Agrigentinns sapiens Kuster. Tavrd rc o2r A^intc irpbs «£-
insectans et exagitans poetarum fa- artv,Ktd&\Xarouujra.&sikro6rmr6iia»
bulas, quae de Diis narrantur, tan- XoyovfiimtVy koX bZwdfrov twros «c^ &^-
quam humana forma praeditis, subje- BpmKov tra radra ovjud^m, 4^^} vXnnai
cit praecipne quidem de Apolline, de o-o^s clKat, 5r< <bs irtpa *Kp^rrovos iaro-
quo institutus ei erat sermo, sed eo- B4xfa$at xph rb. ircpi iaeiyov Xex^^ntit
dem modo de omni essentia divina koI obx^iySp^ov, i.e. ' Hsbc igitor,
simpliciter et absolute pronuntians, aliaqne id genus coinmemoraot, fidei
T. LUCRETIl CARI DB RBRfJM NAT. Llfi. L 1009
coiiciliaiKlflB : curoqae ista in con- ille, 'lanrnni/ inquit, 'gerebatPy*
fesso Bint, nec fieri pofsit, nt in uni- thia, et tripodei ipsi coronaii entnt.'
cum bominem congraant ; hinc jam et Diodornm Siculum 1. 16. pag. 623.
liqiiere antQmant : quod dicta de illo» Lamb,
non taDquam de homine, sed tan- 741 Fecere ruinat] Sic Arist. 1. 1.
qtiam de Nnmine quodam accipienda ^nfffuc» larrovmtsykp ol Kvrk ^HKoao^ttur
slut.' Hav. Tp&TQi tV Mfi^tai^, aai r^y p6(ruf t«k
7S3 /fic <am«ii ei SMjnv, 4rf .] Vss. 8. iwTw^ i^erftdtnitray, i. e. 'Primi illi
Egregium faisse pfailosophum Einpe- pbilosophi veritatem et natnram re-
doclem ' fatetnr, Heraclito, et aliis rum quaerentes, eversi snnt, seu gra-
quos supra refntaverat, mazimis li- viter ceciderunt.' nain versum prox-
eet viris, et quibus tutius quam ulli ime sequentem, ' Et graviter roagni
DeorameracQlocredamQ8,mi^orem: magno cecid, ibi casu,' puto esse
hunctamenprincipiareramnonrecte declarationem, seu fyfjop^iatfy biyut
ttatuisse plurimis argumentis demon* versus, xal in^;lryiiaty, Sed cur non
ttrare aggreditur. Creeeh. dixit * magnum cecidere ibl casum,'
I^feriores] Empedocle. Lamb, ntS.SSO. 'Sensiferosmotusmovere?'
736 Egregie imitttf] Valde, im- Lamb» ILarrea^iKnaaif, corraernnt, ce-
pense, &c. Rhetor ad Hereuaium ciderunt. Fab,
lib. 8. * Nec egregie magnam esse 742 /6t] Circa illam quaestionem,
Qtilitatem andacter pronuntiaverant.' illud argumentum. Fab,
Panlo post : ' At si quid videmus ant 743 Primiiifi, food moins, 4^.] Ag*
andimusegregieturpeauthoneBtnm.' gredilur refutationem primo vss. 4.
Itaqne ' egregie turpe ' idem ferme Quod tam Empedocles> qnam cseteri
fueiit, quod paulo post ' unicam tnr- plurium elementoram assertores in-
pitudinem ' vocavit, Notanda bsec ane perinde ac snperiores rejiciant,
foerant ab interpretibus. Fab, et rootum tamen, raritatera, mollitu-
738 Ex adffto taaquam cordW] Ex ani- dinem, quse sine inani esse nequeunt,
mi.recessn: ez animi penetralibiis. admittnnt. Creech,
(i9vToy voxOraeca, compositaapriva- 740 Admitcent ia earum Corjmt]
tiva pmrticula a, et S^, qnod valet AdmittumrebuM: etAdmietuminrebut:
* ingredior.' Snnt enim K5vra eas Ssepe Lucretius : Quidni igitur lega-
templi partes, quae snnt abstrusn, mus, Corpore? Creecb.
et quas intrare profanis non licet. 747 Deinde fuod omnino finom, ^-c.]
Bixit antem, ' tanquam ex ady to,' nt Secundo vss. 7. qnod velint omne cor-
sit tht^. Lamb, Lucaniis Phars. 9. pns esse infinite dividuum, secus
606. 'Ule deo plenns tacita qnem qnam Lucretius ante ostenderit, et
mente gerebat, Effndit dignas ady tis nnnc eodem, qiio usns est Argumento
e pectore voces.' Prdg. vs. 603. probat. Alia Plutarchus de
Retponta dedere] Sic M. TuU. 2. Placit. Philos. 1. 13. 'E^rtJoicA^ff vpb
de Fin. loquens de Epicuro : ' In rw rwadfw aroix^lmif BftaCaiMra i\d*
alio libro, ubi breviter comprehensis x"""» oio¥t\ arotxeuiy »iplv «rroixcW,
gravissimis seutentiis' quasi oracula hfiotoftMf^^ 6rcp larX arfioyyiXa. 'Hpd-
edidisse sapientis dicitur.' Lamb, kKwrot^fJ/rtd, rtata ikdxtoTOy koI ifi^-
7A0 Ex Phcebi] Qaidam veteres : fn|«2<r(i7ci. cap. 17. 'EfiTc3oKA^f8i^ic/u-
dio. Gif. Cod. Memm. habet,^jN>de «rpoT4i«rK>«c»rr&(rroix«<a0vy«cp(yct,^cp
ex dto. de tripode ApolUnis, et de Arriy i^idxtara^ koLoIoh^ otoix^o, £t
lanro, lege interpretem Aristoph. ad 4. Eropedoclem cum Epicuro jnngit :
illum locum, in Pluto vs. 80. Ti 8^ 'E/iircOoicX^s 9k, «cal *Eir(icoupos, koI v^cf
6 ^tfios HKokw ia r&p artfifjJirtnfy ub) So^oi ftera awiBpourfuo» rSw \§irrofUfAp
Delph, et Var. Clat, Lucret. 3 S
101Q NOt-fi VARIORUM IN
hTpJ^I I.e. qmetem, fioem, interire non in mhUam, ^ed in .u^
nbi dicta dedit, pansam facit ore lc po»»int, cnm «t mh.l omnmo in w-
qnendi.' Ennins apnd V.r.1,9. de rnm natura mmimum, quod dijidi
L.L. • pausam fecere fremendi.' Lo- nequeat/ Idem 1. 1. de Fmib. dwpo-
cret 3. 872. * Inter enim jecta eit tans advcrsus Epic. ' Ne Utad q«-
vitai pansa.' et 4. 1109. * Parva fit dem phyeici est, credere aliquid eiwe
ardorU violenti pansa paromper.' minimnm,' &c. Vult Irtnr Eplc.
Plaot. Roden. 4. 6. 1. * Aliqnando aliquid esse in rebus minimmn, nem-
oscuiando meUus est «xor pansam ^^ pe corpora prima : qu« scilicet jam
•rl.' Arnob. lib. 5. Adfers. Oent. secari aut dividi non possnnt, eo-
•Sed quid terrenU obvolmse voa rumque sententiam nnnc refellit Ln-
sordlb: Denm loquimar matrem, com crct. qni negant qnlequam In rebat
ab Jovls ipsius maledictis nullam esse mlnimum. Lege, si tibl oom*
pansam facere vel exigul temporis modum est, qo« hac de re snpra dixi-
quiveritis?' A. Gell. 9. 18. ex Q. mus. Umb. ., ^ ,
Cland. Quadrlgario: « Is maxlme 750 Ciim «deemws li extrCTwm]
prcelio commoto, atqoe ntrisque sum- Confcr hunc locum com illo soperl.
»0 stodio pognantibos manu signi- ore 598. * Tom vero qooniam ex-
ficare cospit, otrique ot qniescerent tremum quojusque cacumen, &c.
pognare. pugnae pausa facta est.* Lamb,
Lamb, Finem; A. Oelllus 9. 18. 769 Coivk»rea*po«M]Locn8estali.
< Paosa pugn» fiicta est,' Ennius p. qnantnm obscnms : quem sic dedaro.
168. * Hsec nbi dicta dedlt, Pansam Conjicere ut possis ex hoc extremo
facit ore loquendl.' Cr«c*. cacnmine, quod jam cemere non po-
Faeimi] Supponanty constitnant. tes, et quod ad sensos nostros vide-
f^^ tor ease minimom, id extremom eiae
Fri^ort] I. e. frangendis corpori- in rebus mlnimum^ qnod extremDm
bns. Lamb. Ipsae res habent Secntus antem snm
Neque pau9am ttanfngcri] lUque scripturam duornm codicum m»-
fractionem dari ad Infinitnm : qnam nuscr. cum qoibos congronnt Pwri-
Bon admiltebatEpicurus. Cetemm, sienses, et Veneti antiq. Nam cm-
Bon est finls secandls corporibus, teri codices habent. Coitfieere «f pos-
et, pansa fragori noB stat, idem slg- fif ex Aoc, fiKv cernere mmi girff, i^c.
nificant. Fragor autem a frago, un. qnam scriptnram si qnts probabity ita
de fragesco apud Acciom dnobus lo- erit explicanda: Conjicere ui possia
cis, pro franger, nt a tago, tagax, at- ex hoc extremo, quod extremom ha-
tigo, &c. Fab. bent ea, qnae cernere non quis, esse
749 Nec pnrmLm m rebui mMtifiiun] aliqnid minlmum in rebns. Lemfr.
JlfiMtiiticm inteilige, quo nihil minus Qiiod] Qiw Oifanins. £t in se-
esse potest, et ad quod cum perven- qoenti versu inter mtnijiiiiM et «•«-
tnm sit, tnra fiat cnjoslibet corporis «sfere Lambinus legit m. Qoi pro*
secandi finis, nt snpra diximus. Ad bant Qua ita explicant : Conjicere
honc locum pertinent ea quse a Cieer. ut possis ex hoc extremo, quod ex-
dtsputantur snb Varronis persona, L tremum habent ea qntB cernere non
1. Acad. Qu»st. * Ex materia pu- potes, esse aliquid minimnm in rebni.
tant Peripatetlci omnia expressa at- Creeeh.
qneefficta; qu» tota omnia acclpere Qimt cemere iioa ««••] Ita omnes
petsit, omnibusqne.modis mutare^ at- veteres fere> quod onmino rectum
T. LUGRETII CARt DB RBRUM NAT. LIB. I. 1011
ett. QiildaiD ▼eteret, MaralliMy et laho tamen, in qnlbniidain librta It^
Vnlgatt : qvod* Gif. vigacere. Lamb. Vigeteere^ Oif. Nard.
75S £jrlrtfimciii] Kxtremom tUnd esse alii. Qnibns non repugno. Cneek.
rh ikixforw, de qno antea in rebns 750 QM atef,J€m^diaiet^habAas\
trrwt coniistere. Fub. Ordo est : qnornm utmmqne, nerope
Afiittmim tncoiif. r.] I. e. roiuimnm et remm sommani ad nibilum reyerti,
consistere in rebus, seo minimum esse et ex nihilo res gigni ant renasci,
in rebns. Sic antem snpe loquitnr qnantnm a vero distet, jaro hftbebas,
Lncretiiis, Ktn' iam^po^^, Lamb. i. e. jam cagnOYtsti, Tel panlio ante
764 Hw «eeedU item, fwdjam] Sic didicisti. Sic antem restitui. men*
restitnendnm existima?! certisslmis dose enim legitur in ▼nlgatis codici«
conjecturis ductus, aiii libri habent, bns, et in nonnnllis mannscriptis, ka*
pmdam prinurd, Lamb. bebis, Est antem hic sermo impli-
Qmoiiuwi pfiiiMrdta] I. e. fnod. Zn, catus, QMMnm utrwmque qaid a vero :
Lambinus : quodjam. Qtf. Jam dideiy kabeba», sic enim dictum
Huc aeee^ item'] Tertio tss. 0. oportuit, si versns pateretnr: Quo-
qnod mollia, ac proinde mutabilia, et mm «^rjuR^ice ^ind a vero dieiet, jam
in nihilnm abitura elementa facinnt : habeba»: nt panllo ante dizimns. quo-
prima enim corpora, si mntarentnr, modo interdnm etiam loqnontur Grae^
in nihilnm recidnnt : at e nihilo ni- cl, et vero liberius, et sspins. Soph.
hil, etin nihilnmnihil,snprademon- in <£d. Tyr. M^ nV ira^, AxA.*
stratnm est. Creeeh. iLptSos, ^<r4 n A^pmc^, bKoifnfr, iv htat^
755 MoUia'] Ignem, aqnam, ter» ti$ /m 9pf», Nam hoc ordine verba
ram, aera. Fab, collocari debnemnt, Mh pw braiftnit^,
^«f im] Ergo perennt ; qnare prin- hW* ifMubf bKaliniif, WS W ri Mpatca £r
cipia esse neqnennt. Fab, iwatri^ icam»r. Sic iteram Lncr. S. 350.
756 Atqui] Qryphii Ed. at qui, nt ' Sed nihil omnino recta regione viai
•t Heinsiana collatio altera. In Declinare, quls est, qni possit cer*
Marg. antem Ed. Oryphianse, nec nere, sese ?' Idem 6. 175. ' Fecit^
non Heins. collatione prima, cod. ntante,cavam,docui,spissescerenii*
Ms. Bodleiano, et Ed. Pii: utqui, bem.' L«m6.
Forsau scripsit Lucretins : uique ; Habebaa] Qnidam veteres, et noe*
et Teri. 754. illnd ^KOftiam retlnerl ter, et Lambini qnidam libri kabebit,
poterit, qnod ex Lambini conjectnra Et ita quoque ynigati. O^, Didicisti.
in ([uodjam mntatnm ; Oifanio antem ut apud Pl«ut. Ter. ' habes,' i.e. didi-
falem yalet, qnod Sri, apnd Grmeos, eisti. Do, pro doceo. Accepi, pro
sed ioli procnl dnbio. Optlmnm didici. Fab,
enim «ensnm hi tres verans fondent, 760 Deiude iakmea modie muttia e,
b\ Ita difltinguas: Hue aeeedit Uem af^iiermfna] Deinde(iBqnitLocret}
{quemam primordia rerum MoUia eon- h«e, que Empedocles, et qni ejns
eiUuuni, qute moo nativa videmiuM) Eeee sententiam seqncmtnr, principia re*
€t mortoH eum eorpore fundUus, uique rnm esse Tolnnt,flnttt inter se inimiea,
Deiteai ad nihUum jam rerum iumma et qnasi ▼enena, i. e. mortifera, et
reverii, De nUiihque, 9^, Preig. letalia. aqna enim cnm sit humidft et
758 Vigetcere] Ita hic malui ex frigidisslraa, cnm igne mazime png-
qnfbiisdaminVet. namviresc^«(qnod nat sicco et calidisslmo: aer com
in qnibnsdam libris est) videtor in- sit hnmidissimns et calidns, cnm ter*
repsisse ex loco snpr. vs. 675. G(f> ra pngnat aridissima et frigida. prae-
Vireoeere, sie supra, ' de niiiiloqne terea ignis cum aSre et terra pngnat :
▼irescat copia remm.* non dissimn* aer cnm aqna : aqna cum terra. Slc
1013
NOTJE VARIORUM IIS
aotem CatiiU. Rnfiiiii qaendain ' ▼!•
tm ▼eDeDnm ' dixit. Limb» Qn&rtO|
▼t8.4. qnod elemeota coDtraria, ac
{Mrotnde se mntno peremptnra, ant
nnoqnam certe inter se coalitnra in»
dncant. Hornm enim elementomm
fantores, velnti patrea familias singn-
Itt tnas qnalitates attribnnnt, calorem
et siccitatem alteri, alteri vero hnmi-
ditatem et frigns, hnmiditatem et ca-
lorem tertio, quarto denique siccita*
tem et frigiu« Ita hsec elementa itt
mutnam pemiciem armant, ab iis ta<<
men nihil prster pacem, concordiami
et foedera exspectant. Creich,
761 Ipsa inter 9e $e fwtf vetunei] Alia
aliis adyersa, Varro lib. 1. R. R*
* £jas enim salivam fractnis esse ve*
Bendm.* Panlo autem snperins, plane
nt Lacretius : ' Qasedam enim pecn-
des cultnrae sunt inimics ac Teneno.'
Aiibi item c. 45. ' venenum enim ge-
lum radicibns teoelli».' Ut alio ne-
scio quo loco, ' talparam venenum.'
Sed * venena formosarum mnlterum'
inadmirandis illin Afranii versibus,
longe aliud dicas. Fab.
762 Ut tempeM, coorta] Sic legen*
dum, Don coaetHy naro sic loqnnntur
Latini M. Tnll. Verr. S. < Tant» sn-
Mto tempestatfs coorte sunt.' Lu-
cret. 2. 662. ' Sed qnasi naufragiis
magnis, multisque coortis.' et 4. 929*
* Usqne adeo tetra nimborum nocte
coorta.' Csesar lib. 4. non longe ab
extr. ' Tanta tempestas subito coor*
ta est.' idem lib. 6. non longe a prin-
cip. ' Qni nuntiarant, superiore noc-
te maxima coorta tempestate prope
omnes naveis afflictas.' Idem eod.
lib. 'Maxtmo coorto vento.' Lamb,
{^aaeta,, Stc recte omnes libri. Male
ergo Lambinus: eomia, Oif. Male
Oifanius, cut placeat legi eoacta, male,
inqnam, nam etsi dixerit Virgtiias,
t» nubem cogitur aer; non continno
dicemns tempeetas coacta, Fab. Coacm
ta Mss. rectins : Coacta vero non rf
Tempestate, sed . r^ Fnlmina conjun-
gas. Creed^^ Coocta etiam complnres
Libri tam Mss. quam excnsi In nn«
pera Lond. Ed. indicati, sed et Marg.
nostra habet addita notnla : * recte
sic Mss. et alii Librt. maie Lambw
Cooria* Nos tamen Lambino ac Fa-
bro hic facile accedimus. Preig.
764 Demque qaaimor ex retes, Jjpc.]
Qninto, vss. 18. qaod aot dicere de*
bent elementa amissis natnris mntari
in res, quse deinde rarsns in ipsa mn-
tentnr, quo casn, non ipsa potins re-
ram, quam res ipsornm ptineipta
sunt: ant natnris servatis aeervos
solnm qnosdam ex iis fieri, qno casu
nuUa nnins speciei uniosqne noBlnis
res ortretnr ; sed tantnm Ignis, aeris,
aqnae, et terrs, rndis qnedam et in-
digesta moles ; nt ex anri, argenti,
stanni, serisqiie rameotis nihil on-
quam prftter aari, argenti, stannj,
«risque acervnm efficles. Condndit
denique reram principia senslbili aii*
qna qualitate prssdita ad reram gene«
rationem prorsns inepta fore. Crvsdb»
766 Qnt imvis t/Ia f n.] Mntaf g«.
nns ; dixit enim qnattnor ex rebos,
deinde in eas ret ; nnnc : ' Qoi ma-
gis illa,' i. e. ills res, et iila elemcii*
ta, ex qaibns omnia nasci, et in qnm
omnia dissolvi volunt Empedoclee»
et qni eum seqnnntur. Qnod si qnia
vocem tUa, referet ad voces cwicte,
etomiita, videbltur legendnm Qoe tni-
nnf , d(C. Lamb,
767 Retro"] Interpretare rarsnm
retrocedendo et vicissim soecedeo-
do: ex cadavere fiet rcins, hoc est,
rnrsns elonentnm. Qnidam corri*
gnnt, retraque jntf ori : cnl si arrides,
expone conventiones ant decreta ex
illis principiis. Scimns enim pacta
et conventiones Grsecos rciras appel-
lare : nnde Laconnm leges illie no-
tissim» dictse. nimc idoneo vert>o rea
ex snccessione elementornm per vi-
ces genitse vocantur retree tanqaam
leges decretsB ex primis legibas ele-
mentariis ; prior expositio simplicior«-
PiuM, Retroque putari, Ita nt priaci«
pia dici queant. fab.
J
T. LUGRUTIl CARI DB RERUM NAT. LIB. I. 1013
' 708 MuUmipu eohrem] Ita sappe
filnai pro qnaUtatibnB legas. (est an*
tem Tox pictori» artis filum) ita et
Xpoi^ ttsnrpaot Orseci. Fab.
' T71 Rvremqui Uqwrum] Elemen-
tum aqa» liquidom. Quidaln legunt:
nremque WgueiUem» Piub. Roremque
Uquorum. Veteref fere libri: Itfiio-
rtf. Gif. lAqumii habent tres lib.
manotcr. alil, Uquorum, Lamb.
77i NU t» coMoil. aalicroifi uf] I. e.
nt nihil eorom in congreasn natnram
immntet. Loir^.
Condlto] Gongressuy coetn, miz*
tione. p«ne pecnliaris Lucretio voz
est in ea notione. Fa6.
Ut mutet] Vossii cod. alter nt et
Marg. nostra: et mutet. F. et hm-
tat, nt constmctio sit : st ita forte
futQBj etf JQzta illam opinionem tnam
uUnaiuramumiatyt^ I^reig.
774 Nom exan. q» eorp,] 1, e. non
qnieqnam corpore exanimo constans,
seu non qoicquam exanimum. JLdiii6. -
€«m eorpore* Ita Ubri. Lambinns:*
quid. Gif.
776 Jn eeHu] Quidam Teteres : csr-
tain. Gif. In ceHu var, I. e. in con-
ciUo et congressn varii acenri. eeetu»
idemsignificat qoodcoilwi imnio ve-
ro esthts et ceeiue idem snnt. Lmnb,
777 Atque arior eum rore m,] Sie
repooni non dnbiis coiyectnris dnc-
tns : nam libri omnes habent, et quo-
dam eum rore mau* plane mendose.
sententia antem perspicua est: Si
qoatnor lilss res (inqnit) ita congre-
gabtwtnr et coibnnt, nt natnram
suam non nratent : primum nibil ez
lllis crearl poterit, delnde videbltnr
aer cnm terra confnsns, et onlor, L e.
fgiiis, eum rore^ i. e. cnm aqna : qnod
natnra non patitnr. Sic snpra ardo^
rem pro Igni posnit tb. 609. * Occidet
ad nihilnm nimimm fnnditus ardor.'
ef inAra eod. lib. 001. ' Vemm semi-.
na snnt ardorls multa«' &c. Lamb,
Atque ardor, Ita Lambinns non dn-
Uls conjectttiit dnctns» senlentla
enim ipsa postnlat Ardor pro Igne
▼S.000. Creeeh.
770 Caeam] I. e. latentera, et db-
scuraro. Idem 9. 180. ' Quod tales
torbse motns qooque materiai Signi-
ficant dandestinos csBcosqne snb-
esse.' Lamb, Non obscuram et la-
tentem, ut alii, sed sensibus non ap-
parentem. Creech,
780 De uumero nequid] Subintellt-
gatnr eit. ne ex nomero Ulorum prin-
cipiornm sit aUquid qnod invicem
repngnet et generatlonem impediat.
Nam elementa nisl essent tenuissi-
ma, ignis aqnse repugnaret, et alte-
mm snccnmberet. sed cnm sint slm-
plicia valde, non possunt ezercere
vires ob tenuitatem adversatrices.
Quidam codices non de nuuuro ha-
bent : sed diminliiHat hoe senso. Sint
prlmordia tennissima, ne qnid, id est,
aliqua virtns intrinsecadiminuat, hoc
est, corrnmpat qnod contra pugnet,
Id est, elementnm contrarinm tollat,
et obstet aqua, verbi gratia, igni ; ne
possit ad generatiooem coire, altero*
natnrall vl in alterum obraendnm
nitente. Piue, Emineatnequidfquod.
Vera lectio procol dnbio. Pro qna
Heinsiana collatio prima, nt et Marg.
nostra suppeditant demineat, In Pil
ac Gryph. £dd. erat: denumeronO"
quid, Qoo sensn i nescio : nisi forte
scribendom, de numero ne qmdquam^
eoutra,tfc, Preig.
781 Quominue proprie] Itajitillnd
concretum non sit aqna, ignlsy&c. sed.
proprletatem suam spedficam ha-
beat. Fab.
Proprie quode.] Forte : proprU'
umf i, e. snsB proprisBque natorsB :
non miztnm ez omnibns elementis.
Gif,
783 Qntii etiam rep, tfe,] Slc Item
Aristot. ait enim elementa inter se
commntari, et alterum ex altero gig*
ni. Sed ea (nt dizi) appeUat ele«
menta non principia. Inter prinei*
pia autem et elementa mnltnm vnlt
1014
NOTiE YARIORUM IN
iotereMe» nfmtunt anteniy i. e« initi-
mD ducnnt. Lamb, Agit de circnla»
tjone sen permntntione elemento-
rnm ; qnamqnam Peripatetici recte
diatiDgnnnt elementa et prineipia.
Fa6. Sezto, ym. 21. qnod admitten-
tei rantnam Elementorum trantmnta-
tionemy admittere debent commn-
nem, atqne adeo priorem materiem,
qntt varias eomni formas sacceasive
indnat : Empedecles enim, ejnsqne
sectatores docnemnt elementa mii-
tnas prmdas agere, modo ignem par-
tem aliqnam aeris abripere, modo
aerem qoasdam ignis particulas de-
trafaere, et idem facere alia Eiemen-
ta. Tlviafo^fimfw rh wvp l^vypaiveato,
mU Upa yinaeeu* ^ta^iijieiw iUpa
T^ rp^«a^* wCl rm^ M6r hc\ ih
Kdin» flirat. wiJijM M «Mpf tV 7*1^
MM^, l( fs rb 0)wp 7(ywtf6m, 4k M
ro^rov r^ Xonrj^ hiAoims* uMpr 3^ flnu
rV ^ ^^ dicebant: Laertins de
Heraclito : et eadem de Empedocie
affirmari pomnnt. Urget antem Ln-
oretina, mnteotnr principia, et in ni-
bUam recidettt, ideoqne cnm elemen*
t« mntari omnes fatentnr, ista non
siint rernm primordia : e nibiio enim
nlhil. Quiedam igitnr est materia
Immolabilis e qiia diversimode mota
et dtsposita modo aer, modo aqoa, mo-
do ignisymodo terra conficitnr. Cre^
78S Iftum ie vertere'] Hesjcbins
tamen^Ay^vnn-a: irrmxnempk"Efat9$0'
kKh, Qttod si Don fallitnr Gramma-
t4cuH, fmstra dispntat Lncretins.
Falli antem non patitnr Plntarcbnsy
qni toties affirmat Empedoclem agnos-
cere 0Toix««a rfir oroixcltM' Principia
elementoram, et de his primis prin-
cipiis intelligendiis est Hesychius.
Inter Empedoclem igitur et Epicn-
rnm probe convenit, ntsi qnod £m-
pedodis sententia sit operosior, sim-
piicior Epiciiri : Empedodes enim ex
primis snis principiis elementa coni*
ponit, et ex iis elementis constitnit
ret omnes ; Epicnrus aatem e primb
principiis res cnnctas immediate coD*
ficit. Creeek,
Aunu] Spiritale elemeatam aeria.
infra vs. 801. * Ordine mntato et mo-
tn facere aeris anram.' Puis*
786 Culorem] I.e, Ignem, at snpra
ardorem dixir. Lamb,
787 MvUre^nteare] Prisci cadices :
mMtando wMore, b. e« ire et redire per
saperioram corpornm tranimntatto-
nem. Piifs. Sic babeot qninqne libri
mannscripti, qnibiiscnm wlgati con-
sentinnt, Paris. et Vicet. alii habent,
iater $e mmiaiidOf mearey ifc, qnam
scriptnram tanien non im{>robo : sed
antiqnam ei antepono. niirCare ta^cr te
antem sic dictnmy nt amare iater sr»
4rc. Lamb. Marnllns MMoado, con-.
tra vet. libros omnes. Gtf, Mataref
meare, Ovid. Met. 16« 244. ' Orania
fini^ Ex ipsis, et in ipsa cadnnt. re-
solotaqne tellns lo liquidas rorrscii
aqnas: tennatiu in anras Aeraqnc
hnmor babet, dempto qooqne poo*
dere rarsns In snperos aertenuissimna
emicat ignes: Inde retro redennt,
idemqne retezitiir ordo.' Hoa.
788 Ad mdera wnadt] Qnidam libri
babent ad mdera €aU: et ita Virg.
Georg.4. 58* *Hioc abijam emis-
snm caveis ad sidera cseii Nare per
SMtatem Uqnidam anapexeris agmeo,*
dcc. idem £n. 10. 176. ' cseU cui> si-
deraparent.' Ziam6. CieUyjamalibi.
ita Virgil. ManU. ssipissime. Fab„
Ad Sidera Corji,qoidam Codices : mn-
tatnr vis. hic versos ab iis qni Mmi-
dum pro Corfo ssepiMime poni ignor»*
rant Creeelu
700 iSiqierare] UoprfypaaQai^ soper-
esse, reUqna esse. Iioai^. PerpeUia
remanerey snperesse. Fab,
703 Namy qaodimt^efidty 4*«-} H«c
versns cnm eo qni deinceps seqnitor,
jam supra positua est. Ad hnnc an*
tem locum, atqne ad eenteotiam per*
tioent, quss scribit M. Tnll. Z* de N.
Deor. his varbia : ' Praeterea aoiaia
T. LUORBTU GARl DB RERUM NAT. LIB. I. 1016
li«c tam intereant, cuan \m naturam gaBtar, immo potios^ ut qaaBdam cor-
«liam eonvertoDtor : qood fit, et cam pora tali natura prttdita, i. e. immu-
ex aqua oritur aer, et cum ex aere tabilia, et qns nequeant ollotempore
«etber, et cuni eadem vicissim retro converti, constitoas ; i. e. statnas et
commeant.' Xani^. exitttmes posse, ti forte Ignend crea-
794 Qua pauUo dixJ] Sic habent rint, eadem pancis demtis, i. e. de-
tret libri manuscripti, non, ot alii, tractis, et pancis tributis, i. e. addt-
quod pauU» dix, Sed quse sunt ilia ? tis, atqne attributis, ordine et wotu
i|[nis, aer, aqua, terra. lamb» mutato. facere aerem. Immtf. 'AAAJt
'795 IneotmmuUitum teniunt} I. e« in ^toXXor, sed potias. Fub,
commatationem. Venire antem in 801 Faeerederii tnrag] Sic liabent
4:ommatationem,nihilaliudest,quam Itbr. roanuscripti, nieUus, quam qni-
in naturam aliam converti et esse dam vulgati,airrtsaiaram. sicetpanllo
commutabilia. Lamb. In commnta- post, $03. * At manifesta palam res
tionem,&c« id est commntantnr. Hu- indicat (inqnis) ia auras AeriSy' 6cc.
josmodi verbalia in «• amabant ve- Lamb.
teres. Virg. Mn, 12. 95. * o nun- 802 Sic aliae aliie rebu$ mutarier
qnamfrnstrata vocatus,Hasta,meos.' oaifus] Aliquid nlceris hic lateat ne-
Varro alicnbi dixit, ' agitatns/ Cato, cesse est: Latini enim sermonis coa-
faetus, (in singnlos factus, a ehaque suetndo postulabat, ut scriberetur :
/a(«n, vel fwur ckaqae /agon) c 67. JSic aliae alm rebue ree muUarier amnee.
* fiictoribus det in singnlos factus olei At, inquies, error in metro fuerit :
sextarios.' Ita eceanu pro occasione. scilicet ; glos»ema entm In verse et
Enn* * occasu' jnvat res.' Ita * con- germansB lectionts locom invasit. Ne-
eiliatns' lo hocce libro. £t sane qttedobitandnmpatemqninpromMte-
nolto melios quam posteriores Lati- rier olim scripserit poeta «er^icr; Sie
•li ; aliud enim est commntatns, alind aZtos aUi» rebue ree vertier amnee, Fre-
«ommniatio : lllnd passiooem signi- quenter enim nsnrpat rh vertere in
ficare debet, boc vero vel actionem, ea stgnificatione. ita in hoc ipso libr^ :
vel agendi niodnm. Fab. 711. ' et in rerum natnra vertier om-
Cemetare neeeeee eet Ex aitts m, quee] nes.* 2. S07. ^ Natnram rernm mntare
Ordo est : necesse est ea, nempe ig- et vertere motns.' Iterum, 872. ' PrsB-
oem, aerem,aquam, terram,constare tereaciinctas itidem res vertere se
ex aliis, qum nnnquam commntari se,' Ibid. 821. ^ in ignes omnia versat.'
possnnt. Lamb, et 926. * in pnllos animales vertier
796 CoiMwrftfr] I. e. converti. Virg. ova.' Sic 4. 126. * £t cujnsqne roodi
4. 49S. * Magicas invitam accingier formamm vertere io onu' Omitto
artes.'- PtMS. cetera exempla qnae legentl oceiir<
796 Qiria potiue taU^ 4«.] Hos qua- rent. lllud antem rebue res, nt rmM»
tnor versns, qni deineeps sequnntnr, f<s, rem res, praeterqnam qnod aeees-
qnidam legunt cnm Interrogationis sarium est hoc loco, nisi Lncfetinm,
nota, hoc ordine, et aensn: Curjion leetissimss et tersissimss dictionis
potins constitnas qnsdam corpora scriptorem, ^offio^ew dicemns, tam
tali natnra pnedita, nt, si forte ignem crebro nsnrpatum ab eo est, id nt
crearint, possint eadem pancisdetrac- amasse videatnr. Exempla fidem ib-
tis, pancisque additis, &c. aerem fa- cerint. < Mnltamm remm in rebns
^re? 8ed fortasse prsstat sine in- primordia mista.' < Res pntet immis-
terrogatione proniintiare, et conjnn- tas rebns latitare.' ' Scire Uoet non
>gere eum versn snperiore, hec modo : «sse In rebus res itn mlstas.' * Mnl-
N« ttbi res oninei ad nlbikini rndi- Umm remm in rebns commnnia dn-
1016 NOT^ VARIORUM IN
bMt/ ' PMtremo aote oculot rem tic liic •entiifl : iiisi tempeitas lit
res fioire vldetar.! Sed lioc satis : famto tempore %xorieiis mrbmim m-
neqoe aJia esemple Imc coo^essiMe cittaiiimatantetdiniuitiirtabemem*
attioet. Fd6. Faber legit, nec ab- bronim: rnentibas videlicet eoram
sorde, Sie alia» tdiit retut tcm verHer flagelits. Sic Prisciannt legit lih. yn.
«MMs. Creecb. p« 708. loqnens. * Vetnstissimi ta-
90S Ai «imitrmta palMi, 4r^] Alia men etiam in qnibnsdam Latinis:
objectio. At res omnes (dicit aii- qnss nominativnm in et prodnctnm
qnis)eterra crescont, et terra ipsa terminant, pares cnm fenltivo babent
nihil fere gignere potest, iiisi imbri- syllabas : in hac declinattone sole-
bos irrigetnr, et solis calore foveator. bant prodncere ablativnm more qtui^
Ergo ignis, aer, aqna, terra, sont tm declinationis vel supra dictorom
principia reruni. Lajn6. Objectioest: Oraecornm: nt a mole, iamey tabe:
Omnia e terra crescont, qnod nemo quod adbnc etiam profertnr. Virg.
neget ; sed tanien nisi benignns aeris vi. 421. ' Oflam objlclt : ille fame.'
tepor, lox solis, et opportnni imbres Locanas tn 10. 168. * Non mandante
accedant, nihil qnidqnam terra ex fame moltas volncresqne ferasqne
sese progignet; ergo fatendum est, ^gypti posoere deos.' Juven. ili
aquam, ignem, d(c. esse principia. 15. 108. * Membra aliena ftme la-
Ad eam objectionem respondet, ca cerabant, esse parati Et sna.' Lo-
non magis esse principia qnam vi- cretins. Ijn6ri6ies H iabe membrvnm
num, triticom, et alia, qneis vitam ar6«se« vaeiUoMi, Pins. Et tabe mmft.
snstentamns. Fab» Tandem vss. 20. Itaet vet. libri, etPrt9mann8lib.Yir.
objectionem proponit et solvlt : Sic inf. 8. '50S. Qoidam veiereS,
Plantae, cttteraqiie animalia nutri- Marnllns, et vulgati : foeiUmtj msle.
tionem et incrementom snnm qoatnor Vid. et inf. 6. 65S. Gif, £< tabe
elementis debent. Omnia enim e • Mmbormm ar6. vaeiUatit, Hanc scrip-
terra crescnnt, qnod nemo neget ; tnram agnosdt Priscian. lib. 7. con*
sed tamen nis i benignns aeris tepor, firmant qoattnor codices manascripti,
calor solis, et opportoni imbres acce- Vatican. Faemnsy Tettianiis, Becti-
dant, nibil qnidquam terra ex sese nianns : quiboscnm consentiant >Ve»
progignet: ergofatendnmestaqnam, neti antiq. et Lngdnnenses alteri.
ignem, &e. esse principia. Respon- neque est quod qnisqnam pntet le-
det vs. 800. £a non magis principia gendnm tabiy veritns, ne secunda vyU
esse quam vinom, triticum, et alia laba tofre, brevis sit: nam fortasse
qnibns vitam sostentamos. Qnseenim eadem ratione prodncitnr, qna se-
nutriant non snnt iilico principia, sed cnnda vocis fame. Virgil. JEn. 0.
illa potins ex quibos ipsa sic contex- 420. ' medicatis fmgibns ofiam Ob-
nntnr nt rebus alimento sint. Creeck. jicit; llle fame rabida tria gnttora
806 FoeUkmt] Recreaat, fovent, pandens Corripit.' tabe nmbarmn an-
mnninnt contra aritudinem. Dici- tem, i. e. liqnore nimbomm, qnod to-
mus focillo: nnde focillare passim: tnm valetimbribns. Lamb. ToAtmm*
et focillor: qna forma deponentis 6ormn« Hic vero tnrpissime, si im-
nsus est Varro lib. 2. de ViU pa- qnamalias, se dedit Gifanius; qnod
trom. Reperitor et focolara nnde fo- a Jjambino animadversum non fuisse
cola pro notrimentis foventibns ot miror. < Tabes nimborom,' inqnit in
instaorantibos vires : qoa dietione Indice, * i. e. nimbi noxii et pesti-
PlautaaososestinPersa. Legendnm feri, elegante metaphora. Tabes ve-
tamen est boc pacto : Imbribu» et teribns nihii alind qnam pestis valet
tabe membrorum arbuta vaeiUmt: nt sea pemicies. Vide Festnm,' Inqait.
T. LUCRKTIl GARI DB RBRUN ^AT. LIJI. I. I(tt7
£«tiD c€rte ktrrk in^pwAv elephanti co- locnm, qneiii plane expressit LneaMia
rio circmntectum etse oporteat, qm 10. 2Sff. ' Adde qnod omne capnt
talia Bcribat. Lucretin» ex sensu il- floTii quodcunqiie soluta Praecipifat
liuB qui contra ipsiiu principia ali- glacies, ingresso vere tumescit Prima
quid olgiciebat, dicit, ni tempestas tabe nivis/ nbi tabes nivis est distil^
ftnsto tempore et imbribus iodnl- latio nivis. Diodorns similiter de
geat, ni arbor quandoqoe uberrimis Nflo agens, vocat riKccMya x^'«
plnviis ita recreata sit, nt folia gra^ JEfne.
ventor, ni sol foveat, ni calorem tri- 806 VaeUUiU] Ita recte Mss. Alii
buat, &c. fruges, arbnsta, animantes minns recte focUkmi, sigotficat gra-
crescere nequibunt. Ibi, ut vides, vatos inflezosque arbornm ramos prs
omnia fsnsta, commoda, opportona pondere guttarnm. Vide Var. Lect'.
adscribit Lncretius : ibi antem bomo Hoe.
noster de pestllentibus et noxiis im- 808 e pom9tJruge$] lu vet. libri.
bribns narratnm advenit. Deinde Ne antem pro non qnod sententia
faisnm itlnd est quod apod Festura postnlat. G(ir. Nim, Uti FayuS, qoi
legitur, Tabem nil alind quam pestem vim et argtimenta poeta optime in-
apud vetere» valere : sed ez pluribus tellexit. Ne pro iVoii e Codd. Gr-
signifieatlonibns cnm unam modo an- famme, Creech. Non peeeinU Tnr«
notaiset Festus, existimavit Gifanius nebns Adv. 19. 15. probat, qood in
nullam aliam praeterea esse ; cum ta- antiqnis instrumentis se invenisse ait,
men hic Lucretii locns (si vel tantil- nen poeeimif idqne nulla addita nota
Inlum modo enm iotellexisset,) satis receptt Creechiiu. Atqui si quid
ostendere potnerii aliud omnino cogi* mntandom, melius ita reponas sopra
tandom Aiisse. Tabes enim hnmorem, vers. 806. Ut niei tempeeiaey &c. poe-
iloorem, seu liqnefactionem sigoifi- si»# enim, cui ««oIiNiliir mox respon-
cat ;' nnde in 6. 7ft7. ^ tablficis radtis det, mntari non debet. Vide Var.
so> omnia Instrans ; ' et * Ubida nix' Lect. Hoe. Nonpoeemit. Sic Angl.sed
apnd Livinm, qnsB jam /uiyMlrrraf, et nnllo fiindamento. Ego omnino poe^
rfiiMiHf apnd Diodomm Itb. 1. nbi de dnt retinendnra puto. Sic solet Ln»>
Nlli incremento agit, idera est, pag. cretios. v. gr. 1. 074. ' Jam tibi res
96* edit. Rodomannianse. T^ 9* vx^ redeat ad nitum funditns omais.'
0OS Ti|r (rc<r«pcif<lnfr x<^' ^ '''^ Bo- Mox etiara : ^ exsoWatur,' See. &c«
peiote ft^t «vpl M^ ria rpemhspkfw Cetiitvamlmbfibue versu prseced. da-
iranry^f, ^S^ r^ 9ipn SmXiwjuW M tivus casus est : et indulgere imbri-
r^i^^ppuetriaa^ftiiYWf-Kia^^ bns eleganter Tempestas dicitnr, et
yMcu, iral t^ rwroy Sie, Ibi mM^ quidem tempore faosto, quasi dicat
Ti}KcMMix(^*s^P>Ificat,raoltamta- jnsto. Nam Tempestates pro vario
bem nivis. Inde itaqne fiictnm nt rernm procreandamm usn varisB sno
trahere ettabescere pro diffloere, qnseqne tempore adesse debent, ut
minni, dtc. usnrpent veteres. Unde loqnitnr alibi Locretins. Adeoqne
et /ternpopm&f in Androroaeba Ennll, et ilia, qnsB imbres afferre, sive im-
p. Ml. * Qttld fit? seditio tabetne, bribns locnm pr«Bbere potestatemqne
annnmerosaugificatsnos?' Fab, 8i faceresolet. Quod moneadnm foit,
h«ec^qn8eFaberattn]it,nooplaceant, neqnis Fabri illa Paraphrasi: < ni
Faynmlege,etegTegiuminterpretem tempestas fausto temporeet Imbri-
admlrabere: qnidam ieguut Fectttef, bns indulgeat,' a vero hojos loci
qnn vox Lucretii 'sententisB nOn ab- sensn abdncatnr. Cnjns editto etlam
snrde oonvenit Creeek, Eleganter: male post vocem faeuto distingnit;
vida notas Fabri, qni addncit Piodori 2Ms autem, non tabi, nt et «osittaat
1018 NOT^ VARtORUIf IN
pro vaciUenty retiiieiidnni omDiBo pa- et valde esaggera4 ^«ed «fieit;
tamns. Ibi cesora sufficit. Hic mm qoia molta oNiltaram renuii pri-
•eosns Bimis est maoifestos. Preig, mordia io rebos moltia mottioBMlis
810 A4fwMU] Post alias editiooes, commooia aant* Illod oriste aotem
etiam Fabri illay Salmurieosis, od» ex vs. 832. traoasomrre io prompto
iwDet prmferebat, male. qoidni enim fitit. ^ lo «Mlftt aotem rekm ita te
sibi constet poeta P precessit enim : rem habere diait^ qood tamen ez
oifft i$utulg€t, vacUUmtf fovtnt, ipc Ipsios hypotliesi io rebos qoibosvis,
Preig. omnibos et nniversis se ita babet;
jimisfs tam eorptre] Sic loqoitor M. qoemadmodom paolo iaferios: ' Pos-
Tnll. epist. qoadam ad Oall. lib. 7. sim nostris in veFsibos ipsis MULTA
* Vireis et corpos amisi.' iterom Locr. eiemeota vides moltis
inf. eod. lib. 10S9. ' Nam velnti pri- verbis,' dicere contentns est, qoom
vatacibo natnra animantom Dtffluit vere potnisset dicore : QU£VISel»-
amittens corpns/ &c. Lam6. ^sits- menta ; nottom non elementum. Ne
§Q corpore» Qoeroadmodom dicel>ant ollom qoidem qood noo multis verbis
facere corpos, oti apud PbsBdrum commone sit reporias. Preig.
optimnm et porissimom scriptorem, 816 ilfotttflMdis] Sic omoes vet. fe-
itaet illomcorpusamitteredicebaot, re, et omnes Vulgati; recte. nt ii|f.
cui snccos corporis deflwit» ^ebfortUy vs. 804« quidam veteres tamen :
rtMroi. Contrariom est tfMfiorovoMir. moiTa modtf , non male* G|^*
de qoo aliqoid olim dixi. Fofr. Ktrm 818 CoofmMotar] CoUatio Maa.
ot Curgme «sitsi Clcero. Pro Corpere Voss. prima : coottiiafnlor. Non bm-
B, exbibet Tempere, Creech. Je : sed nibil moto, Preig»
812 A4futamur} Freqoenter et mul- 82S Qbm eiiom posttm moehrie to
tlplicitcr adjnvamur. Sensos est : oersi^Mi tpsis] Utitor eadem siBsilitn-
com non uno alamnr cibo et alimento, dine, atqoe adeo iisdem versibos lib.
boc est, monophagia : sed vario et di- S. iMmh* Eo, qoa smpe otitnr, simi>
verso, boc est, polyphagia : hoc indi- Utodioe vs. 7. sententiam snam egre*
cat corpora non ab nno principio, gie illostrat. E»dmn iitterm vaiio
sed mnltiplici esse compacta* Ad^ tantom ordine dispositm innnmerE
joto est a^invo. Morcus Tollitis ez componnnt verbat et Ibfma et soao
.poeta prisco : ' O Tite, si qoid ego plorimom diversa : qoid igitnr dnbi-
odjnto cnramqoe levassc' OelUos temus eadem somino» qom loago
hoc verbo otitor. Piiis. plura qoam liter» sonty qom dlvorsos
814 NtmifKm f «i« multa modis, ^] etiam babeot fignras, igoem, teniBy
8io legendnm, et ita scriptnm est in oqnam, omnem deniqno varietotw
doobos cod. manoscriptis, non, ut in posse constitoere 9 Creeeh,
volgatis, midH Motfis. Cor alios sliis 884 Eiemeutd] literas, charoctoiooy
animantibus sit cibos, copiose ot soo qom et Or. otmxmu Feik,
looo diKpotat Itb. 4. 887. ^ Nonc 626 /oter se oorsos] Itahic veteres
aliis aUiis cur sit cibns/ &c. Xiam^. quidam. Gif.
815 Mieta] Oottorp. Cod. «totta. 620 Sotdtu dietare eoumtH Semtm
ut et Cod. Ms. Voss. qood non ab ssoaati sic dictom, ot lib. •• 'anslus
oliis forssn proscriptnm, qnam qui* angor' (nisi forte ibi legendom est,
Ims verso prmced. illnd : nmfta oMdis ooaiHs «egror) apod Plontom ' amm-
Dimisplacnit pro nwtti medie; qood nitas ommna/ Captivis : 'pretiopro-
omnos fere libri habent. Poeta an- tloso/ Epidioo : * nitoribns nitldis»'
tero manifesto captat hoc loco omoi* Casina : * pulchram polchritodinem»'
modam vocis hojos multiplicationem, MiUteglor.^ocremocrimooiam,' opod
T. LVGRBTII GARl OB RBRtJM NAT. LIB. I. 1019
Kstiiifn {n Lycargo ex Nonio. Lamb, yofLfif i^ xpv^ trwwtrrdanuf •Ih-us 4k
Shnitu Monnidu Ita * caTas cavernas' rfir 6fu»»fupwif /uKpmy <r»fiSrw rh vSr
Virff. Ennins aatein, 'cnptenter cn- ov/iwfc^icrOai; Laertius : Fusins Pln-
flit;' et alia id genns. Fah. tarchns C. S. de Piacic. Pliil. 1. 1.
887 Tamum eUmenia queunt^ 'Em^* 'Ajm^aj^pas 6 K^ctofJiAfios i^hs rmr ^»
rqpi, Kenacrlamatio. Xom6. . rwrks^bmhfjmoiiiptMsiara^ttrvM'
■ 8S8 ^e Tetam'\ Marg. E( reinm* it»yiipaibr^h;wapArafTw^iu^wsUrw
qnod non caret eiegantia. Preig, i^ trras hiiwral rt yiy^eat, fj ^Mpter*
889 Unde'] £x quibos. Sensus est : 9m els rh pii &r rpo^ yow srpoa^p6'
Primordialia corpora del)ent »nppe- iu0a 4rXi)Vy irol fuf^eeilri* ohif rhp Ai|-
ditare plura, ex qnlbiis, &c. Fab, Ali- ft^frrpaiior iprov, rh 9lktp viyomr koL ifc
qnando legi Patettmue: 8ed jam niliil ra6nis riis rpo^ rpi^erat (^pi|, ^^^
nnto admonitna «s. 778. * At {yrimor- kpnipta, pwpa^ bora^ jrai ri, Konrii fUput,
dia gignundia in rebuv oportet Natn^ T^^i^ oiv ytwfUvw, 6f»o?ioyiir4ov ^ortr,
ram clandeattnam, ccecanque adbi- tnipTfrpti^r^srpoaipepofUyjfirdifraia»'
bere.' Creeeh» rlrkipTafKt^iKriiaivrwirdpraaS^erai'
880 Nsme et Anaxagora] Nnnc Koiiy intivii r^ rpotpg iort ft6pta tOfurros
contra Anaxagoram accingitnr. * An- 7ew«rr«A, ica2 i^aCpvT, Kcii 6er4w, koI &\-
axagoras' (ut scribit M. Tnll. lib. 8. Kmp r&r & Ijv Xiyip ecoip7|T& /x^pia- o6 yitp
Acad. Qnsat.) «raateriam iniinitam doi*drrakt\r^ptaaBritnpii9dyetM,^itip'
dixit esse^ e qna omnia gignerentnr : tos KolrhffdwpraSra KaTaffKevdtetyiJJC ip
eamqne» particnlat simileis inter se ro^s iar\ X^ eempirrk pbipta, i^irh ro9
mlmtas, primo coofhsas, postea In oh6puHarkfi4fni4patirrfrpwt^rtHSyo'
ordinem addnctas a mente dlvina.' pmftipotSy 6ftamfupelas al^ks iadkeire, atd
Hie Itbmm snum sic orsns est ; 6fie& i^hs T«ir «iT«r *ir*^«ro« Jtol rks ftip
^^ xHitwra ^'iwsV airh Ztgpt, Kti 6pM0fupetas^ 0M|f, t^ 9^ iroiowr fltfrior, T^i^
8MDAr^r i. e. < Simnl erant res om- pow rkr rk wiit^a 9terra^aw. CreedL
nea : mena antem ea disttnxit, et in Annxagorte. Ad ea, qnae collegit
ordinem redcgit' QnaB videntnr esse Creechins, addi potest Ibcns ex com-
a Moae snmta. Lamb. Refutata He- mentario Ntcetas ad Oregorii oratlo- '
racliti, Empedoclis, et aUornm Phi- nem in laiidem Basilii p. 51». edif.
kMophornm de rernm princlpiis sen- Leunclav. In qnibnsdam vero codl-
tentia,Anaxagoram VSS.08. impngnat: cibns aliter olim fniflse scriptum, dis-
Anaxagorasantem ClaBomeiiios, He- cimns ex Servlo, qni ad vs. 625. ^n.
gesibnii vel Ebnli fillus, viginti annos 4. ita legit : IVajw ad Anaxagoree rc'
aate Xerxis trajectionero natns, tette namivs hamoeomeritmi. docens respec-
lAertio. Ilie docuit materiam tnfini- tn illlns doctrinse dixisse Virgillnm
tam euey e qna omnia gignerentnr, • Exoriare aliqnis nostris ex ossibns
camqne particnlas slmiiea inter se nltor !' De iis in qnibns magtstmm
minntax, primo confasas, postea in Anaxagoraro secntus est Enripides
ordinem addnctas a mente Divina : videri potest Schottns Nodor. Cice*
Glcero Acad. Qa«st. I. 4. Libram ron. 2. 15. flav.
anum de Rernm Natura sic orsns est, 'OAioioju«p(ap]' Hoc nomen scriptnm
^if wdpra XP^fuera <r, vovs V a6rit est litterls Latinis in aliquot lib.
SippSy Ko) tieic^/ii)oic. Plntarchus 1.8, mannscriptis. nos vulgatos secnti,
Ex partibns vero inter se similibns Orttcis excndendnm curavimns, non
res omnea componi asseruit, ex Ossi- pngnatnri, sl qnis Latinls acribat.
enlia Oisa, Sangninem ex Sangninia *0/ioiojuep9 antem dicnntnr, qnoram
Ottttulis, &c. IXffTc Af»x^s rks ^fiAsftc- partes appellantnr nomrne totins : nt
petar Kojidmop ykp ia rme ^piirw A^ os, sangnts, lapis. Nam qnamvia bfte
1020 NOTiB VARIORUM IN
sint inter se diuimilia, comtaiit ta- copletiBtimtt audent : qaee iati» emi^
mcn singnlapartibas similtbas. 'O^om»- vinci a Blarco Toliio pate, cam iUe
fMf^ igitnr, qaam Aaaxagoras prin- lingaam Romanam ne copia qotdeoi
cipium remm esse dixit, licet inter- verboram a Orsecasaperariaatamee.
pretari yel similiam partiam natu-' Exclamat ille aliqnantalam qaldem
ram,Telpartiamsimilitadiaem. Ldjfi6. importone, O inopem Interdam lin-
'OftM9fjLfytuaf. GrsBcaexcadendum cu- gaam Grsecam : sed non sine cansa :
ravimas, contra qaam Anglicse Edd. qaoniam nonnalU iu contendant, at
saltem noperriroa ; ut slbi constet Grsecis nihil deesse, Latinis permnl-
Poeta, qai id genas plnra coacervat ta desiderari pronancient.' Hcc ille
circa fiaem libri quarti: ImpfimU GrsBCorum omniam doctisslmas : qui,
qnoniam rem Ipsam patria dicere at maxima Teritatis vis est, latinissi-
lingoa nequit, nt ipse fatetar, adeo- mas Utiaitatem taetur adversos noa
que nec scribere, ut par est, Latine Gneculos ne dicam graculos propug-
▼oluit. Nec video, car Lucretio po- naas: qui Incedunt suffareinati cnm
tias quam cseteris anctorlbus Latine libris cum sportulis : et operto capi-
scribentibas Oraecorum vocnm Grse- tulo In thermopolio calidum bibont :
cam scripturam denegemns. Preig» - merss alaudse : ne dicam meropes :
8S3 EgetiaM] Hoc refer ad copu- qoando panclssimi sunt iHa vetere
landas diversse natnrse dictiones : in Orsecia digiti. Hieronymus quoqae
qua qaidem re beUiores sunt Orseci magnomm maxlmus ad Sunniam et
quam Romani nostri. Livius, cum Fretelam : * Nec qnis/ ait, < Latinam
deAndrogyno loqultnr, traditOrse- lingnam angustissimam pntct qaod
ciam copalandis dictionibus aptissi- non possit verbam de verbo trans-
mam. Nec tamen concedo lingoam ferre : cum etiam Graeci pleraqne
Latinam esse Grseoa panperiorem in nostra circnitn transferant : et vetba
necessariis; quod non sequis aoribaa Hebraica non interptetationls fide,
admitteret Cicero. modestiores fne- sed lingo« su» proprietatibus nitan-
rant Latinl: Oraeci lieentiores: nt tur exprimere.' Rnfinns tamen Ub. 1.
qui entelechlan dixerant esse ani- contra Uieronymam : * Unde et noa
mam ; nostri non minus perfecti ha- propter paupertalem Ungnm et re»
bitiam dixissent : sed peregrinlsfave- ram novitatem : et, sicat qoidam^ait,
mus; et in nos legem sancimns Ini- quodOrsecommetaermolatioretlln-
quam. Hemicyclon qnod ilU dicnnt, gua felicior sit/ Scd cuidam hoc Rnfi-
idem mnnditer Apolejns semirotun- nns ascribK ut apnd se snspectnm.
dum. Quod iUi Mvpun^Kmff Ovidius Seneca Controversiamm libro sexto.
concinnius gemeUiparam : nec minus * Orsecas sententias in hoc refero : ut
excaltenoctilacamHoratins:et enm possitis sestimare primnm quamfk-
magnus Albertos imiutus Ubro de cUu Grscss etoqaenUse in Latinnm
animalibas 2S. Audi qoam ingrati transitoa slt: et qaaotom omne qaod
in nosmet simus : et alienis favea- bene potest dicl conmsane omnibaa
moa : idque homine Gneco Tbeodo- gentibos sit : delnde ut ingenia in-
ro Gaxa Latinissimo a nobls stante. geniis conferetis : et cogitetis Lati^
<Sed enim snfficit/ inquit Theodo- aam lingnam fhculutis non minoa
msy ' lingua Latina singuUs Oraecae habere, licentise minos/ Fronto U-
orationis sive vocabulis sive senten- men apud GelU 9. Noctium Atti-^
tiis : quaniquam noonulli quse La- caram alt : ' Non inficias imus qnin
tine exprimere nequennt : hsBc ino- Ungna Grseca prolixior fhsiorque ait
piae Unguae triboant Latio» : snam- qoam nostra.' Frontoni Cicero re»
que panperiem vttio dare iiogusB lo- clamat his TUuscalaaaram qusstio<^
T. LUGtlBTII CARI D£ RBRUM NAT. LIB. I. 1021
mun «ecQttdo ; ' Hkc dao Oraecl ilii; tt «tc <le, dfc, hmh>
qnorom copiosior est lingiia qiiam . PauxUHsiUipumUnUitj^PwciwimiBt
aottra, non Domine appellaot. Ita- et parvissimis, optimns interpres Fa«
^ae indnstrios homtnes illi stndiosos yus : Os viz. maximum et paucissi-
irel potins amentes doloris appellant : mis et parvissirois ossibnsconficitnr I
nos commodins Uboriosos. alind est ^. 330. ' Scire licet perqnam panx-
enim laborare, alind dolere/ O ver- illis essecreatam Seminibus, quoniam
bomm inops interdnm qnibus abnn- Aif iens nll ponderis aofert.' Creech,
dare te putas Crecia, alind inquam 837 Viaeua] Viaceria facit in patrio
est dolere, alind laborare. Teren- casii. Hoc carmen citat Servius.
tianns tamen alienis magis favet sic : Marcellns : * Viscus positum pro vis*
* Qno probarem planios et sininl qnam cere. Lucret. Visceribus viscns^ et re«
multa GrsBcis no^tra non responde- liqna. Virg. Georg. lib. 1. 189. Tnm
ant : qovqne respobdeQt ab ipsis esse laqueis captare.feras et faiUre visco
Bobis tradita/ PtMS. . ' Inveotum. i. e. tractis visceribus.
834 Pruuifium nrum] Sic restitui, Lucil. An qaod pane et viscere
coni in omnibtts libris volgatis lege- privoT lidem carnem inter corium
retury PrineipiOftfc. atqne hoc idcirco et ossa vwois appellabant Viscerari
Donc annotaviy quod Thraso ille, prisci dicebant viscos popnlo divi-
qnem saepe describo, meam emenda- dere : quare visceratio, carnis distri-
tionem secutus, tacitam prssteriit. bntio. Romani prope solenniter La-
qnamqnam qiiid in hoc qneror, cnm tinisinAIbanoviscerationemdabant:
idem fecerit in aliis innnmerabilibns ^ de qua Gellius, Livins, Servins me-
LamXu mineriint. Seneca : ' Visceratio sine
834 HomMomerian] Sic libri veteres amico leonis ac lupi vita est. Visce«
litteris Latinis : quodnovumnon est. ratim,per viscera. Ptus. Vir indns-
Sic inf. AamuMitay 4. 1242. Gtf. Ho- trinsysed quem, propter ordinem flo-
moiomeriam. Qusenam dicantnr ^uo*- rentissimnm, non appellabo, in eo
ofiMp^ moz explicabit ; ea antem sunt, Ubro, qoem homiot Germano surripu-
qnornm vel minimae partes nomen to- erat, negat viscQs nnquam pro omni
tius sni habent, nt lapis, nt anmm, nt carne sumi qn» sub cnte sit: atqne
sanguis, &c. tAtinfi,similariiatem di- in eo ceteros imperitissimos esse et
cere possemns. Fa6. Dogacissimos dicit : vellem probas-
83« Ossa, fye.] Servius JEn. 4. set. Id certe, qui illi favent, si pro-
625. «Esoriare aliqnis nostris ex bare volent, Liicretium, Virgilium,
ossibns nltor.' secundnm Anaxago- Ovidium, atqne adeo omnes bonos
ram qui homioineriam dicit. i. omni- scriptores adversatores, faxo, habe-
nm membrorum similitudinem esiie bnnt. Fab,
in rebns creandis. Ergo sicnt ez' Sanguenl Sangnis. antiqui pro san-
ossibns» sic ex sangnine et medolUs. gnine, voce notissima, hoc saHguen
Nam omnia pro parte sni transennt dicebant. Author Priscianus lib. 6.
in procreationem. De homiomeria advocat soperhac re testimonia pris-
AnaxagorsB lege Aristotelem lib. 1. cornm. lege commentaria nostra in
de generatione animallum. Ptas. Plantnm. Est et sangnen arbor:
836 Osn'6iif, eic et d«] Ita veteres qnae virga sanguinea vnlgo. A Coln-
nostri. Marnilns; ntVnlgati:OsstMi« mella sanguioaria herba dicitor a
ettide» contra veteres libros omnes. sanguioe sistendo : quam polygonon
G^. Sic habent dno cod. manuscr. Graeci dicnnt. GeU. Ub. 3. * £umque
quA scriptura perspicue recta est. intermortuosdefatigatumvulneribiis»
Nam vulgati vitiose babent^ Ossi^tis, atque spirautem, quod sanguen de-
1023
VOTM VARfORUIf IN
flnxerat, cognoyere/ Suift tamen noii
G«Uii Yerba, sed Catonis. Put$. SMn'
guenqiie crt^ru Profert hanc ver*
anm Non. Marcell. in Toee saagoeny
et in ▼oce TlAcna. profert et Fl. So-
aipater Charitins lib. 1. his Terbis,
^ Sangnis mascolino genere dicitar :
et facit, hune sangninem. Sed Cato
de habitn ait, fanguen demtttatnr,
et Lncr. * Vitceribns vlscns gigni,
tangnenqne crearl.' Utttnr eodem
nomine et Enniat 1. 2. Annalium :
* O pater, o genitor, o sangnen Diis
orinndam.' £t idem Ennint apnd
M. Tall. 1. 6. de finib. < Non refu-
giat timido sangoen, atque exaibet-
cat metnP' tettatur et Priscianas
lib. 7. Deniqoe A. Gelliai lib. S.
cap. 7. htec Catonis verba profert :
* Eomque inter mortnos defatigatnm
vnlneribnt, tegreque tpirantem, qaod
tangnen deflnxerat, cognovere.' Pro-
bns qnoque grammaticut in Catholicit
hnnc locom tpectavit, cnm tcriptit,
' Lucretiam posuisse hoc sanguen,
novo more, cnm sit hic sangoit.' Ite«
mra Locret. panllo infra, * tanguen
an otsa f Lamb. Sangutn, Ita om-
nino primi Latini loqnebantur. Nam
mmguia natn junint est ; itaqne a
sanguen tangninit, ut a flumen flnrai-
ntt, &c. Fah. Sanguenque. Servint
citat ad Tirg. JEn. 1.215. adjident:
* Sanguen autem ideo dixit, quia tan-
gninii facit, nt carmen carminit. 81
enim tanguit diceret, par ettet noml-
natiTus geniHvo, nt anguit, pingnit.'
Exttatapud eundemad Georg. 1. 1S9.
ubi qnae prtecednnt legat, idem ipse,
non, ut est vulgatum, Uem tpte. Hav.
889 Exawrufuepuiatmieia] Stchac
de re Laert. KaBdw^p ix rdnf ^^fidrMf
KeyoiUifw rhy XP^^ avnardyaiy olhrmt
Ik tS» liuuoiiMpwp iJLMpSnf fwcpw rh ita^
ffvyK^ioBai, Koi vww hpx^ Ku4iaH»s^
&c. i.e. * Qnemadmodum ex auri mi-
cls, qnse appeilantur,aurnm constare :
ita ex multls partibus similibns par-
"^is nniverBum concretnm ette: et
mentem, motionit principlnra ette/
Lamb^ Granit, partiColis, dtc nt mK-
ca tbnrit, x^pos» ut mlca saiis. aurt
micas Hiipanl pipita» vocant, i. e.
grana, i^futra xpvaadf Lat. rameuim
auri, qnasi raeimenla, Fab.
841 Ignibue ex igiwm] Ita ex vet.
libris scripsi. Qni tamen habebant:
ex igne$f sen ignee, Ignem ego malni,
Vs. * Sic ignem inter te,' itc» qnhi
ab iibris veteribns aberat, circnm*
scripsi.' In quibusdam iibris vet.ibM-
marem humoribue, Otf. Admonueram'
in prima editione, versnm himr, qoi
reperitur in ornnibns libris vnlgatis,
Sic ignem inier ee poreit «aeaxHtaf
iMfd. abesse ab allqnot lib. raanu-
script. enm autem, qoi deincept se«
qnitnr, sic legi in nonnnUis vnlgatis,
Ign€mexignibue;humarem exkmmeri»
bue esee ; in mannscriptis aotem aic,
Ignibue ex ^gitit, han, ex Jkam. ettf •
Unde ortam mihi saspicionem, ver-
snm Sie ignem^ 9^. non esse I/icretia*
num : proximnm autem sic e»»t le-
gendum, IgMue ex ignem^ hamerem
ex humeribuM eeee, Itaqne in secanda
editione versu illo deleto, sic eden«
dnm cnraveram, Ignibue ex ^gnfM,
kumorem ex humeribu» eeee, utqne
hanc tcriptnram tycophanta omnl-
nm hominiim impndentltttmnt slbl
arrogavit, nt et allas innuraerabi-
leis. eam igitur ego nunc, ut meam,
vindico. Sententia antem ita aper-
ta est, ut declaratlonem non reqni-
rat. Jam vero igmilme ex, hfaarpe^
est, pro ex igmbue, Qnod al qnit
malet legi, nt In vulgatlt, Igngm ex
ignibuef hum, i^c, eqaidem non pug-
nabo. sed antiqnam scriptnram malo..
Lamb, Quidam scribunt Sle ignem
inter ee parme coeuntibue naeei IgnUmUf
exiguie Humiorem Bumeribue eeee, Hic
de Lambino, Gifanio, et Pareo, qno*
rum nec Scripta nec Nomina profec-
to unqnam vidit, raulta commentns
ett et nogatur Fayns. Creeeh, Amat
Lucretius pneposltionum postposltl-
onem. nt jam Buperins notavimns.
Qood Onecornm In prirais Poetamm
T. LUCRBTII GARI DB RBRCH KAT. LIB. I. 1023
oiorem redolet* Qnodqae non saUs
animadverternnt) qui liic tnrbM ex-
citarunty et quaai illud, IgnUni$ ear,
pro Ex igmbmBf ferri non posset, in
altn omnia abiemnt. Preig»
84i Putat^] Hocloco posiCnm pro
Ktylftratf onde * rationes putare/
Fah,
845 N§c kuMn eate uaOf tFcJ] Qnod
Epicuro non placuit Anaiagorsd opi*
nio, ideo Lucretios ipsam studiose
inseetatury et initinm facit vss. 4. a
duobns Argomentis adversus snperi-
ores, Heraclitnm, Empedoclemy et
alios altatis : Uno, qnod inane in na-
tnra detnr : Altero qnod nuilnm
Conlinnnm infinite dividnnm sit.
Creech»
UUmpmrie idem] Marg. nostra uUa
idMipaHe. etiamrecte. Preig,
846 QKors tn wiraque miki pariter]
In ntraque ratione, nempe et in eo,
qnod tollit inane, et in eo, quod vnlt
corpora io parteis infinitas secari pos-
se : parif^ atqve UH, i. e. aeque at-
qne illl, seu ita ut illiy videtnr errare.
Lamb,
84r Adde ^od imheeiUa] Cum pri-
■mrdia rernm debeant esse validissi»
mayatque ab omni injnrim tnta. Lamb»
QnsB tamen solida esse deberent. Fak.
Tertio, vss. 13. arguit, qnod cnm A-
nazagoras vellet constare similia ez
similibus, et principla esse ejusdem
plane cnm compositis natnne, seqne-
retnr, nt composita, sic etiam princi-
pia Interire posse : et nnlla certe ra-
tio est, cur^ si mijor qusBdam camis
portio corraptioni obnoxia sit, non
sit quoque obnoxia minor, cnm eti-
ami tametsi consistas in aliqoa mini«
ma, non appareat, qnamobrem illa,
dom caro sit, pati aliqnid, destruique
non possit : at si principia corrnm-
pantur, In niliilnm recident, quod ab-
sordnm et impossibile esse olim de-
monstratom est. Cree^.
848 Si jnimardia emU] *Eirar^f)Aw0'i»
seu ZU^mffif, Lamb, Si CorrecUo :
rif , Si tamen vocare prtncipia
debemoSyAc Pab,
SimiU atque] Itaqne esse prlneipia
non possnnt. Alioqui crearent aliod
principium, quod ridlcnlum. Fab,
•850 Neque ree vlta r^etnat] Suban-
di, Illa principia. Fab,
851 /a oppreeeu ooiido] In acri op-
pressione. Lamb,
853 Catibue] lo congressn peml»
ciei. Tale apnd Plantum Amph. 3«
3.25. ^Primo csetu vicimus.' Pris-
cum tamen exemplar dentibue habet :
per dentee dbrruptionis assiduas mo-
tationes intellige: quss res genitaa
prementes cognnt esse obnoxias per-
niciei: unde vetiistasab Ovidto dici-
turedax.Pim. Deniibiu, Sieveferes
libri. Optime. Quidam veteres : ren^
tibne, etetibus male. G{f, Stc habent
librl manuscrtpti. qn» scriptura sl
emendata est, tralaUo dncta est a
feris : quie qoidquid invadiint, den-
Ubns dilacerant» et discerpnot. lo
plerisqoe libris volgatis legitnr, Leti
enbemtibuM ipeie: io nonnollis, LetM
enbeuntHme iptit: plane mendose. as»
sensos snm aliqnando viro cuidam
docUssimo, qni putabat hoc loco le-
gendum eue, Ltti eub motibue ipeie.
cnjos conjecturam possnm coofirmare
exemplo ex 2. MT. ' Et qoasa jaln
leti domioaotem in corpore motom.'
Ego tameo a vetere seriptora disce-
dere non sum ansns. Confirmara
eam potest Amobios lib. 3. Advcr*
sos Oenteis i ' Hec cora ita se ha-
beaot, et com ab snmmo traditnn»
teneamus anetore, non esse animas
ionge ab hiatibos morUs et faoctbos
coostitotas/ &c. tale est illod Clce-
rooisy ' Urbs ex faocibns FaU erepta.'
et illud Crassiy * Eripite oos ex fan-
cibos eoram.' et iteram illod ArnobU
eodem libro, * Ab Orci fancibos vlo-
dicari.' Lamb, Mors omoia absomity
Tpdytt^ devorat, CatoU. inde et Can-
cros et faoces Orci legas ; ita hie
dentes leUii. Feh, Snb dentibne, A-
lii Sii5 eegtibue: Qoidam libri Subeuw
tibue : , Moretos legit Snb Metibue, : at
1QS4 NOTJK VARIORUIt IN
DtntUm •piiM cowenit Oftpreait va- Lmnb. Stmgmi mmm •$. Sic mli&vl
lido 10 Terin pr«cedenti. Creeek. ex Teatigus vet libromm, qofle sonti
669 Smgmmis od ims] Corrigt ndnni» tanguis onm , miv«u «• m> •aogiriBii «1
foiifiisiiw anii« m: fensn ult: Qnid nos, VnlgaU: strnguk an, «mr «fc
eornm dnrabit cnm Tenerit hora dis- Lambinus : 9migueu,mi Mso. Non male,
•olntionis et exitii i ignis : an aqna : nt inf. sed a libris nolim discedece.
an anima, hoc est, aer : an ossa qnsB Gif, SanguiB uu osso. &a^giiis, «iMf
membromm ligamenta sunt in homi* o$7 Gif. Sauguu au? auue 0$7 Nard.
ne: qnse terrss reprssentant elemen- Godd. Sangumi» ad uat; Saugume
tnm? nihil ex his cerle corraptioni raos:&afiiis4yio(w9«Aliqnilegnnt&s*
poterit obsiare^ Per ignem intelligit gma,auOeMum7 Ossnm enim Veterea
elementumi qnod in homine est ; per agnoscnot His adderem «Ssafvtseol
hnmorem aqnamy per aatam aerem, 0$an7 Creech. Qoi receptam lec-
per os terram. Reperio tn codiee Tiri tionem sa^vis «o osse hic soUicitam
docti Codrl Bononiensis graromatici : in animom indoxernnt soooiy nas illl
cii|as mihi legendi copian fecit Bar- ad vs. 860. plane csecotiim YidenUm
tholomeos Blanchinns, .facnndns et Prsig. Non; inscandendoafl^guis4i*
eroditos mooiceps meus, Mosaram Telli debet ; et hic Poeta io siog. nu-
saoerdos intimns: siaifuts Z/iMoe: qua mero loqoitor^ ibi, qoantom potest,
dictione significatnr thmUe, posset in plorali. Ifae.
qooqoe legi SfAoUn pro eimiliter, Pios, 856 AUqua vi vieUkperire'] W ▼icta;
Mire corrapti sunt hoc loco codices» coroplosio, ot apod Virg. Oeorg. I.
tnm manoscripti tum typis excosi : 74. * Siliqoa q^assante legnmen.' et
eomroqoe omninm Tarietatem longom £■>• 9* SSO. ' roit oceano nox.' et JEmu.
sit proponere. alii enfm habent, son» 4. S80. * neque te teneo, neqne dicta
gvifits ud noe7 alii, saKgMtntS) aniM os^. refello.' Tel dic esse rof/fixv^i». Lamb,
aiii, sangtcts, omos 7 alii soafMts 6fwtm^ *poS5a oXxtcdai^ &^ai^ yipw^ Feh.
alii aliter, Ego eam scripturam se- 8^7 Recidere] Dilabi, cadere nir-
c;ntns sum, et quae proxime accedit tos : quidam deddere legunt, offensi
ad veterem, et qnam reperi ascrip* meosora syllabica. ego nihii immnio;-
tam ad oram cujusdam libri manu- qnoniam scilicet exemplo Homeriet
scripti. M. Anton. Muretus putabat Maronis potoit addere alterom coo*
esse legendnm, QHtd AoniM 7 eanguie, sonantem, ut pro nutu syllabas utere-
oaossam? Oseum aotem ab antiqois tur ambigua qnaotitate, Ptns. Rcc^
osurpatum est pro osse, teste Sosipa- eidere, Sic legendum, non reddeitt
tro Cbarisio lib. 1. Osso. Varro ad antrrctfdsrs. rscctdsre antem dictnm,
Cicer. 18. OMvo et Osso. Idem : Oeee eadem ratione, qna re/tpuiU (Virg. 4.
scribebant, non Osso, qoamvis Gell. 214. ' coonobia nostra reppolit') ret-
Ub. SS. dixeriti ' Calvariseqne ejos tolit, reddocere, repperit) subbigity
ipsum ossum expnrgaruot, inaura- et siBMi. Cic. in Mario: «Subbigit
mntque.' Idem Muretos existimat ipse feris tran86gens ongnibos aii«
apod Tereot. in Eonocho A. 8. S4. le- gnem.' refferreapud Hor. pro referre,
gendom, Viden% ossam, et cibue yoid in epist. ad Pison. vs. 1S5. < Unde
/ociat olisiitis ? sed non est ita. nam pedem refferre pudor vetat, aotope*
ex libroram manuscript. vestigiis le- ris lexc' ubi vnlgo legitur pr^erre.
gendumy nt conjecit Langius, Ftdsii' Utebantur enim hac machina veterea
ossMicmy ff ct^its^iiid/actalaitflivs? os ad productiooem brevium syllaba*
euum autem, ct6iis a/icniis, ian-ietiris est, ruroi in verbis compositis, nt primam
Jam qaod quidam hoc loco legi vo* litteram verbi simplicls geminarent.
luity saNgutsiic. an ue oe? T«r^^«rac. Recidere autem ad nibiiumf i.e. ut
T. LUCRBTIl CARl DB HBRUM NAT. LIB. I. 1025
lUbi loqaltiir, reYerti ad Dihilom. Sic oeaa, uti limiles Homogeneas voce-
locutua eet et M. Tnll. Phil. 7. in aiins. Creech.
extr. ' Hnncr tuom tantom appara- 860 Scire Ucetnobii veiuui] Ita rec-
tnmytamqnepra»clarum,neadniliilom tissime in vet. libriSyUt et moz vs.
recidere patiare.' XraiN(. 893. ' scire licet non esse/ &c. Gif.
^«9ueau/m] ElegantiaLncretiana; Hunclocum nimis andaciter corm-
sic inf. V8« 1078. ' Nec quod inane peraot arrogantes quidam bomlnes»
autem est,* &c. et passim. sic 1009. et, qnod gravius est, versiim proxi*
< £t quod inane antem est.' Preig, mnm, nescio quibus cansis addnctiy
858 Tett^ ree] Ad fidem et proba> snstuleranf. Aiii nnper exorti, sce-
tionem argnmenti satis ea fuerinty leratissimi et immanissimi barbari,
quae ante allata snnt. Fa(. lianc meam emendationem sibi arro-
859 Praterea qucuiam CUntSy ifc,'] garant, ut alias fere omneis. Lamb,
Taiis est vis hujus argnmenti: Cor- Sanfuen et oeea] Marg. nostra : «m«
pus cibo angetur, et alitur : cibus an- guin et ossa : vitiose. sic forsan reman*
tem, qoo alimnr, non est nnus, neqne sit ex integra voce, eangwmem; quam
nnius generis. alimnr eniro, verbi gra- hic restitnere omnino debnissent, qol
tia, pane, camibus, piscibus, radici- supra vs. 853. praetolernnt : sangmifj
bns, caseo, frnctibus, et baccis arbo- oji ossa 7 vel «aii^ts (trisyllabum) nn»
ruro, aqiia,>#t vino, et similibns. atqni ne oe? vel siroilia. Imo eanguenqn€
haec sunt alienigena et dissimilia in* qnodjam vs. 837. praecessit, qnasi
ter se. ergo neqne vena>, neque san- contractum ex sangolnemqne neces-
gnis, neque cetera singula constant Mno accepissent. Sed jam ex Enoio
partibos siroilibns : cum omnia h»c, veteres etiam sangnen dixisse con«
atqne adeosingnla, cibls illis omnibus ttat, a qno, ut mnlta, hoc vocabnlnm
alantnr, et crescant. Qnod si dicant etiam transsnmpsit Lucretins. Utitur
cibos omneis constare corpore misto: eo etiam Cato de habito. Preig*
ergo alienigenis partibns constabnnt. 861 ^t nervoe aUenigeniM ex partituM
Itomb^ Vens, sangnis, et ossa variis esse] Qoia constant ex iis relms qni*
cibisatuntur; atcibi ejnsdem generis bns alontur et aogescunt. At ea^
esse non possnnt : ergo neqne san- quibns alimur et angemnr, non sunt
gnis, ncqne venae, dcc. similaria snnt. ejosdem generis, neque simiiibns in-
Itagne Anaxagorae homoiomeria ca- ter se partibns constant. Lamb, Hnnc
rere possnmus. Fab, Qnarto, sba, 0. versnm multi Codd. non agnoscunt|
prtedare dispntat : Ex variis alimen- qnod librariornm negligentiae impu-
tis qnae dissimtlibns prorsus constant tandum est, illnm enim sibi vendi-
partibns corpora nostra nutriuntnr, cat Lncret. Creeclu Deesse hunc
unde partes nottri corporis dissimili- versnm in omnibus Mss» monent hio
bus constare seqoitor, singulae enim etiam marginalia nostra : qnnm ta-
partes, ossa, nervi, venae, Scc, diver- men omnino hic reqoirator ; necnon
sis et dissimilibns alimentis nntriun- elegantiam ac morem Lucretii refe-
tur. Si autem dicant ista aliroenta rat. qnum dicit nobi» venas ex alieni-
continere particulas nervorum, ossi- genis partibus esse. Id genns wap4K'
nm, &c. fateantur necesse est non noKra amat Lncret vid. vs. 917. et sic
esf^t in istis corporibns eam, qnam passim. Preig,
finxit Anaxagoras, Homoeomeriam. 862 Sine] Nota, nt apnd Plantum
Diversas et dissimiles partes alieni- et Terentium, pro ^ si antem,' vel,
genas nnncnpat Lucretius, quas re- * sique :' quod ob sententiam notan-
tenta voce Graeca vnlgo Heteroge- dum fuit. Fab,
Detpk. H Var. Cfas. Lacrei. 8 T.
1026
KOTA VARIORUM IN
86t £iMff,4T9.] Marg. nofttn: E»-
M«, confaMone aeu confletlooe dn*-
rom litteramni in QHam non insolitn.
Preig»
8«7 Ffnti^iie] Qmdnm veteroa:
aniffM. Hinc Mnmllni: mmkfue.
Fortaue non male. Gif* Slc legen*
dom, non, nt habent qntdam vnlgati,
nervU rnmefWi qaamvit Tamebn»
•Utor iontiat. 8ic enim tnpra, 'Scire
licet, nobie vena«, et sanBOen, et o*-
i«/ &c. JLom*. Alii legnnt eemie^ i
at qnis non vldet ex vs. 860. eemsgfnt
retlnendum? Creeek. Tnra. Adv. 19.
15. soNtigM. Preig.
868 Pneterea ^fluMunquee <«to, tpeJ]
His VB». 6. contm Anaragoram sex*
Inm proponitur argnmentum : Si om*
iria qutt e terra orinntnr In terra la-
toerint, necesse est nt terra constet
e rebni dlssimilibus, qnoniam corpo-
ra dissimilia e terris oriuntnr. Urget-
qne insnper, Si flamma, fomns, et d-
bIs, qnsB sont res inter se dlssimiles,
in llgnis slot, tum Ugna e rebttsdissi-
milibus componi; ideoqne nnllam
esse homceomeriam. Creeeh,
869 Si tma iM ierrie^ I.e.Sitnter-
ra latebant priasqnam cresceeent,
ergo terra ipsa ex alienigenis con-
stabit, qn» (alienigena) e terris ex-
orinntnr. Fab,
SeeeeH eet] fia enlm omnia, st cnm
Ugno oomparentnr, alienigena onmb-
nosnnt« Fobb
870 QiMS ierrie «BsrtwifKr] Qwm
nlienigena ex terris oriuntur. Lamb,
Sn Tm»^erUem'\ Transfer simi«
Uter od alia. Lmnb.
ers Ex aUemgenit «oiMisfan*]
Nempe flanma, fomo, cioere. Lamb*
Post hnnc versum ex Olossemate ir-
repserant duo versas, ot et snpra,
qoiabsunt a vet. libris. G^. Qnid
sibi eum isto versu : * Bx alienigenis
qase Ugnis exorinntnr:' voluerit Lam-
blnas, satis mirari nequeo. Reliqiil
dno : * Pneterea tellas qaae corpora
cumque alit auget £x alienigenis quse
Ugnis exoriuntar/ qnos reprssentat
nnpem Ed. Lond. in var. lect. iit
marg. nostris etiam comparent, sed.
pro KgoM, terfis habent : qaod procol
dnbioad mentem fabricatoris est, «t
iilud quod Lncretius dixlt elare re-
petit. Preig-
874 Ex eiiemgenM qaa lignu] Qaae
< aUenigena,* nempe flamma, fomas,
cinis, exorinntur e lignls : qnas ligoa
alio sunt generc, qeam flamma, fn-
mns, cinis. Verswm qoi in libris vnl-.
gatis deinceps «eqnebatnr, • Pr«ter-
ea tellns, qn« corp. camqne al.
aag.' temem incnlcatum, sustnU.
Hnnc qaoque versnm, * Ex alienige*
nisqn» lignisexor.' Thraso delen-
dnm censet, <wr *p^ A^. Lamt.
Post hunc versnm inserit Lamblnos,
ExiOiemgenU quee Ugnie exarim^tnr:
Et castigat Gifaninm qnb delendnm
esse ceosuit At dom deieatur i»tc
versus irascatar Larabinns. Cretek,
875 lAnqiitur kie temde laHUndi}
Habet (inquit) hoc loco latebram A-
naxagoras, in qno deUtescat, nempe
Id, qnod dicit,res omneis in omnibas
. rebus esse mlstas et confusas: aed
iUud unnm apparem, cnjns plurasint
mista, et in prima fironte posita.
Lamb, Proponit Anaxagorns sente»*
tiam, eamque vss. ««. protinns invn-
dit. Hajc vero Anaxagor» sententia
in hanc modnm ab Aristotele ex»
pressa est : * Rcs et apparere, et de-
ttominari invicem differentes aiBDt,
ab eo, quod in infinitornm mistoim
maxime abundat: non enim esse to-
tnm pnre aut albnm, ant nigram, aut
dulce, ant caraem, ant os ; cnjas no«
tem amplias unumqnodque habet»
eam taiis rei nattiram videri.* Sen-
sus est : Caraisnomtoe v. g. non eaao
inteUigendam natnram simpllcem, ac
nninsmodi, sed congeriem plnriom,
imo innnmembiUnm, diversamm par-
ticularnm, quse hanc corporis sped*
em, quam dicimus caraem, tam fact-
ntit, cnm major qusedam est copia il-
lamm particulamm, qn« ad taloai
speciem exbibendam idone» sont.
T. LUCRBTII CARI DR RBRUM NAT. LIB. I. 1037
qQam ««terarttin quarameunqae qutt faabent MtMMW. ' Minaeit' aatein (at
sub illis deliteflcentes* ipsis conce- ooli»reat cum Toce ^saxi') inter«-
dant formam et nomen: faetaaatem pretor, duri^ rigidi. tralatio est. in
exsolutione translationeqne earun* ooo ood. manuser. legitnr mituui, ut
dem partium in aliam congerieni, conjnngatnr eum ▼oee * robore t' in
tnm particultt eamem cum cmtet is qno Knest etiam tralatio. In qnibus-
delitescentes eC nomen et formam si- dam Impressis, Frug€§ qmque tape mt»
militer concedant aliis, quarnm copia milas; atqne ita habet codex Memm*
mafor fnerit, et species visibilior; eamqne puto esse rectam scrlpturam.
Adversus vs. 880. ol>)icit Lncretius, Lmnb, Hfimid B. Nard. Minaae^
quod si bfec vera esset seufteotia, tnm Creech. Totum loenm ex optlmis
in detritione frngum, berbaram, et Mss. ita puto esse legendnm : qvoque
similinm, oporteret aliquando appa- ampe mswwt Ro^ore quom ra $axijr.ifg,
rere speciem saogufaiis, lactis, aiia^ htc enim 'in^ et * franguntnr ' debet
fomve id genus rerom, &c. Oassen- jnngi, pro infringnotnr, qualia multa
dus. Creeeh. in poeta hoe. Hoe. Marg. nostra
Ft/ga cepia} Id qnod seqoitnr, nt mimtft, astipnlaotibus variis lectioni*
omnibns rebus res omoes immixtsB bos ed. Dopern : ut sit epitheton ro-
sint. F«tb» borfs, sive saxi molaris. Qnod qni-
876 Sibi mmni] Snpponit, nec satis dem non ita contemnendum mibi vu
probat. Fab. detur. Snpra etiam dixit: ^minaci
878 Plafta] Sic legendnm : sic enim mnrmnre ' de veDto. Simiiia forsan
loqnebantur veteres. Ter. Adelph.l. allbi de rebns alii»; qosB jam non
2.44. 'Te plnria in bac re peccare soccurruot. Certe^fruges minotas'
ostendam.' Idem Phonn. 4. S. 6. frnmentnm appellare debnit At
* mnlta advenienti, ut fit, nova ble qoo exemplo potuit ? Cur ' minntas ?*
complnria.' Cato Orlgin. Iit>. 2. ' Fa- Qnia fraoguntnr ? At tnm potins
na hoc loco complm-ta.' M. Tull. dixisset: damt mintitmftir. An quia
Protag. * Confirmandi genera com- ex granis, qnse parva sunt, conscant f
plnria.* Ooin A. Oellins testimonio At Yeroidnlmls otiosnm atque super-
▼eternm confirmat, pluria et eomplo- vacaoeom est, imo prseter nliam ra-
ria potins esse dicendnm, qoam pin- tionem. Transanmptnm procnl dn«
ra et complnra. Lamb, Sic Veteres, blo hoe adJectiTum est, nt in promp-
nt * oomplnria ' apud Terentinm. tu erat, sed inconsiderate factnm est,
Valeant B. et Nard. cnm sno piicrlma. ex vss. 889. et 891. Pari facinore ac
Creech. snpra vs. 818. ad vocem ' mista ' mo-
Umm] Serles ▼erbomm, Cofns nitnm a me est« Preig.
mixta sint plnra, o0riM» i^p^^Mrra 882 Fnmgimhir] Marg. nostra t»
vXcitf rvyxdpff» nnum, pro onicnm. E- /raNgwntar. Qnid si ergo ista con-
menda locnm Ovidli lib. 2. Trist. Jongamus ; nt fiat ▼erbnm < infran-
* Corroit b»c igilor Mnsis acce^snb gnntur ' pro infiringuntnr.' Vide quse
nno, Sed non exigno, crimine lapsa ex Vossii ad Catull. obs. sup. ad vs.
domns.' Legendnm est, Si nen «sei- 71. notavimas. Pteig,
gae. Sensns enfan hic esse debet : 81 882 Sloi^gtitnts] Qnia ex fragibu$
grave peccatnm meom cst, qno fami- gignitnr sangnis in corpere humano.
lianostraMnsis accepta corruit, il- Lamb.
Ind saltem nnicum est ; si qnid gnip Aut aHqM mMfra] Non dnblto,
viter deliqui) id seroel feci noo plo« qnin htec verissima scriptnra, etsi io
ries. Fa6. Ubri^ 9it i noetre pue e&rpore» Mendo
881 Afimc/os] Quidam librl manuscr. caosam dedit nettra, Atiqaid sc. prte-
1028 NOTiS VARIORUM 111
ter fnii^ea. Gjf. Amidmm. Aat «llo- snnt, ' nottro qw corporc alvntvf
nim, signam subintelli^. qn» in nos- Prag,
tro corpore alontnr, Yerbi gratta, Te- 884 Qmmi UyUi ktpidem ier,} Haee
narum, nervonim, otsium, mUMm^ I. e. acriptora probabilis est, sive ' lapidi'
aliorom. Sic ease legendnm ratio et sit dandi casos, sive septimi pro la-
▼eritas adTincont. Hoc enim sentit pide, nt * colli ' pro colle, * contaisi'
Lncretins: SiYemmessetqoodAnaz- pro contage, et simil. apod honc
agoras sibi sumit: conveniebaty frn- scriptorem. Ltmb, LapHi Upidem,
ges qnoqne minntas, cnm molnntnr, Qoidam libri : Igpidem im lapidetm, 6i£
•ignnm sanguinis mittere, aot alia- Cmn Impiii lapidemj tfc, Primus ego,
rum rernm, qnae in nostro corpore ni fallor, moneoy Yersnm faunc adnl-
alnntnr, verbi gratia, nervomm, tc- terinnm esse, atque adeo hinc eji-
namm, ossinm, &c. Quod antem ciendnm. Mibil enim allnd in eo est
qoidam legentes ami alipnd, nt est qoam qnod in versn snperiore lectom
in libris vnlgatis, et nonnnllis mann- fiiit : * Robore com saxi fraaguntnry
•criptis, snbjiciont, Naeira «pm cor- mittere signom Sanguinis.' lUod an-
pera almniur, modis omnibos ineptnm tem ' manare craorem/ nonne idem
est. Conveniebat, inqninnt iili, frn- est cum rf * mittere signnm sangni-
ges minotas, aut aliqnid prsBter fra- nis ?' Sed nnde natnm putem, m ro-
ges, qno nostra corpora alontnr, sig- ges, dicamy ex glossemate sciiicet,
nnm mittero sangoinis. Falsom pos- aot aliquo consimili loco, qoi ad oram
aent enim signnm mittere ossinm, ant libri adscriptns a stndioso lectore
nervorum, ant venamm, et cetera. fuerat ad iUa Torba [' Robore cum
Praeterea illod < frages minntas/ sazi frangnntnr/] poterat qoidem
nlmislonge distat ab hoc * ant ali- bancVirgiliiimitationem significasse,
quid.' Deinde qnod in ' aiiqnid' snb- JEn. 1« 183. ' £t tprrere parant flam-
intelligont, prseter frages, fictum ad mis et framgerb saxo,' qui locoa
libidinem contra usnm Latini sermo- hand dobie ex hoc Lucretlano expres-
nis. Postremo Tersns inconcinnns ans est: sed maluit addem illiim
esty ' nostra qno corpora aluntnr.' Plauti ex Asinaria 1. 1. 16. * Nnm
Qnid mnlta? omnia Ipso anctore dig* me illoc ducis ubi lapu lapidbm
na, Lucretio indigna, ratione caren- terit i* I. e. in pistrtnnm. Fab, Cma
tia, atqne absnrda. Lamb. Ceteraram lapidem /a|»tdi tcrtanif. Hunc vertnm
rerum qusp, &c. locnm hunc optime ejiciendum esse monet Faber, qoo-
restitnit Lambinns. Fab, Ita optime niam nihil in eo est, qnod in priori
restituit Lambinus : et solus NardiuS| ver»n * Robore cum nazi franguntur,
ejusqne slmiles amant AUquid no$tra mittere signum Sangninis' non legi-
quo corpara aluniur: Nec alii magis tur. Turnebus toetor, et docetin-
sapiunt, qoi legunt Aui aiiquidy nos- telligendom esse de quodam moleodi
iro in qua corpore ahmtur, Creech. genere, in quo * lapis lapidem terit,'
Marg. nostra : aUquid, quod et Var. nt est apud Plautum, Asin. 1. 1. 16.
Lect. AnglicB ed. referunt. Unde < Nnm*me illoc docls ubi lapis lapi-
vere^ et recte viri docti restitoerunt, dem teritP' Aliquando putavit Lam-
iiltfictd,NosirafiiocerporaQhm<vr:quod binns ferri non posse lectiooem vni-
procnl dobio immotatum foit ab iis, gatam Manare eruorem (quamobrem
qoi nescirent posteriorem syllabam enimconveniebatexlaptdibuscollisis
in ' nostra' prodnci hic posse. Qnid et contritis croorem manare) legen-
autem tam dorum, quam : < sangut- dumque esse ilfaiiar« ctdorem, i. e.
nis, ant alinm ?' pro aut aliarnm re- iguem seu fiammam, ot sit hic Lncre-
rum. Deinde^ quxnam illa tandem tii sensus, Couveuiebat|8i Anaxagorae
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 1029
«ententla vera esset, ex lapidibns in-
ter se contritis calorenii i. e. ignem
maniire. H«c llle. Quasi ex lapi*
dibns contritis sciotillse non exiliant:
ejiciatur igitnr hic versns tam impor>
tnnos et inntilis, ne forsan allqni,
qood jam Fayos fecit, ex eo concln-
derent Lncretinm docnisse, corpora
nostra saxis et lapidiblis nntriri.
Interpres tali fercnlo dignissimns.
Creech, Cum UpldL Vide Var. Lect.
Exterminavit (et quidemrecte) Fa-
ber, defendit Tnrneb. Adv. 6. 24.
Vossins pater testatnr in snis mem-
branis scriptum Cum lapi^ ta Utfndem
L m. e. in addendis ad c. 12. Ilb. 2.
de Anal. Hao. Ckjr hpidi, ^c. De-
lendnm lionc versum monet margina-
fis noster annotator. Recte, nt opi«
nor : elt enim ^.itpoa^tAinHros' nec fa-
cit ad Rhombnm. glosSema tantnm et
marijinalis annotatio partim ad id,
qood dixit poeta, *Mittere signnm
sangiiinis ;' partim ad id qnod de
'fnigibns robore saxi frangendis'
dixit Cseternm pro ierimMM corrnpte
qnidam liber Ms. Voss. tenemus* Pro
emwemydvwwn vocem nihili habebat.
Preig,
Cruorem'] Pntabam ferri non posse
hanc lectionem vnlgatam, fninuirecrM-
orrm: (qnam ob rem enim convenie-
bat ex lapidibns inter se collisis et
cootritis crnorem manare i) Legen-
dnmque esse, fiMnare eolorem ; i. c.
ignem, sen flammam : nt sit hic Ln-
cretii sensns ; Conveniebat, si Anax-
agorae sententia vera esset, ex lapidi-
bns inter se contritis calorem, i. e.
ignem, raanare : sed Tnmeb. cni as-
senttor, receptam lectionem retinet,
et ait, verba illa, ' Cum lapidi lapi-
dem terimns.' intelligenda csse de
quodam molendi genere, in qno ' la-
pis lapidem terit ;' nt est apnd Plant.
Asinar. ' Nnm me illoc dncis, nbi la-
pis lapidem terit P' nt sit hatc sen-
tentla : conveniebat, ex fmgibns,
cnm en lapidibus diiobns et molis
«ootritb molontur, crnorem effnse
effloere. Cnm antem ita semper edi«
derim, qnidam barbarns calnmniatur
me edidisse, ' manare calorem,' ex
eo, qnod in erratomm emendationi-
bus scriptnm fuerat, mmare ealorem :
qnod errore librarii factnm est, qul
initio ediderat manare eakrem^ pro
mamre erwarem^ meo injnssn : statim
antem sno errore cognito, in omnibns
exemplis manare cruorem restitnerat,
qood nesclens jnsseram in erratomm
nnmeram hoc referri : quod fecit :
idqne perverse. Nam cnm esset in
contextn manare cnutrefn^ recte : ille
inter erratoram emendationes posnit,
nMNore cit^orffin. Lamb. Cruorem, Ita
omneslibri. Male ergo Lambinus:
ealorem, Gif.
886 Laiieee] Aqnas. obiter aperia-
mns locum apnd Papininm Sylv. 4.
7. 17. nondum satis obviuro : ubi Do«
mitius cnlpa tamen mendosi codicis,
foedissime est lapsns. * £cce/ in-
qnit, ' me natnm propiore terra Non
tamen portn retinent anueno Desides
Baise, laticenve notns Hectoris am-
nis.' Scribendum ex priscis exempla-*
ribns, lUicenve notue • Hectori» armi»:
et intelligit se nnlla nec Baiaram
nec Miseni teneri voloptifica amoeni-
tate. Scimns etiam Misenum in Cam-
pania vocatnm a Miseno illo Maro-
niano illic sepulto : qni fnit Uectorla
liticen,hoc est, litoum,retortam vide-
licet tobam, inflabat ; de qno Maro
sexto JEq. (unde haec Statium de-
scripsisse ant colorasse contenderim)
vs. 167. ' Et litiio pngnas insignis
obibat et hasta.' Pura. Laiieei dalei».
LatieiM dukie, male. Gif. Ei UUiee».
Sie legendnm : et ita habent tres 11-
bri mannscripti : quibnscnm consen-
tinnt lib. Paris. Veneti antiq. Vice-
tini, ' coosimili ratione'(inquit) ' con-
veniebat, herbas,' qnibns pascnntnr
peendes : et latices, i. e. aquas, qoas
potant, gottas dolceis, et lactei sapo-
ris, mittere. Xiajn6. Ei laiieis. La-
tiee» exCodd. Lambinos, convenie-
bat enimlaticesy i. e. aqoat qoas po-
1030
MOTA VARIORUM IN
tant giittBS duleet, et lactei saporto
mittere. Haec iUe. Alii LaHeis
dtUcet gmita» legmit : nec repogoo.
Cruek*
887 JLamigerm'] Corrige Imugeroy et
jtinge cam ' oberey' leoBn fernie tali :
Si in corportbns omnia snilt confoMy
simni decei»at lierbas mtttere gnttas
lacteasy non diMimiles illisy qnm ex
nbere snnt lanigero. Pnu* Qmdi
nmt mbira laetU* Qnidam libri : 9««-
les. In qoibosdam : it6<re. Oif» Si-
mili sapore qoali sapore est lae orile.
uhtra laeiiSfi,^ lac: iaiiaig«r«, i. e.
of iiy seo ori. Honc locnm restitot a
tribas codiclbos maooscr. adjotos,
qoorom io daobos scriptom reperii
qmU mnt ubere: io tcrtio, fualee eemt
mbera, Idem Locret. 3. 370. ' Ad soa
qoisqoe fere decorraot obera lactis.'
sic Varro Tithono «cpl yipmy dixit
' mammam lactis.' Lamb. Ovis lac
ipsam. Nam t^ nber copiam slgnifi-
caty ' diritis ober agri/ et 'nbere gle«
b«.' Virgil. Notom est, oStfap^^f.
Ita Enninsy p. 15. ' Dolcifera fici
iactantes nbere toto.' Ubi legeadnm
esty luotetOie, Varro etiam» oti apnd
Noolom legitor^ dixit * mammam lac-
tis.' * Ac mammam lactis sogentem
pascere popom/ obl in qoibosdam
codidbas mole legitnr eargetUem.
Fab. Qoidam: Mitteref himgera qmt-
U enmt mbere laetie. quibos satis sim-
plex ▼idetor esse interpretatio, Her-
bai ita debere nilttere homorem si-
milem iUi, qoem laoigersB pecodes
obere lactis contineDt, id est, lacti»
qood ex oberibus sois ill» emittont.
Verom longe prsestat altera lectio.
' Lanigernm ' qnoqoe, snbintellecto
arietis vocabolOy dixit Or. Met 7.
319. ' Protinns innomerls effoetns
lanlger annis Attrabitor.' ffoe. Var-
ro *mammas lactis' dixit i. e. lac.
Noster lib. S. 370. eadem Yersos
daninla, sed absqne tali metonjrmia
utltor. Preig.
888 SdUcet st] Ut sopra rs. 809.
' scilicet et oisl nos.' inf. vs. 000. * sci-
licet et ligttis non est tamen/ 4ie«
Preig.
Friotit] Tritis, comminotis. <Fri-
are' significat digitis terere et dis-
pnlTerare : verbom cst Plioio tog»-
torom emditJsskBo pecoliare. Com-
poiita affrioy et Infrio, et friabile:
qna dictione Pliniiis qnoqoe otitnr
lib. 28. Ptiis.
890 /o ierrie ktfttare] Margioalis
apod nos annotatio Ms. babet : tj»
terra ei. qood et Vosiio Ed. napera
Lond. acceptnm refert. Fortasse
scripsit Locreiios : Diiperltta ta ter"
rie ti tatitm mimUe. ^dUpertUa ¥i/
i. e. copia. ' minote ' aiitem ' disper-
tita/ i. e. paoxiilis atqne nriDntisker-
bis, fragibosy froodibos. Legi etiam
poteit: diqMrttta «i i» terrie^ 9fc.
JPreig. •
ilfiiiitfe} Repetc M iraiMv, ' dece-
bat.' Fab,
892 Prttfraeta'] In priino fronte»
et in samno qoasi eortiee fracta.
£x qoo fnrafracti dicootor per trans*
lalionem dnri, contumacesy perviea-
ces. Cic. Offic. 3. ' Cato nimis pna-
fracte videbator mihi terarinm defoi-
dere.' Lamb, Cnm pre^fraeta fareaim
Leviter et in siimmo cortice fraeta,
stricta. Fab.
Jiimitos] Deeebat acilicety qnod
sexto snperiori versn occorrit. Fab,
896 Jtfn/tiinpdis] I. e.maltismodts:
vel mMlHmedie ooa vox est, et cob«-
ret com voce ' rebos/ versu proxi-
mOy ' moltimodis io rebos.' * Mniti '
modis ' autem pro moltis modis osor*
patom esse a veteribus testatnr M.
Tall. io Perf. Orat. * Sed qoid ego
vocaleis ? sine vocalibus s«pe brevi-
tatis caosa coDtrBhebitnt, ut dicerent
mnlti' modis, vas' argenteis, passi'
crinibus, tecti' fractis.' Lam6. Doos
hosce versus idionde buc translatoa
arbitror,(nsm alibi plus semcl legon-
tur,) atqae adeo toilendos. Alioqoi
dicendom fuerat non debentf sed de-
bere, Fab. Verum Semimi mmlti m»-'
die, 4rc.] Duos hosce versos aUoodo
T. LUCRBTII CARl DB RBRUM NAT. LIB. I. 1081
hue translatos arbitror, wm alibi ii^is, qui latere debeat io arboribiis
plot lemel leguotor) atqoe ideo tol- coUiftiooe veheoienti igDeflcentiboa,
leodos. Alioqoiooo dieeodoro foe- Respondet Locretins, Non ignem
rat debeni sed debtre: Faber. Ssope quidem esse io arbore ipsa, sed taraen
legootur : otinam indicasset 1 £t ista aemioa igois seo molecolas atomoroo^
de dtbere et debeait seotentia atrox qofo certa ac oova ratiooe diiposita^
profecto et trocnlenta eet, et qaae speciem ignis exbibeant : nam alio*
piorimos Locretii versos jogularet qoiu si igois acto et revera in sylvis
Creeek, foret, is baod dobie soas vires passim
897 Ai eeepe t» HMifiitf] Occnpatio ontentaret. Creeeh* ArberUme^ ife.
esty per qoam adversariom ita facit Ita et vs. 1096. * £t ramosa tamen
disputantem atqne argnmentaotem : com ventis polsa vaciUana ^tuat in
Qnsa ex rebos exprimootor^ atqoe ramos iocombens arboris arbor. £z^
eliciootor, ea io illis iosont. Igois primitur validis extritus viribus ig*
ex arboribus inter se collisis.et con- ols.' Sueton. io Tib. o. f^ de ipso:
flictis elicitur: ergo igois in arbori^ ' Digrediens iode itioere ooctnrno,
bos ioclusns latet. £tiam fatetur discrimen vitie adiit : flammarepente
Xhocydides lib. 2. incendiom oriri in e sylvjs ondique exorta, adeoque om*
silvisy soa sponte arboribns inflam- wm comitatom circumplexa^ ot lA-
matis ex conflictUy his verbis : "HSif vik pars vestia et capUli ambureren*
ybp ir ipetnr 0\i| rpt^ura h^ iof^utr tur.' Uav,
w/^QMpfjMrwTofjJfTouitvpKcA^ki' 900 Flamaue fiileerwU Jiere coerie'}
<ye da^ abrev iui^, i. e. ' Jam enim in Ita ex vet. libris scripsi. In alUs t
OMntibns silva a veotis in sese con« fuleerwt JUtmmBB fulgere eewie^ In
trita, sponte sua ex se ignem et flam- qqibuidam : ffuunmt^ male. feie^
aMun sursamextulit.' hamb, At eeepe fw^ ic. arbores. Gif. Demec fide^
eaagmt fit mmUibue. Objectio est: remt fiamam fi^e^ Hunc locum fa^
At ssBpe fit ot ex crebro attritn caco» teor a me w^ prsetennissamy qui in
mina arbonim sobito ioceodio con- Ubris volgatia sic legitur : Dpiiec yiii-
flagreot ; ergo ignis in ligno est. Pe- eeru3iitfkummfii^i;ere eeorio^ qu^ ta*
titnm ex Thucydide exeniplum no- nien in codice Bertiniano et Vati-
tissimnm est, cni addam et Ulos ver* cano ita plaae scriptnm videram»
sos qui apud MaoiUum leguntur, lib. Sed nescio qno modo fogit me ratiot
1. peg« 3T. quamquam ab opinione cum prsesertim eundem mihi indicas*
Epicnri diversns abit : ^ Sunt antem set Adr. Tnroebus paucis ante qnam
cnnctis permixti partibus igaes, Qni excederet e vita diebos. Sic igitnr
gravidas habitant fabricaotes fulmi- legendum» nt ille admonuit ex libris
na nulies» £t penetrant terras, £t- veteribus. Flammai floni antem tra*
aamque imitantnr Olympo^ £tcali- latio est, sic Horatins £p, 17. 3S,
das reddunt ipsis in fontibus undas, dixit, ^Virens in JEtaa flamma.' et
Ac silice in dura, viridique in cortice Homer. contra IX. 1. 213. ^A^ ^/m*
sedem Inveninnt, cnm silva sibi col- piaf^Hf i. e. 'flammaexamit.' Qnade
lisa crematnr.' Sed in tertio legi replnraincommentariisHorat. Jieia
asallem, i£l»efiietmtteRi«r Ojyaipion; dissimile est illnd ejnsdem LncretU
qnodex Virgilioadnrabratumscimns* 4. 452. 'Bina locemarum florentia
Fafr. Ai ee$pe m mieg:ide^ife, Propo- lumioa flammis.' hamb, Flammai
nit, solvitqne vss. 10. quod Aaaxago- flore. "Mes rrvpbe^ nt ainot^ Home»
ras nrgebat ad probandum omnia in ricum est, proferturqne a multis hic
oamUms esse, atqne adeo omnia ge- versns ex principe poeta : KJbrbp Ml
oarari ex omnibos. £xeiuplam, vix. mfpbs Mos kiriwrgrre, va^ffere Ik ^A^^
1033 NOTJE VARIORUM IM
<Sed poftqiHUi ignii flo« avolaYit, Creechlimi^aqDOtaMnirapeniLos.
eessavit aatem flamnia.' Vemm id dinensiseditiorecedityeCezPiicoikl.
lei^ere me apad Homerum liaud sane antiq. valfatam olim leetkmem revo-
memfni ; qain et illam vocem, Mw- eavit: JUmmaJvlgm^e, Vid. Tamebb
Toro, Uomericam esse non pnto. lib. 6. Adv. cap. 14.cstenim remip-
Acroteleatiam aatem illud, wa6aaro sam 6. 1005. ezponit Locretias bis
M ^^y occurrit Iliad. V. 286. Tamen versibas : ' Et ramosa Umen qamn
hujos meUphorse semen est in alio ventis palsa vaeillans iEstaat in ra-
Homeri loco, at notare poteramas, mosincambensarboris arbor; Expri^
ni occapasset Interpres ; idqae in mitnr validis extritns viribas igais :
voce^Aio^drftr ; qai locns legitur, Non £t mieat interdom flammai fervidos
U. T. ut ainnt, sed II. L vers. S18. ardor, Mutoa dom inter se rami stir-
AifThp M icora wvp Mn, Ktd ^xh^ ifut- pesqae terantar.' Com. Sevenis ia
' pMn, Coi et locom aliam addere £tna pag. m. 48. ' Haad alitery
possamy Uiad. V. 888. Tqywi m/pieau^ qaam onm prono jacaere sub anstro,
ifupatnro, woAamro M ^. lUqae Aat Aqoilone fremont sylvst, snnt
qoi magis memoriosi erant, versnm brachia nodo Implicitse, hsec serpont
illam, obi Mos wvp^s visitnr, qasBri* junctis incendia rarais.' ubi vid. Sca-
tabant ; alioram enim scrinia compt- lig. Qnibos adde Senec. Nat.Qasest.
lare menm non est; hoc addam Un- 8. 22. Plin. 16. 40. Vitravias qoo-
tum, Scio ego illastrem esse et luca- qne : ' loterea, inqoit, qnodam in
lenUm metaphoram, wvp^s Mos, loco ab tempesUtibas et ventis den-
' flammai flos,' &c. tamen memiiSisse sn crebritatibos arbores agiUtSB et
non abs re fnerat in valgatis codici- inter se Urentes ramos, ignem ezd»
bus legi, Donee JtilomaU JUamnes fu^ taverant.' Virg. 2. Oeorg. SIO. idem
gore coorto, Addo ampliosy Mos qoan- innnere videtnr, his verbis: * Prsser-
doqne nil esse aliad prseter colorem tim si tempestas a vertice sylvis In-
vividinscolom. Solon apod Dioge- caboit, glomeratqae ferens incendia
nem Iiaertium, ^wri U ruf^s Hri Koffii^t ventns.' denique et Sutias 6. Theb.
ifof imhif 6 Kpouros «flmSavws, iml pag. m. 808. * Non grassante noto
tu0laas^9ls r}» BpAiw, iptro vbr}»aTt citios nocturaa peredit Flamma ne-
e4afia Kd/Jum^ rteiarai, 6 8^ iJiMMrpoAw mns.' Pr«tg'.
rf»f , ^iaitobs, ma ro^r ^ue^ yi^ goi SeUieei] Respondeos Lneretios
Mn K§K6v/iinKrat, Ktd pvpl^ icoXXWi. concedit adversario, verum esse, ez
' Ainnt qnidamy Croesnm, qunm se arboribns inter se collisis flammam
exqnisitissimo omninm ornamento- excitari: non Umen iccirco in arbori-
rnm genere composnisset, subltmique bos ignem insltum esse : sed qoaedam
in solio sederet, interrogasse eam, ignis semina inesse : quse nbi teren*
an pnlchrios nnquam spectaculnm vi- do concnrrernnt, et congregata snnt,
disset, illamqne dixlsse, gallos galli- silvas iocenduot, SciUcet hoc loco
naceos,phasianos, atque pavones ; na- affinnat, aot comprobat, proiode ac
turali eos nitore et incredibili specio- si ita loqoatnr, vernra esl illnd, qaod
siUte vestiri.' Tale aliqaid apud dicis, neqoe Umen, &c. in qnibas-
Platonem et Plntarchom legisse vi- dam libris legitor, Scmut: oi nsn
deor. Fab. Ftdaerunt Jhmmesfitlgort ett. Lanib. Qnidem libri : Mt, Oif.
coarto. Aiii Flamnud Jnieerunt igne 908 Terendo'\ Jnnge cnm inferiori-
toorto : Alii e veteribus Codd. longe bns : et ezpone per ramorum attri-
meitns, FuUenmt Jlammaijlore eoorto, tnm : et dom terantur : ut est illnd
Creech. Sic fere edendum cnravi- Maronianum in Bnoolico lodicni vuU
mus. Mss. Lamb. aliosqne secnti, et gatissimum, £cl. 8. 71. *
T. LUCRfiTir CARi DB RBRUJtf NAT. Llfi. I. 1033
iD pratis cantando rniiipltur anguis/
Piut.
90S QiMT aliR eimftuxere] Qnidam
libri tjpis impressi babent, Qu€b tum
cum fluxere: qaidam, Qua cum coii-
fluxere. Lamb.
004 Fati€L\ Ilind fucta cum Lond.
Var. Lect. tum et nostra margi-
naita suppeditant. Optime, nt opi-
nor. Nam factam flammam et se-
roina ardoria seu fiammae sic dis-
tinguere debuit ; semina flamnisB
sunt, unde flamma creari del>ety non-
dnm flamma ipsa, h. e. flammajam
facta ejns ignis naturam indnemnt.
Prdg.
006 Conficerent'] Depopnlarentur,
prostemerent. Similiter Lactantins
lib. 2. Div. Inst. ' Ignis qnidem per-
misceri cnm aqua non potest: qnia
snnt utraque inimica: etsi comminns
venerit altemtrnm quod superavit
conflciat alternm necesse est.' Unde
* confectores ferarnm ' vocati : qnos
bestiarios appellaot. PiuM,
Vulgo] Passim, indiscrimtnatim. 5.
030. 'Volgivago vitam dncebant more
ferarnm.* Pitis.
007 Jamne tidee igUur^ ^c.] Hapc
hujns locl sententia est : Jamne igi.
tur perspicnnm est id, qnod panilo
ante dixi, multa in rebns commnnia
reram primordia, qnae alio atqne alio
ordine locata, et aliter atqne aliter
mota, res dissimileis ex se creant?
Id ostendit a similitndine litterarnm,
qnam et ssepe alibi nsnrpat. Utitnr
item hoc eodem versns principio, aliis
Focis, nt 2. 277. * Jamne vides igitnr,
quamqnam vis extima multos/ Arc
et eodem Hb. vs. 882. hanc eandem
sententiam iterat, iisdem paene versi-
bns : < Jamne vides igitnr magni pri-
mordia rertim Referre in qnali sint
ordine qnaeque locata?' et 6. 562.-
^ Jamne vides igitor/ &c. Lamh, Se-
mlna mnlta ignis in lignis latere sn-
pra affirmaverat, illa autem lignalsta
non consnmere, qnia aliis diversas
flgnrn seminibtis impedita speciem
formamqoe ignis induere non potue-
rant; et indevss. 8. snpra posltam
Epicnri sententlam egregie conflr-
mat : Communia viz. esse mnltarnm
reram in multis rebus semina, eadem
principia coeinm, terras, mare, omnia
deniqne constituere ; ideo antem res
dlversas esse qnia alia semina aliis
diversae flgnrae diverso ordine jungnn-
tnr, et diversimode moventnr, nt in
vocibns tjona et ionis communes
snnt literae, at voces ipse sunt diver-
sae. Creech.
000 Caniinettntur'] Alii Coj^aiigaii-
tur: Cantingantur B. Contignaniur.
Creech. Contineaniur. Marg. nostra
eot^unganiur. qnod et Varift Lectiones
Ekiit. Lond. tanquam ex Fabri Emen-
dationibus refernnt: sed in iis nns-
piam apparet. Vulgata lectio omni-
no vera est et jam snp. vs. 718. sic
expressa. Preig.
011 Atque eadem pauUo interee m«-
taia] Non est hoc ita accipiendum,
qnasi primordia rerum mntentnr, sed
ad ordinis, positurae, motioais muta-
tionem referendnm : quod satis de«
claratur ipso loquendi genere * inter
se mutata:' vel intellige primordia
rernm aliquantnm inter se dissimilia
ac diversa: nempe aliis in alioram
locnm sobstitutis, vel aliis adjectis.
Lamb. Non respicit inbstantiam ip-
sam ; sed ordineni, situm, &c. Fab.
Muiata. Recte Lambin. ad motnm
refert, qnod moltis etiam exemplis
demonstrat J. Fred. Oronovins Obs.
lib. 9. c. 1. Han.
012 Quo paeto] Qnemadmodnm: sic
saepe alibi : ut 2. 800. ' Plnma colnm-
barnm qno pactoin sole videtur :' et
snp. vs. 85. * Aulide qno pacto Tri-
viai virgiois aram^' Sce. Lamb.
Verha quoque tpsa] Argomentatnr a
pari. Mntatio ant diversa positlo
literarnm res plane dlversas efficiunt
iisdem literis manentibns, nt, amor,
MORA, ROMA. vel demptls ant additis,
AX03, dolor, AK02, remedinm, KOl-
N02, commoDis, KAIN02, novns, KK-
10S4
MOT^ VARIORUM*IN
N02, inaaU, KEINOSy ille, XHN02,
•aterit, et «lia sexcenta. Fab,
914 CuM tigna atqtu igneU] Qaera*
adroodum (inquit) cum res dissiraUes^
nempe lignDra, et ignem, paallwn
matatift literaram elemeotis, aliia
additis, aliis detractisi distincta ▼oce
notarani. Lamb, Sonitu non valde
diatanti ; atqne adeo panUolam tan-
tura matatia elementii. Preig,
915 J>emque jam qMeKmupu^ ^rc.]
Ultimnm argnmentum contraAnaz-
agoram ftubjicit ex absnrdo vss. 6.
Seqaeretar enim iJytoMynpi^ai ridentes,
flentesqne, et alias id genus constitni,
nl omnia ex similibas fieri probare-
tor. Crteck,
917 CoRSMnit notera] I. e. Homceo*
raeria consimiiibos partibas, seu con-
simiiinm partinm principiis. LamJb,
Respicit AnaxagersB homoioraeriam.
Fab,
918 Rero»] Aliqnid deesse nnt in-
Terti sospicatnr Oassendus, ant certe
particolam el interserendam esse post
f rernm.* Alia Lambinns ; et Hi dis-
potent: sive interponas <i, sive re*
jiclaSf eadem est argnmenti vis, et
qai nullos in Lncretio hiatas pati«
tur, ille est nimis elegans, et moro*
sns. Creedi,
919 Fiei uH riiM tremOo] Qaidam
pntant, inter hnnc versnm et supe-
riorem, aliqnot versns deesse: ego
Don puto. Itaque bunc locom sic
explico : Si qais existimabit, nihii
eonmi qus cemuntnr ocuUs, aliunde
qnam ex principiisconsimilibus nasci
poise, hac ratiooe primordia rerom
peribuot, neqae jam ernnt primor-
dia, sed res concretae, et genitae, at*
qoe etiam animatas, et rationis parti-
cipes. Nam cnm homines nascuotar
ex aliqnibus principiis, et cum iidem
interdnm cachinnentnr, interdnm ia-
crymentar ; fiet, ot ea principia, ex
quibns bomines constant, cacbinnari
qooqne et lacrymari possint. qood
erit absurdissimom. Lamb, Ita ab-
rnpte sap. 1S3. et alibi sepe. Gif,
Rednctio ad absordom. Nihii est iu
rebos creatis, ex Anaxagorae effato,
qood ex coosimiU natnra non sit;
itaqne cara bomines rideant, Ulnd
|i principiis ridentilMU habeant ne-
cesse est. Id antem ridicolom : £r-
go. Fab,
CaekitmetU] Cachinnos toUant. Uti-
tnr hoc verbo etiam 4. 1109. ' Qnam
famolse longe fogitanty fartimqae
cachinnant.' Lamb,
920 Gefuuqae} OensB ocnU sant»
ant saltem ea pars vultns qose sob
ocblis esU Eonios p. 148. ' Pandite
snlti genas et corde relinqnite som-
nam.' Ovid. Ub.2.A. A.61. < Nec
patrim lacrymas continaere geoe.'
Fab.
921 Nwte age qnod svperfiC, ^cJ]
Fatigatom longa de remm principiis
dispotatione Memmium ad raajora
et snblimiora dacit, de soo cannin^
vs. 901. magnifice loquatns: Horri-
dam esse Epicori philosophiam, nec
ad volgi gostom fatetor; promittit
vero se versibos sois saavibos et de-
coris ita iUam perfasomm et oma-
toram esse, ot speciosisaima tandera
et dulciisima videatnr: saltem id
effectomm qaod medici facioot» qni
ingratam potionem pneris dantes po-
cnli oras melle contingnnt ; cn|us sa-
pore decepti pueri amara etiam phar-
maca absorbent. Improbas qoidem
hic labor, sed fatnrse glori» epes
incitaty et nt Memmio suo totam na-
toram rerom explicet» aggreditnr
opos difficile, arduum, et a onllo
hactenns Latino carmiue teotatom.
Crteek.
922 2V€C M£ onMii /aOti, ifc,] H»c
repetivit initio lib. 6. Gtf, Nec ma
ammi/ailii, Hone locnm imitatas est
Virg. Oeorg. S. 289. * Nec snm aniroi
dobios, verbis ea vincere magnum
Qoam sit, et angnstis bnnc addere
rebos honorem : Sed me Parnassi de-
serta per ardna daicii Raptat amor :
juvat ire jogis, qoa nulla prioram
Castaliam moUi divertitur orbita cli-
T. LUCRETII CARl DE RERUM NAT. LIB. I. 1035
vo.* Jam ho€ genns loi|oendi, ' antmi
fallit/ ■imile illit eat, ' victus animi,*
* mataros «vi/ ' naciiis animi/ Sic,
sic et 6. 98. < Nec me animt fallit,
^uam res nova miraqoe menti Acci-
dat/ &c, Sic sup. vs. 187. * Nec me
animi fallit, Oraiomm obscora re-
perta.' et cetera. LoMnb. AnimifaUU,
Hof versus com Virgiliana imitatione
eonfert Macrob. Sat. 6. 3. Plautns
ita dixit ' falU sermoni»/ Epid. Act.
2. 2. 66. * Nec satisexaudiebam, nec
termonis fallebar tamen, Quae loqae*
rentar.' Hov.
,Sed ueri Pereu$mi thfno] 6i^o-
irx^s, t e. 'thyrso percutai/ ap-
pellantor ol i9 ToZr fiaitxifioa hdmifiput'
foi, i. e. ' qui in sacris Bacchi furore
divino concitantar :* et dacclii sacer-
dotes tliyrsos geatabant in Orgiis.
SuDt antem thyrsi, hasta pampinia
involat» atqae implicat». Horat.
Od. 2. 10. 8. ' Eoce : parce Liber,
Parce gravi metnende thyrso.' hmb,
Thyno, Vchiti furore qnodam ; notom
qaid tbyrsas, Ovpiro^por, 0v{fHnnrXi|7vr,
qaeit omnia plena. Fa6.
023 Pcrciiistt ikgrui] Snmme ele-
gant ! qoodque pulcherrime illoatrat
Hlad Ovidii in epist. LaodamitB ad
Protesilaum : ' Ut quat pampinea te-
tigiste bicomiger batta Creditur,hoc
illnc qua foror egit, eo.' Exempla ta-
lia apud Nominm patsim tnnt obvia.
Qnare Muta nottri Statio notata, nt
^Docti furor ardons Lucreti.* 2.
8ylv. 7. 76. Han,
024 IneuBsit amortm'] *■ Incntere a-
morem' dixit, nt * incutere nietnm,'
* bellnm,' et simil. tic sup. princip.
vs. 20. * Omnibas incutiens blandnm
per pectdra amorem.' Lam6. Ait ip
Prooemio : * Omnibat incutiens,' &c.
Preig,
025 Quonmeiiutiiiettui] Qoonnnc
incitatns, ac stininlatus. Instingno
composltum est a verbo stinguo, nt
prvttingoo, rettingoo, cxistingao,
dittlngno. Lam6.
026 Atia Pwrufiim, ^.J Prodncil
tanqoam tettem hunc locnm Qnintil.
8. 6. dc tropis, et ait este allegoriam.
£t certe hanc eandem tententiam
lib. 6. videtor Lacretiat propriis ver*
bit, et tine tropo expretaitse vt. ft87*
' Denique Batnre htec rernm, ratio-
que reperta ett Naper : et hane pri-
mua cam primit ipse repertat Nanc
ego tam, In patriat qui pottim ver-
tere voces.' tic et Hor. Epitt. 1. 10.
21. * Libera per vacuum potnl vesti-
gia princept : Non aiiena meo pretti
pede : qni tibi fidet Dnx, reget exa-
men.' et Virg. Oeorg. S. 10. * Primna
ego in patriam mecnm, modo vita tn-
pertit, Aonio rediens dedncam vertioe
Mutat, Et viridi in campo templnm
de marmore ponam.' idem ibidem»
vt. 201 . * Sed me Pamatti deterta per
ardna dnlcit Raptat amor,' &c. Nam
panllo ante retnlimnt. et Oppiannt
M. a. KvnryvrMr. vt. 20. "trypto, mait
rffif[xuaaf iwtmtifittftai^ Aropv&r, T^ ^*
ptfirwr oArw ri» kgs hti/ntrmf AofSaTs. i.
e. < Eia age, flectamnt deterta per
aspera currnm, Qna nondnm pro-
prio callem qnls carmine tririt.' tic
Entebint non longe a princlpio hit-
torim Eccletiattic» dicit, le primnm
ingrestnm tale argnmentnm^ tan-
quam detertam qnandam viam, et a
nemine tritam, inire aatam ette,
&c. Verba ejut hase tnnt : *Evcl koI
9p6roi yur T^f bwa$4ffat»s iwtfidartSf
otd ri¥* ifhM^ Kol krpt0^ Una ilt^ iy-
XtipovfjM^, Sic, Iterantnr hi aliqnot
versos initio lib. 4. I>ifn6. Tam iU
Instris hic locnt, nt pattim sint imi-
tati, qni Paraatsom calcarint. Vlr-
giliut prteterquam in notistimit istit
versibns, obi totum locom ab Lncre-
tio translatnm Servins notat, etiam
Georg. 8. 8. ^ Tentanda via est, qna
me qnoque potsimTollere hnmo, vic-
torque virnm volitare per ora. Pri-
mns ego in patriam mecnm (modo
vita tnpertit) Aonio redient dedn-
cam vertiee Mntat : Primnt Idam«*
1036
NOTiB VARIORUM IN
u/ Scc Phcdins. Propert. AnsoDt-
D8. NemesUnos. Plinins. aliiqne.
Hav.
AvU Pieridmmy 4y.] Vide qn« ad
vers. 419. Preig. PieridMM, Mnsa-
rnm. Pieria BceoUa mons, in qno
MussB genite dicnntur. Lamb.
■ 937 SoW] Solea, pede. Itaque
recte apnd Varr. 4. de L. L. legit
Scaliger F. qma $olo teri possiml jofa
terra. Lamb. Planta pedis. Varr.
de R. R. 1. 47. ' Splnm enim hominis
exitium herbap, et semit» fundamen-
tnm^' i. e. ▼estigium impressnm. Fab.
Loea. Suspicio olim nobis oriebatnr
legendnm aela^ ut ita poeta loserit
io ' solo' et ' sola.' Contra tamen
faciebat repetitio horum versoum ali-
bi apnd poetam nostrum, ut et infra
S. 144. ' Et vari» volncres nemora
avia pervolitantes Aera per teoerum
laquidis loca vocibns opplent.' Sed
tamen nihil non eif, qnod coofirma-
tum invenimus apud Vosslum patrem
lib. 1. de Aual. qoi c. 41. manifeste
iia Gttat, ut appareat ita enm vel in
Ms. qnodam invenisse, vel eam lec-
tionem probare. Noster qnoque *■ So-
la terrm' lib. 2. osnrpavit vs. 592.
Deniqne par fere Insns in his voca-
bulis est apnd Flavium Vopiscum,
qui narrat in vita Probi, imperato-
rem devictts Oallis, iisque coactis
Romanis ex agris sois frnmentum,
equos, jumenta suppeditare, ita inter
alia scripsisse ad Senatum: ' Quid
plora? illis sola relinquimns sola, nos
eornm omnia possidemos.' Han.
Integroe] Nondum a qooquam liba-
tos, seu degnstatos : vel sinceros, i. e.
limos, et poros, tiKutpaftis. Lamb, Inr
tegros. Hinc Horatius ad Mnsam, l.
26. 6. ' o qnae fontibns integris gan-
des,' &c. Fab. Integroa. Sic elegan-
ter JCti terram vocAoi integram, in
quam nondnm pecus iojicitnr, et qnae
depasta non est a grege, in L. Sylva
Caedua de verb. appell. nt notat Sca-
lig. io Epist. p. 410. Hav.
928 Atqne hoMrirc'] E fontibns inte^
gris. intellige autem, hos esse Mn-
samm fonteis. Sic Lncill. Satyra
tricesima ex Nonio; ' Qnantnm han-
rire animns Mnsarnm e fontibns ges-
tit.' Qnidam tamen subinteiligi vo-
Innt illa eadem duo, int^rot fmdnu
nt sit, atqne hanrire integros fonteis:
idqne hyperbolicds dictum intelliga-
tnr. Qnorom sententiam adjnvat
versns ille, qni est snpra, nt in qui-
bnsdam libris legitnr : (/sfntf «deo itf--
go»hanttieefonHbusamMei»ttfe. Nam
hnatoe legi malo: ut habent libri
emendatiores. Lamb.
929 /iisigaeM^iK meo capiti petere]
I. e. et ex ea re meo capiii coronara
expetere, ex qna re Musae neminem
corona donarint. Lamb.
Inde] Junge cum versn seqnentiy
' unde prins.' £x eo loco scilicety
unde poetarnm flores decerpserit.
Fah.
930 Velarlni] Ornaverint. Velarc,
anctore Servio, est redimire et exor-
nare, Maro lExi. 11. 100. ' Jamqne
oratores aderant ex nrbe Latiua Ve-
lati ramis oleae.' PiMM.
981 Doeeo de rebua] Cicero Orat.
pro domo, ' Docere Pontificum Col-
leginm de Rebns divinis.' Creeeh.
982 ReUigionMm] Superstitionon.
* Diximns noroen religionis a vincolo
pietatis es%e dednctnm : qnod homi-
nem Dens sibi religaverit et pietaie
constrinxerit : qnia nos servire ei ot
domioo et obseqni ut patri neceese
est. Eo melius ergo id nomen La-
cretios interpretatns est, qui ait : re-
ligionum se nodos soUere.' Hsec
Div. lost. iib. 4. Lactantins. Ptna.
Videtnr significare * religionem' dici
a religando : qoamqnam M. Tnll. du-
cit a relegendo ; a qno dissentit Lac-
tantins libro quarto de vera sapientia,
capite vigeairoo octavo, probans a
religando dici. Idem Lactantius lib.
1. de falsa sap. ' Magnum hoc opna,
et homine dignnm : Relligionum ani-
T* LUORBTll CARI DB RERUM NAT. LIB. I. 1087
mot nodis exsolvere pergo, (nt ait
Lucretins,) qoi quidem hoc eflicere
non poterati qoia nihil veri afferebat.
Nostrum est hoc officiom, qni et Te-
rum Deom asserimus, et falsos refu-
tamns/ Lamb,
Animo$] Marg. nostra: airiffttMi.
Quod etiam ex tribns editis librissen
editionibos suppeditaot Var. Lect.
Londinenses; vnlgata lectio nnde
manarit nihil moramnr. sofficit, qnod
et in Princ. lib. 4. compareat. Preig,
Porgo] Ita ex vet. qoibusdam ma-
Ini. In aliisi nt et vulgatis: pergo,
Fortasse : ex toltere porgo, Qoid sit,
exporgo, vide Indicem. Gif, Pergo,
Codex Beriiii. porgo: etitemMem-
mianus, niendose^ opinor. Lamb. . In
quibu&damMss. fMfgo; qno usns est
et Enniusy nt ex Servii excerptis in
1. JEn, consUt. Fab,
QS8 Pango] Ut sopra, 26. ' versi-
bus esse, Quos ego de rerom natura
pangere conor.' Ijmb,
9S4 ConHngen»] Tingens, non a
verbo tingo seu tinguo^ sed a tango.
Idem inf. 947. ' £t qoasi Musso dul-
ci contingere melle.' Itaque paulio
post malim legi, Tait taetu reereata
takaeat, quam, ut scriptum est in li-
bris omnibns, tali/acto, Lamb.
Lepore] Doo lib. mannscr. habent
Uqwere, Lamb.
036 Non ab nvUa ratione] Hoc loco
^ ab' non tollit, ant prlvat: sed ad-
Jungit, atqne adjuvaf, ut ' locns a
frumento copiosus/ et * a vero sensu
Jndicas. ' non ab nolla ratione' igi-
tnr, i. e. ab aliqna ratione, qood va-
let eiKaywsj merito, cnm aliqna ra-
tione, non temere. Lamb,
0t6 Sed veluti pneriSf i^c,] Consimi-
liter Hieronymus in Rofinum * Iccir-
co/ inqoit, ' te veneoi calicem cir<
cumlinere melle voluisse ut simulata
dulcedo virus pessimum tegeret.'
Hnic Lncretiaoie sententiae sic in
epistolis Symmachns allusit. 'Ubi
vero chartolam pono : et memetipsum
interrogo: cnm absintfaium menm re-
spicio: et circumlita melle tno po-
cnla deprehendo.' Quintiliani lib. S.
Inst. verba sunt hsc : 'Sed ut faoc ipso
alliceremos magis juventutem ad cog*
nitionem eornm quae necessaria stn-
diis arbitrabamnr : si ducti Jucundi-
tate aliqua lectionis libentins disce^
rent ea : quorum ne Jejnna atque ari-
da traditio averteret animos, et aures
prssertim tam dedicatas raderet, ve-
rebamur. Qua ratione se Lucretins
dicit prffcepta philosophise carmine
complexum. Namque hac ut est no-
tom similitudine utitur : ' Ac velnti :'
et reliqua : sic nnnc nos veremnr
ne parum hic iiber mellis, et absinthii
multiim habere videatur: sitque saiu-
brior studiis quam dnlcior.' Piais. Sed
veluti. Testem producit hnnc versnm
Nonius in voco ' absinthinm/ et In
voce * tsetra.' Quinliiianus porro lib.
8. in princip. hunc locum respiciens
ita scribit : * In ceteris enim admis-
cere tentavimns aliquid nitoris, non
Jactandi ingenii gratia,dec. sed uthoc
ipso magis alliceremus Jnventutemad
cognitionem eorum, qu» necessaria
studiis arbitramur, &c. qna ratione
se Lucretios dicit preecepta philoso-
phiae carmine esse complexom. Nam-
que hac (ut est notnm) similitndine
utitur : Ac veluti pueris,' &c. Utitur
eadem similitudine et Themistius in
oratione quadam ad Nicodemenseis,
VLifiifrdo» ^fw^ rohs awpm^^povs r&p la-
rpwv, ot rii ntucp&repa rSp ^appJiKW fUktri
T^y jc^Auca Tcpixp^ayrcs, v^fiy 9iZ6affu
Qnem locnm Themistii protulitMore-
tus Var. lect. lib. 6. 8. 'Imitandi ' (in-
quit Themist.) ' nobis sunt sapientio-
res medici: qoimedicamenta amariora
flpgris dant ebibenda, oris pocuU mel*
le circnmlitis.' ' Taetra' i. e. amara,
utNon. Marcello«interpretator.'Me-
dentes' i. e. medici. Lamb, Hos ver-
SQS ita convertit admirabilis poeta
Torquatus Tatius, Cosl d T egro/oMcUU
porgiamo aeperei Di aoaci liqaor gti orti
1038 NOTiB VARIORUH IN
ddtam; SttuU ^mariy n^MMito, m- 9» Pmtnrmnaimi Pro piierlttp-
4m/« ct b€te^ E da V mgmmQ rao t»l« sis. Ita, ' wm stmii taft/ i. e. tilii.
ricMe. ¥mk. PlMtTcr. Fak,
MtienU^] 'AjM^yMPM, Medici. Fab. 940 Mma ]Mn»o«c*, ^c.] Oneei di-
L e. medici. Ovid. Met. Ift. 629. cereot: Loa wapamvKKAp rav fUkirer,
' Nihil ertet posee medeiitiiiii.' et ipse Korawirp 8^, &e. Preig»
UMTet. Ub. 6. < «ditaentes/ pro «di- 941 Deteptaifat mm «qnaiv] 'Q^^
tais: arS. tfee. ^ptr. y aie eet illud ; * cni tecet, ^>
9t7CMaii<«r]Cegitftnty8ibiprope- coDt.' Qeomodo enaaii|iii decepMi
iMiat. Jem aatea. Fe^. est, noD capiatnr l Nisi dieamM, 4e«
996 Craltaf vat] Qniden libri Ae" ceptam qnidera eete poeroram teia»
ptrgmd, qnidam: AMpwoKJt, Gtf. lo tem labronim tennf: ted icdreonon
lib. legitur AepergwU : in capi» qnia abiiotliii mcm perpotmto
mnUis, Aepirmdj et ita apnd Qnin- conTaleacit. Leai^. ^O^^pmfm, Tale
tiliaiinm, aed sine dnbio mendose. illnd TerentU : ' At enim cavo bo,
Nam ^aspirant' factnm ex asper- prinsqnam aceeperisy amittas.* Ita
Iputt : aspergnnt antem credibile est ingeniose ab Ennio de Pergtunii Tro-
foisse iaterpretationem Terbi * con- j», p. 94. ' Qa« neqne Dardnniia
tiiignaty' ab aUqno litteramm stodio- campis potnere perire, Nrc, enm cap«
so ad oram libri lUlscriptam : deiiide ta, capi, nec, com combusta, cremari.'
posteaiaconteztnmtraiislatam.'Coii- Qood in iEneidem snam traMtnlity
tingont' enim oompositnm yerbam more soo, Virgiitus. Fab, Doiiatas
Mt a verbo siBqiUci tango, non a tin- ad Ter. EmmclL Act. S. 8c. S. pag.
gno. ex contactn autem remm, maxi- 146. ' Qnia est et bonM doius, qao a
tae liqnidamm, et coloratarom, et si- medentibos falK «grae, aon tamen
nuliuro, contraliitar simiUs Uqnor, et decipi poeta Lncretias testator.'
eelor, aliave talis qnalitas. Lamk Tnrneb. Adv. 0. 14. a feris traetoni
▼anro R. R. ' Levi tectorio contae- pntat qa» saperstratit froadibns de-
tas paries.' Non potatt meiins. Fofr. cept», id perniciosas Ibveas cadnnt,
Mox, < Mns«o contingens cnncU le- non vero ita pneri qni amaro pocnio
pore/ imitatnr Virgil. Oeorg. S. 40S. sed melfito epoto, convaiesenaf.
* Et parco sale contingnnt' Hav, Hav,
MeUii dakH Ut Sibylla apud Virg. 942 Toli tactu reer. eol.] 6ic omIo
4.486. «Spargeas hnmida mella so- iegi,lali taetu inqnam, i. e. tali con-
poriferamqne papaver.' i. e. offam tactn, qnam, ut vnlgo legltur, <att/ec-
meUe UUtam. Faeit et hac locns torecr,val. qnia iibro qniato, obihi
GeliU 11.29. «Aopns, ille e Pbry- versns iterantor, ita scriptom est,
gia fabaUUor, haud immerito saploM noo, nt hoc loeo, telt faeta, eaksMt,
eaistimatnsest; quamqnitntiUamo- antem i. e. convalescat, vaUda fiat*
nitu snaraqne eraat, non imperiose Lamb, TaU faeto, Al. tadu, mimis
prftoepit et eoMnit, ut phiiosophis placeat. Fa6. Tait taeiu Lambinns.
ffiM Mt, sed fMtivM delectabilesque ex voee Coaliagaai in vs. 996. Non
apologM commentM, rM salobriter plaoet. Creeek. Ita sap. vs. 789. Mss.
ae perspicieater animadverMs, ia /mTo pro paoro. Hav.
mentM animosqne hominnm com an- 94S Htee ratto] Haec pbiioMphla :
diendi qnadam iUeoebra indoit' Hav, ita ss»pe Cicera et noster alU>i pao*
Jhdd JfoMfOtf] Epithetis mus Mt eim. Fab,
valde accommodatis. mel enim dnlce 944 Retro^'] lu vet. Ub. vnlg. iiaa*
ct flavnm est. Lom^. foe. Gif. Sic habeot omnes Ubri »•
T. LUCRBTII GARL DB RBRUM NAT. LIB. I. 1099
Da«crif»tl: neqao video qininobreiii VBiyennmhoc tnfioitam lit, an ter-
bttnc acriptnrem rejicere debeamus. minis aliqnibns inclusum ^ variisqne
Kam relro abkorrere nihil aliod esse argomentis evincere conaCur omne
pnto, qoam horrendo retro cedere, ez nolla parte terminatnm esse, sed
refngere, et reformidare. ut JEn. 2. tam muUitodine corpomm, qaam
S78. 'Obstnpnit, retroqne pedem cnm inanis raagnitadine prornis infinitom*
voce repressit; Improvisnm aspris Creeek,
veluti qoi sentibns angnem Pressit 068 Ntmc age mmmai eequanam eU
humi nitens, trepidasqne repente re- ftni» tfomni, neene eit^ evoh» fteniy ipwd
fngity' dcc. Hom. IX. 7. 8S. ^nXipoptros tfian«, ^c.] Hunc locum in omnitHM
&rM7}. et pauHo post, S5. ^Aifr ia^ex^ libris vulgatis depravatum, in qnibus
pvn. Ubri fere omnes typis excnsi est, Nwu a§e^ siimma oiMUy 9«« noiii
habenty ideoqne VeHgus^ ^c. Lamb. nt^ ^. restitni german» scriptnrm
Rectlus qnara Ideoque, qnod Codd. vestigia secotns, in vetu&tift exempla^
nonDalli exhibent. Creeeh» ribns non leviter impressa. Sic ODlm
046 EtqnoHMuateoduleieoniingere'] babet codex Vatic. Nee eitevoioa-
Qnidam libri habent coidti^gtfere. Ego oms; Tettianns, Faern. Nee ei ie to-
eoniiMgere magis probo, a verbo tan- Mmcs. Bert. et Meram. Nune age
go* Ltttub/ eummaquanamsitfinieeorum. NeeeH
tMO l>mii perspicjs omncm Nohcram evofoamtis. Ex his igitnr ritiosis scrip-
9«a ftgura sii coiR|ifa] Hellenismns tnris ad rectam et veram qnasi mann
Planto et Terentio, Lncilioque faroi- dnctns stim : cujns hKcsententlaest:
liaris ; * nescio ilhim qni sit/ pro N«nc, explicemns, ^ ecqnie/ sen * ec»
neseio quis ille slt. Sed hoc exem- qna/ I. e. ntriim aliqna sit finis snro*
pium in Pmnulo nrbitror esse singn- msB corpomm priroorom, necne sil^
lare, certe exsnperat cetera : 6.2. ikni^. Nee eii cvoJeamvs. Sic libri
106. * Patrem atqne matrem vive- veteres. Forte : Necne, vel Nee tiet.
rent vellem tibi.' Pro, pater atqne Gif. Qnmstionem ponit, an snmma
mater viverent. Compia antem, prm* primordialinm corporum infinita sit
dita, omata, cnlta, &c, Fab, lAb, 4. an finita ; dein, ntrnm inane sit im-
in qaibnsdamEdd.pcrctjiis; sedmalCy meosum et intermmatnm, an contro.
nt opinor. Preig, Fab, Summm eeputnam eitftni» eorumy
050 Qnacimstctcoiiila^iini] Com- iVetnc eii evolvamue B. Nard. Summa
ta, i. e. prsBdita atqne omata* Atqne aHdt. Summai qu^tnam Fayus. Nee H
ita scriptnm est in qnattuor libris tevolvmniu», Hae stc voliMm«s Na^-
mannecriptis, et in Parisieiis. Vene- dins. Creeeh, Aimtnat ce^Kattam. Ita
tis antiquls, Vicetinis, et qnlbnsdam edidit Lamb. ex conjectnra : recen-
aliis Impressis. In nno scripto, et sens itidem varias codicum scriptn-
nonnnllls excnsls, Qna eoneiei euneia ras. Secntiqne hnnc Faber et Cree-
ftgumu Hocautem * constet comta,' chius. Oilanius rep08nit,smmmd9«tf-
tale est, qoale Blnd sopra, 844. ' Pri- nom. qnomodo in antiqnis llbris inve^
Yata carerent' Idunit, lib. 4. S5. nisse se testatnr Tumeb. Adv. 10.
hoc temlstichlum imitatnr in : ' ae 16. Sed omnino hic est pneferenda
prmsentis ntilitatem.' Preig, lectio Membr. L. B. quae solse yeram
061 Sed fMMttom docm', 4^.] Corpora Lncretii mannm servarant, nempe
ene, eaqne perfecte solida et iodisso- smnmai (naro calaml ritiom est stonma)
fnbilia, inane etiam mnltis uipimentis quadam, Jam enim incipit dispntare
affirmaverat ; ex ils vero nniversnm faoc ne totnm an sit finitnm an vero
coostnre, nec tertinm esse reram ge- infinitum. Ifae. Ec^iuBNam. Marg.
nns docnerat Lncretins. Jam vss. 7. nostra : ex Voss. Emendd. Quetdam
nobilem qnmstionem proponit, ' An an* Tura. adv. 10.16. qucenam, Preig.
1040
NOTiE VARIOBUM IN
064 ReptrtMmeai] Antea probtvi-
nns. Fab,
955 Rei in 9«o qtutque genmtm''] Sic
omiies qnidein habent libri volgati;
'sed videtur legendam genmtwTj non
gerantur, Verumtamen nihtl mn-
tandam censco. Similiter (inquit)
pervideamus, ntruro ioane, sive lo-
cas ac spatiiim, in qiio res qnae-
qne gerontor «eo gignnntnr, sit
prorsns 6nitum, an iiifinitum. Lamb,
GeroMiMr. Ita legendom. supra. Gif,
8ic edendnm curavimus, contra qnam
est factom in Ed. nnperrima, qnsB
^CRmi/ttr hsbet; cum aliis rationibus,
tnm Mss. omninm auctoritate fre-
ti ; qnibns et Gotforpiensis, et tot
alii nt et Codd. Vossii accedant.
i^eig.
057 An immenMHm pateat vaiteqne
pni/'.] Dao iib. manuscripti habent,
nel ad ueque prqf, nt et vulgati. Vatic.
paieat ad ueque Bertin. et Memm. pa-
iMl, vatteque qnamscriptnram seqnor,
nam vulgata pateat vel ad uaque prof,
aopposititia est : quamvis eam non-
DoUi veteres confirmare videantnr.
Nam ratio, prseter alios codices anti-
qoos meliores, eam refellit. Qood
enlm patet osque ad profandum, fini-
tnm est. Nonc aotem evolvere et
expUcare parat, ntrum summa rernm
ait fioita, ' an pateat immensnm, et
▼aste profondom,' i. e. an sit iofinita.
nam quod vaste est profnodam non
babet fondoro. Loiiifr. Vaelequepra'
fundum. Ita veteres quidam, recte.
In aUis vet. pateat ad nsque prof, Non
male Lambinus : rel ad ueque. Gif.
Paiefiat ad uaque Nardios. Sed
rcctius legendum; pateat vaMteque.
Creech. Sic retinendom pntavi-
mas. Licet nnperrima Lond. £d.
▼nlgatam oUm lectionem, pateat vel
ad usque pn^undum^ revocet. Torn.
etiam Adv. 10. 15. vatteqiae. Preig.
Ita Mss. L. B. ita Vossins Pater ex
suis restitoit 2. de Arte Gram. c. 20.
Ita Turneb. Adv. 10. 15. ita in se-
cnnda Ed. Gifan. ata oUm Carus scrip-
•it. Pro eo qnod in DoonulUs est pa-
teai ad ueqne^ Petrns Candidas in Flo-
rentin. Ed. reposoit pa/</7at od KSfM,
quod seqnitnr Ed. Bas. Hav.
058 Oanie quod eet igitur} < OmDe
qood est' (inquit) i. e. rh «-or, sen t^
h^, ipsnm nniversnm est infinitum,
sive spectes magnitndinem atque iD-
finitatem vacoi, sive primorum cor-
ponim multitudinem infinitam. Co-
jus rei hanc rationem afierebat Epi-
curus. Nam si inane qnidem esset
infinitnm, corpora aotem finita^ nom-
qnam copulari ant cohserescere pos-
sent ; sed perpetoo in infinito inani
dispersa ac diijecta ferrentury comy
obi nitereDtur, aot qoibns folcireDtnr,
aat nnde coercerentnr, plagis, et
verberibos iteratis, non baberent. sId
corpora qnidem essent infinita, inane
antem finitumy noo haberent corpon
infinita, nbi coDtiaereotnr. Ad hanc
locom pertinent qnae scribit M. Toll.
Iib.2.deDivinatioDe: «VidesneEpi-
curam, qoem hebetem et mdem di-
cere solent Stoici, qoemadmodom
quod in natnra remm omne esse di-
cimns, id infinitom esse concloserit?
Qood finitnm est, inqoit, habetesu
tremum. Qnis hoc non dederit ? Qood
habet eztremam, id ceraitor ez aUo
extrinsecns,hocqooqae est conceden-
dum. At qnod omne est, id non cerai*
tar ez alioextrinsecus.nehoc quidem
negari potest. Nihillgitorcamhabeat
extremom, infinitum sit necesse est.'
Verba Epicnri hsec snnt ex Laertio :
*AAAA /ij^ KO^ T^ vw Antpiw krri. Th
yiip nimpaa-fjUwoif, tKpev Ix*'- ''^ ^ iapow
nap* trtpSv ri tfwpcrrai. wapii rh vSof 8*
oMci' iarof. "Qare o^ ittpaif Ix^i. th
tk oba %x^ '^'V^) wipas ohu $x^ n4pas
S* oba lxo>'> tantpoif &y dq. i. e. ' At etiam
omne infinitum est. Nam qnod fini-
tum est, extremnm habet, extremnm
antem ex alio qoodam, aeo pneter
aliud cernitnr, at praeter omne nihil
est. Quare extremom noo habet.
At qaod non habct extremom, finem
noD habet, qnod autem fioem doo ha-
bet, infioitam slt oportet/ £aiii6.
Owme quod eet igitnr. Hsc est et es-
T. LUCRBTII CAR! DB RERUM NAT. LIB. I. 1041
rten et senteBtftL l«'ri hifjas : Qtiod venies ? 0ao.
eet omne, Ben, qnod est nmver-> 900 Exh^emwn porrOf i^e.'] Diios
BaiD, rh vay, Id nallo modo finttam hos versns obscnfos esse oiunes qne«
esl : nBin si finltnm sit, tnm non rontar, nonnolU corrnptos : Faber
erit rh omney enm necesse sit dari delet, neqne ego retinerem, si sine
aliqnid a qno finiatnr. Fub, Pri- illii integriiro esset, qood nobis ex-
mnm argumentnm, quo mitversi in- hibet Liicretins, Epicnri argumen^
finitionem vss. 1:0. probat, explicat tnm. Id facit jit retineam, et, nisi
Cicero de Div. 2. 154. Qnodfinitnm fallor, non ernnt amplias obscnri.
est habet extremnm. Qnis boc non Qnldam legnnt Qmml non, i. e. nltra
dederit. Quod antem habet extre* ' qnod. Creech»
mum id cernitnr ex alio extrinseons. 001 Niti ultra stl quodjiniai] I. e. ni*
Hoc quoqne est concedendum. At si id qiiod finiat, sit ultraid,decnjns
qnod omne est id non ee/nitar cx alio fine ant infinitate qnaritnr. Quidain
extrinsecns. No hoc quidem neg^ari legendnm pntant extra pro uUra: qu»
potest. Igidir omne qood est non scriptora raagis consentanea esset
habet extremnm. Epicnrns ad He- cnm verbis Epicnri, et M. Tullii.
rodotam: 'AXXk fikp Kotrh ira» (hrnp6p Lamb, UUrasH, Repone Extra tU
^•, T^ ykp wtTTtpttfffiiyoy tittpoy Hx^i^ ex vs. 902. Creeeh,
rhB^iKpovirap* h-vp^yriettfpttrM^&ffTt 902 Quo non hngius] Itft vet. li-
rh oIk ix'^ ^Mpoy iripas oIk Ix«> »^P«» bri. Viilgaii : ^trod. Fortasse le-
8i ovK t^xoy 6ittHpov hy cfi;, jcal ob irwirtpa/ff- gendnm : quoadf at (tsepe alias. Gt/.
/A(yoy. Creech, Locus obscurns, atque adeo corrnp*
958 Nulla regione i?tarMia] Niillo tns. secntnssnin tamensrripturae Te-
limite. ' Regio via?/ est recta via; terls aoctoritatein : qnatn sic inter-
qnod firmari potest sex septem ex- prctor: * ut videatur:' nempe id ex-
empltsapnd Virgiliatn. Fab, tremum, qnod finiat: ' Quolongins,'
969 Nmnque exiremum debehai kab.'] &c. i. e. ultra qnod, * h«c natnrasen-
Cod. Bertin. habet min^m. ex qoa sns/ i. e. visus, sen aspectns, ' non
scriptora qnidam vir doctns legen- seqnatur,' i. e. non possit vim suam
dum pntat nam qua, * qna ' auteni, i. explicare atqne expromere : sen non
e. aliqua in parte. Lamb, Namque possit pervenire, ' hsec sensus natu-
eztremmm. Namqua alii legnnt quos ra' antetn Beucruws, Quidam viri
negligo. Creech. Debebat habere. Le- docti legendum putant, Quoad nou
go, debebU habere, i. e. habeat necesse longiut hoe : i. e. nsqne ad quod ex^
est. Mox lego quoque ei videaiur^ tremunt, et non longins hoc, sensus
pro ui videaiur. Fab. Namque exire- natnra, nempe visus, perveniat. Co-
miim debebai habere, Ita huc nsque dice» vnlgati habent, Quod non /on-
lectum fnit et editum, putide pror- ^iiuAtfc. quaescriptura sinedubiode-
sas, cum ita diceret Lucrettns, quod- pravata et corrnpta est. Cum hsc
conqne igitnr est, nnsquam est finK- scripsissem anno 1503. barbaros qni-
tum, nam si finitnm esset, deberet dam Zoilits tribns aonis post hsrc
esse finitam, quomodo sanus nemo sibi vindicavity nt alia sexcenta at-
loqoatur. Verum itaque et since- qoe adeo omnia mea, paucnlis excep-
rum sensnm *ex optimis Membn tis. Lamb. Ui videaiur Quo nonlou'
Lngd. Bat. ftgnosce, emenda et lege gius^i^c. Locnm hnnc obscurnm at^
cnm interrogatiouis nora, Nnm qua ex» que adeo corruptum esse interpres
tremumdebebathaberel \\h\ Xhmende- existimat; additque doctis qnibus-
bebat mntari debet in debebii, Si enim dam visnra fuisse, lcgendum, Qiioad
finitom esty nbi ilhtd,qtto finitur, in- iion longiuM hoc eenauenatwa tequaiur,
Defph, ei Var, CUu, Lucrei, 3 U
1042
NOTJS VABIORtJM IK
Ego autem exifttimo lios dnoi vcrsiis,
* Extremnm porro ' et * Esse Disi/
Scc* sporiofl esse. Nam illud ' posse
▼idetor' in acroteleatio prioris, et,
* ut videatnr' in fioe secundi, non pla-
cet| cum nnlla ex similitudine figura
existat Si autem nterqne versua
deletus fuerit, tnm vere absolntissi-
mus sensus fnerit, et plane perspi-
cuus, legendo et connectendo, Niom-
que extremwn debebit habere, Quo non
hmgvti kae sefuus natura eequatur, I.
e. * debebit babere aliqnod extre-
mum, qao longios ' (i. e. ultra qnod)
* hiec sensus natnra' (i. e.. sensns vi-
dendi, nt exempla ante allata snase-
runt) * non seqnatnr,' non pervadat.
Si qois autem retineri illos velit, res
jam facilis est ad explicandnm. Fab,
963 Nunc exira iummam i(umdam'\
Nunc hoc loco vim habet adversandi,
nt sspe alias. £x hoc ioco, extra
mtmmam: probabilis est eornm con-
jectnra, qni putant panllo antelegen-
dum, niei extra eit quod finiat, Jam
vero mendose habent quidam libri,
fxCra rammitm. Lamb. Nunc. Antem.
nt alibi jam in eadem significatione.
Fab. Extramimmam] Nam extra to-
tum quid sit ? Fab,
964 Non habet extrenam: caret ergo,
Ifc,'] £x Epicuro sont hec expressa :
obx Hucpov ^X^h ^^ ^ irfyas lxe<.
Lamb.
965 Aaiistas] Fayus abnstoM. Creech.
966 Posaidit] Ita conjectnra ductns
scripsi. Yide Indicem. I. e. tenet.
In libris: posxedit. Gif. Possidit.
Possidet. Omnia ferme verba se-
cunds et tertis commnnia erant.
Ita Catnll. Virg. alii, 'obsidit' pro
obsidet : * fervo ' pro ferveo, * strido,'
strideo : sensus antem est : In qno-
cnmque loco totius, sen summie re-
rnm consistat aliquis, tantumdem in-
iinitum relinqnet in omnes partes.
qnod vero de telo jacto sequitur, rem
illnstrabit. Fab.
968 Praterea si Jam] Liber nnns
scriptus habet, Praterea sic tam. ego
tamen nibil mnto. Lamb. Pretiertm
sijam, ffc. Pro infinitate ndiversi ite-
mm vss, 16. telo sno egregie png-
nat Lncretins. £sto omne littitnm;
in extrema illins nniversi ora coNoce-
tur aliquis, et telnm, aut ab aliqno
sistetnr: si evolet, ultra extreroam
oram patet spatinm ; si sistatnr, ali-
qnid extra extremum est. Ubicnu-
qne extrems universi or« statnuotnr
hoc modo instabit Lncretins, et telo
sno minabitnr. Creech. 8i jam. Ms.
L. B. sic jam, qoomodo se in uno
etiam invenisse Lambinns testatnr;
dicit posito, non conceaao, nt lo-
quonturlogici. Hao. Sijam. Egregie
unns ille quem Lambiout vidil, Liber
scriptus : Sic jam, concessio est : et
hvc distinctio poterit fieri : Praierea,
Mcjamfinitum constituatmr Omne ^od
est spatium : si quis procwrrai ad oras
Ultimus extremas Jaciatque, 4*^. Vnl-
gata lectio dnmm nescio qnid sonat :
si constituatur, si quis procurrai, dfc.
Preig.
969 Omne quod est spaitiim] Univer-
snm. Qui inane interpretantnr, in-
eptinnt ; nt patet ex vs. 972. Creeek.
Procurrat] Quidam libri Vet. et
vnlgati : percurrat. Forte, rectios.
Gif. Sic habent omnes fere libri
typis impressi. Duo mannscripti, et
Aldini antiq. cnm Paris. pereurrat,
Lamb. Procurrat, Ita Codd. optiml.
Alii perciifra^ Creech.
970 Jaciatque tiolatile] Virgil. ^o.
4. 71. * liqnitqne volatilc ferrum Ne-
scius,' &c. Idem 8. 694. ' Stuppea
flamma mann, telisqne volatile ferrum
Spargitur.' ' Jaciat telnm ' antem, ab
oris cxtremis, aut certe ab eo loco,
in quo finem constituerit. Lamb.
971 Invalidis] Utrnm dicis id jacn-
lum ab oris extremis non ad oras
extremas pervenire, quoniam virea
invalidae jaculatoris obfuerunt? Qni-
dani interpretantur invalidis snmmo-
pere validis. sensn tali: vel sagitta
lacertosis brachiis excussa longe vo-
labit; qno coUigemas vacuum non
T. LUGRETll CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 1013
fiDtri. In aliqaando aaget : quod aspiratioDis in boc loco nedum vim
patet in inclyto, incano, et id genos habet, sed coDsonantia : nt apnd
moltis : qno pacto locntnm Maronem Horat. Od. I. 2. 81. *Nube candenti
quidam ▼olnnt in Georg. 1. 373. humerosamictus AugnrApollo.' licet
' Nnnqoam imprndentibus imber Ob- nonnyJli eandentia malint. Qoantam
fuit :' et Oeorg. 4. 564. * Ignobilis v\m habeat afflatos docet is Martini-
oci.' Pius, Id validis uirum, S^c,] Sic ani versicnlus in geometria. < Tellus,
restltni, hanc scripturam efflagitante qnae rapidnm consistens snscipit or-
•ententia, et ipsa veritate. Id telnm bem, Puncti instar medio h»serat
(inqoit) utrnm vis longe volare, mag- nna loco.' Hic tamen apod Lncre-
nis vlribns, validisque lacertis con- tiom potest moltarum vocalium fieri
tortnm, an aliqnid obstare posse cen- coUisio et pribeat servari nt extritis
ses? Virg. 2. 52. ' validis ingentem caelerisin scansione remaneatt, longa
viribus bastam Contorsit.' Qui ta- quae brevis erat Tntius est tameo
9aUdis retinent, quod est in Ub. vol- in hac dicticne excludere vocalem
gatis, et valde vaJidis interpretantury antepennltimam et scandendo dicere
Tcri^Xwfrrcu, Koi rwT^^vrai, Lamb. prohibat : ut deinde, in duas metien-
JnvaUdit . . . Qm fuerit. I. e. valde do carmen dedncamns syllabas. Ptiif.
validis. Itavet. Lambinns: Idvali' Prohibeat. Synaeresis esse potest, nt
di$. et niox Quod fuerit. Etiam non sit trisyllabum. nt in ' proilium/
mal^. Gif. Id validit. Recte Gas- ' proelinm/ et Festus ' proibiam.' Gi^.
sendns et alii inoaUdia pro valde vali- Qiiod prohibeaij officiatque, fyc. Sic
dis. CreecA. legendum.proAt6ra<antem proceleus-
972 Quofuerit iiitJSifin] £o volare et maticus est, nt, * Genua labent :' et
pervenire, qno fuerit mlssnm. sic an- alibi, ^ Arietat in portas.* Licet etiam
tem legendum videtnr, non quodfue' legere, proibeat, sen prabtai^ rpurvK'
rit, nt est in aliis : quamquam etiam Xdfi»s. officiat i. e. obstet. Lamb, Pro^
hec lectio ferri potest. Sed enim hibeat. Trisyllabum ; quod non magis
Ita nt edendum curavi, loqnitnr sep- mirabile haberi debet, quam * prae-
timo abhinc versu, infra, ibi, * Qno bet ' a praphibet, quo ssepe utitnr
minusqno missqm est, veniat,' &c. Plautus. Fab. Prohibeat. Turnebus
volare aotem translate positom est. ex Mss. legit prpbeat per crasin pro
Virg. 9. 698. ' volat Itala cornns prohibeat, Adv. 19. 15. Sed non est
Aera per tenernm.' Homer. IX. r. opus. Lamb. et Gifanium secntus
587. itwh 8* fwTOTo vucpbs ilar6s. Lamb. Bas. prohibeat : faciatque. et in marg.
Qtto. Quod Nard. Hunc versum non officiaique. Hav. Quod prohibeat offi^
agnoscit B. Creech. ciatque. Turneb. Adv. 19. 15. quod
975 Quorum utrumque iibi eff.] I. e. probeat. et * probeat,' inqnit, 'hic pro-
ntromcnmqne snmseris, effngiendi hibeatconflatisinunomlitterisvalet,'
viam intercludit : ntrnmcnmqne dix- ' Preig. Officiatque. Efficiatque vet.
eris, elabi non potes, ita ut cogaris qnidam ; male, nt pnto. Vulgati : /a-
concedere et fateri omne esse infini* ciatque ; pessime. Gif.
tnm, sen sine fine in omneis parteis 979 Non est ea ftnis profecto] Sic
patere. Lamb. restitoi, Jo. Aurato approbatore, at-
977 Prohibeat] Jacolum tendere ad que adeo anctore. sententia autem
scopon. Notandnm ' prohibeo ' pri- perspicna est. Sive (inqnit) obstat
roa intenta a Lncretio proferri pro aliqnid telo, quo roinus eo, qno mis-
dictionis observante: qnaemodopro- sum est, perveniat, nempe ad fi-
dncitur, modo corripitor : nt patet ex- uem ; sive foras fertnr : profectp non
emplo Jov. Sat 6. 485. *Profcctnra erat is finis, qnem csse posueras.
domo Sicola non mitior ara,' H, vero Nam si quid obstat, corpna est, At
1044
NOTiB VARIORUM IN
corpos est io nniverso, et est res ge-
nifa. Si nitiil obstat, non est finis.
Nam si finis esset, teltim ultra non
▼olaret. natom antem raendnm est ez
nomine 'fini',' in qno t elisnn est,
nt integnim sit 'finis/ et ex voce
' profecto :' qna depravata factnm
eit ab imperitls et indoctis, * profec
Xwvn\* et ex ' ea/ ' a.' Solet autem
Lacret. libenter hoc adverbinm *■ pro-
fecto ' uinrpare, et in extremo versu
ponere, nt inp. 242. 'Tactns cnim
leti omnibns esset cansa profecto.'
et inf. eod. lib. 1022. * Nec qnos
qnaeqne dareut motus, pepigere pro*
fecto.' et 3. 998. ' Nec, qnod sub
magno scrutentur pectore, quicqnam
Perpetnam aetatem poterunt reperire
profecto.' ibidem 1026. ' Hsc neque
sunt nsquam, neque possnnt esse pro-
fecto.' Lamb. Ita quidem Jo. Aura-
tus, vir doctissimiiSy et recte, ut puto.
In Itbris tanien est : aftne prqfectum,
Oif. Non ett ea flnis profeeto, Ita
optirae Lambimis. Alii a fine pro-
fectum, quod Fayiis, ut solet, appro-
bat ; qnasi teliim quod prohiberetur
vs. 977. dici possit non a fine profee^
tum, Creecfa. Ita egregte restituit
Larabinns probante Aurato, cui to-
tnm tribuit Gifiin. ne Lainbino quid
concedcrc videatnr. Mss. L. B. nt
omnes, wm. est afine prefeetum, Men-
dose. Senios enim est, qnodconqne
eligis adversatnr tibi, neque est pro-
ftrcto finis ille untversi, qneni tibi
proposueras. Hav. Elegantissitne
lioc adverbio uti solet, qnoties ali-
qoid rejicere aut exagitare et salse
ridere ipsi est animns. Sic nirsus
vs. 1022. ' Nec quos qnseqne darent
motus, pepigerc profecto.' et 3. 998.
*Nec, quod sub inaguo scriitentur
pectore quicquam Perpetuam 9ta-
tem possent reperire pro^ecto.' et
eodem lib. vs. 1226. ' Harc neque sunt
nsqiiam, neque possunt esse profec-
to.' Virg. ^n. 8. 532. * ne vero, hos-
pes, ne qnaere profecto.' Ad qnein
locum Servins: * Hic 'profeeto* vetus-
te pro expletiva conjunctione posi-
tnn. ambe particnlie ad omatnm
pertinent tantnm.' Amb» pvta ' Tero '
et * profecto.' Prei^*
981 Teh] B. Ceete mamfesto errore.
Creech.
988 EffugiumquefugteprMet'}!.^.
et fiet, ut fugtt copia, i. e. spatii infr>
nitas perpetnnm telo effngiendi atqne
evolandi locum praebeat. prolatare
est amplificare, et porrotenus latiiis
facere. Lamb,
984 JPfvef^rM, tpaHum SummtnJ A*
lind argomentnm, qno probat, spa-
tinm esse immensuni, infinitnm, et, nt
snpra locatns est, ▼atte profnndmn.
Si spatinm totios summv finitnm
esset, et fundo atiqno termlDaretor :
corpora prima sno pondere ad imnm
conflnxissent. qnofacto, nihil amplios
sob coelo gigni posset. At videmoa
qnotidie res gigni, &c. Lamh* Piw-
terta, Nova ratio. Bene antem ar-
gumentator. Id enim si foret, omnia
jam pridem ad imitm deveniseent,
propter motnm ingenitnm principlia ;
qn» cnm corpora sintet quidem soK«
dissima, jam ad imum definxisscot :
neqne qnidqnam gigni posset, ita
omnia obstipata, imnwwyA^ forcnt.
Fah» Praterea ipaliimi, ^. Urget
opns poeta, et vss. 14. snbjicic in-
commodum, quod eviniret si finitunf,
ct aliqnibus terminis iiiclnstmi esset
nniversnm. In isto eDtm fioito imns
aliqnis esset locns, ad qtiem mattTies
ab setemo subsidens innata sibi gra-
vitate contendisset, efirectnmqne jara
pridem fnisset, nt depreraa in eum
locnm universa materia nihil generari
deiuceps posset : ex seminibns enira
qniescentibus nihil orittvr : Com an-
tem non sit iiuns locns, jogiter mo^
ventur principia, nndiqne nascuntnr
res, et ex iufinito nniverso nova se^
mina singnlis mnndis perpetno infe-
runtnr. Creech.
98d Si incluium certie ccmaisteret^
ConcUisio. certitri insisteret. Oaaseo-
dns. Creech,
987 Confiuxef] Confinxisset. cnjna^
modi sunc iila aptid Virgil. 'vixet'
T. LUCRETIl CARi DB RERUM NAT. LIB. I. 1045
pro vixiwet, * ezstinxem ' pro extms«
isseni : apod Horat. * erepsemns ' pro
erepsissemus, ' divisse ' pro divisisse,
^ evasti' pro evasisti : apud hnnc ean-
dem, ' consamse ' pro consnmsiMe :
et alia sexcenta. Lamb, Ut * manse '
pro mansissey 'invaase' pro inva«
sisse, Lacil. * Cesse/ infira vs. 1104«
pro cessisse, ^jusse' pre JBSsisse.
' vixet,' et, nt necessario legendom
est apnd Virgiliom in v. * dejexet '
pro dejecisset: locns eat, vs. 543*
' Nec booos Earytion pmlato invtdit
hoBori, Qnamvis eekis avem cselo
dejecit ab alto.' Ibi, inqism, le^ea-
diim, ecfh d^xH a6 tdio, Quod OiBi»
nibns probainm iri confidtflms, qm
Latinttatis vim sentiimt. Fub,
988 Nec res vUa geri] Legeodiini
bic videtur geniy reclamantibos qai-
dem omniboB codicibns : sed perviii-
cente veiitatis voce. Geni autem
valet gigni, at saepe jam admonai.
Verumtamen si qais pervicax gvri
rettueat, 'geri ' (qnod sspe jam ante
dixi) tractam erat a ro militari, et a
munere imperatoris, qai res gerit.
Nam hoc loco profecto noo potest
Tfaraso interpxetari, 'res geri/ res
ferri, nisi secom ipse impodentia cer-
tare volet. Xam&. LamlMmis: geai»
male. Gif, Geri omnes Cod. vet. ut
et Oenmtor vs. 084. eamqiie iectio-
nem Gif. Par. Nard. Omiies prseter
Lsmbtnnm taentor : at contra omnes
libros admittenda est ea vox qnae La-
cretiom sapit, et ad argumentum ap-
prinie facit. Creeeh. Geri edendom
ciiravimos» a noperis editionibus re*
cedentes, ob rationes ssepias jaro al-
iatas. Preig,
SubeoH tegwnKt'] Sabcoelo. M. ToU.
in AratOy ' Inde est ales avis lato sob
tegmine esli.' Lamb, Snb ccelo : sob
luoa. Fab, Snpra in prooemio : * coeli
sobter labentia signa.' h. e. qna pa-
tetorbis. Preig,
989 Nec /orei omnino teelum] Id
enim conseqnens est. Fab.
900 QKtppe mbi] Quippe quia. Lamb,
Cam videlicet. Fab,
992 M] Marg. nostra : Aut, male.
Prmg.
996 Genitttar] I. e, administrantnr
a natora rernm. vel lege gemmtwrf i,
e. gignimtar: vel potios, dm^icr, i. e.
raoventar. £go tamen genndur reti-
neo. Lamb, Lambinns: gtnuntar^
contra vet. libros. Gif, Idem hic
qnod ad vs. 987« notamns. Preig,
996 Mtemaque] Iirfemaque B. et
alii CodiceSy noUo aensa. Creech, JE»
temaque. £tMs8.Lngd. Bat. Ii|/sr-
naque, sed male. Preig,
StqtpedUantur] Uopifrrmz snggeron-
iur et sofficiontor ad res gignendas.
Lamb,
997 Corpara mai«riat] Primordia,
atomi. Fab,
998 Postreme'] Argnmentnm a dis*
simili, noto, et confesso. aer qnidem
foonteis terminat, et roontes aera, et
ita de ceteris : sed orone noUa re
extrinsecos terroinari potest, cum
extraomne nlhil sit. Vel dic esse
argttmentnm a simili, hoc modo : Sl
omne esset finitum, necesse esset, id
ab aliqua re externa tertninari, qoem-
admodora, qa» in promtu snnt, aer
monteis lerminat, moates aerafini-
unt, terra mare, et mare terram:
sed nihU est extra, qited omae ter-
minet: ergo orane est iniiBitom.
Lamb, Aliohis vss. 10. utitnr argii*
mento: Qoicqaid eBia terrainatur
ab aliqoo quod extra se est fiaitar,
sic aer terminat montes, et raontes
aerem, mare terras, et teme mara.
At qiiis dixerit aUqind esse extra
nniversnfn, qnod iiUns temiinns esse
posstt, eam id ipsum qood extra est,
sit nni versi pars ; oBiversm enim con*
tinet omne quod est P Coackidit igi-
tnr nniversom esse immeosiim, eam»
que immeMitatem prseclara periphra*
si describtt. Creeck,
Ante oeulos] Qoidqttid yidemos, fi«
nitam est; at r^vw non ita. Fab,
Ante oculoe, ut snpra : vs. 6S. Nam et
hic vap^XiDfi, vs. 866. Ex acuHe, Preif.
999 Z>tsseptl] 'Opiteu Fab,
1093 Naturaloci] Locas ipse. Fa6.
l046 NOTA TARIORUM IN
. 1003 Clara mo pereurrere flumna mnm. Cojas Tero Dulla pars potest
acrs», Perpetuo^ poMint, <ni laberUia esse nltima id profecto infinitnm. Si
iradtt] Inquibusdam legitax/M/mtna; autem alterutrnm (corpus viz.) non
qood tamen neutri interpreti placuit ; finiret alfernm, (inane,) inane antem
an quia ia^fta lentins et remissios essetinfinitnmiquodolimprobaTerat,
visnm est ? at ita alibi locntus est corpora vero finita, nt Stoicis pla-
Locretins ; dein et Virgilius accedit, cuit, dissolverentur omnia ; mpta
JEn. 1. 898. ubi de aqnila insectante enim subito compage finita semina
cjrcnos : ' setheria quos lapsa plaga per immensnm inane dlssiparentur,
Javjs ales aperto Turbabat ccelo.' imo nunquam coalnissenty cuin finita
Atqni solemne celeritatis exemplum seroina in inania infinito semel dis-
est.fnlmen: ' et fulroinis ocior alis.' persa perpetuo vagarentur. 'H»c
Dein ' clara ' an bene cum natnra omnia Epicurus ipse ad Herodotum :
6aniinuni congruet? Itaqne legrn- dtrtyhp ^fv rh ic^yby Avupoify rk tk ff^
dnm existimo /ulmina, non flumna, fua-a &parfUi>a, o^ofioD tof ff»/swt rk
Fab. Flumina, Aliqoi libri, ut et vAiueroy &AX* i^pero Kttrit rh ivupow
Nard. Fulmina ; bsBC voz et Lambino ictphv iwrrappdpa, oIk Ix<"^a '''^ ^tp-
et Gifanio displicuit; eam Faber ^CBovra, Koi ar^Xoyra KoriiriLs hm-
amplectitnr, an merito, jndicent alii. Kowds, Creech,
Creech, 1009 Natura tenef} Simplex est pro
w 1004 Perpetuo possint avi labentia composito, nt tendit pro contendit,
tractu'] Tractu «prt, i. e. productione fertpro offert, &c. Virgil. Ita ' tenet'
et coutinnatione statis. sic ' longos pro retinet, vetat, obstat, impedit :
flamraarnm tractus ' dixit 2. 207. sic Cicero sspius, Virgil. Plinius Secnn-
6. 117. ' corporis tractum.' Lamb. dns. sed locos afl^erre piget. Fab,
Possint. Possunt vet. libri ; et rectios Et quod inane autem est. nt vs. 857.
fortasse. Gif. Preig,
. 1005 Ut restet minus ire meando'] 1011 Ut sie aUemis'] Utque sit aUe-
Nec possunt facere flomina meando, rttis B. frnstra. Creeeh,
i. e. fluendo, et labendo, nt minus - 1012 Aut etiam alterutrum, nin ter-
viae restet. in quibusd. cod. legitnr, minet aUerum eorum, Simpl. natura et
Percurrere fulmina eursu. quam scrip- pateat tantum immod.] Si quis locus
turam non probo. Lamb. est in hoc libro difiicilis et obtcums,
1008 Ipsa modumporro] Natnra (in- bic est : neque fortasse mendo vacat.
qoit) impedit, quo minns summa re- Joannes Anratus, homo acerrfmi jn-
rnm sibi modum, sen finem compa- dicii, idemqne amicus et collega me-
rare possit, propterea quod inane us, pntabat priorem quidem versnm
corpore, seu pleno, terminatur: cor- sic esse legendom, nt legitur in vnl-
pns, seu plenum, inani. Nam (ut gatis : Aut etiam alierutrvm, nisi ter»
dicebat Epicnrus) rh nw Awetp6y Irri minet aUerum eorum: posteriorem sie,
r^ Tc irA^ci r&y attpdrmy, koL r^ ^e- SimpUce natura pateat totum immodera-'
y4$€t rov Mvov. i. e. * Omne sen uni- tum: (nam in vulg. legitor tantum:)tit
versnm infinitnm est et multitndine per ' totum' intelligamus rb%ay,qxiod
corpomm, et magnitndioe inanis.' alias appellat omne : ' immoderatnm'
iMnb, Iternm vss. 13. Universnm antem.^slmplice uatura,' i. e« infini-
esse infinitnm probat Lncreiius ; tum nna natnra, videlicet inani. Sed
qnia corpus et inane sese mntoo ter- iibri omnes mannscripti habent, pa-
minant, ex ista antem mntua termi- teat tamen : neque habent copnlatio-
natione necesse est ot immensitas nem ^l, post vocem 'natnra:' et ita
oriatur, quoniam neutrnm, neqne vulgati Parisiens. Veneti, Vicetinl.
corpus, neqoe inane potest esse nlti- cnjus scripturaB rationem explicare
T. LUGRETII CARl DE RCRUM NAT. LIB. I. 1047
non possam, otsi qiiis dicat ita legen-
dum in priore ▼ersa, Aut si, etiam ai-
terutrum H terminet alterum eomm
Simplice natura pateai tamen immode"
raium: bac sententia, ' Aat si, etiam
« alterotrum terminet altenim eo-
rnm, pateat tamen immoderatom sim-
plice natora/ i. e, ioane tamen sit
infinitum unica natora, li. e. corpora
.prima non sint infinita, sed inane
•duntazat sit infinitom, &c. Sed quo-
modo 81 alterutrum ab altero usque
ad infioitum teiminatur, potest etse
alterutrom duntaxat infinitnm P Om-
hino locus est mihi qaidem inexplica-
bilis, neqoehabeo,qaod afiferam, quic-
qnam melius. scripturam igitur, quie
reperitur in omnibns libris vnlgatis,
quod ad priorem versnm attinet vi-
deamas, eamqoe sic interpretemar:
Aot etiaro nisi alterotrnm alterum
eorum terminet, et si immoderatnm
simplice natura, i. e. spatium immen-
snm nnica natnra tantummodo pa-
teat, quod est dicere, si inane dnntaz-
at sit infinitnm, corpora autem prima
sint finita : ' nec mare, nec/ &c. At-
qae hanc hnjus implicatissimi loci
explicationem probabat Moretos :
cui hac tertia editione assensns som.
Sed Yelim copulationem et poni in
fine versas prioris, hoc modo, Aut
etiam, altertiirum niri terminet aUerum
.evrum, et Simplice naturapaieai tanium
Ammoderatum. Prae terea posterior ver-
sns videtor mihi sic esse explicandus ;
'£t iihmoderatam simplice natura
tantnm pateat :' i. e. si vel infinitnm
inane sit tantum sine corporibns infi«
nitis: vel infioita corpora sint tan-
tum sine inani infinito : si hoc ita sit :
Nee fnaref nec teltuay Ife. Hsc mlhi
nunc tandem hnjus obscurissimi loci
videtur esse sententia. 8ic antem
nsnrpavit vocem Mmmoderatum' M.
TuU. lib. 2. de N. Deor. * Vides sab-
4ime fnsum immoderatum aethera,
Qui teneram terram circamvecto
amplectitur.' Lami. AiU etiam aiter'
uirum, 4-c.] Ita ut volgo legitnr, et
re eres qaidam comprobant, scrlpsi.
Sententia est : Corpns terminatnr
inani, et inane eorpore. Nam si hoc
non fieret, et immoderatum seu inana
simplice natnra et impermixta sea
corpore mutoo terminata tantummo-
do pateret; hinc efiiceretar, quod
nec mare, &c. Qna de re iofra la-
tius. Gi/. H«c ille ; sed nihil dicit,
qnod non viderit Lambinus, et acu-
tius inulto et solertius. Sunt qni
existiment versnm illam, * Simplice
natura,' &c. prorsus esse delendum :
sic enim, nt aiunt, nihil in hac ra-
tiocinatione difficiiltatis superesset:
Qood mihi aliter longe videtur. £x-
isOmo enim versus aliquot hinc exci-
disse : ita ut com de iocommodis ab
inani immoderato, sine admistione
corporis infiniti, et alternis misti pro-
ficiscentibus dixerit,altera pars omis-
sa sit, aut non satis perspicue a Ln-
cretio explicata : eadem enim iiwepla
remaneat necesse est. Deinde dote
illae voces * alteram' et ^ altemtrum,'
satis id probant qnod dico. Fab. De
his duobus versibus varia Critici : in
priori ri pro nist legit P. nec agnoscit
copnlam ei in posteriori versu. In
postcriori pro ianium, iamen B. P.
Gif. Par. Omnesque Mss. ut fatetur
Lambinns, nec agnoscunt Copolanief.
Posteriorem versum adolterinomeste
existimant Oifaniiis et Pareus, ideo^
qne rejicinnt : Auratus legit Aut etiam
alterutrum, nisi terminet alterumeorum:
SimpUce natura pateat totum immode-
ratum, Per * totum' intelligi t tk iroy :
qnod alias appellalor 'omne.' /m»
moderaium auiem rimplice naiura, est
infinitnm nna natura vis. inani. ' £t
hanc lectionem amplectitor Gassen*
dos. Lambinns haeret, aliqnando au-
tem legit Aui st, etiam alteruirum ri
ierminei alterum eorum Simplice natura
pateat tamen immoderaium, Hac sen^
tentia : Ant si, etiamsl altemtmm
terminet alterom eorutn, pateat ta-
men immoderatam, simplice natnra
i. e. inane tantom sit infinitum unlca
natnra, h. e. corpora prima non sint
infinita, aed inane dnntazat sit infini*
1048 NOTiE VARIORUM IN
tum : Md hanc Bententiftin abanrdam qnani mnlta manns ail ewtli ra^rtita
esM ipM Yidit et confeMnii est ; et templa Tendebam lacrymans/ Lamb,
tandem legit: Aui Hiam tJUrutnim 1015 Dtenai ctrporm stmeU] Deos
md iinnUut mUirwn e&ntmf et Sim'- sanctoa; sie entm ex formnU loq ul
pUce nafimi paieai tantuwi immodera' aolebaBt. Ovid. Amor. 3. 7. ' A te-
tnm, Exfttimat Faber vulf atam lec* nera qni»i|uam aie snrgit muie pnellait
tionem retinendam e^M, et aliqnot Protinus nt Mnctoa possit adire
versns bic excidisse, ita utcnmde DeOK.' Quosegoversns potios quam
inoommodis ab 'inaiii immoderato' nllos alios protnli, qnod eos a nemine
sine admistione corporis infiniti, et usque adhuc emendatos ▼iderim.
alternis misti, proficiscentibns, dixe- Certe nnperrima editio lioc sphal-
rit;alteraparsomiMa8it/antnonsatii mate, nt infinitis alits, quie ingenio,
perspicne a Lncretio explicata : ean- nt aperiantur, opns habent, iuqui-
dem enim&irapfayremearenecessees- nata est. iegendum : A teueru fiii*-
se: deinde duM illas Yoces 'alternm' qui$ eie eurgU mune fueUoj ProimuM ss
et 'alterntrum' probasse qnod dicit eancta» poeeU udire Deee. NoUim enlns
Displiceut omnia. Integer est poeta, est post rem Veneream Ha^i&r fniMey
nnliique exciderunt versus : rejectis ne quis ad sacra accederet, nisi ante
Aurati, OMsendi,aliQrumqne conjeo pnrgatns esMt ; ' diMedite ab aris/
tnri8,adraittatur Cod. Mm. lectio, et Inqmt 2. 1. 11. amnbiiis scriptor
sana protinus erunt omnia et integra. (Tibullns est) *qneis tnltt hesterna
Legantur itaque, Aut etiam aUerulrum gaudia nocte Veiuis.' Jnvenalis in
fdei termiMii aUerum eorum, Simpliee 6. 6M». * Ille petit veniam, qnotiea
«iiiiira pateat tameu immoderaium, lo- non abstinet nxor Concubitn sacris
ane vis. ut seqnentes versus et vox obMrvandisque diebua.' Qnod et cn-
ipsa * patcat' deuionstrant. H»c pitalius erat. Lodun antem Ovidii,
Igiinr liornm versuum sententia : quia hilarior pauJo est, et parapbraa-
Nisi * alterntrum,' corpus vix. ' alte- tium explicari Bon eget, x^V^^^vw
rom eomm,' vis. tnane, terminet, in- homlnum judicio relinquam. Fab,
ane vero soiom concedatur Ji^itum, 1017 Di^^uka'] J>i$tipaia. C lle
nt olini probavi, et Stoici, contra eeelum, Deieeiem: B. Unde aliqnls
qnos dispnto, fatentnr : Nec mare conficiat d^eetUf aed de cetiu vel eoiln
neo tellus, Scc, Epicurus ipse, fa- placet. CrfscA.
teor, alteram hiijns argumenti partem CeUu] Quidem Vet. libri : ceite.
proponit in £p. ad Herodot. EXto ih Oif. Al. coUu, ut proi/tton, |wmliiUDy
«esi^ ^ iipurfUtfov, r& S^ trdfuna &irci- coikif cmli, poina, peena. Fak*
pa, 0&K Itir «Txc rh. tartipa trdpara iwov 1010 Sive adeo po^uf] Ai^p0amr.
hr dim/f. 8ed eam neglexit Lucre- quid dixi, fnturum fuisM, ut copia
tins, qnoniam inane esM infinitom maleriai de suo cmttt et eoncilio de-
aliis argumentis jam probaverat. pnlsa per inane immensnm difierre-
Creech, tur ? iramo vero nnnquam quicquam
Niei terminat] Sic Vet. libri : recte, congrediendo geBoiHet. Ratio est
Vulgati : termiHet, versum proxiraun in promtn : qnoniam si inane dna-
gimpliee, ffc. omnino adnlterinnm et taxat esset infinitnm, prtma anten
inducendnm puto. Minime neccMa- corpora finita ; nnnqnam illa cod-
rius est, et corrumpit cum eiegantia gredi, nunquain cohaerere potuissent,
aententiam. G\f. led per infinitnm inane dispersa va-
lOlS Pateat tamen] Ita Vet Ubri. garentnr. tale est illnd snpra, S43.
Vulgati : et pateai tantum. Oif. ' quse, si non esMt inane, Nen tam
1014 NeccieUlueidatempUi] Ennins soUicitomotuprivatacarerent,Quam
apud M. Tull. Ub. 2. de 0iv. ' Qnam- genita omaino nuila ratione fnissent«'
T. LUGRBTII CARI DE RERUM FIAT. LiB. I. 1049
Umb. Imo» iaqutt, nU omiiUio ge-
oitom fuisset. Fab,
1020 Quomam cogi di^eeta] I. e»
qeoBUni cam materia essct diaaipftia
et distracta, in uniimi cooveoire «t
cenciliari oon potaisset. Lamb, Cogi»
Concreftcere, erw00^i^€(r9M* Fab,
1021 Certe] Occnpalio. Diceret
enim altquis : At mens, ant Dens
posset matcriam dissipatam colligerei
et congregare, et ita res creare. boc
negat, et refeUtt Lacretios ex E^i*
cori sententia. Lamb, Stoicos irri^
dens jocose propositum argnmentum
pposequitor vss. 14. Finita enim se*
mioa in iofinito spatio dispersa »un«>
quam oonvoiilAseiDt, nisi, qood Stot*
cis placuit, moodus easet gnade
animal, et plaoe Dens: ejusque se-
mioa summa arte et consiiio a spiritUi
per omnia membra iofuso, disposita
fuissent. Prudentia haec, et raedi*
tautia Stoicornm princfipia deridet,
et ex piacitis Epicori docet, res om-
nes fortuito infioitorum corporum in
infinito inaoi volitantinm concursu
tandem procreatas fuisse, et quotidie
reparariex istis seminibns, qnie in-
finita corporum primorum copia ju-
giter suppeditat. Creeck,
1022 Se ardiae qumque mo, atque
tagaei} Uaoc scripturam traxi ex
quattuor manuscriptis codicibus,levi
immutatione facta longe (opinor)
7uigata meliorem, et> nisi falior, ve-
ram, et rectam. Oedo antem verbo-
rom, et sententia hasc est: Nam
certe neque consilio atqne tagaci
meute (' consilio' autem, i. e. con-
sulto) primordia rerum se quseque
ordioe suo Locarunt, neque pepigere,
3cc. Sic autem habent lib. raanuscript.
Ordtae $e tuo quaque, atque eagaei ukh-
te hcaruni, Itaqoe in boc loco resti-
toendo ordioem verborum tantum
mutavi: nihil de meo addidi, nihil
detraxL Sed non dissimnlabo lec-
toriy mihi aliqnando visum esse sic
esse legendnm, Se ordxae $o quaque
ai(pu eagaei mnUe loc, cnm pntarem
' sno' natum esse ex interpretatione
vocis^so/ ad oram libri adscripta,
deiode ' so ' versum in ' se,' et ita
factum * se sno :* * se ' autem, quod
erat in principio versus, qoasi super*
vaGaneom deletum. Lnmb, OrdhuH
quaque, atquey ifc, Lambinns. Vet^
qoidam : se suo quatque. quidam ve-
teres : ee $ao aique oagacL Marnllos 2
Ordina quaque auo atque eagaci, For-
tasse : Ordine $e $uo aique $agaci, Vide
Indicem. et inf. vs. d21. Gif, Qui-
dara libri Ordine eeeaoqueeque, Marul.
Ordine quoque $uo: G(ifaioiiifi, Ordina
$€ iuo, AUquando etiam Lambinos
legit Se ordine $uo quaque : Ordine «e-
que $uo B. Alii Se ordine queeque euo :
proximnni Tersnm non agooscit B»
CreedL Margo Nostra id ipsnm ha*
buit, quod et Gottorpiensis Cod. et
Vossios in Var. Lect £d. Lond. nem-
pe: Ordine $e $uo quaque ecgaei mente
looarunt, Preig. Levissima matati-
ooe $ua feci, et post ' se ' distinctio-
nem posui ; $ua, i. e. et sua. Hav,
1028 Pr^eao'] Vid. ad vs. 078.
Preig,
1024 Muiofa] Quidam motata U*
gunt pro valde mota, Plautus Amph.
L 6. 119. ' Nec se jogula qnoqiie in
caelo motat.' Poeta in Priapseis:
< Extis altius aptiusqne motat,' Ptiis.
1025 Vexanturl Snbinde moventor.
A veho derivatnm. Maro in bacolico
ladicro : * Dulichias vexasse rates :'
pro agitasse inter elidendum et tra^
bendnm. lege Oelliura. Piu$.
Ve^ntur pereiia plagie'] Democri-
tns dicebat, KweioBeu riL a^funa nar*
AXAq^orMrior Ir r^ ^vW» '• ^* * ^^
▼eri corpora prima in infinito pla^
gis motois ac reciprocis.' Sic M.
Toll. deEpicoro lib. l. de Fin. * Cen-
set in infinito inani, in qoo nec som-
mom, nec infimnm, nec medium, nec
ultimum, nec extremnm sit, corpora
iodivldna ita ferri, nt concursionibus
inter se coh«rescant.' Quem locnm
sttpra protuli. Sed non dissimulabo^
in eodictbos dnobus manuscriptia,
Faerni, Tettii, scriptum esse« ver-
mntwn verc, pU Lamb» Vexantur,
1050
NOTiE VARIORUM IN
Versantur, veteres quidam. Gif. Per-
eita plagit, lotellige &\Xi}Xonnr(ar
rwy hr^iuiy 4p t^ Airefpy. de qua docti
iD philosophia Democritea seu Epi-
curea, quae penitissime eadem est.
Fab,
' 1027 Tandem deveniuiU in tales dis-
ponturoBf Qualibua hme rebus comistit
smmma creata"] Quamvis ita scriptum
sit iu optimis et lucnlentisslmis edi-
tionibus, constat tamen bic errorem
esse: neque enim dnbium est quin
legendum sit, idque plane necessario,
Qualibus hac rerum eonsistit summa
ereata. ut et alicnbi legi scio. Sensus
autem est: ' deveniant in tales dis-
positnras, qualibus snmma rerum
creata est.' Illud enim quaHbus ad
disposituras refertnr ; quod facile vi-
derit qui vel levissime sapiat. Rerum
autem summa est rh irw, ut alibi,
' Nec summam rernm commutare
ulla potest vis.' £t, < Debeat ad nihi-
lumjamrerum summa reverti.' Sed
neque aliter jn toto opere locutus est
Lucretios. Itaqne exemplorum satis
est. Nnnc ad secundnm iibrum ve-
niamns; ibi enim occurret, opinor,
aliquid quod manu medica opus ha-
beat. Fab.
■ 1028 Relius'] Rerum: Faber: nec
contemnenda ista emendalio. Sensus
autem est, ' Deveniant in tales dis-
posituras, qualibus rerum snmma
creata est.' Illud enim * qualibus'
ad ' disposituras' refertur. Creech.
1029 Magnos annos'] Fort. intelligit
magnnm illum annnm Platonis, seu,
melius, Chaldaeorum : res notissima
est Fab. Magnos. Forsan intelligit
magnuni illum Platonis annnm, sea
potius Chaldsornm. Fab, Isto vero
acnniine non opns est, cum, ut obser-
vat Gassendus 5. 643. qnornmlibet
astrorum circnitns magnos vocet.
* Servata' mox, idem est, quod for-
roata. Creech. Otiosnni Epitheton,
nisi annos pro quibusvis tempornm
periodis accipias. Vide qnas ad vs.
SI2. notavimus. Preig.
1031 Avidum mare] Horat. avamm
appellat. Lamb. Integrent mare. Ex-
hanstum reficiant, renovent, &c. fiu-
men autem, ut apud Virgil. passimy
pro aqna, humore. Homo vero ridi-
cnlus existimavit rh ' integrare ' hoc
loco significare, integrum manere.
Hnic mandes si quid recte cnratum
velis : Parenm dico, ne nescias. Fub,
1032 Integrent amnes'] Sic legea-
dnm : et ita scriptum est in quinque
lib. manuscript nam vnlgati quidaai
habent integerent: mendose. Accioa
apnd Nonium : ' Nam hnc venio, nt
mea ope opes Troj» integrem.' Ar-
nobius Hb. 2. adversns genteis : ' Vir-
tntnm omnium servamus atqae inte-
gramns tenorem.' Idem ibidem infra:
' Columba mann missa revolare di-
dicit addominicas sedets : canis, cum
invenerit prvdam, cohibere et coo-
tinere latratum: verba psittacus et
integrare, et noniina prorsas expro-
mere.' Ijtmb. Integrent annos. Ita
et veteres libri nostri. Gif.
Vapore] I. e. calore, ut saepe alias :
et ita Virg. et Horat. non scmel.
Lamb.
1034 Vivant] Tralatio est ab aoi-
matis ad ignem, admodnm usitata
scriptoribuB omnibus Gnecis ac La-
tinis. Horat. Od. 3. 21. 23. < VivK-
qiie producent lucemae, Dnm redieiu
fugat astra Phcebus.' Sic Graeci sclo-
tillam, i^rmtpovy i, e. • ignem vivum/
seu ' ignis vitam* dtcnnt, et imnfpawf
apnd illos < ignem excitare.' Lamb.
Labentes] Supra princip. vs. 2.
' Caeli subter labentia signa.' Lamb.
Ut in procemio * coeli labentia signa'
dixit. Preig.
1036 Ex infinito] Infinito semper
snbjnngit ' Inani :' Fayns et alii: cum
tamen nihil evidentius, qnam qnod
infinitnm non inanis magnitndinem,
sed corpornm mnltitudinem, sen po-
tius nniversnm denotet. Creech.
Suboriri] In lociim decedentinm ant
peneuntinra oriri, et quasi subvenire,
atqne in subsidfum oriri. Lamb.
1037 Unde ttmiasa solent reparari m
tempore quoque] Hnjus scriptnrae aen-
T. LUCRETII CARI DB RERUM KAT. LIB. I. 1051
tentia dod ent obscnra. hoc enim
per eam ftigoificatiir, materise copia
10 locum ejiis, qnae defliiic ex corpo«
ribus compositis, et rebus genitis,
suborieote, io qnoqne tempore ea,
qn» snnt amissa, reparari, ac resar-
ciri. Proxime antem accessi veterem.
Nam io libris maooscriptis fere omnl-
bns legitur partim, In tempore qMaque:
partim, In iempore quoque : in pleris-
qne antem impressis, In eorpore qua^
que : ex qna lectione qnidam legi vo-
Inot, In corpore quoque, i. e. in qnaqne
re genita corporea. Qnod si qnis
mailet legi, Reparari corpora quaque^
nt qnidam vir doctus, non repugnabo.
ego tamen vel eam, quam secntut
sum, et antiquam, tutiorem esse
pnto; vel hanc, In corpore quoque,
Lamb. Quoque] Veteres qnidam:
quaque, Oif.
' 1038 Nam vehtH, ifeJ] Propositom
modo argnmentom his vss. 4. illns«
trat, docetque res cunctas resolntum
iri, nisi materles ex infinita copia
atomornm jogiter snppeditaretur,
qofle damnnm quod corpora patinn-
tur resarciret, nt animalia brevi pe-
rirent, nisi alimento indies repara-
rentnr. Creech,
- 1039 Anuttene corpu»] Sic loquitnr
Marcns Tollios Epist. 7. 2G. ad
Qallom : * Ego hic cogito commorari,
qnoad me reficiam. Nam et vireis,
et corpns amisi.' Idem Lncretins
snpra, 810. ' amisso jam corpore, vita
quoqne omnis Omnibus e nervis atque
ossibus exsoliiator.' LoMb.
1041 DrfecW] Desiit. Lamb,
■ Reeta regione averea oiot] . Sic resti-
toi, aliornm locornm similinm testl-
roonio nsns. 2. 249. ' Sed nihil om-
nino recta regione viai Declinare,
qnis est, qui possit cemere, sese?'
idem 4. 206. ^ Eicit enim sulci recta
regionci viaque Vomerem, atqne locis
avertit semiuis ictnro.' sic Virg. JEn,
2. 737. ' nota excedo regione viarum.'
Idem 7. 215. *• Nec sidus regione
vite, litnsqne fefellit.' sic M. Toll.
lih. 6. accns* ' Nostrae accuiationit
regio et via.' ibid. ' Si qnis tantnlnm
de recta regione deflexerit.' Lamb,
AUqua regione aversa viai. .Ste omnes
libri. Lambinus tamen: Recta, Rt'
gionem autem rtat etiam sopra dixity
et infra lib. 2. Gif, Recta regioni.
AUqua ratUme, B. Nard. Aliqua re^
gione Oif. Pa. e vet. Ilbris. Creech,
1042 Nec pfaga possenf] Sichabent
aliqnot libri typis excnsi, ct duo ma-
nnscr. alii possunt : ego possunt non im-
probo: et ita hi dno versus pende-
bunt ex snperioribus hoc modo : Nee
simnl ac materia defecit, plagae pos*
Bunt extrinsecns snmmam conserva-
re. possent etiam legere licet : erit-
qne sententia aperta hoc modo : Nec
plagae possent, &c. nisi materise co-
pia snboriri posset, i. e. si materia
deficeret. Lamb. Nec plaga:, ffc, ex-
trittsecus, Ita omnino legendum : im-
perite igitur Gifanius, qoi in ntraqne
editione habet intrinsecus, Fab. Nee
Plagee,tcc. Neqnis vero forsan obji-
ciat atomos occnrsantes officiose se
(etiam fatente Lncretio) miituo per-
cntere, ct ex eo confllctu fieri, ut
morantes et tardatae coalescant, et
compiogantur in corpora ; ideoqne
cnm, finitee licet, sese mntno percn-
tiant ; sane tantnm abesse nt rebns
jam concretis aliqoid detrahatnr, ut
etiam novis semper advenientibns
atomis magis ac magis aogerentnr:
monet, atomos finitas se invicem per-
petno omniqne pnncto temporis fe-
rire non potse, Imo interdnm debere
resilire, ideoqne tempns spatiumqne
concedere principiis compositorum
(roit crvMxdff KafovfUvois Epicnrus ad
Herodotnm,) quae semper motnm af-
fectant, quo rnpta compage a te in-
vicem avolarent. Imo nnllot omnino
futuros este icint, nt ollm vt. 1019.
observaverat, nisi atomi essent infi-
nitap. Creech,
Possent] PosswU, recie, Gif,
Extrinseeus] Intrinsecus Oif. ct V.
imperite, ut patet ex vs. 1054.
Creeeh,
1043 ConeiUata] I. e. congregata,
1052 NOTiE VAaiORUM IN
poacta« congreMa. Laudt. Subaadi, 1048 Vt poMiai] Principia ren»,
9t a<lde, nisi materiei tnppetat, •op^ et corpora prima. Non enira omata
peditet, sufficiatur ; id enim ratio «orpora prima cum omnibtit cohm*
postulat. Fab. rere et copulari. poasunt ea igitory
1044 Cudere] Percutere : ills pla» qnae cnm aliqoibot cohsrere non po^
gap : unde ▼ocatnr ' incus : ' tensut : anot, a emtu et coacilio iibera ler«n«
Motns atomorum agitat illa princl- jtur, et vagantur, doiiec ovm aUie
' pia ; qnare dum materim part per ^pnleoUir. Praeterea ex rebua ge-
motum disjicitQry alia movetur osque fiitis qimtidie, atqne adeo singttUa
dum novae plagae et atomornm imr liorarnm momentia, eoipora priiiia
petus iUam vexant. * Cudere : ' per- decednnt, neque perpetno cnm tia,
cntere, procudere. Virg. in Georg. qoibflscum temel coiverint, cohmrea*
%, 261. ' Durum procudit arator Vo* cimt. LamK
pieris obtusi dentem.' Pttis. A cmtu] k conp^ian. Laai&.
Partemque fiioran] Quidam libri ha* 106# Ei iaau^ ttf] Nam niai cor-
beut, Pariimque moruri, Lamb. Juo- pora prima sint infiiiita, perpeli
ge 4k wapoMJfii^v cum r^ ^ interdum' plagc snppetere oeqoeant. £0116. Ei
verstt abhinc aecnndo. Fab, Partem' iamen» Hm eoim iofinita ait matorim
^tte« ParUmque Gif. qoam vocem et oopia, perpetoa ette neqneant pla«
FaberapprobatfjongLtque^iCffvvMAA^* g«. F«6.
ko¥ cum r^ * interdum' verso abhinc 1061 Inftnitaafme e$i dc, ^c] Ojmi
secuodo ; at Pariem melius respon* atf eis, genns loquendi boiiis scripto-
jdetrj<alifle,'etTf *tnmma.'Cr«ea^ ribos «siutnm; lic S. 080« 'Mate-
1046 Suppleri aumma queaiur] Sic ries opns est,' dcc. et %. %Q. ' Ergo
loqnebantor veieres. Plautos Saty- corpoream ad natoraat paoca vide«
rione : ' retrabi neqoitur, quoqno motEste opot omniiio;'eod«lib.B14.
progretsa ett semeL' Caito lib. 1. < Scire licet nii principtis opos esae
Orig. * Fana in eo loco compluria eolores.' LaM^.
f uere : e^ ezaognravit, prtsterqoam, 1069 iUud in hia ra6K«] P^ripa*
quod Termino fanum fuit, id neqoi- teticomm, et veterum Academico-
lum exaugnrari.' Pacuv. * Si qna rom (qounqoam Piato fortaate cx-
potestor investigari via.' M. ToU. cipiendus est, de qno moz dtce»
EpisLlib. O.ad Papir. < Qni primos mo8)^et Stoioorom, et omniam de*
Papisios est v4M:«ri detitot.' Idera oiqoe qni nnom m«a4«n, enmqoe
ahbi: 'Nnnc de rep. consuli coeptt finitnm ette voloot, tuec teoteotia
somas.' Virg. Mn. S. 409. * Qood est, omoia gravia in mediom ferri,
£eri ferro, liqoidove potettur elec- levia a medio ad eztremom. Epico-
tro.' Idem Lucr. S. J02S. < Qiied rus autem, et ceteri, qoi mondos een-
tameo expleri aulla ratiooe potet- gent etse ionomerabileia, et emney
tor.' ^suppleri' antem, t e. aliiscor- iofinitnm: aeqoc eitremnm, neque
posculis snccedentibns redintegrari^ roedium este ooncedont. Ita eo-
Atque expleri : ex quo verbo ' tupple- mm ratiene neqoe grovia in medi-
menturo,' natnm ett. Lamb, Queaiur, am, neqoe levia od extremom mo-
Ut poteratur, possetiir, pottitor, po- veator. M. Tull. lib. 3. de N. Deor.
testnr, oequitnr, quitum est, &c. Ita < Omnes enim partes mundi oadiqao
loqunti suot Ennius, Scipio, Plautns, medium locnm cmpessentet oitnntar
Sallusiiut, alii. Fa6. Praeter Ltm- seqnaUter; maxime aotem cerpora
.binum^&c. vide etiam Vostiom de inter tejnncta permaneiit, com qoo-
Anai. lib. 8. 88. flov. dam qnati vincalo circnmdata colli-
1046 Coguniur'] Plaga scilieet. gantur : qnod fiicit ea natara^ qam
Xiam6« et Fab, per omnem mniidam omiiia meate et
T. LUGRBTII CARI D£ RKRUM KAT. LIB. I. tOSA
ratioDe eofi6ciea8 fimditar, et medi-
um rapit et coavertit ezUreaa.' Sed
PJato qooque in Timaeo videtnr ne-
g«re esse snrRnm ac deorftnm, lu»
▼erbis : Btiph ik /mU itov^a¥ yuerh 'nff
icdfrw ^^fwf Hm» r« Xtyofjtdtnft i^mfS»
Tvn r6movs S^ ^tUy 9i€t\ii<p6na 8i>c9
T^ irw, Irarrtovf , r^y fihf K^frmf wpkt ^
^perat irdbitf* itra rufh ff^k/taros iyiw
^x^h '''^ ^ ^^y ''P^ ^ iuuveim ffrxi^
roi irwff oOk 6pi^ oHufxp POfjSfw, To8
yitp *«vrbr obpanv o^patpooJMf iiTOf,
9<ra ftkv t<ro¥ iupwrSra rov fiitfw y^rfovw
i^on-a^ bftoiws oJbrk xph 1(06"^***^
Kiiw rh 8i fjuhov, r& oibrk fnhparmf 4r«
X^«v &^<m)ic^f , #1^ r^ leaT^ ktrutf^ ro»
/ui^ca» 8<c iit(rrtfr c&iu. rov M^ mfffyiov
ra^ irc^vK^ot, r«r ri cl/w|firfw»» &m»
rif ^ tAra» ri$4fU90S obx h SiKp 8^« rh
fofikif Tpoorjicinf &)Ofia \4ywf, 6 ft^ 7^
f*4<ros hr airr^ r^ot, olPrc icdrw irc^vK^r,
oihv &M» A^yetf^ai dCicaiot, &AA' a^ ^r
pbftr^, 'O 8^ ir^Ml» of^c 8J^ /ia^os» o<^«
Ixair Siii^opoy airov fi4povs tr^pov dar4^
pov fiaWow wfl6s rh fjJvoy, fpn r«r imt^
irrmp6' i. e. ' Grave antem et lere
•i cum ea natnra, quae deorsnm et
snranm dicitnr, perpendatur, planis-
sime declaraii possit. Esse igitur dno
qnaedam loca natnra inter se diversa,
et contrariB, qu» nniversnm bifariam
diremerint, nnum deorsnm,ad quem
omnia qne molem aliquam ant pon-
dus aliqnod habent, fernntnr ; alte-
rnm vero snrsum, ad qnem omnia vk
subigente rapiuntnr ; nullo modo ex-
btimare opOrtet. Nam cnm totnm
c«lum rotnndnm sit, quscnnque a
medio «qualiter distantia extrema
facta snnt, ea similiter extrema opor-
tet esse nata. Medium autem, cnm
paribns intervallis ab extremis dis-
jnnctnm sit, cnm ex adverso cnm ex-
tremis comparatnr,€xistimaDdum est
omninm esse. Cnm igitnr mundns
»ta natara factin sit, si quis eorum,
qnae dicta snnt, snrsum aut deorsom
ponat, injnria videbitnr nomen eis
Don oonveniens imponere. Nam me-
dios qnidem qni in eo locns est, ne-
4|ne deorsnm, neqne sursom diel dc'
bet, sed hoc ipso nomine niedius est
appellandns. Qni antem ambit, ne-
qne medins est, neqne babet siii par^
teia alterara ab altera differentem
magis, qnam alteram, quod ad me«
dinm attinet, ant nllam, qnse sit e
regione,' dcc. Lam6. Qood extra-
mmn non habet, id habere medium
Don potest: at snmma summamm
extremom non faabet ; ergo nec me-
dioni. Cetemra in his versibns dis-
ponendis Lanbinianam editionero se-
quor. Fab, Deniqne ne Memmios
diversara senteiftiam amplexns cen-
tmm esse aliqnod iiaiversi crederet,
in qnod omnia tenderent innata sua
gravitate, ideoqne non opus infinitar
atomomm mnltitndine, qnae, concnr-
santes, ictibns extemis hanc mundi
compagem sartam tectam conserva-
rent; totam illamde centro opinio*
nem convellit pariter et deridet.
Snpponit antem, ut illi tpsi Stoici,
qni amant centrum, snpponont, olim
fnisse confusam particnlarum copi-
am, in immenso spatio nndiqne dis-
persam ; has vero omnes particnlas
in nnnm puncinm, medium vix. nnt-
versi,niti,inde terram fieri rotundam,
in medio universi suspensam, omnes-
qne, etiam adversas hujos globi par-
tes, animalibus habitatas este, qusB
non decidnnt in partes coeli sibi snb-
jectas, qnia gravitate sna in medinm
tendnnt : inde etiam cirenmvolvi s-
thera, et solem cceli fornicem perpe-
tno motn percnrrentem diem opposi-
lis terne partibns altematim facere :
nec unquam timendum imas snm-
masqne compagis partes a se invi-
cem disjnnctas fore, cnm in uimm
idemque medium nitantur. Hapc om-
nia vss. 16. qns tamen vs. 1036. et
tribus sequentibus obiter deridet.
Absurdum enim grave aliqnod seip-
sum sistere et snstioere posse, aut
in adversam terrae partem (cnm vni-
go enim sapuerunt Epicnrsi) snrsnm
tendere. Creech,
1052 Fugf quarere] Sic Hor. 9. 1.
1054
VOTM VARIORUM IN
Od. 13. * Qoid tit fatiirain cras, foge
qosrere.' Preig.
105S in wiedium] Strabo lib. 1. dod
longe a principio, nbi de Indis et
Hispanis agit, illos pronnncians rp^
vor 94 rofa Koi iunlwo^aSf * qnodammo«
do antipodas,' «al Ih-t r^s 4wl th i*4<rar
^•pos, Kiy^fM r^y ^Xf'^ ^Xo*'i ' ^ec
Don moinm Terins centrnm vei me-
diom snmmap, principii loco habent.'
Hm, In medium, i^eJ] Hinc apnd
Stat. 0. Tiieb. p. ro. 278. Apolio
inter alia canit: ' Imane tellas An
media/&c. Preig,
Orniita] Gravia. Nam sic definit
Arist. * grave' lib. 1. de caelo, * qnod
snapte natnra ad medtnm fertnr : le«
Te,quod a medio ad extrema.' Lamb,
Niii] Incnmbere, vergere. Lamb,
1054 Naiwram'] OMa^, Lamb.
Atque ideo sine uUit] Qnod tnm
esset, si vera dicerent. Fab,
1067 Iptum eij ^c,'] Hos qnatnor
versns parentbesi includendos non
tam explicare,(quicquid alii sentiant,)
qoam convellere istaro de centro opi-
niooem contendo. Creeek.
1068 Sub territ] Snb medio terra-
rnm pnncto, qood ' centmm ' appd-
lant. Lani6. Apnd antichthonas,sen
antipodas. Fab.
Sunum] Ad pnnctnm medinm:
qnod tamen Aristoteli est deorsum
ferri. Lamb, Respectu scriptoris sci-
licet; antipodibus deorsnm. Anti-
podas autem esse nec multi e veteri-
bus credidernnt, neqne sane e pri-
mis Christianis multi. Sed in eam
rem plura a doctis congesta, et res
bodie notissima est. Fab,
1059 In ierram^e] Sic vetrres qni-
dam. Aliis : terra, Gif. Sic habent
qninqne lib. manoscr. et ita legen-
dnro, non, nt in vulgatis, /n terraque
retro requietse repotta, Lamb.
Retro] ndktv, contri., Lamb,
Retro potta] Prepostero situ, ut
per aquat, Sfc, quae enira simulacra
animantnm in aqnis videmns, eorum
pedes versus coelum nostrnm ten-
dont. Fab,
1061 AnimaUa cuneU] Habeot prioci
codices animalia euapte, Significabtt
boc animalia sponte sna se moventia.
quae anrigante natura vergnnt in cen-
trum. Piut. AnimaUa tubtu' vagari]
Magna est hoc loco scriptnrae varle-
tas. in aliis enim codicibns scriptom
est, tupra vagori, in aliiscaoirta vagmri,
in aliis .tuapta, in aliis tuapte, Ego
tubtu' reposni : qnae lectio perspicae
recta et vera est : tubtut autem, i. e.
sub pedibns nostris, et snb medio
terrae pnncto, in regione hniyfi4mm^
et ArrivtfBMr. Lamb, Larabinns ita
egregie, nt opioor. Nam in libris:
euapla, tuapte, cuncta, tupra. Itaqoe
omnes vnlgati. Gtf, Subtu, In Mss.
plerisqne sitpra, cuncta, tuapie, istam-
qne vocem ronlt» editiones appro-
bant, sed optime reposnit Lambinns
tubtut : nisi forsan audiendns sit Sal-
masius, qni Epist. 69. haec babeL
Pro illis Subtu^ vagari, qoae ex inge-
nio sno reposuit Lambinns, nota in
veteribus libris esse partim svprs,
partim tuapte, partim suapia; ex qni-
bus vestigiis o!im f<iciebam tuppa^
i. e. snpina, antiqaa voce. Nam illi
qui pedes nobis adversos liabent,
bvriy^wtt nobis tnnt snpini, et not
illis. Suppum porro notat Festos an-
tiquos dixiflse qnod nos snpinnm di-
cimns. Liber Vossii nostri plane
praefert suppa. Creecli. Svbtu* ragari.
Egregia lectio Mss. L. B. tuppa ea-
gari, i. e. snpina. cum enim imagines
ambulantium eorum in aqnis viden-
tur, quasi supina ibi vagantnr. £t
sic qnoque empndavit Salmas. ep. 69.
probavitque hoc Creechins. Spectat
huc Liiciani locns in Demonacte, nbi
ista de Philosopho illo inter alia nar-
rat : ^vauc6y rara, wtpl r&r 'AyrirdS«ir
9ia\ey6fisifoy, iMatrrfyras, nral iwl ^p4ap
ieYOTfiov, KoX 8c/{as ahr^ rj^r 4p r^ ffSort
aKikv, Ijpero' roOrovs ipa rohs 'Arriro*
8ar ttvcu \4ycis ; i. e. *■ Physicnm qno-
que, super Antipodibns disserentem,
snrgens deduxit ad puteum, illiqUe
nmbra in aqua commonstrata, qu»-
sivit: Nnnquid tales confirmas esse
T. LUCRETII CARI DB RBRUM NAT. LIB. I. 1055
Antipodu?' i. e. nmbrat liominuiny
nnllosqae in rebus bumanift. Hav,
106S Reeeidere] Sic babent libri
Parisien. et Veneti antiqniores, a qni-
bos non discrepant manuscripti. licet
tamen etiam legere, Decidere, nt re-
feramns ad antipodas, qni videantur
etse snperiores ea cspli parte, sub
qna babitant, si pars illa caeli ad nos
referatnr, tamqnam illis antipodas.
Lamb. Ricidere, Alii Prcider«: qnam
▼ocem etiani Lambinus admittit. Im-
merito. Non enim obserravit Lncre-
tinm oti vocibos opinioni istae qnam
exagitat, suisqne prajndiciis accom-
modatis, nt enim Centripetae gravia
a circnmferentia ad centrum olim de-
cidisse existimarnnt, sic Lucretins
eadem gravia a centro in inferiores
circnmferentiae partes recasnra esse
pronnntiavit. Creeeh.
Inferiora] I. e. qnae loca sunt nobis
inferiora : sed animalibus iilis antich-
tbonibus atque antipodibns snperi-
ora* contendunt (inqnit) ea antmalia,
quae sob pedibns nostris vivunt, nibilo
magis recidere powe in caelnm, qnod
est nobis inferios, quam nos possi-
mus sponte nostra in C9lum nostri
hemispbaerii voiare. Lamb. Nobis sci-
licet, at antipodibos snperiora. Fab,
1064 C<r/t templa'] Sic snpra, * nec
Cftli lurida templa.' Lamb,
1065 lUi eum videan( tolem] Qnat-
tnor libri manusrripti habent f2/i, Uli
antem, si bsc scriptura placet, posi-
tnm pnto, pro iUief nt apnd Ter.
Phorm. 1. 2. 41. ' Interea dum sede-
mns illi, intervenit Adolescens qni-
dam.' ego tamen olim tn prima edi-
tione vnlgatam scriptnram secntns
eram, snspicatnsc litteram vocis an-
tecedentis postremam a librario esse
omissam propter similem primam
vocis snbseqnentis. qnod satpe repe-
rimns factnm in libris mannscriptis ;
cnjnsmodi est illnd apnd Horat. Sat.
2. 8. 208. ' Qui species alias veri, sce-
lerisqne tumnitu Permistas capiet.'
nbi ego, verissima et certissima con-
jectnra dnctns, restitni, Qm speeies
aUoB reris, i. e. differenteis veris.
Nnnc t7/s magis placet, sive accipi-
atnr pro pronomine, sive pro adver-
bio. Nec qnemquam vox * anima*
lia,' qnae antecedit, quasi ea non possit
cohaerere cnm provocabulo t//t, mo-
veat. Saepe enim scriptores mutant
genus. lipet igitnr ita hunc locnm de-
clarare : Com illi, nempe antipodes,
vel cnm illa aninialia, qnae snb pedi-
bus nostris habitant, videant, &c, Hoc
igitur sentit Lucretius : Contendunt
ii, de qnibus loqnimnr, cum homines,
qnt sub pedibus nostris vivunt, ' so-
lem vident' i. e. cnm eis dies est,
* nos sidera cernere.' i. e. nobis esae
noctem. Lamb, IIU cum videant, Ita
in veteribns libris, antiqne pro illic.
Gif, lUi, Jam superius, pro iliic,
o/lt, 9fe, Fab. lUi. Idem qnod illic. Sic
Ter. lUi etiam pronomen admitti po-
test qoamvis animalia praecedat ; mn-
tare enim i^enus aeque licet placetqne
Lncretio, ac aliis veterum. Creech,
1067 Et nocteis parileis agitare^ dieS'
qve] Sic omnes fere vulgati, et non-
nulli manuscripti habent, plnres ta-
men item manuscripti, Parileis agi*
tare diebus, quibuscum congrnunt Pa-
risienses, ego tamen alteram scriptn-
ram potins secutussum, quia videtnr
hoc dicere Lncr. eos homines, qul sub
pedibus nostris habitant, dieis et noc-
teis nobis, sen nostris diebns ac noc-
tibus, pareis atque aeqnaleisagere. Si
qnis tamen alteram scriptnram magis
probabtt,cumeonon pugnabo. Lamb:
Diebtts, Ita fere veteres libri, mann
formisqne descripti. In qnibnsdam
vet. diesque ; nt et in vulgatis fere, et
Marnllns. Gif. Pariles, Paribus B.
Diesque, Diebus Oif. Pa. alii fere
omnes : sed istis omnibns aapientlor
Lambinus, qui legit diesque, Creech.
1068 Sed vanus stolidis hctc omnia
ftnxerit error] Sic habent tres libri
mannscripti ; vnlgati autem fere om-
nes, porlvrtl error. quae lectio con6cta
et supposita est. a dnobns aliis mann-
1056
NOTiE VARIORUM IN
scriptis absoDt iex versiiR, qui dein-
ceps seqauntiir. finxerU antem inter*
pretor, fiDgendi ansam et canram
prftbuerit, etpraeboiBse credibile est.
Lamb, Sed tanu$, tfc. Explicatam de
centro opinionem his vss. 25. aggre-
ditur. Primoqne docet niiJlam posse
•sse mediam cum inane sit infinitank
Sic Plntarchns, aniversom inikutnm
est, infinito aotem, com ueqae pria-
ciplum neqiie finem babeaty mediom
hal>ere non coiiyenit : nam et ipsnm
mediam est quidpiam extremumi et
ipsa infinitio extremorum privatio
est; etChrysippum mantfestie con-
tradictionis arguit, qiiod medinm in
infinito locum statait : De Stoic. Re-
pug. Deinde codccsso medio^ nnlla
suadet ratio fore, ut res graves in
illa media inanis parte potins qaam
in uUa aKa consistereat et qniesce-
rent : quonlam est natura totiiis ina-
nis cedere ponderibas, oeqae potest
ulla illius inanis pars sottinere res
graves, quia inane soiidum minime
esty ac firmura, rov kgtov ^{to-is rijv
^4ft€urw ohx oTdrt odaa voicidr^ai. Ftfur-
«rt^. Nard. et Vnlg. ParturH, Creech.
Finxerit. Bcne. Expressitformnlara:
df $/^pwasrmfra «-OfSar. Preig,
10G9 Amplexi quod habeni] I. e.
qnla amplexi sunt : et tenent perverse
prima elementa, et primas vias natu*
rsB investigandaB : quia statim ab ini-
tio non sunt ingressi veram natui*»
cognoscendaB viaro, sed lonise diver-
sam. Jam vero amplexi kabent sic
dictum, ut a Virg. SLu. 2. 517. ' et
Divum amplexae simulacra tenebant:'
et ab ipso Lucret* 6. 899. ' Semina
habent ignis tedae, stuppseque tenen-
tes :' et a M. Tullio pro Sylla, ' lUiid
erat genus bominom borribile et per-
timescondum, qui tanto amore suas
possessioues amplexi tenebaut, ut ab
his raembra divelli citius ac distrahi
diceres. Idem lib. 2. de N. D. ' Quo-
circa sapientem esse mundum necesse
est, naturamque eam, qusB res om-
neis complexa teneat.' Neque enim
probo lectionero viilgatittn ; Amfkwi
fttodMeiit, ifc. ' prima viai' autem
sic dictom, ot ' nltima Datnrai,' < ab-
dita tempLi/ ' aeuto belli/ < abdila
terrai/ ^ caernla eaeli,' et sioiilia.
LemA. HellenismHS DOtisaimus, rtpi^
(flu ix^i pro ^pei^f et alia id genna
fsppe apud Atticos, Euripidem in pri*
mis. Fab, Notissimns Hellenismo*^
rtpJsias fx« pro ^^«9 et alia id genoa
ssBpe apud Atticos. AmpUxi ^utd he-
bent Volg. non probo. Cree^
1070 Nam medium ntMf] K^trw (in*
quit Arist lib. 4. de csbIo) Mrr(or rf
4ff%ikr^j i. e* ^ Medium contrariam oW
timo est.' itaqae si non est extremunf
nec mediom est. Lamb»
1071 Infinita] Fortame: /i|^8Rtlii&
slmile inf. 2. 19. Gif.
1073 Qiiam fiiams alia hmge regimu]
Nec si demus esse raediiimy (inqoit)
propter hanc causam in medio po-
tius, quam in quovis alio loco qoic-
quam consistere queat. Corropte ha-
bent librl qurdam typis excosi, «iia
hnge raiioRe, Lamb.
1076 Concedat aperiet esfue] Camee»
daty I. e« cedat. aquey i. e. aBqttaliter.
male auteni in vnlgatis libris iegituri
Mquie ponderibue. Nain praeter aoc-
toritatem vetorum codicom, ex illo
loco, qni est 2. 2S8. intelilgere licet,
hlc quoqne legendnm, Mqwe,, uon JE^
quit: * Omnia quapropter debent per
ioane qiiieturo /Eque pooderibus non
apquis concita ferri.' Lamb. I. e. »-
qualiter cedaut ponderibus, qnacum'-
qiie motuff fernntnr. Qiiidani leguot,
aque pondet-ibua motit» At Gifao. in
edit. 2. legit, mota quacumque ferun"
tur, Eiei;an(iam hominis! Fab,
1076 ^que ponderibus] Sic vetercs
Ubri. vulgati et quidam veteres : ^-
quus^ non tain recte. Scripsi: moto,
etsi Libri fere : motts. Vide Indicem*
jGi/. JEque Gottorp. Gif. Par. Lamb*
Rectius. T^ Ktvhv r^v i^ hfiolay vaptT
X€« r^ Kov^ordrjf koU rp fiapurdfr^ iir6fji^
M T^ ai&yoy Epicnrus^d Herodotain.
Pro motics, alii lcgunt mQtis, Aiii tno-
T. LUCRKTII CARI DB RERUM NAT. LIB. I. 1057
lir: Olf.iiiofa; eligatlector. PotuU' cnpidine, cnpiditate. £«116. Sic ve-
ribui, supple 'pne.' i. e. propter toren pro *cqpidine' vel amore.
ponduB et gravitatem. Fayut. Qnid Quid si dein legatnr vineta pro victa 7
hme sibi velint alit conjectenty certe Creech.
Fayum tapinnt. Creeeh, 1083 Praterea quoque jam, ipc,'] Si
Moiui quac, /er.'] Qnidam vir doc- qnis liuoclocnm usqite ad extremnm
tU8 putat legendnm, P<mienbM9 motie attente legeret, ut erat initio «crip-
^itfcimftie/erMUttr. *feruntar ' antem, tus, et ut in libris vulgatis legitur,
▼idelicet poodera. Qnidami Motu non easet ei fortasae facile, quo re*
quaeunque JfermUur, hnmb, feratnr,et qnam qnasi&i^air^8o(riyba.
1077 Nee ^uts^iiam] I. e. nec quis* bent, videre. Nnnc autem, in ordi-
quam locns iuaniB est, ad qnem cum nem versibns restttntis, et mendo ex
corpora pervenerunt, possint in eo hoc verso snblato, ut legamus, Pra»
inani stare, tanquam pondere spoli- terea quoquejam, non, nt vulgo, Pra-
ata : nec vero inane corporibus snb- ierea quoniam, ^c. omnia erunt satis
sistere nilo modo potest. Lmnb, plana, eipedita, et facilia. Iiaiii6.
1079 Nec mttem] Ut saepius jam sn- Qnln etiaro, inqnit Lucretius, sibi non
pra. Preig, constant ; nam ignis, qni corpus est,
SuMtiere] I. e. fnndainenti loco secnndnm illos natnraliter fertur a
esse, fnndamenti vicem prabere, medio, non in medtum. £picurns au-
b^iffTtiff$aA, sic 2. 285. ' At contra tem existimat ignem ferri in altnm
oulli,denullaparte,neqae nlloTem- pervim, per expressionem, MAnfri^.
pore, inane potest vacnnm snbsistere Fab. PerturlMtOB fnisse seqnentes
reii/ IxnN^. £t ex addUcto hoc poe- Tersos qneritnr Lambinus. In ali-
tfls loco patet, nos recte reposnisse quemsaltemordinem redegit; sed in
ex Mss. uUi scil. rei vei corpori pro meliorem Gifanius, qnem seqnar: se-
ilH$. Dicit poeta contra natnram cnndum igitur vss. 24. argumentnm
esse inanis motut nllins corporis re- contra fantores centri, ipsornm vis.
sistere, illnmque snstinere, tardare, sententiam recitat : qni enim ab-
id enim si faciat, ipsum inane fit cor- surda memorat eadem refotat. Do-
pns. Fab. £is bit6<rrviM prsebere, sos- cent anteni, terras tantnro et aqusB
tinere. Hao, particnlas ad centrora, ignis vero et
1080 Qmii eua quod mat.petU] I. e. aeris a centro niti, ex ignibus etiam a
qnin potios semper concedat, i. e. roedio sorgentibus astra stellasque
cedat, et viam ac locnm det corpori- fieri, et nntriri. (nt vigent animaliXy
bus: qnod ipsins natnra petit ac pos- et arbores virescunt, tellnre succos
tnlat. vel.dic, Qam $ua quod nat. ifc. et debita alimenta preebento.) Cir-
I. e.ut non pergat concedere, et dare cnm vero omnia solidos aliqnos cir»
locnm corporibns, id qiiod soa natura cumvolvi ceelos, qni leves has et n
petit, et postulat. Lajn^. medio surgentes particulas sistant,
1081 Haud igitur] Non possnnt et contineant ; nisi enim sitterentnr
fgitur res In coticilio et ccetn con- istae particulae, per iromensnm inane
stare et permanere tali ratione, snbito diffbgerent, coelnm rueret,
Bempe quod medii cupiditate affec- terra se pedibns nostris subdnceret,
tae sint» Lnmb, et dissolveretnr totins machio» com*
1082 ConcUki] Qnidam libri : conci'- pages. Quandocunqne eoim aliqna
Uum. Oif. /n eoneilio, I. e. in con- hujns mnndi pars secessnm facit, to-
gressn, In ccetn. Lamb. tlus interitus seqnetur. Creech, Pra»
Cuppe^&ne] Hermolans in Plininm terea^ tfc, Locnm perturbatum qneri*
malit: «afipeiit)ie,uti pnto. Gi/. I.e. tnrLambinas,etin ordiaera rodigir,
Dtlph, tt Var. Clat, Lucrei, % X
105B NOTiE YARlORUIf IN
faatore Fabra et Mss. L. B. Diferit Lrcav. 2. 97t. ' Pacea mi
•IHffr Oifaoins, cni Creecliios fcvet, iient.' qaare Papliiins cnm sigmA-
qaem videy iis oos assensnm damas. care vetlet animnm sapientis tion par-
Plane vero ita exstat in Edit. Bas. flari pertnrbationibos, inqnit: *M-
H«o. sa tn mentis ab arce Despicis erran-
QM0f«e jam] Omnes prftter Lam- tes.' Piu$,
binam QiiMiiam, nallo plane sen- 1090 CM emruU] Lib. 5. * cseiulo
sn: forsanQMJoiuim: et vox ista sit ponti/ et ibidem, < cmmla miiDdi/
otiosa,qnale8apndPoetas8Sepissime iMmb. Es Ennio: «Cottei csBrohu'
occnrront. Creeeh, Ita recte Lamb. Fab,
qnem secnti Faber et CreecUos. Oi- PmeeC] Snp. 9ifi. * onde mther side-
fanins inepte retinet foonuoo, onmi- ra pascit?' et lib. 5. m. ' Qooqooi-
boslicet Mm. ndsentientibns, nollo nsqoe dbns Tocat, atqne iavitat
certe sensn. Creechins conjicit etiam teis.' Ziom6.
quiaiumu Vide de varia lectione qo* 1091 fli cetSgui ignme] Morg.
ad vs. 750. ffor. et Pr«y. tra, non inelegooter: Mt eeOigttt
1084 Sed temwum afgoe liquenm'] emme. Omnis calor nompe slbl eoo-
Tres libri mannscripti habeBt, 8ed Inm colllgit. Preig.
terranc», aique Kfoartf, nt lesendom lOOt Q«|ip« eHam] Qoidta pntant
fbrttsse sit, jSM i«rroi, atque Uquorie. esse Locretii verba, ootendentis, phi-
Lamb. Sed terrwrum aique itgiiorif] losophos Ulos etiam in eo eEnre, qood
Ita ex vet. Kbris restitoi. Vaigati : iion omnia corpora fingant in modlmn
terrarumatqueUquarum. Posseteiiam nlti, sed corporo terrorom oiqoo
legi : temd. Oif. Terraram eitque <i- aqoaram dontaxat : nam etiam cor-
qu»ram] Liquerie Mss. unde Oif. post pora gravia (inqnit Locret.) videoraa
Lambinnm conjicit legendnm terroi quodammodo sursnm forri, qoando
atque Uquerie. Creecfa. animalia mortalia e term veacuntor,
lifoorom] Lamb. in tribus Mss. in- dec. Sed videtnr potina eomm phl-
venit lifiiorii^ quomodo ef iam in L. B. losophoram esse rotlo, per qnoai di-
et ferri potest. Ha». et Preig. cont levia corporo, ut fiiunmas et vn-
1086 Hunc versum non agnoscit B. pores, snrsnra ferri, lisqoe solem et
Creeek, sidera pascL Omnino bic locns eot
Et quaei terreme] In veteribns qui- aliqnantnm diffioilisi atqne obscoras.
bosdam versns ille : Et quaei^ ife. erat Lamh.
ante : Humorem, ^e. Qif. 1004 Niii o firns ponB. ^maque m-
1087 Expemunt] Dicunt. Xom^. hetur] Sic visns eat mihi tnndem hlc
1088 Dyffrricrj Dissifmri, disper- locus restitnendus, idqne oo vesttgiis
gl, ut lib. 9. ' Scintillas agere, et late seriptnrtt veteris : qoam la prima
diiferre favillam.' Lamb. editione non satis eonsideraram.
1089 Cireumtreatare] Propter soin- Quisque antem, videlleet arboris m-
tillantem, palpitantem, ac nictantem mus, cibetnr porro, 1. e. alalor.
flideram micantinm ignero. Fab. Lamb. Quadque cibutur] Ita ex Vet.
Cirewmtremere erthera] Com potios libris scripsi. Versus proximos :
ipsa signa in ccelo tremere videantnr. ' Terra,' dcc. aapefnMhayrOf ob dob
Sed ita sopra qooqoe S67. * Frnndi- intellectnni bvi^fiarrea longifloimnn.
ferasque novis avibos canere nndiqae Nam istnd : ' Ne volocmm,' dce.
flilvas.' qufle ipsa novitate delectant. conjiingi debet cnm : ' lUod in hio
Hae. rebos,' drc. sopra. et olioqoi, qoio
JEthera] Hic pro aere : nam omnia dixit nonquam : terra dat cibatnm o
ifi mthere pofm Incis pleoasnnt. nnde territ i Abemt etiam a qnodam Vet.
T. LUCRETU OABI DS RERUM VkT. LIB. I. 1050
Godiee nostro. Vid. et sop. v<. SS2. ^etnlm. Creech.
Gif, CMfiM Citefiai] Qkw^ eite- 1100 J8<ij»tiM] I. e. rapientiaBi io
iur Lambinosy el BeqneDtem veraam aodnmy «eu celeriter, nt snpra, (»62,
rejicit; Quodque ct6«tMr, Oif. ex Vet. * Nil $b «e qood poasit mittere rap^
Cod. mooetqne v«muB proximnoi tlro.' Horatius EpUt. 2. 2. 128. ' Eii-
* Terra det/ 4ec. inaertnm foiiwe ob guo gratoqno frnatnr tempore rap-
•Bon intellectnm Mfifimw loBgiiai- tim.' Ltmb.
flnm: nam istnd * Ne volncram/ iSiiMMcat] Snbtraliat. Virg. Ecl. 8.
4Be. coBJnngi debet cnm * Illud io hU -6. ^ £t anccus peeori, et lac snbdu-
rebus/ Sce, et alioqni qnis nnqnam citnr agnis.' idem JEn, 3. 564. * Tolii*
dixit * Terra dat eibatnm a terris i* mor in cslnm cort ato gui^j^iie, et
nberat etiam a qnodam vet. Cod. iidem Sobducta ad maneis imos de-
aostro. Sed alii Codices admittnnt» soendimns nnda.' Lmnb,
et recipiendus est nt sliqaiB saitem £1 omne» ItUer permisL terra, cte»
alt hiiins loci sensns, cni per se satis Itvntf] Hnnc Jocnm restitai conjec-
obacnro istnd Iv^fSaror migores tene- tnra dnctns, ab nno tamen codice
bras offnndit. Creeck. vetere acyutns, in qno vox reruM erat
1096 Ne volMerum rUu"] Totns bic, aiiena mann scripta, et tota in litnra
qni deinceps seqnitnr, loens misera- mersa. sententia autem verl>orum
bilem in modum perturbatns et con- ^^^ miiii videtnr esse : £t ne omues
fosns erat ; ez qoa ordinis pertur- homines soiventes inter caeli et terrse
balione ita obscums erat, nt nulla ex rvioasy * corpora prima/ ex qnibns
.ca prolMibilis sententia elici posset. constant, i. e. sua principia resolnti,
£go antem versibus in snum ordinem abeant per inane profundum. Qni-
restitutiSy eadem opera eornm sen- ^^ tamen eoheiUei» legnnt casu
tentiam deciaravi atqne explicavi. quarto, utconjniigatarcamvoce 'rn-
iMmb. inas ;' vnlgau autem scriptnra, rcnnR,
Jtfamla flNMidl] L e. ambitus ronndi. ctBliqug, mibi nuUo modo probatnr:
MeUphora. Lmub, Memia «iMMij. nun < rerum ' appellatione etiam cae-
Ita eleganter appellat ocelum^ quod Inm contioetnr. Lamb,
nndiqne mandnm arobit et coercet. HOl Rerum, ealique rMiiMs] Ita om-
.^«46.6. 'Lanamqueefficerentetmag- aes libri. Lambinus : <«rr<e ecrlifKf .
ni jnmnia mnndi.' ifae. £go si qnid mntem, ita legam : Intor
IO0B CMStmtit ndione oeqmm/tur] uuxtao terrmnm, Ssppe jnngit illa dno,
Secntns som fidqm qnatnor libcornm * terramm cmlique/ poeta. 6. 826.
amnMriptomm» quilMucuro faciunt 245. Gif,
fiod. Veneti antiquiores, et Parisien- 1106 De porit eorp&ra eeooe'] Sic re-
•es. nam ceteri vnlgati liabent/froa- i4itul ab ono codice mannscripto ad-
tur. Lamb. monitos : in quo scripttun erat, coT'
1100 SM<ra/ta] Sle babent qna- poraadcetu, non sioe litnra: suspi-
toor libri maniiscripti : qnos secotns catos prhnom scriptocem librarium
sum. nam vnlgati habent penetraUa, peccasse, quod vocalem a bis scrip-
'Tonitralia' antem interpretor loca, seritybocmodo^cerporaacftsf, deinde
In qiiibtts fit tonitru : BpwrM Grsici supra litteram c ab homine, qnl vo-
BomiBant : vel in qiiibus habitat is, cem aeeeee Latinam non esse videret,
Hni tonat, Deus : vel qn« ebservan- sed roendam toUere aeqoiret, d poti-
tor ab Etruscis, et barnspicibu«. tum esae: ntlegeretnradesse: deinde
Lemb, 3\mttraita] Ita Veteres libri. ex verbo iUo corropto, aeeose, seu
Peuetratiaf Vulg. Gif, Recte Lambi' adeetey seu adeeeee, factum deeeoe, cnro
nu$, dumB. Nard. aliique retinent esset potius ce«f« repooendnm ; qood
lOCO KOTJE VARIORUM IN
Mo fecimos. Jam boc ' ceise ' con- cepu, dod magna opera insarota, ae-
jnngo cnm prnpositione de, qoae an- qne magno admodnm labore anacep-
tecedit, ut ait * decetae/ pro decea- to, Sec, Cnm in omnibna libtta et
aiase. stc infra 2. 71. * Propterea vnlg. et manoscript. legmtnr, Pi
qnia, qn« decednnt corpora, qnoi- perdueius epeOa» ego certa conjectom
qne, Unde abennt minnnnt' et 8. ductoa, sic reponi josKi, Parvo p^r-
224. ' Aot aliqno cnm jam succns de fimetus «prUa. atqoe hvc eat sine da-
corpore ceasit.' Lamb» bio vera et germana scriptnra, a aae
Ce9$e] Ita in nostris. Vnlgati : de- restitnta. ita enim Latini loqnnntnr,
«tif. Gif. • perfongt opera/ * labore/ * pericnk»/
Nam quaamqiue prtna de parii a>r- jam vox opetto, ab opem deminotnra
pora resM] Ita Lambinna, qoi de Ln- eat. Horat. Epist. ad Mscen. 1. 2. 8.
cretio optime meritns est. B. Qna- < Et opella forensis Adducit fcbreis.'
cwupu corpwe deeue. Creech. Lamb,
Ceete] I. e. cestisse, decessisse. et Si peruatces] Qnidam veteres: ak.
ita recte emendavit Lamb. qnod non cni conveniret : nec tibi eetca, vora.
(nt plf raqne) debnit snblegere Gifa- seq. Gif,
nina, qnaal ex codicibns qnos solos Perdmeiu»] 8ic omoes llbri Laro-
inspexerat hanstom. Mts. L. B. ot binos: perfuuetus» Oif. Peifuuetus,
plnrimi Yulgatiy deesu. «Parti^ vero Melinaqoam Perduetus. Creecb.
pro parte passim otitnr anctor, ut Per/unetms opeUa] In lib. Ms. par-
patet ex lib. 8. et 6. Plantua etiam, iiitcfiii. male. Dionysins itaque op-
Cicero in poesi, et alii osurparnnt. tine, perfunetus speUa^ i. e. labore.
Hwo, Nam, dnctns ant perdnctos som la-
1106 Jamia leti] I. e. canaa interi- |K>re, o^dku^r #0Ti, ne dnbitea. Fii6.
tos. Metapbora est: tic 8. 820. 1109 AUd] I. e. Aliod, ot snpnu
* Haod tgitor leti prseclusa est janna Jjnmb,
menti.' et 5. S74. < Hand igitnr leti ff^a ti6t etfca Nex iier enpkH Nob
praeclnsaestjanoa caelo.' Virg. /En. tibi ignoratio cansarnm eripiet adU
2. 661. *Patet isti janna leto.' sic tnm ad nltimam cognitionem totiaa
Arnobiua adverans genteis : 2. * Ora- natnr» rernm. Lamb, Nen tibi caeai
nis eoim passlo, leti atqne interitus ^^ jq Vet. qnibnsdam, pro ksh, aoti-
janna est/ &c. Iiojn^. Interitos cao- qoe. G^. Efficacior Mss. L. B. lec-
sa, exitinm ; exprimit illas Homeri tlo, nee tUti eaea, i. e. nec Ipsa, dcc.
*A8ov irdAof y qood in sacris quoqoe U- Hao.
bris legitor, pro morte, fine, exitio. mo IMma nafiirai] VWmu Mte-
£oripides in Hecoba vocavit aK&rw raty nt * prima viai/ snpra : nltiBMan*
iriJias, Tale etiam aliqnid apud CaI- tem oatnrrn intellige nitimas sen prl-
limachnm in Epigrammatia, opinor. nuu natnras cansaa. Xaai6.
F9b, 1111 Aeeemdenii\ Male Gtfao. in
Jamia leMi] '^^c 2. 820. < Hand igi* ntraqne editione, aeandant: ad e«
turletbi praeclusa est janoa menti.' enim tenditqnaBinlibriaaeqnentibnay
et 2. 058. 6. 1166. 1207. ' Limen prsaertim antem aecondo, acriptnraa
lethi ' dixit. Preig, est : ex qoo obl emerseris, tom om-
1107 Hiuy se turba dabit] Hac se niajamtibi prona et secnnda ermit :
ejiciet, vel bac erumpet. Lamb, poat illa jam ut lobet indas Ucat«
1108 Hae si pemosees parva per/, p^,
sfeila, (v.] HsK si perspecta et per-
T. LUCRKTll CARI PS RERUM NAT. LIB. I. lOGl
loterpreUtioiieiD primi libri, et
i|i illain notas absolf i : labore meo
frnator lector, et erroribut ignoscat.
Sed qoid ego candidos jndices expos-
eerem, cnm acrem et iniquam for*
san in ipaum Xncretinm cenmram in
animo inatitnam? Inqniram enim
qiiid reete, quid perperara commen-
tna est poeta, et ut oon omnia reji-
ciam, ftic non omnia probal>o. Qui
landem ingenii Lncretio denegavit,
artem conceasit: et quls invidebit
ilii istnm honorem qoem anmma ma-
Kgnitas agnovit? Opns igitur optime
•dispofitnm aasehmns; ubique nitet
ordo, etitase invicem adjnvant ar-
gnmenta, ntnisi in Epicnri opinio-
nibus qusedam fuisset deformitaS|
qnsB nnlla veonstate cohonestariy
quaedam infirmitas, qoss nnllis inge*
nii viribns snstentari possit ; pnlcher-
rimam simnl et firmissimam philoso-
phiam poeta exhibnisset. Foelicita-
tis non minimam partem existimat
Epicurus sine roetu vivere, et banc
fcelicitatem sola natnr» cogoitione
acquiri posse : * Terrores animi te-
nebrasque necesse est Non radii so-
h»f non lucida tela diei Discntiant,
sed natura species, ratioque :' Lncr.
M^ AAA^ tc ri?ios 4k r^ff ^ffA fur§A»
pm yi^tmSf ^(n lemrik cwa^ Xc-
yofM^ifmPy cfr« o^roTcXds» vofdj^w 9ei «T-
Mu, Ifwwp inrape^faif, lecd wUrr» MawWf
waBdanp 8^ koSl tmt Xoiirwr. Epicurus
ad Pythoclem. Omniom natura cog-
nita levamnr snperstitione, liberamur
metu, non conturbamur ignoratione
rerum, e qoa ipsa existnnt horribiles
ssBpe formidines. Cicero 1. 1. de Fin.
Omnem istam formidinem, quae ho-
mines molestia afiicit, Epicurus ex-
istimat oriri ex opinione de provi-
dentla, et de pcenis, qoss alteraro ne-
cessario consequitur^ post mortem
futnris. Qnis enim potest, com exis-
timet a Deo se curari, non et dies et
Boctes diTinnm Numen horrere ? Vide
Ciceronem in Lucnllo. Itaisteinsa-
nientis sapientiae eonsnltus erro:
contra quem si quis dispntet, rem
profecto ageret ridicnlam. Commonl
enim sensu caret istius sententiss
fautor, et est medico committendns.
Cura benevoli principis aut parentis
raetuettristitia liberat, uec benlgnos
horremns. Unde igitur iste horror
enm nos a beneficentlssimo et poten«
tissuno Numine curari existimemns ?
Absnrdam hanc opioionero in primo
libro proponit Lncretius, et post
pneparatum artificioso exordio Lec-
toreni, argumentuni, quod infoeliciter
elegerat, exornat. Vs. 160. Nihil e
nihilo fieri, et nihil in nihilnm revertl^
decem argumentis probare nititur;
ingeniose fateor invenit, copiose ex-
plicat, at rem ipsam minlme attingit.'
Concedamus enim qnodlibet e qooli-
bet oriri non posse, eertis tempori-
bus res nasci, opns esse tempore qno
crescant, et materia qua angeantnr ;
deniqne certos esse aetatis viriumque
terminos, et agros indubtria et cultn-
ra liominum fertiliores reddi: sup-
ponamus insuper nihil interire nisi
▼i aliqua dissolTstur, animalia qno*
tidie nasci non posse nisi ex cer-
tis seminibns reficerentnr ; snppona-
mus unam eandemque yira res cnnc-
tas dissolvere non Talere, nee natn-
ram aliquid producere, nisi morte
aliena adjnvetnr: quid efficiet Lu-
cretlus ? Semina ipsa non fuisse e ni-
hilo produeta? Ant nihil Nnminis
nutu et proYidentia ficri ? Nentrnm
concludet, ideoque decem argnmenta
periernnt, licet non tam ingenii sni,
quam causss vitio. vs. 266. Semina
sua ezilia et minuta contra lllos, qni
solis oculis crednnt, egregie tuetur ;
et vs. S30. inane esse argumentis qua-
tnory quibus nemo unqnam meliora
protulit, evincit: quorum primo et
quarto (secundum enim ac tertinro
non snnt ejusdcm firmitatis) nunqnam
100?
KOTJB VARIORUM IN
vidi qaod repODt possit. Va. 420.
NUiil esae prster corpas et inaDe
daobas argamentis coDfirmat, feli-
qnoque omnia, q«8B alii inter res nn-
DMrant, deiradit in elassem acciden-
tiam, qntt sola opinione a corpore eC
inani diatingnnntur, et snlMistant.
Hic Toro caliide snpponit qnod pro*
bare debait, tolam corpas agere et
patiy tangere et tangi posse. Hane
enim definitionem hamanss animae
omnesqne immateriales snbstanlise
aversantar. Vs. 484. Seminibns snis
perfectam soliditalein attribmt mui-
tis argnmentis, nec repngno. At tc-
ro ideo iUa dissoWi non posse nnHa
snadet ratio. Soliditas enim seminnm
oritnr ex partinm, qnse concipt pos-
snnt, contacto; at in omnlbos con-
cretis corporibtts.datar partinm con-
tactus asqnalis snltem istiy qoi est in-
ter partes seminnm, eontactoi : ideo-
qne corpora concreta essent SBqne in-
dissolal>iUa ac ipsa semlna. Reliqnn
argnaenta qnibns suis seminibns ss-
temitatem adstmit Titiosa snppoai-
tione innitnntnr, assnmit qnod pro-
liare deboit : et com denMim ad mi-
nimam qnod ▼ocant mathematicnm
fngit, Ts. M9. magnis dilBcohntilnM,
latfor, adfersarlos premlt, sed ipne
non minoribus tenetnr. Vs. 8M.
De Heraclito, Empede!cle, Amam-
gora, aliiB, trinmpkos agit, et demnnn
fs. 060. nniferso, qnod cx corpera
et inani constat, infinitionem lonft%
di»patatione ■ttrlbnit, nln mnlla
tra Stoicoo in miiferso infinito
dimn statnentes copiosei mnlta
cnndnm Epicnri plndtn omate ; sedl
illa InlBhi sappositionibns snbnixa
corrnant Deinde antipodBS extorron<
agit, qnos in feteres sedes oKm re*
stitnit sanior philosophia et experiw
eotia. Utcnnqne tansen snis nrgn-
mentis ndblanditnr bominmn imagiv^
natloni, qnsi in infinitnm deferri amat,
nec unqnam spaiio fixit termine% nee
fignre andebit. Cneek,
DE RERUM NATURA LIB. II.
1 Sume, mdrt magnoyife.'] Viden-
tnr httc ex Ulis Menandri snmta, *fit
^ rV auUnrray tanldt» yfjt ipfr,''^
lufr^py iort, f^ wXiarrm nijida/ms : i. e*
' Qnam suare est, mater, procai e tcr-
ra mare cernere non navigantem.'
Non dissimile est illud Oppiani/SiiBSl.
«. oAmvt. *AXXk B^ikBunra XoSp^ ftm, kc
Tofifff, huiBwp 94 iMt fiwm tfirr. i. e. ' At
mare lalre Ex terra mihi, longe aa-
tem mibi propitium sis.'« Eodem per*
tlDent illa M. Tnll. Kb. 3. Epint. ad
Attic. * Nnnc rero, cnm cogar exire
de nari, non abjectis, sed ereptis ga<-
bernncalis cupio istorum nnnfragia ex
terra intneri : cnpio, nt ait tnns ami-
cns &k>phocIes.' KiA Moriypwvivg
tlmwms kK9v^m ^sKdSss iMs^ ^pnfL
qnem Sophoclis loenm proferc Sto-
bsBus ex Tympanf 8t. panlo integrio-
rem, Ti ri^rw x^^pw ^Mitor ftr Adjfte
«rr^ To6 Tfff hn^Kbffta4 M ^r4ytf ««■«
rp niWMkf &iro6irai ^^«icdSsf «ttfdrf fp<»<;
i. e. < Qnam majorem anfano iKtitlnm
percipere qneas, qnam terra potien-
tem snb denso tecto Imbrem ciebrat
nndire, mente qnieta et tranqnHla ?'
Lam6. Propter hos fersns, qaibno
MenMninni snnm nd Phllosopbi» stn*
dinm, seposilis alii8,hortatar,qnidam
Lucretium diritatis accasant ; morosi
nimis et improbu Id nsserit poeta
qnod omnes sentinnt : qni doUrOy
morbo, dec« laboramtem Tidet^ proti«
Das^OniefeUcem!' CrserA. 8tat.O.
Theb. pag. m. S73. ' Ibi corpore nlx*
T. LUORBTII CARl DE RBRUM MAT. LIB. II. 10Q8
to» Metiri iiniiiierany ^Uuqae hebi*» perpetm. iMb,
tuiqiie •ooram Dalce ViriA.' Preig» 8 EdUa doctrima mifktUum temfki la-
Jfert enviM] Tomidey agiuto. Ce- rme] Velnti arcem et •pecnlam phi-
l«ll. et Virgil. 'masoaqiie turgiuit leaophiaBy nnde hamaoa despicere li-
JEqnera,' et Mpe alibi. Fefr. et IWs. ceat. Hnnc locnm ante ocules habe-
Adv. 8S, B. atqoe Serv. ad Vir|(. iEo. bat Virgiliua in Ciri. Sed yersns oon
1^.688. transcribam. fab, Qo» Lucretios
8 JB terro imvnoii» ett.] Hnoc ▼er- Memoiio soo,olim Epicoros Meoaeceo
som testem prodocit Nooios MarcelL proposnit. M^rt w4m tIs Ar itthJJru
XmA ^tktae^f tK^r* y^me M^mf eowtArm
8 QwCTiyosia srt] Qoidamlibri : fiiem* ^thaae^Se' stfrs 7^ Attpee eMe iartWf
fiemeet, Fortasse vere. Gif. etrevipotpetwiAerhKafriiilfvxJliiftyiaUfeaf»
6 Per eampee imetruetaf 4%.] Desi- ^ 9^ \4ym^f 1t fJiwm rev pXaffepuif vitip-'
derabatoc hic versos io Mss. Vossii, x"" ^h^^f ^ vap^^gikee^Hu tV %"»'»
qoibosdam, ot opioor, ooo omoibos ; ZfmAt 4ari r^ x^yprriy irp^s sftanynirfar
ki aliisy oti soperins ootatnr in Var. i^ ^ij^ «i^mwu tV ^^> 4 fnfieM s&ei.
Xioet» coofueo iegeliator ordioe. Sed CreecA.
mele. seasos pleoissimns est. Sicnti 9 Deepieere mde"] Ez qnibns tem-
non nisi a terra ilinm alterius labo- plis,senarcibns,possisdeorsumaspi-
rem ; ita 000 nisi * tna sine parte pe- cere,&c. hoe eoioi proprie Talet ver-
ricnli ' hsc certamina videre suaTO bum * despicere.' Virg. iEn. 1. 228.
est. Prdjg. < Despicieos mare veliTolnm» terras-
. Taa ebu paeie peri^ Secntnssnm qnejacenteis.' £t<despectsrey'idem
•criptaram qnatnor Ubr. mannscrip- Virg. 10. 409. * Ille sedens victor
toromy qniboscom consentinnt libri flammas despectat ovanteis.' sic et
Parisienses,AldiniyetVicetini:atqne 'despectus' est e loco snperiore
hanc lectionem longe anteponnnt vnl- aapectus. Cses. lib. 2. de Belie Oall.
gatas viri doctissimi, in his M. Anto- * Qnod oppidnm cnm ez omnibus ia
ninsMnretus: vnlgatiantemhabent, circuitu pnrtibas altissimas mpeis,
Tmsin«par<s pericjt. Lamb. Sic om- despectnsqne haberet/ dEC Lamk.
oes Vett. optime ; vid. Indicem : IW VirgiUns Ciri hnnc locom expcessit,
VnlgaU : Tai. Oif. Ita Scipio apud abi male est i deepiure, Oif. Pr»ter
Appianiim Alexaodrioom de Beil. Virgiiiom, i» Ciri, vs. 14. ' Si me jam
Puo. pag. 89. pnelinm gravissimom sommasapieotiapangeretarceyQa».
ioter Masinissam et Asdmbalem Pas- tnoc aotiqnis qnae bseredibos est data
serem cogoomeoto,seciiroscom mazi- coosors, Unde hominnm errorea Iook
ma spectavtt voluptate : ' Id prslinm' ge lateqne per orbem Despiccre, at-
(inqnit) ' Scipio spectavit e sablimiy qne bumileis possem cooteauiere co-
taoqoam io tbeatro ; aiebatqoe pest- ras» Non ego te talem veoerarer mo-
ea, sape se ioterfniase variis cert»- nere talt.' Ovidins qnoque IS* Mot«
minlbnsy sed nnnqoam taota cnm vo- vs. 147. ' Jnvat ire per alta Astra :
loptate: non alind enim secore se jnvat,terris,etinertisederflicta,Nnc.
'^spectasse, decem tnm snpra centom be vehi, validique buineris tnsistece
millibus inter se dimicantibus.' Hne. Atlantis, Pafaintesqne bomines pas-
7 X>«2ct«f] Saamae Osssendnsy et sim ac rationis egentes Despectare
fofsan melius. Creeeh. procnl.' £t Statius 8. Tbeb. prope
Beae fnnst] Ordo verborom est : finem : * Mediis nrbls tibi templa di*
quam teaere edita temph^ bene nsa- cabo Collibos, lonias qua despectare
nlu, See. L e. altas arcois bene mn- procellas Dnlce stt.' Et 8. Sjflv. in
nUas sapieatum doctrina. tralatioest Surrentino Ppihi: * Celsa tn mentis
1664 NOTj£ VARIORUM Ifl
ab arce Detpicis errantei, homanaqoe quas ■eqoor. * Koniie yidere ' avfea
l^ndia ridef .' Preig, oratio e^t praecisa et dccartatas
10 Palanteia] Vaganteia, ' palantii ' (adde Tom. Ad¥. 6. 27.) qoali nti lo-
enim non patrii casos eat, sed acco- lent in pertorbationibns et indigna-
sandiy nomeri moltitudinis. Lamb, tionibiiSy proinde ac si dixisset : Itane
11 CertarefCon,tmder€fmiiiyif€,'] HO' snnt ceci, nt non videant, ^Blbil
rum contrariom in Epicnro hruunias, allnd naturam latrare/ i. e. poscere,
titolo venit apod Laertinm, Arwp/SoX^ * nisi nt/ &c. Lamb, Videre] Sic ea
yitp iiruiKeUaf ol9^ woktr§»as l^ifwro. Vet. nostrisscripsi, i.e. * Videreest*'.
* Nam prsB summa modestia ne acces* recte. In Vnigatis : «idefif, vt et
sit qoidem ad Remp.' Qood tamen Maroll. Gif, JVonjm videre} Licet.
aliterloogeinterpretaturCic.7. Fam. Ita ^ ^•my/urrwoif solent. Falb. Vi-,
•p. Vid. et inf. 8. 62. Preig, dere^ Videtie B. Videre Mss. Opt.
13 Rerumqw potiri] Reipublicae Coi eet frustra a quibnsdam adjongi-
soramatem esse; quo nil infelicios tnr. Creech,
homini Epicureo, et ei qoi ea naturse 17 Latrare'] I. e. poscere. Festas :
norma vivat. qoorsum enim bellnsB 'Latrare' Ennius pro poscere po-
tnmultnanti vaces?tibivive,tibivale; suit. LoHtb, et TWn. Adv. 9. 2. Cla-
rk iroKenieiL, oUkw vpbs rh «S. Si recte mare, /So^ Aristopb. Fab,
facies, male tibi a corpore erit : nam Apprime hoc facit Senec. Ep. 119.
■excenta negotia per caput Inqne la- ' Nec illud prapcipio, ot aliqUid na-
tns salient: si male, tnm metues; tnrseneges: contnmax est, non po-
uno verbo^ vile mancipinm fueris ; wL test vinci, sunm posclt.' Infra 6«
quld aotem in nsus privatos derivabis, 622. Vossii Mss. hsbent : Terraqme
id omne forte cnm fenore reddendnm, cumfumans humffrem tota relairat. Non
etomnlavitaeprsBmiaamittenda. Ita- maleforsan. Vossios tamen redAalal
qne 'fuge magna/ alt ille: icaixdtfff pro vulgato r«Waf ibi restitnendnm
finAvms, Fab, Qalbns adjnngas illa censet. Caeterum'latrare' pro pos-
Epicuri : 1(ySa(oi leal wopifiKrrToi rofes cere Ennius, teste Festo, posoit, sed
ifiaoktfin^aM ywMaif tV H MpAwi» alio baud dnbie loco, qnam qoi ex
iff^dKotat^ ofkt» wopdfoeros wopnroiipretr'' Varronis 6. de L.L. prodncitor. iftnt-
Boi' Skaro ^ /lir bff^tAifs 6 rd» nnudrrmm flnns eam pectort latratf ifc, Hic eaim
Bios, MKmfioif rb rtis ^^0«ms bryaB^ e2 ex Homerico illo expressns est Odyss.
M ^^ hf^a^Sf oba Ifx^oo-ir oB Irota i^ T. vers. 12. KpeZttf 94 ol &8or ^XdKreu
Vx9' «^ ^ ^ ^^mts oiiuSoif itpix' ^^ Petronio placoit, in Carm. de
dnfoiif, Creed^ Bell. Civili : < Sed velnti tabes, Uci-
14 O «issras liem,] Lutatius, sen tis, conceptameduilis, Intramembra
Lactantlns Firm. profert hos versns fnrens coris latrantibns errat.' Ut
1. 1. Instit. s^ legit» O etaUaM homir et Statio, 2. Theb. * Qnotles hsM;
iwai, 4v. Oif. et Lamb. ora natare Fletibus^ et magnas la-
16 DegUwr hoe «ri] Apnd Nonium trantia pectora cnras Admota de-
sic legitnr hic versus : Degimue prendo manu!' Et2. Sylv. Carm. 1.
hoe 0vi, ipe, Larab. et Oif. Respex- * Stat pectore demens Lnctns, et
isse videtnr locum Enripidis, in admoto latrant prascordia tactn.'
quo dnbitat poeta,-«a ne vita sit Preig,
an mors, quam vitam vocamus. No- Nisi ut quei Ccrpore e^umeiue, 4pc.]
nins legeraty drgimiis ; arridet raagis. Vnlgati : utque. Veteres : utquee, «i-
Fab, guie, ut cui, Ego : 91101, vel fvi, vel crn.
iVoiiatf videref ^r».] Omnes lib. vnlg. Oraeco more omissnm est antecedena:
habent,noMitfVMifHf. Veteresautem, ille. Ita fere snpra 1. 88.ai^. Nw»
etmamucr. fereonmeSyRONJieridffrv: uif cum Corpere s^uiutue, ife. Harc
T. LUGRBTII OARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1065
ett recta et gerniana icriptiira, qaam qnatas ostendit, Eptcnreoi non eain
partim conjectara, partim ez aocto* solam seqni voliiptatem, qaaB suaTi-
ritate trinm libroram mannacrtpto- tate aliqoa naturam jpsam movet, et
rum reititui. Ordoantemetsenten* enm jucnnditate quadam percipitnr
tia liorum verlMrum est, non videre sensibuf, ted maxiraam illam eis vi-
bominesy id est, itane caecos oportet deri voluptatem, quas percipitur om-
esse hominesi ut non videant, natu- nidolore detracto: iisdem placnisse,
ram nihil aliad sibi latrare, hoc est nihil esse medium inter dolorem et
posceroy nisi ut, cum dolor absit a Toluptatem : eumque, qui dolore ca-
corpore, etiam mente fruatur jucun- reat,summa volnptate perfrni : denl-
do sCnsn, id est volnptate, semota queomnisdolorisprivationesnmmam
(ipsa natnra videlicet) ab omni cnra voluptatem terminarl. Lamk. Al. «1
etmelp? Omnes igitur libri manu- cm, quse lectio si admittator, tom in
scripti babent mente, sine ulla varie- versu tertio emn semoiu sln
tate : quibnscam congmnnt nonnnlll secus, eemota, leges, et ad vocem ' na-
typis excusi, u^ Parisienses, Veneti tura ' referetur, non antem ad rh
anfiq. Vicetini. in eo autem dissen- citra, ut veliet Gifanins. Dii boni
tinnt et hi ab illis, et illi inter se, ««a^ rini BftnB» juowrdv 1 sed, inqait,
qnod alii (Confer Tum. Adv. 5. 27.) * Antibiacchius erit.' Enge, nunc om-
babent niei utqtd: alii, ntst mi «tn: alii nes bene mirs eritis res, quia Anti-
nitl utque: ego ex cnt fecl eum, Jam bacchium nominavit. Fub, Niei ni-
participiom'semota*referoadvocem ^ict, et sequenti Tersu, Mensfue le-
' natnra.' Quod si qnit contendet le- git Faynt contra omnet Codd. Alii
gendnm ette nttt mt cui^ qnemadmo- approbant mt qui, alii ut cuit et pro
damhabentnonnnllitypitimpresti,et Semota legunt Semotu': fortim rec-
Vaticannt, et Memmianut, non pug- tlut. o^/Aoms 6yi§ia uaX ^ux^s inrapa'
nabo: ted participiua' temota' quo ^iaroufuucapims {'^ lort r4?<or roArou
ttt referendnm, non video. Nam 7^ X^^ tatama wpdmrofia^ A^c ttfrn
cnm voce * natnra ' non facile po- ii\y&fiu» it4rr9 rapfimftew. £t mrtat,
terit cohterere, propter relativum ifiot^ X^fto» APX^" '^ t^s re»
* cni,' et propter ejnt antecedent, iimsapims ifp: Epicnrat ad Menae-
qnod tobintelligitnr, hoc modo : niti ceum. Creeeh*
nt ity cui abtit dolor, a corpore te- ^tti ut em] Oiftnii co^iecturam.
janctnt fraatar, &c Itaquequihane probat Vottint, nt legendnm tit:
tcripturam probabit, neeeste etiam iVtti ut, eui CcTpare e^unetue deihr ofr-
habebit ex participio ' semota,'facere $it, mente fruatur Jueundo eeneUf euru
temotnt, ant temotn', qnod qnibos- «cnitAi', metuque, Qnid ni autem ita
dam viris doctis non displicet. Jam scripserit poeta i qnum et seosus
qni se hanc lectionem conjectnra multo elegantior, nec metro qnic-
dnctos probasse dicnnt, triennio post- quam metnendnm sit. Expressit au-
qnani haec a me scripta snnt, impu- tem Lucretius id ipsnm, quod £pi-
dentissima et confidentissime men- cnri ditcipnlus Metrodorus So^k^ «£•
tlnntnr. refellit enim eos ipsa prima ora0^s Kardarnfia dixit, * Firmam af-
editio. Sed infinitnm sit toties lec- fectionem corporis ' Cicero. Preig*
torem admonere, quoties ftcinnt. 18 Mente] Marallus et Vnlgati»
Mamubi non fiicinnt? Docet antem meatf ««, pestime. Gif. Mentefrua^
boe loco Lneretios, finem bonoram turjueundo eeneu] Ve ra et sincera vo-
esse frai voluptate, et dolore carere. loptas, £picureo homine digna, cor-
qnod prebabat £picnras, nt apparet pus tnrbida res, fallax, oMir oro0np^f
txM.TaU.lib. 1. de Fin. nbi Tor- oftMy^i^. Sed dolor absit neeesiQ
1006 VOTM VAEIORUM IV
fltt ; absqae ea re «it, cetera qiHUi- qfut dmmmi ampUf fwo feniMf — de-
tiimvis iiiag:ni6eBy mitunf piyi/Jrrmf «ani. £rgo sic, at e4Miy legi male.
9K^f BfujtmoiuA Upofittn^aifia 8o|cm»> Lumlk* Qtuf dmmd rumfm dtUnm}
«£>ff. Fob, Epicorei ooo eain soleoi Ila ex libris ? ett. scripsi. Y ulg ati ;
seqaebantnr ▼oluptatem, qase snavi- fiumque, In liac re ouUies variataai
tate aliqna natnram ipsam mevet, eat. Gif» Magis mnllo plaoerety
sed mazima illa iis videbatur velop- caaifMe. Fab. et Creeeb.
tas, qasB percipitar omal doiore de- 92 JMUu» f usfae mH miflatl Sic le-
tracto: ToU. 1. de Fin. £t eoroaii- gendomy noa, ui In nonanUis libris
quando dixit Epicaros «oy iefM^ m^ cst, mulimM; neqoe, nt iu aliis, ibaud
Maie^ iw oio^ci, £pist. ad Atense- mmUa»; neqne, ut babebat Peotani
ceom, vox ista tHff^u latias sumen- codex,aMiMi. Seotentia antem bmc
da, et oppooitor movti, qos est rr4- ^^ • Quamvis etiam nnllas dqlictas»
fftim i^s aMi^twf. £picurtts enim de nollasque ▼olaptates sopervacaaens
▼olaptate a Cyrcnaicis dissentit, ol adbtbere peesint, et qnasi sobster-
fik 7^^ tV K«ra0>nifMTiNV s^ ^«pfpDw^ nere ; tamen ne natnra qoidem qQie>
ffi^ fiinir 9i tV ^ loHifris ^ li V^or^ qoam gratias desiderat. Lwmk. Nmt-
po*'» ^ho*}' aol 0<i0^sf, La«M't. vii. Epi- Um. Ita legeodam videtnr. In li-
cori. £t £picttras ipse in Ubro wtpi brls : audfai. slc snp. Ub. 1. vs. SM.
o^iMi. 'Hfty yiip ^mfoffa «a kn- Qjf. Lambioos, Gifaoina, Parensy
lia mirogi iifittructd 4aiw Ifihift^ ^ M alu, et lianc leclionem ipse Faber
X"^««li^pordnrMar^ain|0»lNyry«(f amplectitur: MuUmB aUi,qaod reti>
fiKhcmu, CriocJk. nendom jodice, et vs. tl. . * Non
19 Sgms^Ms, aidnfue] Ita cooiecto- magnis opibos jaconde corpora cn-
fa dflctos scripsi. Naro Ubri habeot : rant.' Admonitns contendo. CrssdL
iiuiila, etiam non nsale ; nt slt anti- Jlf uMai emnino legendnm com Vossi*
bacehioa. 8ed ex prmcedentinm arbitraoMU', at sensos sat : paoca illa»
eeiinam mendis pnto et bnnc depca* qnse corpoream ad Datnram opna esse
vatom. jSpmolusainrti dicit. vide et videmns, moltas taoMn deUcias con-
snpra 1. 46. et inf. Gif, linerey et snbstemere pesse. Prr^*
2# Peuoa «Mfianii eiii ip«i} Panca Drliaoi] Post r^ delorem miniasa
vldemns esse utilia ac nccessaria. nt disliiictioae sen ^■oeiiy^ opns eat,
inp. 1. IM9. et 1M9. ^lnfinitaopas nen Ti)u%; qaippe censecatio.ora-
esl vts nndiqne materiai.' Lamh, tionis hec iit necesse est : Etlam si
Ergti] Notandoro pro itaqoe adeo. aollas voloptates coogeras (ex iis im-
Sensus cst; homini tnm bene esse» tellige qnas natora pravis eormptn
cnm dolore caret; nam volaptas qai- opinionibns postolat) satis bene aa-
dem corporea, si paolo vehementior lnr« nostrs^ fiicrity si nnUnm dolo-
erity sni sensom amitteti dein ani- rem seatiat. Sed ia Latiailate m^
mns hominis Uber non est; ondeigi- tandnm maximey qnod aes fortaasa
Inr rh ofibrai ? nnde illa oftoov^ beai prioM aonotamnsy < loterdma neqae/
-^HoMicritl ? Fmb. positnm esse pro nnnqimm. AUeqni
Sl Qmm demtmi qmmpi doloram) nU Uf eerti diceret Lncretinsyqai
Vulgaloe eodiccs sccntns sam. Bom tamea certi aliqaid afierre vololt«
mannscripti, et Parisienses, et Vene- Deiade irsi>u^li|f seatentia fiml.
li anliqaiores babent, pm dmmtd Sed satis est monuisse. Fmb.
sam^ae dsiorao. Qoam leetiooem sl S4 Si noa ourcf iua^] Honc locaas
qaia probabit, cam^, ioterpretaa- Imitatos est Virg. fai CoUce vs. Sl«
dom enl, qaandocunqoe^ et qnovia * Si nea Assyrio IVieriBt bls laataea-
leaipore : vel diceaaa esse vii^, lere Attalicis opftut dala vetkra: as
T. LUCR1STII CARI DB RKRUM MAT. LIB. II. 1007
mtor ftvrl Sob laqmeare donHu aiii* noctv factiUbontar, et totam ■octem
mnm non taogit avarmn, Plctarapqne prodncebantnr. Horat. Od. %l. lib.
decnsy lapidnm nec fiilgor in nlla Cog- S. ad Amphoram, 39. ' Te, Libery et
nitoa ntilitale maoet, nec pocola gra- si l«ta aderit Venns, Segnesqne no«
tom Alconis referuDt, Baetiqne toren- dnm solvere Orati», Vivaeqne pto-
ma, n«c Indi Concbea Imca mam doeent lacem», Dom rediens fugat
pretio est : at pectore pnroSaepe so- aatra Phcebns.' ad quem locum plora.
per tenero prosterait gramine corpns, Lamb,
Florida cnm teliaa gemmaiiteis picta 87 Ne€ domus «^«nfo fidgefi Sec«-
per herbas Vere notat dnlci distincta tna tnm qninqne libroa maBoteriptoa,
coleribu» arva/ Sic, £t Oeorg. 2. qoibnBcnm consentimit Vicetini. Ne-
461. * Si non ingentem foribna do- qne vero ett qood qoemqnam mo«
mns alta snperbis Mane salatantnm veat syllaba postrema brevio m ver-
totis vomit aedlbus nndam, Nec va- l>o * folget.' Hanc enim licentlam
riosiDhiantpolcbratestodineposteis, sibi interdom permittnnt poete, nt
IllosaBqtte anro vestets, EpbyTeiaqne iambum pro spondeo ponant : nC
•ra, Alba nec Assyrio focatnr lana Virg. 5. 521. ' Ostentans artem pa-
veneno, Nec casia iiqnidi oorrnmpi- riter, arcnmque sonantem.' idem 13.
tor nsus olivi : At secura qoies, et IB. * Congredior. fer sacra pater, et
nescia fallere vita, Dives opnm va- concipe fmdus.' Horat.Sat.2.S.269.
riarom : at latis otia fondis, Speinn- * Amator Exciosns qni distat, a^it
cae, vi viqne lacus : at frigida Tempe,' obi secum, eat an non V &c. Lucret.
&c NoUvit Macrob. 6. c. 2, apod 4. S40. * Ater ioit oculos/ lamfr.
qnero admonendns est leetor, legi Ftdgti^i ItainVet libris. Vulgati :
oofatafae ticUy pro mur^aqui Umpla, /mlgmUf renidiM, Qood MaroUoa io-
Lamb. Ut in aulis regum, princi- dnxit. G^,
pnm. Lychnnclios intelligit: hodie iftr; snlo] Lancibns, cantboris, po«
integra simnlacra non sunt, sed bra- culis, &c. * Ingens argentum mensis.'
cbia argentea, inanrata, &c. Virgi- Virg. * Ridet argento domos.' Hor.
lins meros Epicnrens, nisi in £neide, Fab,
hos versus aeqnare conatns est; sed Awroque remdefi Fortasse: «sinqne
tanto conato, tanto moliminp, nt dora reniiiei Lucretins scripsit ; nam versli
magistrum snperare vnlt, cadat. seq. auri satis soperqoe meminit, imo
Versos in Georg. et Cnlice ciiilibet jam' anreajuveniim simulaera' pra-
obvii sont, neqne hne traMferendi. cessemnt Conjectnraro snggerit Pe-
FtLh. tronius, in Carm. do Bell. Civ. * Ecoe
2» iMmpadus igniferae memUm»] Ho- Afris eruta terris Citrea mensa, gre.
jusmodt simolacra aurea, in asdibna gcsservoruin,ostrumqnerenidenaPo.
divitom, caBdelabrorom locmn et nitnr, ac macnUs imitatur vUibns
vfcem obtinent Xom6. Insignis Ho- aorom.' • Ostro * autem arque ae * ar-
meriestlocns do Phaesribns Odyss. gento' folgere ac renidere domnm
7. 100. X^«iM V tf^ taOpoi ioifjdfrm apposite dixit, ioter epolas nempe
hti fitofmr^laroaaf, eJ$ofUimi BtdSas /m- noctnrnas, dom ' in ostro jactaiitor,'
rk x«pirlr Ix^», ♦olwrrsf w^ms am-a ot vs. S5. loquitnr, qni monsis accnm-
Ututrm9anpf»A^in' qum ad verbum a bnnt Jam vide, qoam apte huic os-
Lneretio nostro expressa esse pnlcre tro « grainen moUe/ argento • aqom
docfiltCasaab.adAthoD. Lib.4.Cap. rivum,' laqneatU auratUquo tectis,
II. Hen, *altarttm arborom ramos' mox op-
2» Lmbm noeturnie] Snmtoosiorea pooat. Apod Macrob. hic locos, et
et apparatlores cenas apud veteras voIgatmlectioiitcoBvenieBteronrofao
1068
NOTiS VARTORUM IN
rmddei etiam legitnr, sed et pliini ibi
a Tera tcriptiira recedunt. Preig,
28 CUkarig] *Citbaras,' ^Citliaraai/
in Macrob. et ^Cttbara.' Gif.
RebooMt] Resonant. Virg. Oeorg.
S. 928. 'reboant silTaeqne, et magQna
OlympQs.' Lamb.
Templa] Tecta, Macr. Gi/, Longe
mihi, ni debet, potior ett altera lec-
ti0| oMraUique tecta^ et ita legiMe
Macrobinm constat ; neqne aliter le*
gisse Virgilinm dejerare posinm, uti
ez Culioe jadico. Quin ita etiam
legerat Horatius, nti infra ad il-
lud ' cnneqne f equaces ' Tidebimut.
Fab.
AurtiUque templa] Macrob. ' anra-
taque Tempe.' Sed * templa ' yox
Lncretiana est, nec temere tollici-
tanda. Preig. Imilatnm qnoqne con-
stat Lucanum, qni non modo ' cceII
templa' diait 1. 155. sed qnasi Ln-
cretiannm hnnc locum respiciens, ita
epulas Cleopatrae descripsit 10. 111.
* Ipse lorus templiy quod vix corrup-
tior aetas Extmat, instar erat: la-
qiieataqne tecta ferebant DiWtias,
crassnmque trabes absconderat au-
rum.' Hao.
29 Attamen inter ee] Hanc scrip-
tnram reperi adscriptam ad oram
libri typis impressl, qnem milil com-
modaverat Vincentius Laureus Cala-
ber: eamque secutns snra^ rejecta
vnlgata, Ciiin tamen: ex qna proba-
bilis sententia elici non potest. qui-
dam docti legi volnnt TKm tameHf
propius accedentes ad vnlgatam.
Ad bunc locum pertinet illud Var-
ronis *Mpanrovpy. * Non fit thesaoris,
non auro pectu' solutum : Non de-
mnnt animis curas, nec rellgiones
Persarum montes^ non atria diviti'
Crassi.' Lamb.
Quin tamen inter §e, i^.] Ita omnes
libri et Macrob. Lambinns : At. vul-
gati : ctim. Oif. Istud ' Quin' hic ean*
dem vim habet ac cum dicimus,
'Quln omitte me.' Terent. et ante
111 nm PlaQtos, Fa^ Tumtamen: Cum
tamen: Quin tameUy Alil. Qaai tox
a Macrobio prebatur. CrteeHu
Sl JVon magnu apihuMf ifc.] K«i /idfa
ffol (Sbcfp vV iucpordmpf &vo8i8o vcrii' ^fiatf^»
Epicams ad Menaecenm. £t inter
Kvptar M|af illius legas : 'O t^ ^6amt
irAovrof «cal $ptOTos iral eOwdpwris iarau
Creeeh,
82 Arridet] Idonea et opportnna
est translatio. Lamb.
24 Nec caUia eitiue] Sic Horat
Eplst. ad Loll. 1. 2. 47. < Non do-
musi aut fundns, non sris acervus et
anri ^groto domini deduxit corpore
febreis, Non animo cnras/ &c. Lomfr.
85 TextiUbuificturie] Bene. Intel-
llgit belluata tapetia, atqne adeo
omnia peristromata, in quibus omni-
color lana omnia imitatnr; namfMi^
X^wa viliora sunt. Fab.
Ottroque rubenti] Vestibas stragalit
pnrpnreis.
86 Jaeterit] Volnteris, decnmbas.
intelligit vestem stragnlam. Fab.
Ptebeia t» vette] Petron. de Bello
Civ. princ. ' Non usu plebeio trita
voluptas.' Ccternm tractat hoiic
locum haod ineleganter etiam Claa«
dian. in Rufin. 1. 197. etseqq. Preig.
87 Gaiee] Ingentes divitiasy et Per-
sicae. Lamb.
80 Qaod tnperett] Nil prosnnt ist-
hapc corpori ; animo autem, qnid ?
tantomdem, inqnit, fortasse etiam mi*
nns : nam moUities qnidem vestis et
tbKpoffia colorum fortasse javant cor*
pus : animum autem snmpta et cnra
lacerant. Fab. Hnic tres optimos
Varrooift Epicnraei versns anbjicia-
mns: 'Non fit thesaaris, non auro
pectu' solatom, Non demnnt animis
cnras, nec religtones Persarom mon-
tes, noo divitis atria Craesi.' Creech.
40 Si non forte tuat Ugitnet] Eipt»»
M/a. nisi forte (inqnit) corae, et reli*
glonesy et mortis formidines perter*
ritae legionibns^ et turmis equitnmy
effogtiint ex animo : quod nonqaaaa
futarnm est. Lamb jipttwunh \oqni-
tnr, Fab.
T. LUCRBTU €ARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 106D
41 Fervere cvm frideas : clauemlaie'
91W vagari, Omatamque armia beUi <<•
mMlaera cientem'] Ita ex Vet. libris et
NoniOy Fervere^ scripsi. Alioriim
•cripturam piget recitare. Grf, Fer-
vere eum videas, Noniiis Marcell. tes-
tem prodncit versnm ex hoc libro',
hnjanmodi, Fervere eum videas claasem,
kLteqve vagari: qaem cum ego nns-
qnam reperissem, ei hic locnm esse
existimaYi. Perierat autem in exem-
plaribus manuscript. errore librario-
rnm, propterea quod daorum ver-
•nnm idem principinm esset. Habet
▼ero h9C iraafdxrt^ ▼ennfltafero noo
injncundam. Quod antem simini qiii-
dam impndentissimnB triennio post
quam hsec scripseram, ita se ex Nonio
scripsisie dixit : Fervere cum videas
elaesemjlateque vagari, Omatamque ar-
miSy belli simulaera cienlem^ deleto
▼ersn, Fervere cum videas belU «imiiia-
cra eienteis : in eo declarat, se esse
et fiirem impndentissimnm, et barba-
mm. Fervere autem a verbo fervo,
qoosaepe utitnr et Virg. ut Georg. l.
466. * Omnia tnnc pariter vento, nim-
bisqne videbis Fervere.' Idem /En.
4. 409. 'cum iitora fervere late Pro-
iplceres.' Lnciilins etiam indicativo
* fervit :' ' Fervit aqna, et fervet :
fervit nunc : fervet ad annum.'
£01116.
Fenere cum videaSy 9^c^ Perperam
hnic loco ex Nonio intrusernnt viri
doctl altemm illum versicnlnm : Fer»
vere eum videoM classem, lateque vagari,
cnm Nonins potius ex Mss. Lucretii
corrigendns sit. Ingeniose autem
bnic Nonii apposnlt Oifanius : Oma'
tamquearmiSf beUi simulacra cientem,
Sed prior parsconflata ex dnobns illis
verstcnlisy qni qno fato huic loco ad-
bttserint, mibi nondnm liqnet, certe
baad param tnrbant. Fervere antem
cgregie hoc loco dicuntur legiones
per loca campi, ' Cnm circumvolitant
eqoites, raediosqne repente Trans-
rolttnn^, valido qnatientes impete
•ampos : Falgur ihi ad ceelum te toU
lit/ &c. nt infra vs. S25. loqnitnr :
qoemadmodum * formicarum iste dis-
cnrsus' appellatnr apnd Senec. Nat.
Quaest. lib. 1. princ. ' Cum te in illa
vere magna snstuleris ; quoties vide-
bis exercitns subrectis ire vexillis,
et qnasimagnomaliquid agaturycqni-
tem modo nlceriora explorantem,
modo a lateribus affusumy libebit di-
cere : It nigrara campis agmen.' De
vermibns enim usurpat Noster ver-
bum ' effervere' infra, vs. 026. ' Qna-
tenus in pnllos animaleis vertier ova
Ceroimus alituum, vermeisqne effer-
vere terram.' Preig.
BeUi simulacra deuteis'] Sic et inf.
vs. 324. Virg. qiioque ^n. 6. 685.
' Pngneeqne cient simulacra snb ar-
mis.' ct Sil. Ital. 7. 119. ' Fertnr
ovans, pngnaeqne agitat simulacra fn-
tur».' Preig.
48 Bis Hbi cum rebus^ Veteres :
tum. Sic supra lib. 1. vers. 699.
G{f.
Timrfaetai] Sic omnes veteres. Ma-
rallns et Vnlgati, tim^acta^ male.
Gt^. Sic legendum, non, nt in vul-
gatis quibusdaro, tumefacto, nam ut
omittam, qnod libri manuscripti ha-
bent tinufaeta^ sententia Ipsa hanc
lectionem flvgitat. hoc enim sentit
Lncretius, di?itias, nobilitatem, im«
peria, potentiam, uihil neque corpori
nostro prodesse, neque animo : nisi
forte timores, religiones, curse, et ce«
ter« aniroorum pestes, perterritae ar-
morum sonitn, et telornm horrore, ex
animis effuginnt. qnod longe aliter
est. nsns est eodem verbo M. Tnll. de
Off. U. * Quamvis enim sint demersae
leges alicojiis opibus, quamvis time-
facta libertas,' Scc. Sic enim habent
libri veteres, nbi vnlgatl tremefacta.
Lamb, Male Gifan. in edit. 2. cum.
Fab.
His tibi ium rebus tim^actee refl^-
ones EJf^gimU animo pavida, mortisqus
timeres] Non possiira ab animo raeo
impctrare, isthnc nt adprobem, ret'
%ton«s timefaetee pavida; cum t^
107D ncrrA tariorum in
« pavidas,' et rk * timefactiis' idem Tkgo per tempns otnimqiie.' sed li-
«intjHiincqmdem.quamobremlubens bris omnibas reclamantibtis, peettu
legeriffl, HiM tUn tam refm» pmefaeUe legendum arbitror. Nam etiamii
reUigiamei Ejffkgimmt anime^ povuft nwr- iempu» scriptnm esset a Lucretio pro
Haque titmeres? Solet enim nostcr capite, tamen ne boc quidem ferri
conjonctioDes aut transponere, aut posset. Pectus enim, non capot, ex
longius paulo trahere, idqne more omniurapbilosophommsententiaper-
veterum poetarum. QnlnetOridium turbationum sedes est. Quin ratio-.
ipsnm, qui tamen arti obsequitur nem ipsam Epicnms in pectore, Bon
naxime, idem factitasse satis ei con- in capite coUocat. Sic enim Lucret.
•Ut, coi notior ille paulo est. Quod boc eodem libro infra : 280. • Tamen
autem pmioe Hmore» dixi legi velfe, esse in pectore nostro Quiddaro, quod
■ibil nra novi fecisse arbitror. Ita contra pugnare, obstareque po«it/
enim optimns qnbque veterum loqui- et S. 140. * Consilium, quod nos ani-
tur. sic OTidius ' pavidos metns' ali- mnm mentemque vocamus : Idque
cubi rocavit, in Fastis opinor ; alibl situm media regione in pectoris hs-
* paridam formidinem/ in Met. nt et ret. Hic exsulut enim pavor, et
' pavidum timorem/ netcio qno loco ; metus,' &c. et eod. lib. 615. ' Deni-
ttam b»e a memoria sunt. Qui otio qne cnr animi nnmquam mens, con-
abundabunt, plura his addent. Fab. siliumque Gignitur in capite?* Lamb^
Bmend, Voce « Timefactus' utitur Tmm Mciwm tempMM. Antiqoe prb
Tullins lib. 2. de Off. nec rejicimns, tempora seu caput Lambinus : pec-
eUi * pavide' seqnatur. Alii legunt ta«» contra omnes libros. G^f. Im-
tumefacto. Qnid oi « tumefactse re- ^umt. Quidam vctus meus : Rnquit.
ligiones' i.e. superbs; ut <Dominus Idem : TkMvaeuum pectu», Hsec lec-
netus ' apud Lucretium, Atav^u tio Lambini est, cnm iibri omnes con-
tipapfihii apud Epicumm ? Laertius stanter babeant tempM»^ quod Gifa-
in vitaEpicuri. Fabernon potestab nins et Lambinns ipse pro capitCy
animo sno impetrare nt approbet Re- (nam tempns in singnlari upm^ahs
hgione» tim^aetay pavidap cnm ' pa- significat, uti ex VirgUio, Catulld et
Tidns' et «timefactus' idem sonent, aliis certnm est,) sumi existimant :
quamobrem lubens legit, His (tdi luM mea sententia pessime. 'Tempus'
rebm» pave/aeta rdigume» Effitgiuni enim hoc loco vita est, quod facile
«ntma, pavidi merti^que timere» Tum animadvertere poterant : res enim .
vaeuum pectu» iinfuaai, ife. Creech. plana est. Fab. Ten^jm» Codd. Car
£t cur non pavida merHeque tim&re» put, si Larobinnm,aut Gifanium au-
seribas? sola distinctione mntata, pro diamus, vitam si Fabrom. Creech.
morte pavidnm reddente, ut multa 46 QHadsirt(/ica(kAtfc]Quodsiluec
talia. Hav. omnia, nempe gazas, gloriam regni,
44 Ejffugimii'] Vide Emendationes. legiones, ridicola esse videmus, et si
Ceterum ita eaistimo, tolli debere revera roetns et curae non metuunt
clistinctionem, et hnnc versum cum anuorum sonitus, &c. Lamb. Cnm
sequenti connectendum. Fab. Net. reges, nobiles, ditissimi et potentis-
45 IVim vaeuum peciu»'] Libri qui- simi hominum metu, cura, solicitu-
dem veteres habent, vacuum tempu»: dine tnrbentur,nec beatiorem, quam
quod si probemus, * tempns' accipien- alii, vitam agaut ; honorum, divitia-
dum pro capite, ut apud Coraificium, rum, &c, cnpiditatem ex ignorantia
qui lib* 4. ad Herennium eadem voce verae fsplicitatis nasci vss. 15. pro«
utitur, ad extr. ibi, * Percutit tem- nnntiat : nec miram tam crassam esse
pns :' et apud Virgil. 9. 418. ' it hasta ignorantiam,cum omnes veluti \n tene-
*»• LUCRBTII CARI DB AVRVM HAT. LIB. II. 1071
bHt anfbnleniiii, vitamqae af tmna E* ab aon efflaentem, proTenieDtem.
picurBaB philMopbiK liice noDdiun il* Fab.
lostmtam. In tenebris ▼ero noa omnes 51 Qkm ttine $it h$e rat, eg,"] Cod.
▼iTere, ez ▼ano bominara roeta, et Beriin. babet 911111 ojnfw sU hae ratw-
ridicnliB timoribns demonstrat } ut pn« «u egedaM» Lamb. Omne jtt Aoc] Qnl-
eri enim in tenebrit metuunt omniayet dam libri veterea : onwM mi hae : eti*
ridicola sibi ipsi» effingnnt pericnla, am recte. Gif. Alii : Quin amnii eit
mc omnea opinione de providentia, et ktte : non proi>o, et molto minns pa-
futnris post mortem poBnis (segri, ut Uttas^oegeetas: quod qnidam Codd.
sentit Efncuraa, aomnio) terrentur. agnoscunt. Creech, Jam pridem vi-
Ut has tenebras fngety et Memmium ris doctis arrisit omiitf nt htpc ; tan-
annm omni metn et aolicitodiiie libe- qoam lectio baod improbanda. V-
lat Locretiosy epns proseqnitory et trom vero haec Foltonts egeetae potittR,
serom naturam eopiose et omate ao pof ci^flt dicenda sit, non minos ex-
explient. CreeA* pendi meretnr, postqnam ex tantsB
47 Refaeraqael Sic Horat. Od. 8. 1. fidei Codd. prodiit et b«c scriptura :
17. ' Sed timor et min» Scandnnt Qiitd dMtoMy gttin OMnts eiJt hae roHa-
eodem, quo dominns : neque Decedit wtBpoieetaet £t : Ojnitts &tfc raitioaU
srata trireroi, et Poat equitem sedet egettae eety pro : haec omnia a rationis
atm cura/ Idem Od. 2. 10. 21. egestate sen Inopia proficiscuntur
* Scandit aeratas vitiosa navels Cura', sive impntanda sont^ nnllo forsan
nec tnnnas eqnitnm relinqnit/ Sce, exemplodictomfueritjquum: Omats
Lamb, haeratiouie poteitaeeetf pro: haee om-
Metut Aomtnam] Virg. Georg. 2. nia potest ratio, vel bsec sola potest
490. * Felix, qni potnit rernm cog- ratio ; nempe timefacere et fogare
Boscere causas : Atqne metns omnes, relligiones timoresque mortis, metos-
et inexorabile fatnm Subjecit pedi- que illos aodaces, &c. stylnm Locre-
bus, strepitumqne Acherontis Aver- \iannm oleat. Nam et infra vs. 286.
ni.' Freig, non aliter: 'Qnare in seminibus qno-
Cara^ eeqaaees'] Horatius hnnc qoe idem fateare necesse est, Esse
locum in animo habebat cnm scrip- aliam pneter plagas, et pondera can-
sit,' Scanditseratas vitiosa naves Co- sm Motibos, uode htec est nobis In-
ra, nec tnrmas eqnitnm relinqoit/ nata potestas.' Nec non, qnod sm-
i. e. brrcKshnTm ; ergo facile seqoaces pios usnrpat : ' Hiscendi est nnlla
snnt cnrse : unde et alibi ' alatas' pote stas.' Preig,
fadt : ' Cnras laqneaUcirenm Tecta 52 iVaNt teluti paeri] Iterantnr hi
volantes ;' vides ' laqneata tecta' Lo- quinqiie vss. qni deinceps seqnantnr^
cretiiet * cnras' ipsas, qnod ex hoc et 8. 00. et priiic. sexti. Sed qnod
loco banserat, nt innuimos. Sed dte iiic dicit, pneros in tenebrls timere^
To$< volantes'exTheognide, quod pri- Idem fere accidit omnibus : neqne id
mi,ot videtor, monemnsysompserat. temere. Nam com videndi scbsds
Grnci scriptoris versos siint : ^pop- omniamsensunmsitprsestantisslmnSy
rSBes MpiAwmf ikxxe» vrspii wotatx' ocnlnsqne tanqnam corporis dux In
Ixoudrcu. Vides ■* ouras alatas :' sed capite sit collocatos ; in tenebris aor
bsec raptlm ; tamen, nt recta sint et tem sno mnnere fongi non possit ;
proba. Fab, fit nt in tenebris qnasi eo, quo maxi-
40 Rerumque potentes] Qni potittn- me nitimnr et confidimns, prsesidio
tnr rernmy qui com imperio sunt, &c. andati, et ab omni ope derelicti, pn-
Fab, veamus. Hoc pertinent illa Senecm
60 Fmigorem ab marei] HeUenismos, eplst. t. lib. 10. < lUqoe res^ialsa
1072
NOTA VARIORUM IN
et inanit haiiet adhoc fidem, qiiia non
coargnitor. Tanti puteroas ocnloa
intendere : jam apparebit, qnam tuta
timeautnr. Talis ett animornm nos-
trornm confiuio, qualis Locretio vi-
sa est : ^ Nam veluti pueri trepi-
danty atqoe oronia caecis In tenebris
metuunt, ita nos in 1. tiro.^Qnid ergo?
Nonomni pnero stnltiores sumus, qoi
in luce timemns ? Sed falsum est, Lo-
ereti; non timemus in loce: omnia
nobis fecimus tenebras, nihil vide-
mus, nec quid noceat| nec quid ex-
pediat. tota vita incursitamus : nec
ob id resistirousy aut circnmspectius
pedem ponimns. Vides autem quam
sit furiosa res in tenebris iropetos.
At me Hercnle id agimns, nt longios
revocandi simns : et cum ignoremns
qno feramnr, velociter tamen illo
quo iotendimns, ire perseveramiu.
Sed Incescere, si velrmus, potest.
Uno aotem modo potest, si/ &c.
Lamb»
68 Hvnc igihtr terrwrem^ 9^,1 Hi
tres versus, qui deioceps seqnontor,
positi snnt snp. 1. 147. Lmb,
Hwu igUur terroremJi Jam soperP-
os lecti snnt hi versns. Fab»
61 Nuneage'] Nunc aggreditnrad
4isputationero de motu. Est autem
motus apud Epicurum triplex : mo-
tos deorsum, omnium corporum et
pondemm proprius, ad lineam, sen
ad perpendiculum : motos per pla-
gam : motos per declinationem : de
quibus mox plura dicemus. Lamb,
Triplex secundum Epicurom motus
est, deorsum, per plagam, per decli-
nationem, sen per clinamen. Fa6.
Argumentnm secondi libri vss. 6. con-
tinetnr : primo promittit se explica-
Inmm seminum motos, qoibos res
generantur et dissolvnntor : secundo
caasam istornm motnom, et tertio
■lotnnm seminnm celeritatem. Hsbc
cnm perfecent, parata eront omnia,
qnibos generationes et resolotiones
reromexplicarlpossint* Creeeh,
68 Cegmhar] Propter ingenitum
motmn: qui si aliter sit, aliaqM»-
renda principia sint, et ad Deos con-
fngiendnm. Fab, Qatfoe stt oUts. Qai-
dam vetns mens ; quaque, nt aopra
1. 62. 6iA OlUi, iiiis, nt snpra, et
ssBpe altbi. Lamb,
64 Reddita] Attributa. Sic s»pc
alibi. Lamb, Reddita] Tribnta, ilft
nt natnraliter illam habeant. F^,
66 Nam certe, ifc,'] De diversis se-
minnm motibns, et eomm cauta dis-
pntaturns, viam sibi prsemnnit^ mo-
tnmque aliqnem esse contra ignavos *
qnosdam et ioertes philosopbos ex ia-
cremento et decreraento remm vss.
13. demonstrat : ideo enim augentnr
res, qnod qusedam materiss particolsa
advolent, et adhstreant ; ideo minn-
nntur, quod molecnlse qnsedam nexa
solntaa avolent: istas vero particn-
las accedere vel recedere sine mota
qni dixerit, absnrda dixit. Creeck,
Stipata] Id ni foret, res in statn ma-
nerent. Fab,
67 Quaniam mimi rem] AirioAo^^
akwKoyiat, Ut probet esse motiim,
snmit,qnod snpra probatom est, roa-
teriam non esse inter se stipatam,
sed rebus admistum esse inane. ma-
teriam autem non cohaerere inter se
stipatam,ex eo intelligereiicet.qnod
res angentnr, et minnuntnr. olK^iim
antem et ^ffis sont motos Kotk va-
<r^, * Usque adeo omnibos ab rebna
res qoteqne fliienter Fertor, et In
cnnctas tiimittitnr nndiqne parteis.'
et 6. 033. ' Nec mora, nec reqntea
inter datur ulla floendi.' Lam6. Oe-
cnlte dilabi, et sensim minoi. Hac
voce elegantissimi antores ntuntnry
at non Manilius in lib. 4. * Tunc
et opes, et regna flnnnt.' qnod sensit
Pareus. Consnie locum, et apud Ma-
nilium Fluere aliod significare ag-
nosces. Creech, luere] Sic4. 326.
70 Videatur] Non Swc^, sed plane
videamns.
71 Qu<8 deeedujU eerpera qumque']
Stc legendum pntabam, non cor|»era
cuMque: qoamvis qoidam doeti, in bia
T. LUCRBTII CARI DB RERUM NAT. LIB. II. 1079
Tiirnebns, et Mnretns, et PaAsera-
tins, probent, nt sit tmesis, pro qnae-
eunqne. Lamb, Alii cunque: non tan-
ti. Creeek,
72 Unde abennt, mtntdm/] Id, nn-
de abennt, minnunt. Lamb, Quo ve-
nere, ^c. id, qno accessernnty angent.
Lamb, AgmtHe alii : quos non se-
quor. Creech.
74 Sic rerum «icifiiiMi novatur Sem^
per^ Qnia qnod ex nno decedit, alteri
accedit, et ortus nnius, alterius est
78 Et quasi curs.] Sumtuni a Iiidis,
qnoK faciebant Athenien»es, qaosqiie
iy&yas \.afjnraJSo{>xovs appt^Ilabant : in
quibus is qni currebat, lampada te-
nebat, etycnrsn coufectOy ei qni post-
ea cnrsnrns erat lampada tradebat.
significabatur autem per hanc lampa*
dem, et cnrsnm, vitae humans brcvi-
tas. qua de re vide Aristophanis scho-
liasten. Usurpat hoc et Plato lib. 6.
de legib. Twmwvrts ictd iteTp4<poPTfs
wtuZaSf KoBdrtp \afiir^a rhp filw xapa-
interitus ; ita qnaedam aetemitas, qno- ^i^mts ^kKKxns ^ iKKmv, i. ' Gignentes
ad ejns fieri potest, per snccessionem
rerum conservatnr. Itaqne Home-
rns lA. 2". hominnm statem cnm folio-
rnm ortn et natnra comparati vs.
146. Otiy wep ^vKKuv yw^yTOtffi^ koL &v-
tpSnfi i. e. ' Non alius multo est homi-
num ortus, quam foliorum.* Idem
IX. ^. 464. de hominibus : Ot ^^XXoi-
«riy iout&r^ ttAAorc puhroi Zo^Xry^s
rcXetfoMriVy ipo6piis Kaprhw PknntSf "AX-
et alentes liberos^ vitam tanqnam
lampada allls ex aliis tradentes.'
Pers. Sat. 6. 61. * Qui prior es, cnr
me in decursu lampada poscis?' Huc
pertinet illud Cornif. 1. 4. Rhet.
* Non enim, qnemadmodnm in palae-
stra qui taedas ardenteis accipit, ce-
lerior est in cursn continno, quam
llle qni tradit ; ita melior imperator
novns, qni accipit exercitnui, quam
XoT6«' ad<t>$iy6eowruf Mipioi* i. e. * Qui *"« <!"• decedit : propterea quod de
foliis similes, interdum mnnere terras
Vescentes, fiorent : interdum lumine
cassi Interennt.' Sic et Mimnermns :
*Hfins 9* old Tc <^Wa ^^ci woXvdyOtfios
&pri ^pos, 8r* alif^ oiryj^ ai^cTax ^cXibv,
I. e. * Nos antem, qualeis frondeis
fatigatns cnrsor integro facem, hic
peritns imperito exercitnm tradit.'
Et illud Varronis lib. 3. de R.R. < Sed,
o Merula, Axins noster ne, dum haec
audit, physicam addiscat, quod de
fructu nihil dixi, cnrsu lanipada tibi
fert florifernm ver, Solis fulgor eas trado.' Commemorat hos ludos Har-
qoando alit, atqne fovet.' Cum his pocratioin voceXo^xittioj/jhisverbis :
congronnt et illa Lncretiana 6. 1276. '»"P<** (^* '»"P^0 ^yowriy *Aefiya7oi ioprhs
* Sic volvenda aetas commntat tempo-
ra rerum. Quod fuit in pretio, fit
nollo deniqoe honore: Porro alind
snccedit, et e contenitibus exit.' Idem
8. 977. * Cedit enim remm novitate
extrnsa vetnstas/ Idem hoc eodem
Itbro infra, 575. 'Nnnc hic, nunc
illic snperant vitalia rerum, Et snpe-
XofiwdJios' IlaMaBrivaioiSf 'H^paurTtioiSy
TIpofjLTfitioiSj noX//ifl0y ^yrialv 4y r^ wtpl
r&y hf rois wpowvXaiots wiydKwv, "lorpos
5* ^i' wpdrp rwv ^ArriJivv cTircv, &s h rg
r&v 'AwarovpUov iopr^ *AOjjivtdwy ol iraX-
Xforaf trrciKks h^vKSrfS, \a06yrts rm-
fUvas KoLfjLwdZas hwh r^s itTrias, iftyowri
rhy "Htpaurrov, 66oyT€s, bw6fiyrifia rov
rantnr item : miscetnr fiinere vagor, Karayo^o^ayra rV TCp^iay rov wvphs 8t-
Qufm pneri tollnnt visentes luminis Id^turovs iKKovs. i. e. *Treis(al. ier)
oras: Nec nox ulladiem,neqne noc- dies fcstos Lampadis agitant Atlie-
tem aurora secota est, Qnae non an- nienses : Panatheoaeis, hoc est quin-
dierit mistos vagitibos apgris Plora- qnatribns, Hephaestiis, i. e. die festo
tos, mortis comites, et fnneris atri.' Vnlcani, Prometheis, nt aitPoIemq
75 Mutual I. e. mutno. et ita saepe libro de tabnlis quae in templorum
alias. Lamb» Mntno. Hellenisuuis : veRtibulis positae snnt. Ister vero in
Buccessive, cvcUxo^. Fab. prinio Atticarum tradidit, die festa
Delph. et Var. Ctat. Lveret. 3 Y
1074
NOTiS VARIORUH IN
ApttnrionnD, eos ex AihenleDstbns,
qui palcfaerrimis vestiban oroati sunt,
■omtis Iftmpadibtts accensis ex iirbis
focO| Vnlcannm landare, eique sacri-
ficare, ad memoriam iliins in morta-
leis beneficii prodendam, qnod ignis
nsnm intellectum alios docnit/ Com-
jnemorat et Isnus hunc Indnm hf rf
W9pi rov «tXMrr. kkftpovy snb extr. ibi,
Ttyvfofaffidffxv^* ^^ Xa^v^i. Eodem
pertinet iilnd iw r^ Mp tov 'AiroAX.
acX^p. TryvfUKuridpxriKa elf npofiffitta»
nbi Tulgo legitnr wpofLififiafk, men-
doae. Nam Upoii^fi^io^ Promethei
dies festi snnt : qnibns etiam hi Indi
Lampadnchi fiebant, ot diximns. Ad-
monet me hujns loci apnd Isaenm
emendatio, ot significem lectori Grae-
earnm litterarnm studioso, me prope-
diem decem rhetores editnrnm plns
decies milie locis emendatos, et scho-
liis ntilissimis illnstratos. Lamh, De-
bet hic versus alio migrare; neqne
eniro sedem snam occopat. Sic igi*
tor eom com soperioribos connectes,
•i me AudiYeris : Nec remoratur ibi:
sie rerum $itmma novatur Semper, et
imier »e mertales mutua vivuni: Et^
quaei cureoresy vitai lampada iradunt»
Qni non indiligenter legerit, is ita
fieri debere aatis ipse per sese jndi-
caverit. Fab. Emend. Vide emenda-
tiones. de his Indis abunde mnlta
Meursins in lib. de Graecia feriata :
multa ex Aristopli. Philostrato, auc-
tore ad Herenniumi Varrone, conge-
ri possent: sed id alii prsRStiteront.
Fab» £x Pausania, Harpocratione,
Aristophanis Scholiaste, Varrone,
Scriptore ad Herennium, &c. mnita
corradont Interpretes. Breviter: A-
thenis in qnibusdam festis curre-
bant homines accensam lampada te-
nentes ; qni cumum perfecerat alteri
eursoro lampada tradebat ; inde Aofi-
waMee9ai * tradi soccessive,' ot apod
Philonemy rh rris &pen}f ^iyyosXafi'
iraZw6fiafoy is^ &XX^o<f 8ia&»xa7f M-
Xpovoy yei^erai H6fffitp, Et appbsite
Plato I. 6. de Leg. yewwrts Kot Iv-
rpi^wres iraSSaf , KoBdxep yJ^anZa rtv
/3(or ropaSiMrrcf ftXAoif l^tKKw, Honc
versnra loco suo movet Faber, et vs.
76. sobjongit. Inter se mortalee mutua
vivunt, Et qiuui eureoree, 8fc. Creech.
Adde Herodotnm, qui lib. 8. Histo-
riarom, refert corsores Persarom
pernicissimos primnm secondo, ae-
cnndom tertio, et ita deinceps ali-
nm alii mandata tradere solitos;
' quemadmodnm/ inqnit, * apud Grae-
cos fax traditnr, qnam Vnlcano per
vices ferre cursores perseverant.' ci-
tat inter alia Bcroaldos, in Annot.
App. cap. 18. Tom. 1. Fac. Crit.
pag. 808. Planins ritns hic ex Pan-
sania discilur, qoi Promethei aram
in Academia commemorat, a qna ad
nrbem com acceosis faclbos cnrre-
rent. Certamen antem tn eo positom
fnisse, in curso taedam servare ac-
censam, &c. Idem in Cerealibns ti^
ri solebat, nti anctor est Themistins
nnde Cererl forte a Prometheo arara
illam dicatam intellexerit Pansanias.
Vide Beroald. Ann. App. c. 18. et
Pii Annot. post. cap. 114. Tom. 1.
Fac. Crit. pag. 619. Pretg.
70 Si eeeeare puta»1 Snbaudiendnroy
enim. Fab, Quicunque crednnt no-
vos rernm motns, incrementum vis.
et decrementnm a quiescentibns ato-
mis produci posae, eos insaoos, nec
refotatione dignos existimat: insn-
per V8S. 9. docet semina, qoae per
inane vagari probaverat, motnm vel
soo ponderi debere, vel aliornm ictni*
Qnodcnnqne enim solidnm (et solU
ditas est principalis seminom affec-
tio) id grave est : gravia antem de-
orsum tendnnt, ita semhinm motos
deorsom stabilitnr. Cnm vero solida
haec semina deorsom tendeotia in cor*
pora vel qoiescentia, vel tardios pro-
cedentia impingnnt, resiliant necesse
est : corpns enim solidnm in altemm
corpns solidom impactom non om-
nem snnm motom alteri impertlt,
ideoqoe istis gradibos motus, qnos
rctinet, alio feretor ; slc motoi sor-
r. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1075
•om con6nnatnr. Alter horum roo-
tttum est nataraliii, violentoa alter,
nterque generationi et resolationi re-
mm uecesaarias. Epicarna docuit
mp9iia9ai r4 tro/ia Kdr», rori fi^y luerh
9rd$iKif^^ mk tk KorkirapiykktffUf* r^ 8^
ttiw H»o{tpwa Kwrk sKTfyipf ira) wakfi^v,
Laertias. Creeeh,
82 Neceeee eti Aut gravUaU, ^c.]
Loquitor tiic de motibus dantaxat :
qooram alter omnium ponderum est
proprioSy Tocaturqae motns deor-
som,ad perpendicaluniy et ad lineam:
aher 6t per ictnm, seu plagam, voca-
turqne motns sorsum* Est et tertius
motos Ko/r* MytOavw^ i. e. ' per decii«
natienem/ qnem infra commemora*
▼it Lucretius : qui quamobrem ab
Epieuro sit ezeogitatns, docent M.
l*uli. et Plotarcbos maltis iocis. M.
Tuii. de Fato: < Sed Epieuras declip
natione atomi vitari fati necessitatem
putat. Itaqae tertius qoidam motns
ocitur eztra pondns et plagam, cum
declinat atomns intervalio minimo:
id appellat iKix^o^ : qnam declina-
tionem sine cansa fieri, si minns ver-
bis, re cogitur confiteri.' Sed de hac
declinatione dicemns sno loeo. de
mota aatem, qoi fit deorsum, sic
idem M. Tullius lib. 1. de finib. * Cen«
•eteoim, eadem illa individoaet soii-
da eorpora ferri sno deorsom pon-
dere ad llneam : bunc natnralem esse
omninm corporom motani: deinde
ibidem bomo acntos, curo iliud ec-
earrerety si omnla deorsnm e regione
ferrentar» et, ut dixi, ad lineam,
nnnqbam fore, nt atowns altera alter
ram posset attingere, ita attolit rem
eommentitiam : declinare dixit ato-
mnro perpaollum: quo nihii posset
fieri minas : ita effici complexionesy
et copulationes, et adbasiones ato-
morum inter se: ez qno efficeretnr
mondos, omnesque partes roandi,
qasBqae in eo essent.' Pintarebus
item lib. 1. irtpX r&y &pc<rK^. duos
motvs dontaxat ab Epicuro positos
esse refert, motom ad linearo, seu
rootnm deorsum e regione: et-mo-
tom per declinationem. Seddicen-
domest, Plotarcham, et M. TnH. in
ilio 1. libri de finibns loco, praeter-
iisse motum, qni fit sursom per ic-
tnm, sen plagam, ntpote vioienlnmy
minimeqne nataralem. Diogenes ao- .
tem Laertius triplicem atoroornm
motnro ab Epicuro positnm esse non
obscore tradit his verbis: Kumaeat
8ir& iTOfut icirM, rorl fiky Karik ardBfiai»^
rori }i\ Koirk vttp4yK?affur r^ 8' 6m ki-
voifAnfa^ Korii irXffyipf Koi ira\fki», i. e.
' ffloveri antero corpora individna
nnnc ad llneam, nunc per declinatio-
nem ; ea autem, qnse sursom moven-
tur, ictn qoodaro, et palpitatione, seu
concassione qaadaro moveri.' tiBamh,
88 GraiwMe sim] Motos s2f r^ icdi-
n», deorsuro. Fah,
84 Aui idN in|^«rri okcHns} Sic ha-
bent veteres aliqnot codices. Alita
et maxime valgati, OMlt iotu farie aiie'
riue, Ego iilos seqnor. Volgatam
iectionem tamen, Aui ieiu forie aUe'
rttts, non damno, sed alteram leetio-
nem ei antepono. Lamb. Aui ieiufarie
aUeriue'] Ita vnlgati libri et veteres
qnidaro. Sed in quibusdam veteri* .
bns iibris : Aui iciu a^ferri edi, £t
mox : iVojii eoneiia empe Olmay cenfiix^
ere Ua uti diverea, Oif. Aui ieiu}
Motus c«s T^ &w, sursnm. Fab. Aui
ieiu auferri: Larobinns. £t in qni-
bnsdam Codd. Nom eoasiia eeee 06«
via cot^flixereUa uii diverea repeutef
qoaro leetionem tanqaam probabikm
ampiectitur : at istam interpretis fa«
cilitatem damnat poeta, et lectionem
rejicit ; nam gravia semina deorsiUD
tendnnt, ideoqne consideraoda snnt-
tanqnam ' snpeme obvia.' Creeeh,
Nam eUa eupeme Obvia cumfUx^
ercyfii ui dt.] Hnjus scriptnne senten*
tia perspicua est. fUxere antem, i. e,
per concnrsnm se mutno conlige*
rnnt, et concnssernnt. Utitnr eoden»
verbo, aut certe ejusdem verbi su«
pino 6. 1061, < Pnisareqne flietn Fer-
rea texta sno/ &c. Sic eoim ibi le«
1076
NOTiE VARIORUM IN
gendaoi conteo, non, ot ymlgOf ftucin,
Virg. 9. 667. 'Dant flonitam flictu
galeae : pagna«spera sargit.' in qai-
basdam libris manascr. reperi scrip-
tnm, Nam emuUa uepe Obvia cimJUx-
ere Ua, itf divena repenU DiMnUani^
^. qase scriptnra etiam probabiiis
est. Lamb. Vide Fayam, et admira-
bere acomen liominis, qni sententiam
Epicnri tot sttcalis ignotam tandem
invenit: Ea viz. 'sarsam' rfgio di-
cator atorais, ex qnacanqne adveni-
rent, sive desaper, sive infra, sive ab
ortn, sive ab occasu, sive a deztra,
sive a sinistra, &e. £a vero deor-
sam regio dicator iisdem atomis, in
quamcunqne ferantur, sive sursam,
sive deorsnm, sive ab ortu, sive ab
occaso, sive a dextra, sive a sinistra,
Arc. Et lianc sententiam Cicero in
1. lib. de Finibns rite assecutns est.
Ita res omnes in tuto sant : Epico-
rom explicat Fayus, et Ciceronis so-
lerdam sno testimonio confirmat.
Qnasi Epicurus non existimasset oni-
nia semina ferri deorsnm pondere ad
lineam, aut panlulnm declinare semi-
na dixisset, si gravitate sna ab orto,
' ab occa»u, a dextra, a sini»tra ferri
potnlueat: ant hapc scripsisset Ci-
cero 1. 1. de Fin. ' Reqniro quonam
pacto semina sese asseqnentnr vicis-
sim, atqnc compreliendent, aut quo-
modo ad insertnm complexnmque
mutunm accedent, ut subinde res
alias, velnti ipse praedicat, concnrsn
progenerent !' Alia enim semina ab
ortu, alia ab occasu, alia a sinis^ra,
alia a dextra, ad insertom complex-
umque nintuum accederent. * Es*e
snpra/ et ' esse infra * attribui posse
nniverso agnoscit Epicurus, licet non
ut sit qnicqnam snpremnm, quicquam
infimnm : wa} fthf kot^ tov dirc^pov o&
Sf7 Konfyopttff rh &»m, ^ ic^r«, As &y cfi|
tI fi^¥ itwrdfrttj rl 8^ <ieaT«0r^r«, /jpc. Epi-
coros ad Herodotnm. Creech,
85 Fiixere^ Sic 6. 1051. < Pnlsare-
qne fliclu Ferrea texta suo :' et
Yirg. 9. 067. <Daut sonitum fiictu
galese.' Omftuxere B. et Fluxera
Nardius. Creeeh, et Voss. de Anal.
p. 112.
Diversa repente disst^.] Hnnc motum
Korik wXiryhr et loar^ xaXfibr appelia-
bat Epicurus: i. e. motum qui fit
per plagam et palpitatiooem. Lamb,
86 Oifrttstina] QasB principalis, at
ita dicam, proprietas atomi est, du-
rities, soliditas. Fab.
Qaof tint] Legendum omnino ^Moas
stai. Qnod habent editiones non-
nuliae. Preig. At qoa necessitate?
quee iint, i. e* ut quae sint, Scc. Hav.
87 Neque quidquam'] Nam inane non
reniorator. Fab. Neque quicquam c
tergia ob$t,] Slc legendom, non rergi-
bus. Est enim versus spondaicus,
habens non.solnm in quinta sede
spondeum, veram etiam in quarta, ot
bi Virgiliani : 7. 6S4. * Aut UeveU
ocreas lento ducnnt argento :' et
Oeorg. S. 276. ' Saxa per, et scopo-
los, et depressas convalleis.' et Hoqi.
lA.. a. SS9. np6s re My /uucd(fNW, wp4s
Tc 0pjrr&r Mp^nrm¥ l et in catalogo 8.
668. bv tImv 'Atrru^xcMjSfp 'HpoaAifflly.
Locr. snp. 1. 209. ' et incnltis prss-
stare videmus Cnlta loca, et manibus
meliores reddi faetus.' Lamh, Lam*
binianum hoc facinns est simile pror-
sus isti, qnod l. 210. commisit, illis
verbis : < Et manibus meliores reddi
fcetus.' Vide locum. Neque Oifanius,
qnod nullo ibi soccessu fecit, hoc loco
quicquam babet qnod reponat. Ve-
ram lectioncm, ex < terglbns,' ' ter-
goribns,' ^tergoibus' Vossins, opi-
nor, ernit, Ucet neque Creechius, ne-
qne Londiuenses id animadverterint.
Scribe : Net^ tfuicquam a tergo ibus
ebttet, ' Ibus ' antique pro iis. Oc-
cnrrit apod Plautum 1. 1. 74. in Mil.
Olor. item in Prol. Rnd. et, nbi ex-
tra omnem controversiam ita scripsity
in Trucnl. 1. 11. 14. 'Ibi est ibus
pngnsB et virtnti, de prxdonibns pr»-
dam capere.' More enim solito par-
onomasiis ludit. Similiter oibus pro
dils in Inscriptionib^s Orateriants
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1077
reperias, pag. xlvi. Nam. 9. et pag.
xcviii. Nnm. 5. Dec doo filibcs, pro
filiii. pag. Duv. Nam. 4. Preig.
88 Et put jactanj ^c.] Ut melins
faanc jactationem et agitationem se-
mtntim percipiat Memmios, ad pri-
mam saum librom redncit, et vss.
6. monet se olim docoisse nollom esse
In infinitospatio centrom aot mediom,
aot imom locnm, qoo seminateodant.
et ubi, com semel attigerint, qoies-
cant : ideoqoe com pondere soo de-
orsom feraotor; et in alia impacta
aliqnando resiliant, qois neget illa
plernmque perpetno moto jactari?
Creech,
Jactari] Agitari, volvi, ferri. Fab,
89 Remimseere ioihui] Repete (in-
quit) memoria, nihil esse imom in
somma totios, id est, in omni, sen in
oniverso, 4p ry irarrf. Sopra enlm
Ilb. 1. docoit, nihil esse extremom,
nihil roediom, nihil primom, ibi, 957.
' Omoe, qood est igitnr, nolla regione
viarum Finitum est,' &c. LajR^.
Totiue] Toi; iroi^^s, Sommae. Fab,
9S Ottendi] Lib. 1. snb finem. Fa6.
94 Quod qwmiam conetat^ tfcl Igi-
tur com seniina assidno motu exerce-
antor, com percotiant, ac resiliant,
docet vss. 14. seniina ista resili-
entla ad inseqoales distantias reflecti ;
varietatem lctuum varietas reflectio-
nuro seqnitur : ex iis antem quse ad
brevem distantiam reflectuntur, et
arctiori spatio jpctantnr, fermm, la-
pides, et reliqua dura et solida cor-
pora componuntur : ex iis quse ad
longam distantiam resiliont, et laxitis
vagantor, aer, ignis, et molUa ejtu-
modi et rara corpora constitnantnr.
Creech.
Nimirwn imUa quies eet"] Mss. om-
nes, qnos annotator noster consuluit,
habent : matta. Unde facieodnm cen-
set : imnto. Nimirnm, quasi sensus
foret : raro, nec facile, neque etiam
Inbenter aut sua sponte qniescere
corpora prima : qni quidem an inde
elici possit, alii viderint. VnlgatQ
lectioni : nkUa ^ee eet, ifc. male re-
spondet, qnod seqnitnr : * Sed magis
assiduo,' Scc, cur enim * magis' dixit?
ac non potius : ' prorsns assidoo ?'
vel simile qoid ? Melins forsan erit
restitoere ipsam Mss. lectionem ; ot
sit senstis ; nimirom molta qoldem
qniete gaodent corpora prima, sed
plnribns tamen motibus magisqne as-
siduis ac variis exercentur. Preig,
Conetat] I. e. sine controversia est.
Lamb,
95 ReMia] AttribnU, ut ssepe
alias. Lamb,
96 ilfagu] Imo potins. Feh.
97 ConBoUa remditaMt] Sic antiqui
libri. In Vulgatis quibiudaro : coii-
faUa» Marullns et Lambinus : cemr
fieta. Ego libros sequor, licet vix
intelligam ; nisi < consilire' a salio ;
et hinc * consulta,' ov/ynrqt^aira prln-
cipia, i. e. coacta ; eleganti tralatione
et allusione ad verhum, retMltani.
Gif, Contnaa r«nittaji<] Sic reposui,
partim conjectura dncttis, partim
veteris scripturae vestigia secutos,
cum libri manoscripti habeant, par-
tim contuitaf partim conJUetay partim
eoi{Wa: Ucet et legere conJHetaf ot
olim edidi. Fuit et cum pntarem
legi posse coiisvia, ut respondeat illi
quod statim seqnitur, eonmexa reenl-
tant, ' Consulta' antem a verbo con-
siiio, quod barbams qnidam probat,
ineptum est, et sno anctore dignnm.
Nam neque consilio, is, it, In tota
lingna Latina reperitor, neqne si
reperiretnr, consultus participiom
ab eo fiogi posset. Omnino cox-
JUeia, aut coniuaa legendnm videtur.
Nam corpora prima ex conflictu aut
contusione resultare probabile est.
IntervaUia magnie contuaa reeuUaMt,
MoKpiuf 9dirraPTau Sic enim Epicnms
(ut refert Laert.) ai /jAp A liMtpkif im^
it^Xhktw Siftrrayrac, al 8i a^r^y t^ iraX-
fiilv taxouoiy, Zra» tiyfaav els ri^ ircpi-
irAtf/d^y irffcAcurfUvai, ^ oreyaf6fMvai ^h
r&p irXcMTumy. i. e. ' Alin atomi
magnis intervallis inter se distant,
107«
NOTA VARIORUM IN
«liae iMilpitatioiiein cohibent, cnm
casos itft tnlerit, in conciliam et
t;opa1ationem conclnsap, aut ab ato-
win perplexia et hamatis retent«/
Lamb,
Cmiftieta] Ita Lambinns: Oifa-
nius antem emuuUtij quod se intel-
ligere negat: Mss. eanmUa^ qnod
probo. Notom est qoid ' confolcio,'
TUKi^, mficdfwf &c. ita pro certo
legendnm. Exempla afferrem ex
Planto et alits, ni operae nrgerent,
et ratio stndiornm. Fab, Coniuta^
Lambinns : CantuUoy Gifanins : qnam
Tocem Yix intelligity nisi ' consilire'
a salio, et inde consulta : Mss. Coa-
/kUa : qnod probat Faber, notnm est
qnid Cot^kleiOf mmvStgf irvKdf^», Sce,
ita pro certo (inquit) legendom. Sed
festinantem Fabmm oper» urgebant,
ideoqne non Tidit istam lectionem
▼s. 105. repugnare. Cenftieta itaqoe
amplector. Creeeh,
98 Nexantur ab ietu] I. e. copn-
lantur, et eohsrescnnt per plagam
et ietum. qnidam libri manuscripti
tamen habent vexantur: qnos non
snm secotns. ne illnd quidem dlssi*
nnlabo, in nno scriptnm esse vexan-
iur a frictu: quod idcirco adscripsi,
nt meminerint stndiosi litterarom
homines, librarios illos scriptores se*
pe u pro 6 posnisse, et contra b pro
II. Qois enim non videt, a tietu pro
afrwftiessemendosescriptnm? Atqne
hic locus me admonet mendorom il-
lornm apud Non. in nominibos * pro-
lotiom' et' prolovidinem,' nbi legen-
dem proliiMttfn et pinsl«6tdtiieiii. Lamb.
Vexantur qnidam codices. Ut sopra
bis terve. Gif, Connectuntnr per
plagam. Fab, Quidam Codd. Vex-
antur ; retineo Nexantur ; vs. 100. ad-
monittts. Haec Epicnms apud Laer-
tinm : A/ fi^p ^ts iiaxpi» h^ hXXfiXw
Marawraiy at 8^ ainh^ rhp froAft^ ^X"*^
tf-ir, dratf r^xoto^ty tls r^ ircpiirAofcV
KfKkMfUpoi, ^ arrya/j^^ftKPat ^h rihr
ir\riKrut»p, Cneeh,
90 Et ipueeuMqae nMg^tt ceintoMp] Sic
habent dno libri manntcripti, Vati-
canns et BertiniannSy et impressi on^
nes. Sed Faemi et impretsi Floreo-
tiui, contenso, qaam scriptnram a^
noscit Prbeianus lib. 10. eo ioco, nbl
docet, a Terbo tendo fieri tensnm eC
tentnm. Ego eondento non improbo»
Sic et 1. 667. ' Qnornm condenao
magis omnia conciliatn Arctari poa-
sunt.' Xiaiii6. Magit eomteneo. Sic
▼eteres qnidam et Priscianos. In
quibnsdam ▼eteribos et Tolg. condem^
ooy nt sopra 1. 676. Sed vide meadbi
similia inf. Oif,
100 Exiguis intertaUit oomiejM] Sic
legendum polios, qnam coiifecte, ant
oofieeda. Nam ex «onnexii, vera scrip-
tnra, factnm oomie«sa: es qno co»-
vecta, Canneeta antem nnllo modo
ferri potest. Lamb, Comieeta rmd-
iant. £z qnibusdam vet. libris ita
scripsi. Quidam libri : coif^a. Con-
vecta Marullus, comi^ Lambinns,
male. Vide Indicem, etinf. 111« 666«
Gif,
101 EndopedUa] Impedita, atque
implicata. Lamb.
PerpUxiai] L e. inter se cennexis
et colligatis. Festns : ' Plexa, coUi-
gata significat ex Graeco: coi nos
etiam praepositionem adjicimus, com
dicimos perplexa.' Ter. Eon. 6. 1.
1. ' Pergin' scelestn perplexe loqui ^
Virg. JEn. 9. S91. * perplexnm iter
omne revolvens Fayacis silvse.' ver-
bnm * perplexabile ' apnd Plaut. Asi-
nar. Et in vocabnlario Laiino-greco,
mannscripto, qood mibi commodavit
Cl. Poteanos, ita scripium est : per-
jrfeants, ireir^tfyfc^s. Lam6. Per^kxia.
irtptv€ir\^fUvots ax^W^h ^^* ^*^
Ipta] Ciim ipsa per se naturaiiter
talem cx^tv habeant. Fab,
lOS Et eeiera de gemre horum Pee-
eula] Sic distingnenditm et interpnn-
gendum, nt sic hic Lncretii sensos :
Ea corpora individna, qn» exiguis
intervallis connexa, et suis perplexk
T. LUCRBTII CAHI DB BBRUM NAT. LIB. II. 1079
lignris impedita resiiltaDt, wm^ et
femini, et eetera hnjus generU pau-
cula conttitHQnt Laai^.
104 Qutg porre m^aMii», tfcl I. e.
ea porroy qnsB magDnm per inane
mofenlur, et vagaDtnr, et cita duisi-
liunt longe, longeque resilinnt; ea
ereant aera, et Mlem, et stmilia.
Mamb,
PaMcuki] Nam multo paucioranu^
mero sunt solida qnam rara. Fab,
105 Ei cUa dcsffi<iKa<] Sic legen-
dnm, non, ut folgo legitnr, Cf<«ra
dMlkmi: qood meadnm natum est
O^ Indoctorum bominnm arrogantiay
ant certe inscitia, ac stnltitia, qui
iMmc loeom non iateUigentes, cor*
rapomnt. Qnidam vir doctus puta-
bat legi etiam posse, CUafue, qood
Bon displicet. Cum hasc scripsissem
triennio post^Thraso iile, hanc emen*
dationem sibi arrogans, scripsit, ita
esse legendnm nt edidi, et in vnlga-
tis roendose legi Cetera. Qnid flagi-
tiosins? Qnid impndentins? Lamb^
Vulgati : Caiera^ male. snpra iib. 1.
6t/. Vttl|i^. Lib. CaUra: inepte qui-
dam Ciiaque» Creech. Omnes l^iri
Mss. Catera dissUtim^, inqnit anctor
margiiMiium; adeoqoe in hunc mo-
dnin distingnendos istos versicnlos
censnit, opinor, Ei eaiera de gemre
Aomm. Paucula,iiMaporromagimmper
tnanefBOgatUwry Caiera dtssittiiai Umgey
ife, Sed contra Anetoris mentem,
qnantnm Tideo. Preig,
107 Sufficmali'] Snppeditant. iMnb,
106 HMUique pratierea, ^c.] Et pr8B«>
ter 4Ua corpora, qose vel magnis in-
tervallis, vel ezignis femntur, ita
taroen ut coniiectantnr, et copulen-
tor, snnt alia, quas nondom congredi,
Deqne connecti potuenint. Lom^.
Multaque pr^Bterea, 4>c.} Praeter iUa
semina, qn» brevibns spatiis resul-
tantia in dnra et sotida corpora con-
oectootnr, et illa qusp magnis vagan-
tia, et longe recnrsantia moUia et
rara corpora coastituuot; aUasant
ab omni nexn et eoncretlone libera
et irreqnieta, qose aUis incnrsanty et
perpetno vexant : porro nt ostende*
ret quasi similltiidine qnadam peren-
oem iUam sgitationeafty qua atomi
eatra concretiooes per inane qnasi
exerceatur vss. 16. imitatns Pemo*^
critom Leneippumqoe e8t,dnm Aris-
totele referente compararant atomos
cnm vocatis illis ramentis corpnscn-
lisve per aerem, h ^aiperai h^ rat^ 9th
vw Svptiw iKTifftyy QosB snnt in solis
radUs per jannas fenestrasve trajec*
tis conspicna. Creeeh,
Maguum per inone] Virg. in SUeno
Ecl. 6. S2. ' Namqoe canebat uti
Diagnnm per inane coacta Semina ter«
raramqne, animsBqne, niarisqae fuis-
sent.' Lamb,
100 CoNciitis rerum qum emt r^eciai
I. e. qnse cohaerere, et conciliari, et
consociari non potueciuit. Lamb, I.
e. qnas nondum inha^snm, sen adhss-
snm snnm reperire potnerant. Fab»
. 111 UiimevMro] Veteres qnidam:
wkemerabo, Hoc natum ad iUnd:
* reii.' Gif.
IIS Couiemplator enim] Sic idem
6. 188. ' Contemplator enim, cnm
montibns adsimilata Niibila porta-
bnnt,' &c. rontuatus est et Virg.
Oeorg. 1. 187. * Contemplator item,
com se nnx plurima silvis Induet in
florem.' idem4. 61. < Contemplator :
aqiias duiceis^ et frondea semper
Tecta petont/ Xiam^. Vide, inqnity
&C. Pulvisculam antem iUum ato-
mos vulgos vocat : imperite nt cete-
ra: atomos enim videri neqnit, non
magis quam Tcntus, qni tamen cras-
sissimus est, &s vpibe &rofuuf, Fab,
Cum toHe Imnina eumquey ^c.] I. e.
qnandocunqne soUs lomina, &c. Sic
Aristot. lib. 2. de Anima: do^rh ko-
iw rcur Ml rmw 9opOim iueTtow, i. e. ' Ut
qnee appeUaptur in aere ramenta,
qnsB ceranntnr in iis qui per fenes-
tras transeunt radiis.' Lam6. Cam
1080 NOTiE VARIORUM IN
tumqui, Notandam in primls, pro, ibidem: 04S. 'Frigida qaem lemel
qQotiescamqae. noii temere alibi. est TitRt pansa secula :' et item alibi.
Fab. et Locill. * Hsec nbl dietadedit, paii->
114 InterHmfimdunt, ^€.] Sic om- sam facit ore loqaendi.' EDnios p.
nes Vulgati et Veteres pleriqoe ao 146. * Paasam facit ore fremendi.'
Servlus, \bt : Namque canebatf 4^. sopra 1. 748. ' Neqne pausara stare
Ecl. 6. Qnidam tamen vetus meus fragori.' Lamb,
etLambini: /iiMrit, forte rodtt. Gif. 119 Conctitts, ei dUeidwi] Sic le-
Hanc locnm babebat in animo Virg. gendum ea aoctoritate trium librorom
cum scribebaty * Clara per insertas mannscr. et nonnnllorum impresso-
^undebat Inna fenestras.' De qoo rnm. Discidium autem qaid sit, sa-
tot longse /UkftSy et queis carere po- pra diumos. Pneter ea porro quae
teramus, in scholiis veterum. Fab, it>i diximns, non pigebit me leetorem
Quidam Codd. Inserti radii: quae admonere, sic esse scriptam hanc vo-
lectio yidetar posse aliquo modo e cem in vocabnlarlo illo Cland. Pn^
Servio confirmari, qai ad 6. Ecl. Virg. teani, eiqne hanc continno interpre-
scribit e Lncretio hiec corpnscula tationem snbjungi : * diacidinm/
Mnfasis'per fenestram ' radiis' solis ptfffi6s. ' Discldium' inqoit, i. e.
▼ideri. Creeeh, Imo non aliter pu- separatio, et divortinm. Nam 'dia-
tofnisse lectom tempore Virg. qnl cidium' etiam pro divortio inter yi-
ideo 'insertas' dixit * fenestras.' rum et uxorem nsnrpatnr. JLoaii.
Hav. Exercita'] Fatigata, agitata. sie
Per opaeademorum'] Per parteis do- Nonius in voce exereitum. Terent.
mus opacas. Quidam legendum cen* Adelph. 4. 2. 48. * Ego te hodie ez-
Bent per aperta domorum: sed errant, ercebo, siiicemiom.' Virg. £n. S.
meo quidem judicio. Illud admonen- 182. * Nate, Iliacis exercite fatis.'
dus est lector, in uno cod. mano- Suetooios de Tiberio : ^ Pneritiam
scripto ita legi, Inserti fundunt roiii: habuit laboriosam, et exercitam, (al.
qnam scripturam tamen minus probo. exercitaiam.y Lamb.
Hunc locnm spectavit Servius cum 120 Cin^jieere ut poerie ex koe] Ut
adscripsitadillumlocum Virgil. inSi- possis ex hoc parvornm corposcolo*
leno,'Namquecanebat uti,'&c.Omne rum concorBu et conflictn, qnas per
enim qnod est, aot continet, aat con- opacas domornm parteis aolis radiia
tioetnr. et corpus volunt esse MtuvSf i. iilostratas, infusts per fenestras, jac-
e. qoasdam minutissimas parteis, qose taotur, conjicere, quo pacto primor-
roft^, i. e. sectionem, non recipiuut. dia rerum per inane jactentnr. Iioai^*
unde et 6rofwi dictn snnt qnas Ln- 121 Qualeeit] Sensns, Ut facile in-
eretins minutiores dixit illis eorpas- telligas quale illnd sit qnod dico,
cnlis, quaB infnsis per fenestram ra- scilicet, Prima eorpora in magno
diis solis videmos. Lamb, Ita loge, inani agitari. Fab,
nec illos audi, qui Peraperta domerum 122 Duntaxat] Qnttre, licet, In to-
amant Creeeh, to Latio exemplum non reperies hn-
118 Nee dare paMMm] Nec ipsa ces- jus signlficationis : nam rh * dnntaz-
sare, nec aliis cessandi facnltatem at ' boc loco non significat pdmif, ant
dare. Pansa nomen est a Grseco yow^ nt vulgo, neqoe, nt Gifanias,
verbo wa^fjtai deductum : qaod quie- scilicet : sed, nsque adeo : Epiphone-
tem et cessationem significat. utitjjir ma est* Latini aermonis amatorea
eodem et 8. 872. * Inter enim jecta notabnnt. Fab,
est vitai pansa, vageque Deerrant 12S Exemplare] JElxemplar, ipeci<»
passim motos ab sensibos orones.' men. Lamb,
T. LUCRBTII CAR[ DB RBRUM NAT. LIB. II. 1081
Extmpktni] Czemplar. QoKimnciio-
mioa tn ar exenDt, omniDo deeortata
•nnt ; naai olim in wre exibant. Fab.
Et vtaiigia noHHai] £t vestigiay
qnibiis ad eornm, qusB de primordiii
rerum dicimus, iotelligentiam et cog-
nitiooem perTenire posiis. Lamb,
184 Hec Hiam magia kae] Sic le-
gendnm, et ita icriptnm est in tribos
libris calamo exaratis: neqoe vero
est, qnod qoisqnam libc loquendi ge-
nos improbety ut insoleos, adoeriera
tmkmm hmc^ p? o ndtetiw ammMm ad
ktee, sic enim loqoebantor antiqoi:
eojnsmodi illa sont, *adigere arbi-
troro/ et * adigere josjorandom/ pro
* adlgere ad arbitrom,' et < adigere
adjosjnrandom.' Tole est iUod Uo-
fatianom Epist. 18. lib. 1. ' Propog-
nat nugis/ i. e. * pngnat pro nogis.'
ad qnem locom, si tibi commodom est,
lege qosB annotaTimos. Lamb. Ma-
rollos contra Teteres libros scripse-
rat: Anc. Oif.
125 Tarbare'] 1. e. torbas ezcitare,
tomoltoari. Nam firr6ore hoc loco
absolotndi est. sic Virg. 6. 800. * £t
septem gemini torbont trepida ostia
Mili.' EtTerent. Hec.4.4. 12. *dom
ne redocam, torbent porro qoam ? e-
lint.' torbent (inqoit Donatos) i. e.
«rrenty et tomoltoentor. Locret. eod*
lib. infr. 2S8. * Aot ex offenso com
torbant corpore in ipso Semina.' ex
4|ao illod impersonale apod Virg.
Tltyro, 12. ' ondiqoe totis Usqoe
adeo torbatnr agris.' obi alii male
•cribnnt I«r6aaiiir. Lamb. Trepidare,
motari. Fab,
126 Qnod iali$ iwrbai] Hojosmodi
agltatio tomoltoaria nollam habere
potest cansam, nisi motom impressora
a principiis : qoid igitor de Princi-
piis ipsis dixeris? Qoa sequontnr,
rem in aperto statoent: sont enim
clarissimsB perspicoitatis. Fab,
127 Ceeeoa] Obscnros «t latenteif.
Virg. JEn. 6. SO. * Cseca regens fiio
yestigia.* M. ToU. lib. 2. de Orat.
ad Qoint. fratr. ' Res ciecas et ab
aspectns jndicio remotas.' Idem Lo-
cret. infra proximo versu, * Plagis
ibi percita cscis/ et ita saepe. Lamb.
180 in cmctaM deniifue parieis] Qui-
dam libri scripti roano habent, /n
eunctas tmdique parteie, Lamb.
ISl SciKcet hic a fnincipiis] I. e.
sciUcet hoc moto jactantnr et erraot
cetera omoia, dncto a principiis, sen
a corporibos primis, motionis initio.
vel sic : hic vagus motus corpuscnlo-
rom omnium, qosB sob sensns nos*
tros cadont, a primordiis et corpori-
bns primis nasdtor. haec mihi Tidetof
hojos voigatSB scriptnrse, qoas etiam
incodicib. antiqnis reperitor, senten-
tia. Qoidam aatem sic legi voloat,
SkiUeeihic ei prineip, est oHmibme errory
ntsithspc sententia: Quippe etiam
* principia,' i. e. corpora prima, hoc
modo jactantor et vagantnr, qoo mo«
do minota illa oorposcola, qose in so-
lis radiis inter se certare et deprce-
liari videntor. Lamb.
1S9 Parvo enni coneiiiain] I. e. par-
va mole constaut, pancomm primor-
diorum congressu concreta sunt.
Lamb, In qoodam Vet. Cod. nostro ;
cofpore concHiaia, Gif. Vis ratioci-
nationis: Qoanto mioora corpora et
simpliciora coocreta sont, tanto et,
ceteris paribos, agilior motosest,&c
atomos per se ipsa movetor, et ab
illios moto concreta minora, &c Fab,
1S4 Et quaei] Libri: Ec^ee, Oif.
Et puei proxima eoMi] Qno enim pro-
pios ad simplicitatem principiomm
accedont concreta, tanto facilios mo-
ventor. Fab,
1S6 Ipeaque, fuee perro] I. e. et
haec ipsa, ea dico, quas sont ab aliis
icta et impolsay lacessnnt ea qosB
deinceps paollo simt m^ra. io duo-
bos libris mannscriptis reperi scrip-
tom, idaquef qucPy ife, qoam scripto-
ram non som secotos, interpretatio-
nem verborom Locretianoram esse
snspicatns, ab aliqno stndioso lectore
ascriptam : deinde ab imperito libra-
rio in locum rectas suppositam. Nam
10S2 NOTJE VARIORUM IN
*' ipsa ' intellifeiida sant et eorpore, ram MUris Incit trajeetioiiem per
qa» ictibns alionim impalsa cleiitiir, tanta hec spatia adeo celerem tao-
lea (at tribaB verbis dicam) corpora qaam argamentam a minori vss. tS^
ab illis icta. Lsmb» indacit. Lncera e molecalis qaibaa-
1S7 A pHiidjMts asMidil moiMs] Er- dam ez sole, ipso fonte iocls, proflo-
f o mottts impressas et nataralis ato- entf bos constare sentiebant Epico-
mo : sed id Jam saperias. Fa6. rsei, bas insaper molecalas constar*
A^cendW} Marg. nostra: aftie«ifi#, v princtpiis diversis motibos agitatis,
haod male. Preig» onde commanls molecalamm motoa
Ei exit ptmU, n0§tr,] Ut motom il- tardior fit et remissior, deniqoe per
lam ocnlis cemamas, alioTe seoso aerem non invenire yiam, sed faeere ;
perciplamos. Lamb, et aerearom partieolorom ooeorso re-
140 Ne^ quibu» idfaeUaiiflUigiM] Ita tardari : semioa rero stmplicia esao
ex Teteribas libris scripsi. Ne pro corpora, non privatis partiom soo-
iisii. Volgati: Xe<r. Oif. Nec, qui" rom motibos impedita, et per liberaai
bu§ idfaciaMt pf.] Sic habent nostri inane deferri: et hinc concIadooC
libri Teteres. qaod sl aliter haberent, radlos solis cam sont tenoissinue qom*
tamen sic legendam esset. Hoc eo dam atomorom contextar«, qase ia
adscripsi, qaod Tbraso dicat scrip- onom motora non omnes conaentiont,
tam esse in sais llb. veteribus, Ne : neqoe per spatram plane liberom
idqne approbans ait positnm pro wn. tendant, conce<lere detiere celeritat»
Qno nibil ad hnnc locam ineptias esse ipris atomis, com et solntse, et spatio
potest. Lamb, Adde, nam ratioci- penitns libcro femotar. Kai ^ad
nationi aliqnid deest, adde, inqaam, 4f hik row K&fov^opk Kork fjai$€/dm9 &*drw
' Nisi a mota principiorum.' Fab. rnr» wmf brrum^dnwp ywoftSn^ waif
141 Nunc qua mobHiiae] Nanc do- pfSiicos TeplKipnw h kwtforoirr^ XP^
cere parat, quanta mobilitate prsdita o^vrrcXc?, &c. Epicarus ad Herodo«>
Btnt prtma corpora : idqne argnmen- tom. Creeck,
to, sen coniparatione a minori. Lamb, 14S PrtmuMaMreranmOyi^e.'] Hanc
Heddita'] I. e. attributa : ut snpre locnm mutoatos est Yirgil. Sxk. 4.
faoc eodem lib. 95. * Nimirum nalla ff84. * Et jam prima novo spargebat
qaies est Reddita corporibas.' ibi- Inmine terras Titfaoni crocenm lin-
dem, non longea principio,64. ' Qnss- qnens aarora cnbile.' Lamb, In Ma-
ve sit otlis Reddita mobilitas.' et in- crob. lib. 6. cap. 1. Cma priauns
fra eodem lib. 767. * Prseterea si mirora reepergit, Male, nt poto, coin
nalla coloris principiis est Reddila tra omnes libros. Gif, Argnmenta-
natnra.' et 1. 204. ' Si non, materies tnr a minori ad majns ; sl enim tanto
qula rebiis reddita certa est Oignun- mobilitas per ple num, certe per spa-
dis.' ibidem, 678. 'Deniqne jamqno- tinm miniy libernro, nti aer est, &e.
niam generatim reddita finis Cres- qnanta igitur per inane ? Fab. Ma-
cendi rebus constat/ /^c. ibidem, 629. crobins ollro, Ctim primium Aurara re-
* Porro 81 nnlla est frangendis reddi- tpergii, Creech.
ta finis Corporibus.' et S. 618. *Si 144 Nemora avia pervoHi,] Etiam
non certa loca ad nascendum reddita hnnc locnm mntuatus est JEn, 8. 24.
cuiqne Sunt/ et 5. 619. ' Non (in- in princip. * Omnia pervolitat late
qnam) simplex his rebns reddita can- loca, jamque snb aoras Erigitar.'
sa est.' Lamb. Nnnc ostendet quanta Iterum Lucret. inf. S46. * Et quse
rootus celeritas in prii^cipiis sit. Snnt pervolgant nemora avia pervolitan-
autem versns plane admirabiles. Fahk tes.' Lamb,
Ad dectarandaro celeritatem atomo- 146 Aiira tenerum] Ut snpro, * le»
T. LUCRRTII OARI OE RBRUM NAT. LIB. II. L063
neras wul» aares ; liqaidain, ot deii« cojas seDteotia non cst obseara. ho9
tem/ fM^ojc^, &c. Fab. eDhn significat : vapofy id es t, calor
lAquidiB vodbui] Horatios hioc, qtiem sol mittity non transit per
Carm. 1. 24. S. ' Coi liquidampa- inane vacuum. idcirco tardiasire co-
ter Vocem cum cithara dedit.' Fab. gitur, interea dom undas aerias, i. e.
Et Virg. Oeorg. 1. 410. * Tnm liqni* humidom et caliginosom aerem, per-
das corvi presso ter gnttnre voces meandOy quasi diverberat. Lamb, I. e.
Ant qoater ingeminant.' Crueh, aerem, liqnidum. G\f, I. e. aerem
147 Cottoe«<tre] Translatio. sic liqaidom, inqnit Oifanins: pessime:
poeta qaidam vetus apud M. Tull. neqne enim arganientationis vim aiii«
TnscnL S. * Herbis prata convesti* madvertit. Deinde deterrimam lec«
rier.' Lmnb» Virgilius /Bn. G. 640. ttonem secutiis est, hanc scilicet;
' Largior hic eampos sether et lumine ofrtas fnocl sof dw&btrH wndoB, 8ed
▼estit.' Cneck, hic morari noUm : iilnd ' qnasi' plane
148 OmmbvM in pnnnpiu] Ante ocn- oecessariam est, debetqae jungi cnm
los ,omniom positnmy omnibus aper- * nndas,' hoc sensn, qnem tibi, lec-
tnm : liraroA^s ivrbf, Lamb* tor, probatum iri coofido : At calor
140 Ai oopor] Vapor, i. e. calor, ut Ule solis, quantumvis celer sit, tameo
ssepe alias. argumentam est, ut dice- cogitnr meare per aerem turbidum»
bam, a rainori, hoc modo : Si calor et qaasi nndosara, propter ventos* et
et lameo solis, qoaB ipsa constant ex accessnmdecessnmque exhalatiooom,
corporibas primis, tam cito meaot qose perpetuo lo illom recipiootur.
per spatinm, qnod non est inaoe: Praeterea corpora primordialia sin-
qnanto citius crediblle est corpora gillatim, divulsa alia ab aliisjactan-
prJma per tnane deorsom moveri ? ad tur ; at corpora lucis et caloris ex
bano antem senteotiam pertioent illa^ globo solis maoaotia raeaot com-
qnae snnt 6. iM>6. " £t tempestates pleza, 0^fi»A«x0^a, inter se se,, ac
terra csBloqae coortsp, £ cselo emo^ conglobatay inde itaqne fit, ot tar-
tMy terraque, repente &cessont.' dinseant Fub, Oasseodusy et Codd.
PrsBterea qaod dicit hic Locretins 9«asi doai: Alii quod Sol: quam tan-
vaporem et lumen a sole mitti, idem qaam pessimam lectionem Faber re-
fere dicitnr iofira, SIO. aliis verbis : jicit, et ez voce llla ' nodaa' mira ez-
' Sol etiam sonmio de vertiec disso- torqaet ; calor ille solis qoaotamvif
pat omnels Ardocem io parteis, et celer sit, tameo cogitor meare per
lumioe conserit arva.' idemqne de aerem turbidum, et quasi undosum,
igne snpra 1. 664. < iEstiferignisuti propter ventos et acccssam deces-
lumenjacit, atque vaporem.' Lamb, sumqne ezhalationam, qusB in illom
160 Qmo] Qoamobrem. Fah. perpetoo recipiootar. Creeeh,
151 Aerku qwaei dmn dwerbJ] Tres 152 Carpueeula qumque tapmia] Sic
librimannscripti, etaliqnot tjrpisiffl- legendnm, non ei^r««, ut» habent
preasi: atriqoe Aldioi, Parisiensea, omoes fere codices volgati, ct oon-
otriqoe Lugdnoeoses, habeoti quod oulli veteres. sed veritas et ratio oa-
§ol dherb* imdas. Pootaous legebat, porie efilagitaot. Lamb. Ita io vete-
oirrMs quaei dum, atque hsc scriptora ribos oostris* lo aliis et Vulgatis :
reperitur io cod. Bertio. et Memm. vapores, mendose. Gif,
ez qoa, si conjectoram facere liceret, 15S Complexa'] Compositura nomen
ego ezistimarem legendum, Aeriae est a con et pUxUf ut perpleza, im-
qmd tum lUwerberet «ndof. Verum- pleza: non participium a verbo com-
tameo eam, qnam secotns som,scrip- plector. Zaiii^.
turam rectam et veram esse puto : 154 Simul inter ee reirahm^mr] Sie
1084 NOTiE VARIORUM IN
legendum est, si anctoritatem qaa- ille orat pro M. MarceHoi: * Aat
tuor Ubroram manascriptorum, qni* dtim legnntur, ohstrepi clamore mili-
buscnm consentiunt impreBsi Paris. tnm videntnr.' Lamb, Miror, inqoit
Yeneti antiquiores, sequimnr. deoi- interpres, ex verbo absolutOi patiena
que hanc scripturam agnoscit Pri- fieri. Sed nonne dicebant, * Ille ant
scianos lib. S. Sed ego, et libris om- ille nocetur?' quod idem est. Fab,
nibos repngnantibus, et Prisciano, si 157 Re» remoraiur] Crescfre meree
hic mendo caret, reclamante, tardoa* B. vitiose, ut etM rejRor«<iir. Creech»
tw legendum pnto, sententia longe 158 Suis e partilms umtm'] L e.
planiore et concinniore. Qnin Pri- effecta nonm corpus, atque onnm
scianum et libros Lucretianos cor- totnm e suis partibus. hoc dicir, non
rnptos esse arbitror : et a Lncretio tiood significare velit, corpora prima
ac Prisciano tardanhw scriptnm esse partibus constare, sed nt ostendat
existimo. Vemmtamen jndicent bac esse infracta, ac solidissima. sic sopra
de re eniditi. Lamb. Legendum pn- 1. SS6. * Qusb minimis stipata co-
tat Lambinus tardantur, * vei libris hserent partibus arcte: Non ex nl-
omnibus,' inqnit, ' reclamantibns :' lornm conventn conciliata, Sed magis
miror; neque enim onqnam melius seterna poUentia simplicitate.' Lamb,
Lucretius locutns est. Qni in an- 159 Ctmmxa'] Sic legendnm, non
gnsto aditn, cnm magna horoinnm amnexa: quanqnam reclamantibna
mnltitndo est, irvwAiffenfra»^ ii facile omnibns libr. mannscript. et impres-
vident, nullum dnbitandi locnm si»y prster Venetos recentiores.
fuisse. Fab, Reclamantibns omnibus Lamb, Cenmxa in veteribns qnibns-
libris, Larobinns legit tardaiiitur : Fa- dam« Vnlgati : conmexeu nt et Ma^
ber libros seqnitur, et addit, nun- rnll. Gif, Hic locus vulgo maie ex-
qnam melins Lucretins locutus est. plicatnr, qni scilicet male legatnr.
Qni In angnsto aditu, cnm magna ho- Sic enim emendari oportnit, At, ^uee
minnm mnltitudo est, awvfiUr^a^y emd sotida primordia statpticitate, Cwr
illi facile vident nullum dubitandi perinanemea»tvaeuum,neeresremon-
locum fuisse. Hsbc ille, sed rem ip- tur UUaforisy quin tpsa sios e peartibm»
oam non attigit: semina qnse cor- Mamn, ITiitan, tagnemcapertf JocKmcon-
pora rara, qnalia sunt radii solis, nixa/muiiKr. Natns antem error est
constitnnnt, cita dissilire, et longe iu rris vapopeurias scriptoris librariiy
recursare asserit Lncretius, horum qni ante oculos habebat versnm il«
▼ero dissilientinm longeqne recarsan- lum, * At qna' .... Doctl viderint,
tinm communem rooium tardiorem docti, inquam. Fab, Emend, Recte:
fore quis non percipit, ideoqne s«- et frustra Connexa legitur. Creeek,
mina inter se retrahiP Creeeh, Suis e partibus unum, Unum t» ^juem
Et extra"] Dnm enim effundnntnr conntxa loeum, 4pc.] Satis in emenda-
ex globo solis, nndiquaque ab am- tionibns, nbi de Palillogia, &c. osten-
biente aere ofllcinntur. Fab, dimus, qna ratione hic locos intelli-
155 OJkiuntur] Mire ex verbo ab- gendns esset: sed quia deprehendi
soluto o^cto, patiens fecit offieior, aliter sentire Lambinnm, ejus verba
Id qnod notat Priscianus eo quera proferam, ' L e. effecta nnnm cor-
dixilibro. Hinc participinm o^cctus : pus, atqne nnnm to'tum e suis par-
Lucret. lib. 5. 774. * Quove roodo tibus : hoc dicit, non quod significare
goleantoffecto Inmine obire.' o^iMN- velit, corpora prima partibns con-
f nr antem valet obstando et ofilciendo stare, sed nt ostendat esse infracta,
impedinntur. Sic M. Tull. a verbo ac solidissima.' Fallitnr. hoc tantnm :
* obstrepo/ fecit * obstrepor.' sic enim satis eoim esse debet qnod erroreoi
T. LUCRBTII GARI DB RBRUM NAT. LID. 11« 1085
indicaTi : est qtiippe mera Palillogia.
Vide Emendationes. Ejaa figarae oc-
casione fiet iit loci cujusdam apud
Ovidiam in Amor. lib. 8. Eleg. 14.
emendationem proponam. Poematis
argamentam eet, at si peccatara sit
puella, occulte peccet. ' Mens abit
et mortor, qaoties peccasse faterii,
Perquemeos artos frigida gattaflait.'
Mox addit, ' Tunc amo, tanc odi
frnstra qnod amare necease est, Tunc
ego, sed tecnm, mortuus esse velim.'
In tertio versa illud * amo/ locam
habere, si quis judicium coosnlaty
non putabit: id enim res ipsa indi-
cat; iegendum crediderim, Tunc ah!
twc odi fruUra quod amare necease
ett, Fab.
162 MtUHplexque loci epatium] Ck>d.
Yaticanus liabet MuUipUcesque: ez
qna scriptura suspicari posftit aliquis,
legendom nadtipUcisque loei tpatium:
ego tamen vulgatam lectionem reti-
neo. Lamb, Multiplicisque loci, Ita
ex qaibusdam veteribus scripsi. Ut
et inf. 4.208. In aliis : MuUiplexque,
Oif. Arridet magis altera lectio,
muUiplicisque Joci epatiumy ifc, ex Mss.
Codd. Fab, Legat qui velit MuUipH'
cieque. Creech.
I6S Pervolgant] Celebrant, com-
plent. Lamb. Planent ^ conceiebrant'
in 1. replent, convestiunt, perfun-
dunt, &e, Ltanb* et Fab. Ita vete-
rem poetam apud Varr. dixisse < litus
pervolgans/ docet Turneb. Adv. 23.
16. Hav,
SoUe fulgura'] Solis fulgores, sen
lumina. nam fulgur et falgor idem
valent, praesertim apud Lucr. Lamb,
Luxy splendor, nitor, &c. Fab,
164 ConeUio] Tf irpoajLpiffu, men-
dose in quibusdam libris legitar Con*
eiUo, significat enim, non esse irpoai'
p*<ri¥f i. e. consiliam, in corporibus
primis, neque iUa consulto aut move-
ri, aut tardari. Sic supra 1. 1021.
* Nam certe neqne consilio primordia
rerum Se ordine quseque suo, atque
sagaci mente Locarunt' Lamb, Hic
vs. deest in qnodam vetere nostro.
Gif. Neque eoim dixerit quispiam,
principia dum inter sese deliberant
qu» prima, quae secunda ferantur,
cessare, morari. Fab, Huncversum
quidam Codd. non agnoscunt, et in
seqnenti versu pro pertcrutari exhi-
bent pereectari, Qni retinet, Fabri
explicatione fruatur: Neque eoim
dixerit qaispiam, priocipia dum in-
ter se deliberent quae prima, quae se-
cnnda ferantur, ce8sare,morari. Qui
rejicit, eo modo quo potest, explicet.
Creech. Nam neque conaiUo» Margo
noster. Abest hic versus merito ab
omnibas Mss. Vernm quas ista erit
connexio ? qnis sensus : ' Prlmordia,
qnae solida snnt simplicitate,' vs. 157.
' debent praecellere mobilitate ' vs.
160. ' nec perscrutari primordia,' &c.
rectone? an accnsandi casu posita
postrema haac vox? Male igitnr reji-
citur hic versns, qui ad sanum sen-
snm constituendum requiritor. At-
qne is demum hic est : Nam primor-
dia, neque concUio (qns lectio mihi
magis placet) morari, hoc est, instar
senatns alicujns consessum aliquem
agere, neque ' res singulas perscruta*
ri ' cognntur, nt deliberent, dispici-
ant, ac ' videant, qna ratione qaaeqoe
gerdntar.' Preig.
165 Nee perscrut, prtm.] I. e. ncc
primordia debent singiila quseque
perscrutari, ut videant, &c. In non-
nullis iibris vulgatis et antiquis legi-
tnr, Nec pereectari, Lamb.
166 Geratur] Administretur a na-
tnra: vel lege genatur, i. e. gignatur.
Quod aotem Thraso hoc loco ^ gera-
tor,' interpretatur gignatur, proco-
datur, seu prodncatur, primum veri-
tate victus fatetar tacite legenUiim
euegenatur: deinde facit intelligen-
do, nt nihil intelligatt postremo
suam lingnae Latinae inscientiam in-
dicat ac declarat. Lamb, Lambi-
nus : gtnaturf maie. Vide Indicem :
'Oeri.' Gtf.
167 At quidam'] Haec dispntantur
1086 NOTiE VARIORUM IH
in Platonem, et in Stoleos : qoi mao- sont, pHlcherrimam. qniddam est :
dnm 8 Deo creatnm etsey et ejna pro- Dens omninm eansamm efficientinra,
▼ideotia gubemari volnnt, non nt caosa est optima/ £0016. Contrm
Epicnrosy qni ez atomorom concur- Stoicos, Academicos et assertoree
sione fortnita bonc mondi pulcherri- providentis. MajUria Natwram: t.
mum ornatum esse perfectnro, et sine e. materiam tpsam. Fafr. Providon*
nlla divioa providentia aot opera ti« impoteolissimns impngnator La-
seqnabilem, et ratom, et immntabi- cretins scommata qnsedam tss. 16«
lem rernm omninm ordinem conser- effondit contra eos qni materiam in«
▼ari existimat. qnam Epicnri senten- ertem dicnnt, et non vi soa aot ne-
tiam sic insectatnr et refellit M. Toll. ccssitate oatorse, sed roente Divina
lib. 9. de N. D. ^ An cnm raachina- rootam esse et dispositam ; radera de-
tione qoadam raoveri aliqoid vide* inde materi am sine nlla arte ant con-
mos, ot sphaeram, ot boras, nt alia silio hnnc mondom posse constitoere,
permnita; non dnbitamns, qnin illa eaque perficere opera, qnse volgnt
opera sint rationis : cum autem im- hominum rationi et providentise at-
petum cftlt admirabili cnm ceieritate tribnit; volnptatemesse docem vitss
moveri vertlqne videamus, constan- hominom, illius nntn omnes regi et
tissime conficientem vicissttndines gubernari ; nec hominnm eansa mun-
anniversarias cum snmma salnte et dnm hnne, ant qnidvis aliod a Deo
conservatione rerum omnlum ; dobi- fieri, audacter et impie alBrmat* De'-
tamns, qoin ea non solum ratione niqoe promittit se olim ostensnrom
fiant, sed etiam ezcellenti qnadam compagem mnndt tam ineptam, in-
divinaqne ratlone ?' Idem eod. lib. concinnam, et vitiosam esse, nt Di-
paullo snperios : ' Isti autem qnem- vina sapientia sit prorsos indigna.
admodom asseverant, ex corpnscnlis Qoid fecerit hic promissor tanto bia-
non colore, non qoslltate aliqua, tn dignum, lib. 5. videbimos. Interim
qoam wot^Tnra Orffci vocant, non quanto sapientior iile qui * Cmlos Dei
sensn prmditis, sed concnrrentibus gloriam enarrare ' dixit 1 CreedL
temere, et casu, mundom esse per- 1G8 Reddi] Haec constans -Mst.
fectnm, vel innnmerabileis potins in Logd. Bat. est scriptnray nnde patet,
omni puncto temporis alios nasci, neque rentur hic ferri posse, neqoe
alios interire? Qnod si mundnm effi- aliter quam admoderate legi in versn
cere potest concnrsns atomornm: sequenti debere. Quidam, inqoit,
cor porticnm, cor templum, cor do- ignari, stolti, objiciunt natnrlm tam
mnm, cnr nrbem non potest? qnas admoderate reddi non posse rebos
snnt minus operosa, et mnito quidem hnnianis sine Deum numine &c. fin-
faciliora.' Herticlitus antem, «cd<r/uoy gnntDeosh«comniaqneconstitnisse.
(inqoit) odte ru Mtf, oHr^ tis Mpdirmy Hav»
Hoiritrwi i.e. 'mnndom neque qnis- 169 J^topere hunumis] Tam com-^
quam Deorum, neqne qttisqnam ho- positis, qnsqne humanas pmdentim
minnm effecit.' ' Quasi metueret' (in- rationibus similes sint. Fab, Cnm
qoit Plutarchns) < ne a Deo re abjodi- Salmasio tamen e Mss. rectins forsan
cata, i. e. hoc jndicato, Deum non legatur pro Ac moderatie, Admoderata
esse mondi oplficem, suspicari posset humanis rationibus: i. e. ut hnmanm
aliqnis, bominem esbe ejus effectorero. rationes postulant : et h«c Interpre-
8ed praestat nos (inqnit ille) Platoni tatio optime respondet vs. 174. * QnO'»
fidem habenteis et praBdicarc, et ca- rum omnia causa Constituisse Deoa
nercy hunc mundum a Deo esse con- fingunt.* Creech,
ditom. Mondos enim omninm qnae ulc medmif ts] Ordo verborom eat :
T. LUCRBTIl OABI D£ RBRVM NAT. LIB. II. 1087
rmtor materi» Dataram non poase demrecidit. Lamh,
eBDoram tempora matare, frugesqae 172 Dux vUte d. volJ] Vohtptas,
ereurei «iDe Deorum Dumine, rattoni> qnam bominesy atque adeo omoea
bus taotopere bunanis. i.e. taro hu- animantes ducem aeqHuntur, antcer-
manis^ tamqae prope ad rationem te seqni debent. Volimt enim Ept-
huma^m accedentibua, et tam mode« corei omnia in hac vita ad vohipiatem,
ratis, td e«t, tam temperatia, eoustan- tanquam ad finem, e^se referenda.
tibns, ratis, et certis. sic autem hunc Lamb.
loeam restitui, cnm vnlgo legatnr oc 17S Rtaper Veueria] Percomplez-
moderatef veterum codicuro auctorii^ um Venereum. sic loquitur infra eod.
tatefretas, et tamen Donnibil etiam lib.473. ' Autjuvategrediensgenita-
conjectura ductus. Lamb. Sic editum leis per Veneris res.' ibid. 922. ' Inter
de coDJectura Larabim, cnm antea sefte nUam rem gignere conveniendo
esset : ae moderate, Ms. maximi pa» Per Veneris res/ &c. et 5. 022. < Nec
tris et Dobilissimi filii Vossiorum : reperire cibnm, nec jungi per Vene-
AmiMBitf ratienUmB aimoderate, Nimi- ris res.' Lamb, T& *A0po^ia : nt ' rei
riui scribendum est : TantQpere Au- sacras' t& e«ia dixit Severns in £t«
mantt ratumibue admederaie. u e. ac- na vs. 46S. teste Scaligero. Hav,
commodate, atteroperate, voce Te- Blanditm] I. e. Blandiendo. blan»
reDtiaaa, opportune, sic nt rationes diUm dictnm, nt exsultin», insertiin,
necessitatesqne hnmanae exigunt. cnrsiro, raptim. blanditim autem esse
Vnlgatm qnidem ne seusns constat. legendnm conjeci ex scriptara, quae
Gron. Obs. S. 6. £x scripto codice reperitur in uno vetustiss. codice,
plane legendum opinor: adiMM/frale. bUmditir. 'Blanditir' enim factum
Putant, inquit, qui r^y vp6yoia» asse- ex blanditiz, qnod valet blanditim :
rant, sine divino numine tempora nt snpra raptis ex raptim. reperi et
annornm mutari non posse adroode* in alio blanditum. Lamb. Blanditim.
rate humanis rationibus, i. e. prout ItaLambinus, rectissime. Vulgo et
hnmanse rationes postulant. ' Admo- in aliis veteribns : blandilum* Gif.
derate,' ut 'adtemperate' apud Co- 174 Quorwn] In nomine possessivo
micnm: Andr. 6. 4. IS. ^Adtempe- Minmanum,' primitivum inclnsnm est
rate venit in ipsis nuptiis.' Tanto- ' hominnm,' nt sit < geniis humanum '
pere admoderate, adeo consentanee pro ' geuus hominnm ; ' et ita conve*
bumanis ratlonibus. Nec odmoderore, niet provocabulum relativnm 'quo-
nec admoderari satis placet Salmas. rum.' Lamb, Hominum. Antea ta-
Epist. XLVI1I. Haud dissimili lo- men humannm genus dixerat ; sed
quendi forma Horatins dixit: * Na- numerum mutavit. jam supra. Fab,
turae convenienter vivere,' Sec. Preig. 176 Cum flngunt] Sic nnnc eden-
171 £t jam cetera mortaleie, 9^,] dnm cnravi, codicem Bertinianum et
I. e. jam etiam cetera, ad qnae diva Memmian. et Vatic. secutus, in qni-
voloptas homines quasi mann ducit, bus scriptum est confingunt, Senten-
Dempe nt per res Venereas geons tia antem et ordo verborum est:
snnm propagent, ne genns hnmanum quorum (liomiunm) cansa cnm fingnnt
funditns intereai, repete &ir^ icotfov, Deos omnia constituisse, omnibus in
rentnr illi materiam efBcere ant con- reb. magoopere videotur a vera ra-
sequi non posse sine Deorom nutn, tione aberrare. Lamb, Coafingunt]
volantate, ac providentia. Quidam Ita veteres libri. Marullus : fingunt,
legendnm putant, Nec tam cetera^ eed in omnibu», Videbatnr illi nimis
•nbintelligentes rcntnr naturam ma- abrnptnm illud : Omnibue, Ego libros
tcriae posse, Scc» Qase scriptnra eo- sei|Uor. Nam et ita scpe. Forte
108d
NOTiG VARIOaUU IN
etiam legeDdaiD : cumfingmU, Gif.
177 Nam qnamvis rerum'] Etiam li-
bro qointo, bi qai deinceps seqnan-
tnr, sex venas ponantar. Lamb» QuaAi
diceret: Si etiam principia rernm
physicarom ignorarem, tamen ea con-
sideratione cceli ipsius, in qooisti cu-
riosos Deo8 statuunt quaai in specula ;
ex oniTersa meteorologia, et infinitis
aliis ostendere possem, &c. Fab,
178 £x ipsii cceli rationUms] Sic lo-
quitur 1. 60. ' Nam tibi de summa
cceli ratione, Deomqoe Disserere in-
cipiam/ Lamb,
179 Reddere] 'AnSiMpai, ostendere,
ob oculos ponere, colligere. Lamh,
Ostendere, probare, docere. alibl.
Fab.
180 Nequaquam nob. dhiiiit. tfc.']
Sic 8. 14. * Nam simnl ac ratio toa
ccepit vociferari, Natoram rerum
haud divinitos esse coortam/ Scc. al.
creatam. Lamb.
181 Qua Umta e$t] Quamque luec
eint B. Creech.
18S Nwnc id quod e.] Hic versos
videtnr sopervacanens, minimeqae
Locretianns. Lamb. Honc versoro
^cXfJ*» Dionys. recte opinor. Fab.
Honc versuni rejicit Lambinos, an
merito alii judicent, certe nec super-
vacanens est, nec Locretio indignos.
Olim affirmaverat semina omnia de-
orsnm tendere, et omnem motom sor-
som esse violentnm, idem nrget vss.
8S. et docet nollnm corpus, ne ignem
quidem ipsnm, natnraiiter sursom
ferri, sed vi aliororo corporum extru-
di, eodem modo qoo succus in arbo-
ribns, sanguis e venls exiliens et trabs
aquis imroersa ; qiiis enim ^ubitat
et snccum istunY,et 8angninem,ettra-
bem istam in inani deorsum tendere,
licet alter per trnncum ascendat, al"
ter e venis emicet, et altera ex undis
emergat: cbservat deniqne radios
solis ad terram deorsnm tendere,
stellas etiam, meteora ignita, et fnl-
inina in terras cadere, et conclndit
flammam aon vi soa, sed corponim
extmdcDtiam impnlsa sarsnm ferri :
Koi rh, wpSna ftky SarXh,, itai r& 4^ #«ccl-
pw ffvyKfAfima fidpos Kxf^ : Plntarcfans
1. Plac. PhiL Cap. 18. £t Siropli-
ctus docet Epicuri fuisse sententiam
ivaif cdfM fidpos ^X^f ^V '^ ^^ fiap^
rcpa b^fdifttpy rik h^ow fiapia bw' Acct-
9M^ Mjdfitadai M rh &iw. Creech.
184 Nune locut eet] Nnnc conatDr
docere, omnia corpora, sna vl, et na-
tura deorsnm ferri : qnod si qua snr-
som interdum ferantur, eum motum
esse violentnm, atqne ab ipsoram na-
tura alieDum. Sed videtnr hic legen«
dum, Nune opusettf Stc. Veramtamen
nihil ausim mntare. Limi6.
186 Sua vi] Natnraliter. Nnm nec
ignis quidem sine vi, siae expressiooe
seu extrusione alta petit. naUnm enim
corpns sursam fertur nataraliter. Ftdi.
Ciceroois de Epicuri hac opiDlooe lo-
cam illostrat Taraeb. io Operib. pag.
Sao. Hav.
187 Nee tiH deni in eo/,] I. e. aec
te Id eo indncant, nec tibi sint fraudi,
et cogant te credere, non omnia cor-
porasua spontedeorsnm ferri. Lamb.
In eo] Ita ex veteribns nostris scrlp-
si. Vulgati : timeo. Gif. Sic legen-
dnm est, non, ut vulgo, timeo: quam
scriptnram in secnnda editione re-
presentavimus a Tnmebo admoniti,
cum eam in libris nostris veterib. re-
pertaro, in priroa per impradentiam,
et aliud agentes prsteraiisissemuB.
Lamb. Nec alii, vitiose : et impe-
rite. Timeo pro in eo legit Nardius.
Creech.
188 Augmina sum,] Angesennt.
Lamb.
Sursus enim wrsusgignuntur] In vet.
quibusdam: Gj^une. Gif. £st ta-
cita Mviro^>opkf Snrsum enim, in-
qnles, fertur ignis; ad quam versn
sequenti respondet, Sed fruges et ar-
bores in altiim feruntnr, propter vim
snbigentem qn» e terra prorumpens
in altnm crescere cogit, cnm tamen
oninia pondera naturaliter (quantnm
in se est) ferantur deorsum. Fab.
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1089
\^ Etskrsumnit,] Solntio est. re-
spoodet autem hoc modo : quid tum
poitea, si OammBe snrsum movcotur?
Etiam frnges et arbores sursum cres-
cunty com tamen omnia corpora,
quantum in ipsis est, deorsum move-
aotor. Lamb.
NUida/r.] Snp. 1. 253. <At nilids
snrgant frnges/ &c. Lamb,
191 i9u6silttm/] Sursnm saliunt.
Itaque malim legi • susst^tim^ <.Sus-
som' enim dicebant antiqni pro sur-
sumy et ' deossom ' pro deonum.
iMmb. Bene Lambinus: videndnm
aotem an in tota lingua Latioa ver-
quitor, exempli gratia, S. 222. ' Quod
genns, aut Bacchi cum flos evanuit,
ant cnm/ &c. ib. 278. ' Qnod genos,
in nostris membris, et corpore toto
M ista latens animi vis esti animxque
potestas.' ib. 432. * Qood genns, in
somnis sopiti ubi cernimus alta Ex-
balare vapore altaria.' ibid. 596.
' Qood genos est, auimo malefactnm
cum perbibetur.' iv. 272. ' Qnod ge-
nos iila, foris qos vere transpiciun-
tur, Janoa com per se transpectnm
prsebet apertnm.' et 5. 478. * Qood
genns, in nobis qusedam licet in sta«
tione Membra manere tameu, cum
bnm ' subsilire * locum habeat. * Sos- sint ea qoae moveantor.' et Marcoi
silire ' procol omni dobio non a prn-
positione snb, sed soso sosom, qood
sorsum valet, suam significationem
motoator. Preig,
102 Deguatant] Translatio est ; de-
pascontnr, absumont, lambont, ot
loqoitur Horat. Sat. 1. 5. 73. * Nam
vaga per veteremjdilapso flammacn-
linam Volcano, sommom properabat
lambere tectom.' Lamb, Hanc me-
tapboram ad telum transtnlit Virgil.
^n. 12. 37t>. ' et snmronm degnstat
volnere corpus.' Alio autem loco bi-
bere dixit, de sagitta ^n. 1J.804.
' virgineomqoe alte bibit acta croo-
rem/ Fab,
193 Sine vi ntfijeeta jmtandum esf]
Ita etiam in libris nostris, et aliis eti-
Tollios de Inveot. 2. < Id faciet, sl
ostendet aliqna ejos nota et commo-
nia officia : qnod genos in parenteis,
cognatos, afmicos/ &c. Idem ibid.
* Nam est qoiddam, qnod soa vi nos
alliciat ad sese, non etaolomento cap-
tans aliqno, sed trahena sna digni-
tate: qood genos, virtos, scientia.'
Lncill. Sat. lib. 6. ' Crebrae ut scin-
tiilaB in stricturis : quod genns olim
Ferventi ferro/ &c. Lamb. Quod ge-
nua] Veloti, qnemadmodum. Fab,
195 Cruorem'] Notandum, sangnis
mittit cruorem. alind enim sangnis,
aliud cruor, alind inqnam, uon qnod
ad substantiam, sed vp^s hXXoloMriVf et
frigefactionem. Proprie enim, ubi ex
venis effusus est,sangui8 dici amplins
am vulgatis. Lambinns ex uno co- saoguis non debet, sed croor. Fab,
dice : eubigente, Est pro dactylo. loe Ntmne videe etiam, ^.] Delec-
Vide Indicem : * Versus.' Gtf. Sine tatus videtur Lucretios hoc versuom
vi subigente] Sic restitui ab nno cod. principio : ut inf. vs. 207. ' Nonne
manoscr. adjutus, com in aliis omni- vides longos flanmarum ducere trac-
bns libris legeretur, sine vi eubjecta^ tos V et 4. 1297. ' Nonne vides etiam
plane mendose ; qnod bomo barbarns
probat, com ^llaba postrema vocis
snftjecfa, longa sit. Quid est aotem
tam perversom, aut inscitnm, quod
non probet ac recipiat stupor cnm
guttas in saxa cadenteis ?' etS. 601.
< Nonne vides etiam qnam late par-
vus aquai Prata riget fons interdum,
campisque redundet V ibid. 646.
' Nonne vides, etiam diversis nnbila
impodentia et arrogantiaconjunctus? ventis, Diversas ire in parteis, infer-
Lamb, Ita Lambinus uno Ms. adjoo na sopernis V et 6. 806. ' Nonne vi-
tos. Alii omnes whjeeta, Creech. des etiara terra qnoque sulfur in ipsa
194 Quod genus\ I. e. qoale est, seu Qignier r' &c. Lamb.
cojus generis est. sic saepe alibi lo- X^NamquammagVmertimusaUum']
Delph,et Var, Ctos. Lucret. 3 Z
1090 NOTiE VARiORUM IN
Sic restitai ex aactoritate ▼etemin Sic. sed vis aiDbrentift ilUm expriaiify
codicaiD, partini ex coDJeotmray quam M}J$€i. itaqae gcavlori et denaiorl
magis, tam ma^, Sic loqoebaDtor eleniento cedit, ooo asteoi apoBle
politi illi acriptores, ut sop. admonni- »aa sar»um fertar. Fub^
mns. jam hoc * mersimos altum/ sen 906 Quaniwn tn «e est] Sua wu
* alte/ significanter et proprie dic- Lamb,
tam. Itaqae quae ' mersa' bic di- Dedueere] Deprimere et defierre
cnntnr, mox dicuntnr 'emergere.' flammas. Lamb,
Atqne boc toturo barbams homo se- Pugneni] Contendant. Tramhitio
qaitur, et probat^ quasi snom. Vul* est. Lamb,
gata aotem scriptura wrguimMSj inep- 206 SuhUma ftokmteia'] Sic habeaC
ta est. Alii unmuM repoonnt, qnod, omnes libri tnm mannscriptt, tora
sicubi reperitor, natnm est ex * mer- typis excnsi. quod eo dico, ne ^iiis
simus.' hamb, Nam quam magi§ nr- putet legeodom tublimM: qnod acioy
iimus alte] Ita veteres omnes et ?olg. quosdara conatos esse, Tcrenteis oe
Larabinns tamen : merstmiis, non rec- syllaba nltima longa sit. qood longe
te. Gif, Quam magit urgimua B. et aliter est. sic eoint idem 4. 1S4.
alii Codd. < nrgere ' enim apnd Vete- ' Qnae mnltis formata modis sohlioie
res nt fervere : alii ornimis. Creech. feruntur.' et 6. 96. ' Propterea qoie
£go «rsimiM prsefero» mox enim prea- concurrant soblime volantes £theric
«imifs, non premimua, Dein opponitnr nnbes.' et item Virg. Oeorg. S. lOS.
prius hoc rf * revomit/ efllcacins ^ Jamqne hnmiles, jamqne elati seb-
qnam si legas m^rrimiis ; est enim me« Ume videntnr.' Idem ^n. 10. 664.
tapliora a cibo desnropta, qnero qni ' Sed snblime volans nnbi sc inunls*
sumere vult invito stomacho» nrget cuit atrv.' Lumb,
per fances, unde postea ssepius revo- Noeturuaafaeaali Inteliige hdrrwfrua
mitur. Hav, bpripas, IVq;eo<ieiMS Leiine diciMitnr.
109 Retomit'] Alibi scriptnm eat Fab,
removei : mtnus recle. Lamb. Gi/, et S09 Nam eadere, 4*^.] Virg. iEn. jl.
Creech, 9. ' Suadentqne cadentia sidera aoni-
200 Plve parte] Dimidia parte nos,' atqni stelle in terram son de-
amplius. Fab, cidnnt, sed sicci quidam halitns, so-
208 Sic igiiur debeniy f^e,} Qneroad- lis et setheris ignibns accensi. LaaUf,
inodom (inquit) ligna sponte quidem Fallitnr, inquies, Epicnras, et com
sua deorsum feruntnr, sed per ex- iiio ima Locretiua, neqne enim ateUm
presaionemqnandaro,etvi8nbigentey cadont. Ita est: sed mnta nomeiiy
sursom moventnry et in aqoam mer- pro stellie, pingoem, snlfnrosam, et
sa, revomnntury ac rejiciantnr : ita oleaginosam exfaalationem ponito ;
dicendom est flammas non aoapte qood dicit verom erit taoien. FA
natura, sed vi aliqoa expressas, per Lambinus et Pareos e Virgilio ex'.
aoras sobvolare. debeni miccedere^ i. e. plicant Lncretium, < Snadeiitqoe ca-
credibile est saccedere : qood est deotia sidera somnnm.' locnm inspi-
sorsnro moveri. Lamb, ce, eosque viros nihil agere depro-
204 Expretaa] 'EicdAi^Mrcu, per hendes. Creeeh,
expressionem emissae. Lamb. 210 Diatnpai] I. e. dissipat, et dia*
Suecedere] lEisThAy» ^^ptaftu, snr- pergit. Ulitor et M. Tnll. in Lmtio :
snm ferri. Fab, * Ea, contrahere amicitiam, dissnpare
Qtiam^Hiim] Qoamvisponderaflam- discordlam.' Talia sont iUa, 'simi-
ms contendant naturaUtcr deducere Ure/ siraulare : ' recnperare,' recU
flammamy deprimerCy icatrafidA^af, perare : ' exsnliora,' exsiliiwiy qoam-
T. LUCRETIl CARI DB RBRVM NAT. LIB. U. 1091
«ftttm < exsoUiim/ flon etiam *■ exiiU- 2ie IltKdin ku quoqu^ Ndiic ineipit
iim* dici poMe arbitror. Jjumb» dispatare de motu tertio, qui fit per
511 Et bnmne cotmrit trta] Trans- declinationem, sen itar* iyKXt^iMi qoam
latio: * conterit' enim ponitnm trans* excogitavit Epicoras dnas ob caosaa :
late pro complet ei colliMtrat. Ltmb, Primnm, qiiod si corpora prima sa*
512 Vtrgititr] Prependet, profiin- apte natnra ad perpendicnlum mo-
dttnr. Virg. JEn. 6. S44. ' invergit ▼erentnr dontaxat, neqoe panllam
▼ina sacerdos.' ad qnem locnm notat declinarent ; numqnam inter se copn»
Servias, * vetcres in sacris inferomm larentnr, nnmquam cobsererent, nnm*
▼ianm ita fibare solitos, nt patera in qwim condigerent ; et ita numqaam
partem Imvam converteretnr : qnod qoicqnam gigocrent :, deinde» ut fati
v«rgere dtcebant. ' Plaut. CorcnL 1. necessitatem vitaret. qoa de re sioM.
S. 19. 'ipsum expeto tangere, inver^ Tnll, ttbr. 1. de N.D. ' Cnm videret
gere in me liqnores toos Sino dne^ Epicoms, si atomi fcrrentor in locnm
tim.' qoidam tamen iegont, tpargitMr inferiorem snopte pondere, niiial fore
dfrior. Lamb. Servins ad ^n. 12. in nostra potestaite, qnod esset eamm
727. * qno vergat poadere lethnm.' motns certns et necessarins, invenit
Bene < vergat,' nam morienles Infe- qno modo neeessitatem fati eifage*
rofl petnnt £t btec melins Locretl- ret : qnod videlicet Democritnm fo*
vm explicant qnam illa qose alii la^ gerat. ait, atonMsm, cnm pondere et
terpretes ex Servio ad ^n. C 244. gravitatedirectodeorsamferatar,de«
pmferant : ' Frontique invergit vina dinare panliuliim. Hoc dicere tnr-
sacerdos.' * Vergere' est cooversa pios est, qnam iUiid qmod vult, non
io sinistram partem mana ita fim* posse defendere.' Sed proprins bn-
dcra, nt pntina convertatnr, qnod in jos dispotaitioiiis locos est infra vs.
inlbrais sacrisfit. Alii legant ipMrgi* 251. ' Deoiqne si semper motuscon-
fnr. Creecli. nectltur omnis, £t vetere exoritnr
218 Trtnweno§ftte9tUtr€, 4^.] Qtiem- semper novns ordine certo : Nec de«
admodum globi ferrei exprimuntnr clinando faciunt primordia motns
cz fistnlis aeneis. Lamb* Principinm qnoddam, qnod fati fa«
91AAkruptinubi!mtigmui]aU\iTg. dera rampat,' &c. ad qnem locum
$• £n. 109. < ingeminant abnipti nn* plnra dicemns. Lamh. Nunc aetnrua
bibns ignes.' Ste Grseci wp bmfftiy^ est dO mota tertio, qoi est Km* lyicAi-
dlcnnt, i. e. ignem abscissom, et qni ra^, qnem Epicnrna excogitarat ad
linblbae scissls ernpit. qnod notnt iati nccessitatem avertendam. Sed
Tnraeb. Adv. 6. 27. Ne qois anteai de eo iaferins. Fa6. De seminnm
boe loco iegendnm pntet abmpHSf nsetn natnraii deorsiun, et violento
tetlificor, in qnatnor libria mana- snrsnm fiise poeta dispoUvit : nnde
•criptis, et ia ploriaqiie excnsia iegi aatem motos iile violentns nisi ex
abrufiif non abn^tit, £t qnod vnlgo betn? at gravia seqnali velocitate ad
ia eodidbus Virgilianis legitnr eo, lineam per hiane descendentia nun-
qaam sopra testem prodnxi, ioeo^ qnam coocnrrarent, atia nunquam
a6nip<ts, antiqna exemplaria docent ameqneraatnr aUa, proinde nnllafo-
legendam obrupiL Lamb. Virg. Mn, ret omnino geaeratio, niliilqne exis-
$. 12. et 6. 459. * Erapti nabiboii lerat * Desertnm prater spatinm et
Igaear^^Proniptiiecorporesndorr^et primordia essca:' Hoc vitio labora-
JEmu S. 122. melini ox Codd. vet. le* bat Democriti senteatia, qni onienm
gatnr < Abropti nnbibns ignes' qnam tantnm motiim imr& vXirH^ (ita enim
ubmptit, Creech. legeiidnm, non «aT& vA^ior, ut ex Ci-
1092 Vorjg VARIORUM IN
rerone manifeitaiii est, qni lib. de sapra breviter adnonuf, nollo eze
FatO) 'Qaandam Tini motas/ inqoit, plo proposito. Itaqae nane dao ex*>
* habebnnt a Democrito impaitio- empla hujas rei insignia atferain.
nis, qaam plagam ille appeliat, a Unnm est in oratione Clnentiana,
te, Epicare, gravitatis et ponderis :') qa« vulgo Inscribitnr, pro A. Claeii-
agnovit: PlaUrch. de Plac. Phil. tio Habito: in qnaqae passira, * A..
1. 2S. Epicoras igitor doas spe- Cloentios Habitns' cognomento a|»-
cies motiis natoralis coostitnit, ali« peilator, com et pro A. Cloentio
am ad perpendicolam, aliam ad de- Avito legendnm sit, et A. Claentim
clinationem, 'ZwUovpot Mo Mi rns cognomento ' Avitns' sit appeliaB»
mi^H§Sy rh K»rh <n6BpapF^ icai rh «ca- dos. Alterom est in Catone majorey
rh wap4yKXtaiy. Piotarchas de Plac. obi Tulgo legitar : ' Aodire te arfoi-
Pbil. 1. 2S. Motus hic decliiuitio- tror, Scipio, hospes tnns habitns
nis Idcirco necessarios est Tisns, qoo- Massanissa, qnsB faciat hodie,' Sce,
niam alioqoin nallos inter atomos ic- cnm legendom sit, hoapet tuus amfiv.
tos fotaros fnisset, nollaqae proinde De qoibus locis me admonnit Petr.
extitisset nnqnam ulllns rei genera* Fal>er Tolosanos, rir doctiss. cnaa
tio. Cicero in lib. 1. de Fin. ' Censet nna Romae essemns : idqoe se a Co-
Epicoros eadem illa individna et so- jacio, jnrisconsnlto letatis nostm
lida corpora ferri sno deorsnm pon- clarissiroo, accepisse addidit. Sic
dere ad lineam, hnnc natnralem esse infra in principio lib. S. cod. Vatl-
omniom corporom motom. Deinde canns habet : ' Qnod te imitari ba-
ibidem homo acntos, com illod oc« beo. Qoid enim contendat bimado
cnrreret, si omnia deorsnm e regione Cycnis?* cnm perspicnnm sit, iegen-
ferrentnr, et, nt dixi, ad lineam, non- dom esse meo, Sic contra * OTire'
qoam fore nt atomns altera alteram pro obire, et molta similia in eisdenft
possit attingere, Itaqoe attolit rem libris ssepe reperimos. Lmb, Cif-
commentitiam. Declinare dixitato- noteere avenuu] Veteres libri : < habe-
mnm perpanUnmqno nihil possitfierl mos,' antiqne pro avemns. Gjf.
minns, ita effici complexiones, et co* 217 Reeium per tnane] I. e. mot«
pnlationes, et adhssiones atomomm perpendiculari. Ita antem dicitnr
inter se, ex quo efficeretur inuiidas rectnm inanp, nt ' recta regione
omnesqoe partes mundi qnae in eo viai.' Neqne enim necesse est legere
snnt.' Hanc sententlam V8S. 86. ex- eiisticm per tniitte, qnod coipiam videa-
plicat Lncretlus. Creech. tnr. Fab, Alii iilam, qnam apposni,
210 Cognotcere avemut'] Non celabo Interpretationem seqnnntnr. Creeeh,
lejctorem, quod leve ac nngatorinm 218 Ponderibut propriu] Innata
fortasie cuipiam vldeator, sed ei U- gravitate. Firme'] Sic habent Ubri
men, qni versator in lectione libro- veteres, de qna scriptnra jodieet
rom calamo exaratorum, magni sit lector ingeniosns. Nam ex vulgatis
momenti: in quatoor libris mann- alii habent /ermtf: M, ferru Lasib.
scriptis legi c<^otcere kabmutf per- Ftnne] Ita veteres libri. Vulgati:
spicne mendose. quod eo consilio no- ferme et ferri. Oif.
tavi, ut sciat lector minus tritns in Ferri incerto tempwre nuerHtfue fa-
hujnsmodi libris, primum in eis aspi- euf} Ridicnlom plane vidori qoeat
rationis notam ssepe esse snperva- qood hoc loco scribit Locretiua,
caoeam ; et contra tmpe desiderari : prima corpora moveri incerto tem-
deinde ssRpe 6 pro n, et ii'pro b pore, inorlisqnetlocis ; diceS^id ad
scriptum reperiri : quemadmodum et vitandam fati necessiutem valerew
T. LUCRBTII CkUl DB RBRUM NAT. LIB. II. 1008
Intelllgo ; sed oon mlnat ridienla as* nium optima et rectiMima, cnm pne-
sertio foret ; cnm omnia corpora in sertim in omnibns libris antiquis re*
inani ttqnivelocia sint: de quo dn- periator expressa, ut in prima jam
bitari non potest, cnm pondos ferri editione indicavi. Lamb.
20. librarnm cum alio pondere ejue- 280 ToHtum ^od momen mMiaiuM
dem materisBy quod libra unius sit, die, pMsJ] Sic reposui, secutus anti-
•i Tolesy non citius terram attingat, qun scriptnr» vestigia. Nam trea
si uno eodemque momento cadere in- quidem manuscripti codices habent,
cipiant. Sed uno verbo dicendum Tauium qmod fnomra miUare dicere foe»
est, agi boc ioco non de motn primo, stf. Bertinianus autem, et Memm.
sed tertioy sen de clinamine. Fa6. sine nlla litnra, ant dissensione, ita
/NCfrto iemipore^ nou nno de6nito, sed ut excudendom curavi, Tanfam qu9d
modo hoc modo illo tempore : * in- memen mvfotem dieere pome, qnibos-
certis iocis,' aliis atqne aliis : ita mo- cum congruunt Florentini vulgati.
ventur semina tanquam animalia qum Tnmebns autem legi volebat, Toii-
vs. 256. ' Declinant motus nec tem- twm quod momen muUUus dicere poeeii.
pore certo Nec regione loci certa, £t ' mutatus' interpretabatnr mnta-
sed nbi ipsa tulit meos:' ita Lw- tionis, nt sit bsec sententia : vix di-
cretine maiignns providentiae hostia cere possis levem mutationem esse
stopida sna et brnta semina tan- factam. Jam vero * momen' idem
tnm non animo et voluntate donat. valet quod momentem, i. e. ekiguns
Creeeh, motns, fowii. Qnidam docti piitant
219 SpaOo m peUert pauUmn] Ita legendom, Tanium quo ad momeny 4rc.
veteres libri. In qnibnsdam vulg. alii quidam, Taiitem quod mtntmiMi
antique: d€pe2terr. Marullusy ut Vui- momenium dieere poeeis. Appellabat
gati fere: deeedere; male, contra ve- enim minimnm iUnd spatinm iKdxur'
teres libroi. G^. Spaiio Hcedere tov, nt testatnr M. Tnll. de Fato.
jMwliKm] OmneSy qnos vidi, libri ma« * Tantnm qnod ' autem locutio vete-
onscripti habent; spaHo ee pdlere: ribns nsitata, Plauto, Terentio, M.
Parisienses, et Veneti antiqniores, Tullio, ceteris : qus idem fere valet
et Vicetini depeUere: qoos non snm qood < nisi qnod,' * hoc tantum/ ' non
secntns.d<ced€ronon rejecissem^enm amplios qoam qnod.' De qno satis
presertim qnidam testentor scrip- multa in commentar. ad £mii. Prob.
tnm reperiri etiam in exemplaribns Lan^. Momen. Ita veteres libri,
antiqoissimis, quemadmodnm legitnr rectissime. Vulgati : mintmiMi mata-
In Florentinis et Venetis recentiori- iutn. In qnibnsdam veteribus : mii-
bns, nisi plnrlB fecissem cujusdam iare. Forte, ma/olni, nt Tumebni,
docti viri conjectnramy qni existimat pro mntationis. Gif,
legendnm eeeederef ex antiqna scrip- Tanium quod momen muiaium dieere
tnra ee pelUre, quam tamen ipsam pofstt] Intelligit clinamen sen PfuK^
verbis Qceroois confirmare possim ov; qnod nt explicet^ att intelligi
ex lib. 1. de N. D. ' Omnia antem licere, si, quam minimam declina*
ista rernm effigies qoomodo ex indi- tionem cogitare potes,eam principiis
viduis corporibus oritnr? qnm etiam tribnat. Fab, Tanium f «od. Exem*
•i CMenty qum nnlla snpt, peiiere plaabnnde congessit Lambinns, pro
se ipsa tamen, et agitari inter se tantnm, vel levissime, &c. Fab. Mo»
concursn fortasse possent : formare, mcn] Usns est aliqnoties et Manilius.
fignrare, dec. non possent.' Qnare Ftif, Ita vet. Lib. Tnrnebus legit
M palkrt scriptnra sit fortassii om* Moaion madaim^ i. e. mntationis (nt
1094
NOTJE YARIOJtUM IN
ipie I^icret. ' In comniitatuii ▼€*
Di«nt :') «t sit haec scoteatia, tIx da-
cere poBBts levem mutetienem esse
factam. A\\\f TmUmn quoad moanen :
attiy Quod aiiiiiiimm wMtotmn: Ci-
cere lib. de Fato, ' Cur decliaet
atomiu uno minimo, non declt-
net daobns aut tribns?' et Lncret.
infra VB. 248. * PaolQm clinare ne-
ccBse e>t Corpora, nec plnB qaam
minimom.' GaaBendus: Jf tntimMi mo-
MMittM. Creecb.
aSl Qwodnisi deeUnare^ifes} Bre^i-»
ter ¥88. 4. bunc motam declinationis
admittendam docet, alioqnin dis-
joncta semper et disereta ferrentnr
Bcminay tanqoam imbriB fnttae ; nallfle
fbrent adhieBioneB et complexioneB
atomoram, et proinde nuila compo*
Bita. Creeck,
82S Nec fmret offemmu notiiB] I. e.
■ec corpora prima omqnam inter se
offiendiBsent, et confliaissent : non
eBset nata occnrsatiOy aut offensio
atomorom. offeneue^ i. e. at OrBcci
appeilant, Awdw if<rit. Utitur oodem
vocabnlo infra eod. lib. 48S. ' Aat ex
effeiMn cnm tnrbant corpore in ipso.'
et lib. 4. SOO. ' Cogit hetieseere enm
crebriB offentibns aer.' et 6. SS3.
* Non igitnr mnltis offensibaB in re»
morando Hflesitat.' Lctmk. O^^fNSMt]
OocnrBatto. Fob*
22S QModBi/oree] Occnpatio est.
8i quis (inquit) forte eziBthnat, gra«
viora corpuBcida, quo citinB directo
per inane ferantur, eo magis incidere
posse in ea quae sant leviora, et itn
plagaB quasdam gignere, S{nm motos
genitaleis reddere qneant, errat.
Nam si non eBset inane, per qaod
moverentur corpora prima, Bed omne
esBet pleuum, et in eo pleno move-
rentnr principia rerum ; vaieret h«c
ratio, et diceret aliqoid qai ea nite*
retur, cam perspicuum sit, aqnam et
aerem facilius cedere corporibus gra-
vioribus, quam levioribns. nnnc an-
tem com probaverimoB, corpora pri*
ma por iaane moveri ; dicendiim eBlr
aeqne ceieriter moveri corpora primn
levissima atqne ea qnaB sant g ravia*
Bima. LBmbn Vide notam ad iliam
lecum, ' ferri incerto tempore.' Febm
Motnm huoc ad deciinationem,ji(nK»
iwrk irei^irpO^iiirw^ ita deperit Lacre*
ttas, ut iilum noUo modo sibi extor-»
queri patiatar ; idcirco vm. 18. acri^
ter insurgit in eos, qni existiraaBk
graviora semina per inane desceadea*
tia posse aaBeqoi leviora, et illa per-
eutere ; ita ut non opas sit ista^
qnam fingit, Bemiaum dedinatioae s
asBerit omnia seraina BBqnivelocia ea-
80, et pari pernicitate per Inane £ecriy
ideoque illa qum pone Bul>eaiit naa*
qnam po&se asseqai prseedenlia:
mediom quidem facere aliqaid ad
motus acoelcratioDem ct retardalio*
nem, et corpora ejuBdem materim
pondere inaequalia, cum per aqaam
ant aerem Buperne dooranm cadant,
non aeqttiveiocia OBBe^ quod faJaam
CBt, concedit : vult autero motnm ca
velociorem aemper ieri qno spatinai
liberins sea inaaios est, at,.Bbi spati^
nm deiiiqoe Uberrimum ioaaiB8iauua«
que est, motas sit velocissiraiu, et
qui plores in eo annt motaa ii sint
mqne veloeeB. CrBtdk.
225 PotoBSf] Antiqnnmy et tameo
integrum, pvo posBO, a vertio potis^'
Bum, qood vaiet poBsum, at supia
diximus. Lam6.
226 ABchna] Margo nootra r««im.
qaod notandnaB. Ftv%*
227 /ncidereeBiqKroMBrifraB] Le.
iacklere in corpora levtora, et prop*
ter levitateBB tanliora. SicloquitQr in«
fra paucis post venibus, 240. * Hand
igitnr poterunt levioriboB incidere
omqnam £z iinpero graviora, neqae
ictus gigoere per bo.' Lamh*
AUput «ta fldgat gv*^^ ^ ^^-
stitui, reclamantilmB codiciboB ora«
niboB, in qailmB legitnr ^iie^ gig^
nerOf veritate ipsa hanc Bcriptnram
flagitante. hoc enim slgpificat, veren^
, T. LUORBTII OARI DB RBRUH NAT. LIB. II. lO0ft
dma Mse, ti omnte eorpori prtma eoToloGiofsecandmnEpicomotmo*
«ei|DO eolortter per inane ferantur, tw : «al /u^ «ol \trmu;xS$ duwyKuum
nenmiMimmi alia aliis incidant : at- ^^ M/wvs $hm, Zrwf di^ rovminvHir*
qne Ita plagas, tee ictns non gignant» p^poimu, ^fi«6t iirrmiwrorros' otfrf
ex qoibus ietibas motnt genitalet ori« T^ ^ /Baptif earrw oUr^^orrm rmw
antur. Meam coi^ectaram adjnvat «oi^^s Sroar 71 8^ ;«i|Uy Airavrf oArotf ,
aimilit iile locus, quem panllo ante •^ ^ fUR^ rwv pMjdXmif, &t v4irru
teetem produxi S. 241. < Neqne ictue «^ <riftiimpo9 IpeoM^w, 5rar fiiia^r
glgnere per se, Qoi varient motus» iKtfioM^mshanmhprptoWiiMUrhvKa'^
per quoe ■atnra gerat res.' Lmh. f^ ^ *rmm npoivom ^op^ obft ii icArm
Pyigmi\ Ita Lambinm : nt ' gignere ^ '^S^ '^ fi^tpStv rf rux^rirr* 9tm^'
lcttts/ iaf. vs. S41. In Kbrls : piagis, p«* Epicorua ad Herodotum. Creeek.
Oii, et Creecb. 9^9 JB^ fonderiln»fwm tffuti] Ex
S28 GenikiUe reddere nuftue] Ita nt hoc ▼ersu emendari illnm, qni est lib.
reecreentnr. Fa6. • 1. eo, qnem modo commemoravi, lo-
' StO DcorsH»] AHi Rtrum: qusB co. Lamb, Series et sententia est ;
▼ox fespondet vs. 8S9. * Nataraqne a»qae femntnr etiarasi seqna pondera
tonais Aeris.' CrHek non sinl. Fa6. Atqw PonderUm» e
Stl Pro ponrfrrttus] Pro ratione sais forsan, qao» alibi jactat, Mss.
pondemm) i. e. proot graviera aut Codd. edidit Fayus : tales Codd. tam
levlora sunt. Iiam6. eleganti viro non invideo. Creeeh»
' CoMt aslsfar«} Casns snos celerio- 941 Per u] I. e. solo motn ad B*
res habere, citius eadere. Fab, neam, tine nllm declinatlone. Creeek,
939 iVaMrofue «saaif] In voce It- 949 Psrfuosuatara^rera^rw] I. e.
md» dom syllabse breves habentur administret res. Sed videtnr hoc
pronnalonga: vel u fit consonans: etiam loco legendnm fenal, uon gsrol.
qnod Item lit locis innamerabllibae. nam qoos pauUo ante motus genlta-
leis dixit, per eos motus nunc ait na*
9SS Jfoird pessunl «911« rem fuam- tnram res gigncre: quss idem valentt
foe} Hand ssque, i. e. oon ffqoaliter, veramtasnen nibil muto. Lamb, Ita
non similiter. nam aqoa magis sub- omne» llbri. Lambinns, gemif male*
sMt corperibuS) qnam aer. hlnc Ibr- Oi^» Genai, OiAuilas et Parens h««
casae fii, ot homines natare possint, voci, qnam deperit Lambinus, niml-
qol didieerint : volaro nooqoam : um quaotum infensi, legnnt gtratf
qood aves powunt : lignom in aqna qoasi genai non meliua respondeat :
exstot, neqoe mergatnr ; In aitre non vs. 938. * Quss possint genitalee red*
eutet, neque qniescat, sed deorsom dere metos.' Creeeh,
feratur in terram. JLomd. HiecLam- 94S Quereeltamalfueeitam] Relu*
bAnos, sed looge alia est, eaque ipea, tata, quam modo exposuent, opini*
quam apposul, Lncrelii sententia. oBe)Oouelnditvss.&teminadeclinare
€!reedi, perpaullom, et quo nibil potest mU
9S4 EMupsreto] Convenit cum vi- nus esscy ita etlam nt non obliqoe
dnlore nomine : ^natura.' G^. nmveri dicantar: sensos enim ipsi
957 Quta sua fuod natwra petU^ ^.] docent gravia doorsom tendentia non
Usorpavit honc versam snpra iti ex- obliquomotn ferri; at iidem sensue
tremo printl libri. < Qoio ' autem, i. e. non negant gravla mlnimum docli-
ot non. Lamb. QaiM] Ut non. Pah. oare ; declinatio enim minor est
958 /mme futsf um] Qnod nnlli rei qnam ut perdpi possit ; Ideoquecam
reublity nam quo liberios est spatiumy non fefrageBtoff senaoty et postolet
1096 NOTiE VARIORUM IN
rerain generatio, qufle sine itto motn qna probabilitate defendere pnetit
nunqaam prorsns foret, admittenda Epicarns; CiceronicertenonTideba-
est seminom declinatio, Creeeh, tar. * Sed/ ait, ' qais est qai poisit
PoMUum eUMars] libri volgati, et cernere principia niliil omnino rectn
nonnalli mannscript. habent incUtmre. regione viai declinare sesef 8i€ solet
io nno lib. manuscr. legitur plane Epicnrus scilicet ; non vides ilU non
cimor^ : quam scripturam probo : decUnare, ergo ita fit ut dico. Argn-
eamqae pato esse corruptam ab eo mentatio fallax est, etsi alias vera
qui putaret verbom cUnandi non esse esse possit. Fab. Modeste, et motos
Latiniim, cnm ab eo nascatur vox vel maxime obUqnos sequins postulas-
' clinamen/ qna infra utitur, vs. 202. set : si sensuum jadidum timeat, ab-
' Id facit exiguum clinamen princi- eant isti molesti sensus, et hoc uno se
piorum.' Lamb, Ita veteres quidam. falli patiantur. Non iniqoior est pos«
In aliis : iucUnare, Oif. Alii iaciinare ; tnlatio : ' Nam et ipsa declinatie (Ci<
sed quis ' clinare* rejiceret, qui * cli- ro de Fin. 1.) ad libidinem fingitnry
namen' vs. 292. adroittit i Creeck, ait enim Epicurns atomos decUnare
244 NeeflueqmanmxaimmL] Id ap- sinecansa^quonihUturpiusestpbysi-
pellabat Epicurus Ai(x«^o*^> ut tes- co,etillommotamnatnralemomninm
tantur Laertius, et M. TulL lib. de ponderam e regione inferiorem locnm
Fato. verba M. TnlUi sunt bsec: petentinm»8ine cansaeripaitatomis:
' Tertins motus, cum declinat atomos nec tamen id, cnjns cansa hsec finx-
intervallo minimo : id appellat ^- erat, asseqnutus est. Nam sive om«
XWTor.' Lau^. Nee phuqaam mini' nes atomi decUnabnnt, nuUe nnqoam
mann. Quod anlea dixerat, < Tantum cohserescent, sive aliae declinabnnt,
quod momen mutatom dtcere pos« alisB suo notarecteferentor;primum
sis.' M.xiaroif Epicnro. Fab* erit hoc qoasi provincias atomis dare,
Ne fingere molm»] Huc pertinent qQft recte, quse obliqne ferantur ; de-
illa M. Tnllii Ub. 1. de Finib. ' Nam inde eadem iila atomorum, in qno
et ipsa declinatio ad libidinem fingi- etiam Demoeritus haeret, turbulenta
tur, (ait enim declinare atomos sine concursio hnnc mundi omatam effi-
cania: quo nihil turpins physico,) et cere nen poterit' Creech,
illum motnm naturalem omniam pon-. 249 iSed nikU Mimne, ^e,] Ordo est :
derum e regione inferiorem locum sed qois est, qni possit cemere, cor-
petenUnm, sine cansa eripuit atomis. pora prima nihil omnino se de reeta
Nec tamen id, cujns oausa hsec finxe- regione declinare ? impiicaU oratio :
rat, assecnttts est. Nam sive omnes qaaiis Ula est, 1. 756. < Qnorom ntmns*
atomi declinabunt, nuU» umqnam qnequidaverojam,distet»habebas.'
cohserescent ; sive aliae declinabunt, Verbum dediaare hoc loco jungitnr
alise sno nntn recte ferentnr : pri- cnm qnarto caso, et est ^^efrfffruc^ ;
mum erit hoc qnasi provincias atomis nt apud Virg. iEn. 4. 185. ' Nec dnki
dare, qnse recte, quae obUqne feran- decUnat lomina somno.' et apnd M.
tnr : deinde eadem illa atomorum, Tnll. de Fato : ' Qnae ergo nova cansa
in quo etiam Democritns hseret, tur- in natnm est, qose declinet atomnm ?'
bulenta concnrsio hnnc mnndi oma- Lamb*
tnm efficere non poterit.' Iiam6. 251 Denifue $i eemper'] Si motns
246 Ne fingere motue obHqnoe fridea- nnicns esset, neqne nUa declinatio
mur] Neqoe enim natorae corporis daretur, unde libertas homini P Fab.
coogrneret; at ciinamen illud suum Prodeclinationeseminnmitemmpug-
haud equidem sdo «n vel ievicala aU- nat Laeretioay vss. 4S. Qnosdam mo«
T. LUCUBTII CARI DB RERUBI NAT. LIB, II. 1097
tas CMe TOliiiitario» omnes sentiiiDt, 254 Quod foH fmd. nimp.] I. qaod
iil>ertatem in se ipso qnilibet perci- toilat fatnra. sen fati neceesititeni.
pit, et similem esse in aliis animaiibos Hac de re sic M. Tail. lib. de Fato :
non inepte conjicit ; iiia enim videt ' ^^ Epicuros deciinatione atomi ▼!•
motna snos non certo tempore cer- ^^ri fati necessitatem pntat. Itaqne
toqne ordine peragere, sed pro Itbitn tertins qnidam motns oritor extra
yariare, et nnta sao Ttvere. Imo cnm pondns et plagam, cam deciinat ato-
careeres snbito patefiant, tantnm non mos intervalio minimo : id appellat
videmus ipsam ▼olontatem eqoi pro* 4^dxia*rctf, Qoam declinationem sine
mmpeDtem et longe praecurrentem causa fieri si minus verlMs, re eogitur
antequam moventnr artns : primo confiteri. non enim atomas ab atomo
plausa erigitur, intemus animi motns pnlsa deciinat : nara qui potest pelii
prttcepa fertur, dum spiritns, qni per «iia ab aiia, si gravitate feruntor ad
nerros in singola membra dirigendi perpeDdicalamcorporaindiyiduarec-
sont, tardins conveniant Animlqae ^^ lineisy ut Epicuro placet? Sequi-
motui morosins obseqnantnr. Deinde ^^^ ^'^^™ ^^ ^> ^^'^^ *b aiia numquam
cum extema vi impeliimur, aliqnid depeliatur, ne contingat qnidem alia
intns latet qnod vi isti obsistat et re- oliam. Ex quo efficitur, etiamsi sit
pngoet ; et aliud plane nos agere sen* atomus, eaqne declinet, deciinare sine
timus, cnm nostro nntu, quam cum causa: hanc rationem Epicnrns in-
alioram impalsn moveamur. Unde duzit ob eam rem, quod veritus est,
vero hsee libertas ? Excnte semina ne, si semper atomus gravitate ferre*
ipsa, nihil tale in iis latet, ex raotu tur naturaii ae necessaria, nihil libe-
directo et ad lineam fati et necessi- mm nobis esset, cumita moveretnr
tatis catena nectitur, ex ictn (si po- animns^ ut atomorum motu cogere-
test esse ictus sine dedinatione) ea- ^^^'' Legito, si vacas, cctera qn» se-
dem sequitnr necessitas^ Relinquitur qountiir. Huceodem pertinet locns
-igitur sola declinatio cul se debeat i'^^ ^^ ^^^' ^- ^^ ^* Deor. quem paul-
libertas. Motum hunc declinationis ^^ t^ite testem produximus : < Veiut
Plutarchus De An. solert. docet ab Epicoms cum videret, si atomi fer^
Epienro induci, Swatt cls tV fuhy 4 rcntnr in locom inftriorem suopte
rixn vaptiff4\Bp, Kt^ th l^' ^ifOf /ih M» pondere, nihil fore in nostra potea*
Xirrcu* ' Hanc Epicnras rationem in- ^^^^» c|<icd esset earam motus certus
duxit ob eam rem quod veritns est ^^ necessarius, invenit quomodo ne-
ne, si semper atomns gravitate ferre- cessiutem fati effugeret,' &e, £a-
tur naturali et necessaria, nihii libe- <>«« de re sic Pintar. I. xirtpa rmf
rum nobis esset, cum itamoveretur f^ ^ffitniuAr%pa\ OM ybtp uirt^ t#
animus, nt atomoram motn cogere- *E«-uw^ Maau^ Mp rw /ucyiimir,
tur.' £t alibi : Epicnras ab atomis irpuiephif olhw wpdrfp» icai fou\or, &ro^
petit prasidtnm, easqne de via dedn- irapryKXiyai pStof hA r<Axi.xiarwj &rvf
cit, et uno tempore snscipit res dnas ^pa, ira2 fda, icai r^ irapcor^Xtfjp, ind
inenodabiles : unam, nt sine causa fiat rh l^' ^^ p^ Mxirrai. I. e. < Neque
aliquid, ex quo existet nt de nihilo coim ipsi (Stoici) dant Epicuro re-
quippiam fiat, qnod nec ipsi, nec cni- mm maximaram causa, rem tam par-
quam physico placet : alteram, nt vam et levem, atomum unam, deeli«
cum duo individna per inanitatem fe- naie minimo intervallo, ut astra, et
rantur, alterum e regione moveatnr, animalia, et fortnna recipiantor, et
alterum declinet : Cieero de Fato. nt ne libera voluntas ac potestas no«
Cruik, bis pereat.' Xo]n6. ■
1008 MOTA VARIORUM IN
^ Exu^i$nionecmmm]AtqneiU ms, cftliimquft rigiuMlo Comi^lett/
9it fatttm. oam fatam nikil aliad ent, In doobas Kb. maniwcript. tcriptni
qoun «i^^f » Bca m/firAod^alnMr Tcr«y- ca t, Per wum/tra fMtgaatttt : cajag «cri^
la&n : i. e. ' series, lea connezio caotm« tara sententia plana est : MMmquep ae
ram ordinata, sea cansamro inter se qoid dissimalem» celcris antepoM»
nexaramsteraitas.' Jam qai introdn* qaidam legendnm censent, Per mea»-
cnnt cansaram seriem ordinatam ac brareguMtwr: atqne ita iegitnr in codk
sempiternam, ii mentem hominis libe* Memmiano, et Tettiaoo. £i qv«
ravolMnUtespoiiatam,fatinccesBitate scriptnra, si oo^ie<^tnr« locna esl, li-
devlncinnt» nt scribit M. Toll. de Fa^ benter facercm gemmiwr^ i. e. gigaa»-
to. Lamk» tor. Qaasi diceret Lucretins, in no-
S67 F^ ttcolm voUmUuf] I. e. fatis bis a Toliintate motns pro^cisciy at-
aoDalligata.Sicantem legendomboc qne oriri. qnod qnidem idem valet,
loeoy non, nt in vnlgatis, aiwteeotep* atqae id qaod et paallo ante dictnm
tae: at contra prozimi versosscripta* a nobis est, e| Aristoteies item tiadi*
ra recta est, Per qtmm progredimmr^ ^it, velantatem esae principiam et
«ao dueU fttemfue volmpiM. tale enim originem motns in nobis. Fnit anlena
est illad Virgilianom in Alez. Ecl. lapsos proclivis, nt ex gfmmlm', fieret
8. 66. ^trahit sna quemqne volup- g<nait«r: deinde ez germiim', moda
tas.' Iiam6. regunturf modo rigmUur. Sic anta»
868 Per fumu progredimur] Ita ex loqnitttr aiibi, ut sof»ra eod. Vh, 80.
veteribos libris descripst, rectissfme. * Cessandoqae novos raram pro^g^
Veriiam : iuqwmy id postolat. «alap- nere rootns.' Qai anten * geri om*
laty legendam. Marullns : «oliiatet, tns ' pro creari Laliae dici poise p«*
BMle. lu et 6. 188. et 1. 141. G^. tant, in lingna Latina sant hoapiieiy
969 Dfriiwamiis] Inclinamus, varia* n« quld gravins dieam. Oereradici*
if dirigimasy et abanrde Fayns VU tnr proprie et nntrix, ant mater alnm»
Creech. Biun, aat filinmy et bi^liia onnsy et
Tempore certo] Hor» momento, q<u vestitos est, vestemy et celoratna
pttacto temporis, 4r ieeapei. Fa6. coloremy et simUia : traaslatey impe-
861 Nam dubio proe. kie r,e,quoi' ratorbeUonHetaaglstratnspersoiiam
fuevolJ] Volnntas estprinctpinm mo« pnblicam, et aegolioram gealory aen
tnsin nobis.sie Aristot. Pbys. Lamb, proenrator, negotla, et aimilia. Gop
869 JSi Jbme ms#«s per membra ge* rtre motoveraprocreafleantgigBera
nmlir} Sicconjectaradoctnsscripsi; motns, scio Latine dici nnllo modo
eom in veteribns libris qnibasdara in- posBe, qnicqiiid bUtercmt Thfasoneab
«enlssem : reguntuf. Qna in re va» Lmh,
riatam etlam apnd Saliast. et snpra i^gmitar] Qassendiis uogeHiimt
1.488. Vnlgati:ngmiUr. Recteqno"* elii iZcfimtar. De aoima mtmdi
q«e qnidam veteres : ei^f«ihir. Oif. Maniliiis^ ' Cnm spiritna nmis Per
£* Mmc miotue per membra o^gonlvr] cnoetas babltet partesy «tqne Irriget
Omnes Itbri typis excosi, quos qui* orbem Omnia pervoUUas, corpnaqno
dem viderim, babent, per membrm ru aaimalo fignret' Croeek,
guuiur, qnam scripturem si probabi-* 8Cfl Noune uideo etiam paief», Ump.
ans, erit translatio; et hnnc locmi p.] Virg, Oeorg. 1. 618. * Ut onm
sic ezpUcabo : binc, i. e. a volnnute, careeribna aese effndere qnadrigm/
■loUs rigantnr, i. e. complentnr, a^ Stc, Lamb, Temporepuueio'] Sie um*
l«ntnr,amplificaatar»etpropagantar. Ureslibri. G(^.
5. 694. ' Qood maria» ac terras ob« 866 Fts ciqHda EfHonun] Ut apad
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM KA.T. LIB. II. 1099
VirgilMi Ma, 4. US. * Odora c*- mn UbeBtim legerem. Cwcdk.
wmm jrts.' Oneck. 90O C^( vidms iwihm motmi ^.] Sie
Tam demtbit9] Idem ft. Mft. * 8«« hmbent codd. Aldioi recentioiet, et
pc ita dcMbito penoiBte cftde ce^ Farts. et Lofd. ntrlqoe, et mami-*
leateis.' Ennius s p. 290. * Cum d^ script. Bertin. Memm. Teltian. < iai-
Bnbito me orat malier, lacrymani* tnro' aatem interpretor ingressmn,
qoe ad genaa accidit.' Piautas seoiotroitnm: nt libr. 1. IS. < Sig<-
Baech. 1. 1. 46. * Qnid si apud te ni6caBt Initam percnlsm corda tna
vnniat desnbito prandiam, aut potn- vi.' alU habent tactiiimy nt mannscrlpt.
tlo/ dec. Lon^. Vaticanns, et excust Vicetinl ae Flo-
Qitam mnu mt ipta] Profert rentlnl: qnam posteriorera scrfptn.
hnne locnm Nonins, sed eerrapte* nm si recipimusyin vece ^inttinm,'!
ScriptnmestenimineftemplisNoniii et u coeunt in unam syllabam. sio
f amn aMis Met ipMy b pro », com as< idem S. 978. « et mobilis iUa Vii, inl-
piratione supervacanea : qn» dno tinm motes ab se qnm diridit oUis/
ssipe peccmtor In codlcib. man«<i Lamb,
•oript. ut supra dlziroai. Lambt 271 IXiH perre] Bari porro, i. e.
QwMi auBf Mtit ipm] Quidam vete- amplificarl, ac dilatarl, seu permana-
res, et in Nonio: Aafrd. vide Indi- re,distribni,didi.8icfere8upradixit,
Wn« Gif, * dare se fora»,' ad extr. lib. 1. Lttmb,
266 Omms emm Mmn, 4v.] Vss. 6. 272 Nee ebmU eei, ^v.] Quia hoo
motas volnntarios animaliam obiter, fit ab invitis : illud sponte, et yolnn<
nnc Inepte expticat: volt ipse ani- tate nostra. Vide Ariftot. Ubr. 8.
rons, deinde coliigit spiritus, qui sibl ^k^ Nuco^ nbi dispntat «fpliwoMriov
ohseqaantor^ per nervos in merobra xeX hcovtrioe, Lemb, I. e. longe aliter
diriglt, langnidos fovet, novos et vi- fit, cum invlti trndimur ; est enim
gentes snbministrat, ita movetnr anl- aliqnid in nobis qnod repngnet. Fnb,
mal, et contlnnatnr Ulins motns. Explicatnro modo voluntarium mo-
Cteeck, tnm vss. 12. Ulnstrat, eomparatione
267 Cin^atrt ddtei] In qnllMisd. facta Inter enm et motnm violentnm ;
Ub. manuscr. scrlptum est cenari nam motn violentowti vim exter-
qood non temere admoneo, sed ut bbui sentimns, cnm nntn nostro pro«
sGiant stndiosi leclores, sspe a libra- eedamas, nihU tale : deinde vi exter*
rils UUs positnm reperiri e pro qui imb repngnat vohintas nostra, aliqiian-
nt f aca' pro aqna, < deUca ' pra deli^ do etiam viocit ; nnde patet esso aU^
qna, ef simllia. nisi qnis dicat,eondri qnod princlpiom Internuin motni, U«
esse rectnm et integmm. de qao jn- bernm plane, nec nila necessitate
dlccnt emditi. Omnino oonfwri ma- vlnctnro. Creeek,
gis probo. Lfun^. ProcedlMtis] Qnldam veteres : pro-
CoBfuirt defol] In qnibnsdam vete- cndisinf. Oif.
ribns nostris, et Lamblni: «ondH; 27S Vtribem eMerim] Signlficat id
nt fortasse Ita legendnm lit : oonciri qnod Aristoteles eo,qoem modo dizl,
doM, condto per artm Omiii$j nt, l|pc. loco /Bloior, 1. e. vlolentnm nominat:
Oif. qood sic definit Ule : B/aior, oS bpxh
968 CoBnc4W eeqmiwr] Sie habent I^Mdtrifnidir^vfi/Sa^Xofi^iovTovirpdTroy-
omnes libri vntgati : qnidaro ocripti, Tot. t. e. * Violentom est, cnjos prin-
ooBniara. Iiaiii6. CoBBtJnt eeftmtur^ dpinm est extrinsecns, nttiU adjn-
Sic ex veteribus qnibufdam roalni. vante eo qnod aglt.' Samsit autem
In alUs : oonncxtt. Variatum est et partem Aaoiwiw, I. e. * ejus qnod fit
sopravs. 150. Gif, Cum aiiiscon- invite.'. Nanf . aao^for dividitnr ^s
1100 NOTA VARtORVlf IK
T^8^1fr)9ouir,AriXinrarftr«ailr^tfnvw- molm Mrsaau Lttmb. PmdtnJ 'Bx
Xtt^, Kot is rh fiUu»Vy i. e. ' in id qood qaibas oritur motoa deoruim, qoi
fit per ignorantiam, qnod posteo mo- proprioa ottomDinm oorpomm. X«m6«
lettnm sit, enjosqoe pasniteot, et in Plog» motnm tnrtom effidont, poB-
violentnm.' I«m6. dnt antem deortnm ; tertinm antom
276 I>oiiteiMi «ojb] Eam, nempe faciet IPyicAia^if. F«&.
materiam. nonnolli libri babent, Ih^ S86 Uwie Lnr mt naMt} A qna de*
mee dama nfr, nnde legendom exit- clinatione nata ett in nobit Ui»ertaa
timavi, Ihmieum cnn. Nam ▼nif ati agendi, fati necettiUte tolnta. lior*
babent, Dmte emm, ^. Lamb. cnt TnlUnt iib. primo de N. D. * Epi-
177 VU extima] Nonnnlli Ubri ba- enmt cnm videret, ti atoou ferrentttr
bent exters. Lamb. Vis extira] Ita in iocom inferiorem tnopte ponderey
omnino legendum puto. ex veteribut oihil fore in nottra potetUtOy qnod
Ubrit, ttt mox : < Extema qoasi vi.' asaet eamm motnt ccrtut et necetaa«
MamHnt : extima, ct ita vnlgati, nnt, invenit qoo modo nocestiutem
male. Gif. Extera meUut qnam ex- effngeret.' Legendnm ett antem, «t
<ima LambinL Creeeh, excndendnm cnravimnty ntKf
278 Cogit] Btdftraiy iMerpdiu. ftffttat, nt tcriptnm ett in eodice ma-
LoLmb, nntcript Vaticano et Memmiaao:
280 Qaitfdom] Ncmpe volunUtem noo, ut habent pleriqne libri excnai,
fati necettitate tolutam. Lamb. et ottiftanatapofottat. Lamb.
Feh, Peteeta»] Facoltat qna retta»
28S £< pr^eeta refir,'] Et profuta mnt et advertamnr motni eoacto».
reprimiUr, et retro qoiescit. Iiam6. Pdb,
Concotta, profosa, ctf rh irpMv itv- 287 J}e ntJbtit fuoauony 4*0 ^^ ^
^etaa, Fab. Pr^eeta] Qoati procnl nihilo ettet h»c nobit innata qnidU-
rejecU, Faynt : ama interpretem. bet agendi potettat, ti non ettet ato*
CreeeiL moram dedinatto. iiam6« NihUde
284 Qaare in Semmba», ifc,] £ li- nihilo fit ; at volnntat liben ex pri-
berUte volonUtit motnm deciinad- mo ant tecoodo motn ette noB po*
'onit VM. 10. dmnnm adttruit. £x tett ; ergo admittendnt aUot motoa,
icto nnnqnam natoetnr itta liberUt, per l^yicAi^iv tciUcet. Fab, De mU-
ictnt qnippe ett vit exteraa, qnm U- le foemamf ^.] I. e. ret non finnt ex
berUtl maxime advertatar, pondot, nibilo, qnia pondnt et lctnt atomo-
Ucet tit principiom moUt interaum, ram id impediont, at pondnt et ictoa
dnm tamen deortnm eodem temper atomoram non faciont, nt nobit in-
tenore tendat, qon minot advertatnr nata tit Ubertat agendi. Htec Fayat :
libertati, qnam ipte ictnt, tola igitnr qnibnt nibUabtordiutvelipteFajna.
rettat decUnatio, qom nec certo tem» Creeeh,
pore, nec certo loco facU neeettiti^ 288 PondMf <aim] Per qnod eorpo-
tem istam, quam et ictnt et pondnt ra deortnm moventnr per te, et tna
indncont, evitat, et rnmpit fati foe- tponte : et cnm teqnaU celeriUU mo*
dera. Creeek, iSfmiai6Hf] Primit cor- veaotnr, nnmqnam alternm ab altero
poribnt. Fabn tangi potett. Jjomb, Natnra pon-
285 £fff flliom frett, pL et pemd, derit onmia corpora ex mqoo depri*
ooat.] Nempe deciinationem. Per- mit; qoare plagit fieri omnia no-
tpicae igitnr hoc loco Lucretint ex qnennt; ted ne ment nottra neceeai-
£picari tententia tertiom gennt rao- Utem agendi intettinam habeat, de-
tot, qui fit per decUnationem, ponit. bet admilti molot per Kyi^ja», Fab,
Lamb, Preeter plaga»] Per quai fit 289 8ei me ree ipea] Sicomnetqnl«
T. LUCRBT]! GAHI DB RBRUM NAT. LIB* 11. 1101
dem habent librt : sed legendani pu-
to, meni ipmf vel reclamantibns librii
omnibas, ratione banc scriptaram
efflagitante. Lamb, Res ipta, Sic om*
nea librl. Larobinas tamen: mens,
▼id. Indicem. Gif, Palmarla Lam-
bini correctio. Mss. enim omnes ha-
bent res ; qaod boc loco stare posset
hwpopuc&s, sed nihil praecessit ad
qaod referri qneat. Fab» Codices
omnes ne ree ip$a, Istis omnibns Co-
dicibns praferenda est Lambini con-
jectara, sententia ipsa postalat, meiu.
Hanc locnm, de qao nibil interpre-
tes, difficilem existimo, et ita ezpli*
candam : de nihilo niliil fit, ergo II-
bertas volnntatis ex aiiqao oritnr;
qaodnam vero istad sit jam inqoirea-
dum est; motus seminnm est dn-
plexy alter natnralis deorsnm, qui a
poodere procedit,alter violentns snr-
somy qai ab icta : jam ab icta omnia
non fieri manifestnm est, qnoniam
aliqnu motns a pondere procedlt; iste
antem motns a pondere procedit,
dnm sit nataralis^. et eodem semper
tenore labatnr, libertati non magia
favet, quam ipse ictns ; ne igitnr ani-
mns^qai ex seminibns constat, neces-
sitate aliqua intema, i. e. mota qai a
pondere procedit determinetar, sola
potest seminnm declinatio efficerOy
qusB in incerto loco, incerto etiam
tempore facta illins libertatis caosa
cssepotest. Creeeh»
Neoeemm ItUestinum'] Necessitatera
intestinara, cnjos causa efficiens esset
motus atomoram natnralis certns et
necessarius, qni fit deorsum. Lamb»
Neeesse est nomen, nam necessus, ne-
cessis, necessitas, et necessam lec-
tomest: Donatus ad Sc. 5. Act. 5.
Eunnch. Ter. Creech*
292 Exiguum cUnamen'] I. e. mina«
ta dedinatio atomorum : ' clinamen '
antem a verbo * clino, as.' ex qao
< ac^inis.' Horat. Sat. 2. 2. 6. * Ac-
cliiiis faisls animas/ &c. Sic enim le-
gtnd0ni.esse indifavitnns, cam volgo
legeretur AeelieiSf tfc, La^ib.
204 Nec sHp. mag, fuii umq.] I. e.
neqne contractiora inter se, et densi>
ora nmqoam principla fucrnnt, ne-
qne rariora, et diductiora, qaam bo-
die sunt. Lamb, I. e. nec densior,
nec rarior, itpauripa, Qaod verum ;
sed etsi verum id de summa summa-
rum sit ; de mnndis variis aliter se
res habere potest. Pab, Semina mn*
tari non posse oiim docuit Lncretins,
jara vss. 14. asserit, nniversara mate-
riam nec minoribns nnqnamy nec nn«
qnam roigoribus intervallis distinc-
tam, qnippe nnllum semen perit, ita
ut biatus reiinqnatnr ; nnllam novnm
semen introdocitur, nnde spissius ^-
eret universura. Deinde motns se-
roinura esse imrautabiles,eosdera olim
ftiisse, qni nauc sunt, et eosdera in
•temnra fnturos. Ideoque qnales res
olim productsB erant, tales iteram
prodnci posse. Quippe ubi eadem
seraina, idem semper pondas, et nbi
nuUa vis exteraa introduci possit,
ibi idem motus, qui ex illo Pondere
profioit, sit necesse est. Creeeh,
299Elposihoe s.] Ita veteres libri,
rectissime. Gif, Et post hae semper]
Al. Et posi hoe semper^ tfc, Lamb.
ftOO Et qua consuerunf] Quidam ve«
teres coiistierta^ Forte : ^a, Gif.
Ei ques consueruni] Sic legendnm, et
ita habent duo libri mannscripti : alil
consuerini* Ridicnle autem Thraso
potat legendnm, Et qua consueruni^
Sfc, ut sit haec sententia : et qua con-
ditione prima corpora consoerunt
gigni, eadem condltione gignentuF:
quasi vero primordia rerum gignan-
tur, et non res omneis gignant, vel
certe ex lis res oranes gignantor.
Lamb,
Eadem CondiHone] Eadem lege, eo-
dem pacto. Iiairi6.
ftOl Inque valebunt'] Et invalebnnt,
sen invalescent. rfi^if. iit Virgil.
Mn, 9, 288. * Inqne salntatam :' et
Lacret. ' conqoe giobata/ ' ioque pe-
dita,' ' dlsque supatis,' * keque grega
ri,' et slmil. sexcenta. Lamb,
IIOS NOTifi TAHIORUM IN
. Sa2 QiMMfiNii qunquB M. e«<] Ver- iMfr. CMtra LRefefitin fiMUk
buMi e$if qiiod «berat a plerisqiie ▼■!• quU ol»pciary ipSM BeiiMa kaae 4e
gatit, repofloi anctoritate mannscript. perpetao seraimini not« opinioi
Dodicani et alionuB ▼nlgatoniift fre- erertere, Bam si onivecaa materia ag^
tas. Laiii&. taretnry nade reram tiQiinia rh mvm
80S Nte retum nmmamy jjrc.] I. e. tam alta qniete torpescere vidtettir ?
nee rh vSr, i. e. Dniverstim, lea Gmney Respondet poeta vst. 2S. ioepte 14
ot saepe ipte appellat, vis oUa com- objiciy neccsse enim est nC motos se-
motare potest. longe igitor aiiod est miDam sit imperceptlbilisy cmn ipsa
pmney qoam mmidos. Nam mondos semiiiaaciemocolonimfflgiaot.
interibit etiam ex sententiaEpicori. de sobjongit, renim etiam seosiliili*
immo vero idem senClt, infinttos qoo* om mofeos ociilos nostros e longinqo«
tidie mondos et oriri et interire. 5. speetantes non raro latere, qaod ex-
M. ' Qnod sopereit, oe te in promis* emplis oviom per agrog reptantiom,
sis plora moremar, Principio maria, et militmn per campos diteorrentiom
ac terras, caelomqoe toere: Homm iUoitrat. Creedi.
natoram triplicem, -tria corpora, ftll PraUrqwm H ftnd] Vt cclons,
MeoMQiyTreisspecies tam diuimiles, oer, aqoa, &c. Lamb* Ut sont aer,
tria talia tezta, Una dies dabit exitio, aqoa, ccefaim, astra, ite, Fab,
noltosqne per annos Sostentata met ftl9 Oohm «nim] Respcnsio est ad
moles, et machina mmidi.* idem 00« Mwo^of^ snperiorem. Fmb.
dem lih. iofra : 244. * qoa propter I^nge uoetria ab muiba» iafra'} V^
laaxnna mondi Com videam membra detor legendnm, Nbetrie ah teni
ftt parteis consnmta regigni, Scire ipM.veromtamen nihilmotaie aoi
Ucet c»li qnoqoe idem, terraeqoe fo* Lamb,
isse Principisie aliqood tempos, cia- Infra'] Lamb. ip$a» Otf. Ifta aili
demqne fotoram.' Lamb» cxblbent» sed LAmbinns nihU mv-
S06 Ex oauu] Ex snmma» ex oni* tare ansos est. Creedi, Jufra jmoet
"eev^Of ht rmi woin^e. ot paQlIo ante laage a eetuibae, I; e. sensns nostri
diximiis. illa attingere neqoeont. Lambin.^io
JVe^MS ntrsMi, tn omMe Uade] Ordo pro ti|/ra. non male : frnstra tamen de
ett: neqoe . rorsum qoicqoam ett, haclectionednbitabat; namlib.qno-
Qnde« i* e. ex qoo, nova vii coorta in qoe tertio occarret. Fab.
Onme UFrompere qoeat. Xiasi6. /0 Slft Qiidpfv|i<«r o&t i tta] Com in do»
omMe] tts rh vfiy. Laa$b, obns libris calamo exaratis seriptimt
S06 lUad im ki$ rebae] Objectios reperissem: liftt iUnm: ego ex voce
Qoi fieri potest, nt, com principia tttom feci tSa, ot inteHigaaros cor»
perpetno moto jactentur, summa ta* pora prima. Qiiod si qaisotaletleg^
men qniescere videatnr? Fateor,in* tiiam, ot snbintelligamns primomm
quit, videtnr; sed non qoiescit ta«- nataram,nonmagnoperereptignabo::
men ; com enim prima corpora per* sed tom venn proximo legeadmt
videri oeqaeant, qna tandem ratione etit narpereddtet. Lamb. Qoaprspfcr
illornm motns videas i Si pilam vi- «6t ttta, ifc, Qnandoqnidem ea videra
dere non potes, quo pacto de illins oon pores, qni.tandem eornm motnm
motu judicabis ? Fab. cognoscas? Fab. Ubi ipss. Lamb^
iUod tn hie refras] 'Mvn^topd, noo aos iUa. Veteres qnidam tpsmi. qoi-
est, inqoit, minim, ipsnm nniver- dam : iUam, MaroUos : tpmiat. Oif.
som atqoe ipsam soaunam reram vi- ei4 Sarpere] Pro sorripere. Sie
deri stare et qniescere, cnm princl- Horat Od. 4. 18. 18. * qnid habes II-
pia rerom perpetno moto agitentoK. Jins, ilUos, Qoie spirabat amores:
T. LUCRBTir OARl DB RBRUM NAT, LIB. II. IIOS
Qnae me sarpaeral nihi^ Lmb, Sv^
pere] Sorriperey aubducere, eripere,
furari. Virg. JEj^, §, 845. * oculos
fnrare labori.' Fab. Sic fere contra-
hi ac mutilari voeabola solent apnd
poetas priscosy quoties metri neces-
9ltas postulat. Ego vero a me vix
impetro, nt credami tale quid ipsis
unquaro in meotem venisse. Porro^
ut verbom 'surripere' hoc loco tri-
syllabum fiat, eur integra syllaba rt,
fau e. antepennltima potius, quam «ini«
ca littera e in penuJtima exteritnr i
Quid ni enim scripserint plene : * sur-
ripere/ pronnnciantes tamen, tan«
qnamscriptumesset: aurpere? Sic
2. 680. iegendum sive prononcian-
dnm erit: coniingere partOj nt lectio
Mss. Vossii contiagere parato^ pro
contingere pario, subsistat, qnam sen-
sns postulat. £t lib. 4. vs. 965. de»
grere de/famt, juxta Oifanii scriptnram,
qnce habet df^srcre. Nec obstat lo«
ciis Horatii, a Lambino adductns, nbi,
«urrtjMi«ra^, similiter retineri poterit,
et tamen TcrfKurvXX^i^Mt efferri. Non
enim positio litterarnm pu prttceden-
ten syllabam magis in boc verbo pro-
ducit qnam qu quoties in reiiqnis oc-
cnrrit. Preig,
816 Praeertim eum qua} Argnmen-
tnm dnctum a rebus; qnse videndi
sensn percipiuntur. cujus argnmenti
hssc vis esL Si earom rerum, qnas
cemere possomns, motiis, aspectum
nostrnm fugiunt .propter longum lo«
corum intervaiium : qnanto verisimi-
lius et magis cnm ratione consenta-
neum est, princtpiomm, qnae sub sen-
sum ocnlorom non cadunt, motns non
cerni? Lamb,
817 /n colU] In coUe. sie alibi por-
tit voct, contagi^ if^ pro parte, voce,
contage, &o. ponere solet. XajB6. Jn
coUu Sic partij et fortasse vod, inf.
4. 703. G\f, Pro coUey prster ne-
cessitatem. Vide, qusB ad iib. 5. nisi,
qnod lioc loco Euphoniae consnltnm
videtur. Sic iterum vs. 322. Preig*
Tondeutes pab. U] Tondentesy u e*
depascentes. sic Virg. Oeorg. 1. 16;
' Terceatum nivei tondeat dnmeta
jttvenci.' et ^n. 3. 637. ' Qaattno»
hic, primnm omen, eqnos in gFamloo
vidi Tondenteis campam iate, con-
dore nivali.' Eadem ratione dktnm
est ab eod. 6. 697. < Rostroque im*
manis vnitnr obnnco Imraortale jecnr
tondens.' sic enim legenduBy ooDt
nt vnlgo, hmdene, Lamb.
318 ReptmWi Translati». Horat.
etiam ad homioes transtnlit Epist»
ad TU>nU. 1. 4. 4. < An taoitnm silvaf
inter reptare salubreis,' &c. JLomfr.
319' Gemmamtes] I. e. rore perfn^
sae, etita gemmarom speeiem prae se
fereotea, ideoi 5. 462. ' Anrea enm
primnm gemmantels rore perlierbas,'
&c. £am6.
320 aatioH agn£} Venoste a Vari
rone dictnm est, * agni satnlli.' Fab.
Eiegaater §aiiate Marginalia Vossit
habenl» modo noo sit nomen^ sed
adverbiam^ nt mox : ' blandeqne.'
Preig.
ChronUeani] Adulterinom verbnm,
ciu siocerom snbstitttendmn est co^
miaeantf boc est, capite vicisslm arie^
tando lodunt. Conieeare et coniftcare
idem qnod capnt adversnm per vlces
Innrgere motuis ictibns : quod arieti
pecnliare est, qni fi^ootem adversaril
fronte percntit^ et ab eodem reper-
cutitur. Cum QuintiiiaoDt * capite
conificans' dixit, hoc significare vo«
Ittit. Qnidam eronieeant defeodunt,
a saitibtts nnde crnsmnta : qnasi si^
nificare vellet Lucretins agnos ia
pratis lattos et piognes saliitorei
Snnt et qni * croniscant' pro cornibna
decertant interpretantnr gratia «netrl
panlnm ioversa dietaone : nt ' cro-
niscont' posttnm ait pro eorniscant^
h. e. aiterno comn pelnot: et licet
agni teoeri comna non habeant : imi*
tantiir tamen arietes comigeros : qal
criomachiam exercent Quid si eo»
ruecant iegis i^ propter ilind Juvenalis i
( Sed procnl extentnm petulansqoalit
iiostia fnnem, Tarpeio servata Jovi,
1104 NOT^ VARIORUM tN*
frontsmqae coiUAcat/ JurUconsultns tusso, is.' est autem ico^^«, wd
libro digestornm nono ' committere' KOfrCrroty * comibui dimico/ et * cor-
dicit in hoc iignificata : cnjus verba nibas peto.' quo retbo utitnr Tbeoc.
sunt haec : * Cum arietes/ inqait, ^ et et Plato. De scriptora autem illa,
boves commisissent, et alternm occi- quse in nonnullis item lib. veter. re-
derit.' Pttu. BUmdeque eoruseant. Se- peritur, caniteaitty qnaerendnm. Lamib»
cntus foeram jam in prima ediHone Blandequi ccnUeaiU] Ita ex vet. Co^
cod. mannscriptoSyVaticannmetBer- dicibns restitni. Vide Indicem. In
tinianmn, et typis excuso», Floreuti- quibnsdam veteribns croRiscoxl. Qni-
nos. in quibns plane legitor coruMeani* dam : conueanty mendose. CorMJcoiic
Nam cet«ri vnlfali fbre omnes ha- est ' vibrare.' Gif. NoUtbi hoc ver-
bent) partim cknmiBcant^ partim cro» bnm occurrit, nisi apud QnintiliaDnm
nheantf partim coatfcan^. ' Coroscant^ ex Cicerone; significatqne, nt vide-
interpretabar dimicant, comlbns sci- tor, arietare. Sed pro contscoRt snnt
licet : cornibos se motoo petentes qnibus legendnm videatnr, eonmami,
comscaiioncm quandam referant. Sic a KQvi^Wy ' pnlverem j actare' (nt apnd
fere Virgil. nisi quod hf^rprrusm Virg. < pedibns qoi spargat arenam'}
nsurpavit /En. 12. 019. ' Cunctanti quod probare non possura vel ob
teinm ^oeas fatale cornscat.' idem hanc unam rationem, qnod cnm r^
8. 661. ' dno quisque Alpina corascat blande ea vox congraere non potest.
Osesa mann.' vei simpliciter corns- Lambions sinipicatur legendnm oo-
cant) trepidant, liuc et illnc moven- muant a Kopi6<roovtn eornu petunt; nam
tur, saltitant. sic fere Plautns Rnd« qnandoqne KopAcro^», quod vir doclna
S. 6. 42. ' Equidem me ad velitati- negabat, idem est ac KopAarmy n€
onem exerceo. Nani omnia corosca tairofuu pro ^oiuu dicitnr, et virvm
prs» treroore fabnlor.' Neqne vero pro t^«»; erat antem idiotismna
quemqoam movere debet, qnod Vir- MoXewy qui et pro ^fjarinrw dicebanl
gilius in eis exemplis, quss supra ^iixiirom, 8ed cum in Mss. Codd.
poBuiy hoc verbum h^^frrnt^Sis nsur- legatur vel cnmtscon^, vel cftroKtsamf,
pat. Nam nihilo magis est activum, haud equidem scio an legi debeat
quam mhrandi verbnm. At cnm di- conttscanf, donec innotoerit qnid sit
cantnr ignes et flammae, et linguss coatscorc, de qua tamen voce infra
vibrare, absolute, nt alibi notavimus : aliqnid scribetur. Quid autem, in-
dicimnr tamen etiam vibrare ensem, qnies, si legatur, bUmdeqaie comueant,
hastam, venena, &c. active. Sic igi- nonne syllabsB modns facere debebity
tnr eoniteare proprie absolntnm est, qno niinns rersns stet, cnm prima
qnamvis et active interdum usur^ syllaba prodocenda sit, idqne irdo^
petnr. Virg. Georg. 4. 73. ' Tnm MyKp ? At ego aliter longe sentio ;
trepidse ioter se coennt, pennisqne qui sciam propter liqnescentiam toS
corascant.' ibid. 08. ^ elucent al«,et R syllabam esse commnnem, qnem-
folgore coruscant, Ardentea anro.' admodnm rh ^4p^ apod auctorem
Haec igitnr scriptora mihi videtnr diligentissimum (Callimachus est)
probabilissima, et me hercnle totis- hymno in Cererem nnice ostendet ;
sima : eamqne hac tertia editione re- 137. *fy^ fi6as^ [at Mss. ibt ^^.
tinni. Vernmtamen etiam mihi venit VossJ] ^pfitfiSXa, 4»ip€ (rr^xvr, olont 0^
in mentem, fortasse corvssoitf esse le- pwpu&r, Vides in eodem verso prio-
gendum, antconisivnl, averboGrsco rem in ^p/Se modo oorripi. Cujns
KopCrrtt, ex qno fit Kopdovm commn- rei olim exempla aKqnot ad Phse-
niter. credibile enim est hinc Lucre- drnm protuli. Ceteruro, qnod factn-
tium fiaxisse * corosso, as,' aut * co- rnm me supra pollicitos snm» Ufai^
T. LUCRETII CARJ DB RBRUM KAT. hlB. II. 1105
* eoBUcare/ si vera lectlo est, ex rem. Idonb,
corniscare oriri potnit per abjectio* Subter^'] Kt aiibter pedes, snb pe*
Dein Tov R. qnemadinodniB ex K^rrpnr dibnn. Lamh»
fit centOy ex wifZm pedo, et alia id ge* S28 R^eettuU tous] Refemnt voces.
nna. Fab, Lambinns Conueantf vel eo» in quibnsdam cod. mannacriptis re*
niffeaif,aicop^i»Comibu8peto:The- peri scriptnm, Clamor quoqne nwnii$
ocritns Idill. S. 6. T^ Ai^r KMi«M»ra Idt^ et ^eetat voeee ad eidera. Lamb.
^Xdffaeo /a^ rb icopv^ : Schol. ^ rb Ckmuireqtu numtee leii r^ecttaU, Qni-
iBv^^* fA^ «rc icfpar(o<p* rb ybp mforU dam veteres : eUtmer quwjpu m/Bntee^
{tuf KOffCrrta^ ol *ArriKoi Kiyevaaf^ As leiiy et ^ectat, Gif.
irwrp§x^^ bXXfy<ois rmt^ Kpmify leal Jtfinidi] Veteres qnidara : carit. HoO
rbs Kofv^ ir\irrr<Wofr, KeSkprrfwiUsfw, ez Olossa. Gt/.
At ' coniscans' ntitnr Cicero in Piso* S29 Et eireiemieelUaMt eqmte»] Hos
nem, ' Capnt opponis cnm eo conis- dnos versns alio translatos, in sniim
c«ns.' Qnintiliani Inst. 8. S. qnidni locnm restitni [n. post vs. 324.] Ixiiii6.
Igitor Coiiiseaiil retineamus, cum sit SSO IVaiisiRtllMitf vaUdo'] Libri ma«
apposita vox, et signiBcet Arietare, nnseripti dno, et Aldini antiqni ha-
vel Gornibns peteref Hic vero mira bent, TVamiMaiif. hnnc lociim pro-
commentns est Fayits ; docet enim fert Macrob. lib. 6. Satnrn. nbi os«
Quintiliannm lib. 6. Ciceronem voce tendit, hinc effictnm atqne imitatnm
' coniscans' utentem, et hnnc ipsnm esse illnd Virgilianum iEn. 4. 164.
Lncretii versum laiidare : ita isti < alia de parte patenteis Transmit-
semper errant, qui alienis, non suis tnnt cnrsn eampos/ &c. sic et Vaier.
ocolis ntnntnr. Creeck, Flaccns 8. 434. ' jamqne ipse recenti
S22 Coiidor] Intellige velntl avarpo* Stat tnmnlo piacida transmittens ag-
^i^, sen glomeramen album qnod mina lanro.' 3VamiMtiiii] Ita vete-
lenge videtnr. Fab, res qnidam. In aliis, TranamUiwet,
524 Bem emalaera dentee'] Virg. 6. Gif.
074. ' Qua Indo intentns belli simu- Impete] I. e. impetn : qna voce
lacra ciebat.' ibid. 585. * pngnaeque plnribns locis ntitur, nt 4. 418. * De-
cient simnlacra snb armis.' Latiifr. spectnm praebet snb terras impete
525 Fuigw'] I. e. fulgor : stc item in« tanto/ &c. et 5. 506. *• Ant hominero
fra sexto versn. videtur enim Lncret. tanto membroram esse impete na-
altero pro altero promiscne et diSia- tnm.' et 6. 186. ' Exstractis aliis aiias
^6ptn nti. Ut lib. 4. 191. ^ Et qnasi snper impete miro.' qnod item no-
protelo stimnlatur fnlgure fnlgnr.' et men indicat A. Gellins 19. 6. a Nae-
snp. boc eodem libro, 50. * neque vio poeta esse nsurpatnm. Lamfr.
fulgorem reverentur ab.anro.' et lib. 832 In eampis eeneutere feigee'']
5. 011. ' nnllo qni sit fulgore nota- Tnnc enim omnia e loco edito viden-
tns.' LanU>, Fnlgwr ibi ad C€Bl,eet,} tur Ince collecta sen raperenssa con-
lA. /BL 456. tKoBnr 94 rc ^aiverai abyii' vestiri, qnasi nimho igneo. Nimbns
'Or r£y ipxoft^fw bmb x<iA«ov 0covc- antem scrpe nnbem radiis anratis fnl-
atoio JJykn wafupaifAtoaa Si* aiB4pos o6po- gentem slgnificat. Virg. atque ita in-
v^ lirc. Lamb, Stat. 5. Theb. princip* telligo. Fab,
' Tellns jam pnl vere primo Crescit, et SS3 Nune agejam] Hine incipit do-
armornm transmittant folgura sylvae. cere, primnm atomos formis seu figu-
Preig, ris inter se difierre : deinde ostendet,
326 Rciud«sctt] Splendore armoram figurarnm dissimilitndines esse fini-
perfusa hilaritatem quandam prae se tas : postremo, singnlarnm fignraram
itttf et qnasi risn difiondit spectato- corpora prima esse infinita. Lmb,
Delph,etVar,Clus, Lueret, 4A
1106 NOTiB YARIORUM IN
SeMl meiDiiiUse necesu trb ta«» igam mihMmodi. Rcs qnulibet
t»m coiyuiicta in atomo agnosoere eontemplemnr ; qno major earom »«•
Epicnmm, ma^^itudinem acilicet, «• memsy eo major pleramqne fignraran»
gnram, et p<indns; eetarabinc pen- varietas, et idem, qnod de rcbo»
dent. Fa*. De soliditate Beminam, aliis, est de seminibos -sentiendmm.
et de affectiontbns, pondere vii. et Creech,
motu, qn» ex iUa proflnant, oopiose »»9 Ut n^w Jh. vii d, ne^] I. e.
disputaYit. Jam de alia seminnm mt primordioram neqoe finis neqne
affectlone, fif ora fia. qnss magnttn* nnmenw sit uHns. Nam t> wSi^ diee-
dinem conseqottar, (figara enim tciw bant Democritns et Eplcuras easm
minns et modns magnitadinis,) dictn- Infioitnm et magaitadioe spatil in-*
rns, monet Tss. 5. atomos esse diver. finiti, et maltitndlne atomomni.
simode fignratas. Non prefecto qnod JLnm^.
ipiaram figwrss dUcerni vUn magis »41 £sfi jmn jHsJ Wmili textnm s
valeant, qnam de magnitndine est translatio a tela : sie didmns poenn
dictnm, sed qnod ea fignratio ratloni- et orationem esse lemii filo, crasso
bqs variU comprobari possit: Epi< filo, sabtlli filo. LncretMis4.fMI. ^Qiisfr
caml apud Plutarcbom docet ato- volgo volitant snbtili prmdita fik».*
mos« «Ita Kx^ •^fuwo A^ e»f«rf 4. Fihim significat etiam interdnm ox-
Eplcoras fipUt. ad Herodotnmy vjl tremum cujnsqne rai Hoeamentnni»
^rofna rw irmiJiJnww mt /i«rri, l| Sr mU nt «. 688. * Perparvum qnlddam in-
tU ^itpi^M ybwrroi, iral ds & Ztakiai^- terdnm mntara videtnr Altemtram
rai, Ar^i}«T<( 4rri ra2^ Bta^opeSs rdv bi partem filnm.' idem ' Forma qno-
fXiVMiw aif T^ dupcerhf 7cW<r«ai r^ qne binc solis debet, fiiomqae viderl/
Twra^of itapopiLs 4h •nSy oMv (for- Plautns Mercat. 4. 4. 15. « satU acl-
tan ir4tfimp) ^itArmir wapimXaifitUimit» tnm filnm mMlierU.' Arnob. lib. g-
Cresck, adv. Oent. • At vero ves Deos pa*
8ft6 Nea quad midta porMm] Non mm est formaram qned ampleeti-
quod parnm mtiltasint corpora simili mtni mensione, filo etiam atteimtna*
figura nata, (aam tantnm abest, nt tis hnmano.' Apnlelos lib. de Deo
paocasint,atetiamsuitinfimta,)sed Soorat. loqaens de dsBmonam cor-
qoia emnia corpora non snnt simill porlbus : * Sed fila corpomm possi-
inter se figura prssdiU. Lamb, fn- dent rara et splendida et tenula nsqne
telligit mnlU esse simiil fignra, non adeo, nt radios omneU noetri tooria
anteminfiniu. Ceteram per formam etraritatetransmittaat^et splendore
intellige figuram; nt diai; neqtie reverberant, et subtlHtate fmstren«>
enim, qnod nonnullos in frandem in- tnr.' Oell. I. 14. 4. < Factt quippe
dttxit, figura et forma dlversa sunt. imaginem Jastitltt, fierlque solitana
F^b. Nam^uodmmlUpmm^dfe.^ In- esse dicita pictoribus rhetoribosqQO
talligit mnlta ease simili figura, non antiqnioribns ad bnnc fere modmn :
autem infinita : hsec Faber. Contra fbrma atqne filo vtrginaH, aspectn ve-
Lucretins vs. 6S9. < Primordia rerom bementi,' fto. tamb. Antea dixi in
Inter se simili quss snnt perfecta atomo constderari debera magnltiidi-
fignra Infinita cluere.' vid. vs. 091. nem, figuram, et poodns. Lncratio
e qoo quid hssc sibi velint dUces. aatem figiira dichnr quoqne fomia^
Cr€0eh, qnod idem est. 8ed quia QnintiUa-
888 Nec Nrinua cam, 4«.] Primo vss. nus alicnbi (10. Instit. ut opinor) ato«
4» docet semina diversimode esse mos vooaverat fignsas, Otfanina io
figiirala, qnod verUimUe non sit, cor- Indice, sed dUaimolato monttorU snl
puacola illa, cnm aint infinita, ^sse nomlne. hoc loco fignram pvo 8t<
T« LDCRBTII GARI DB RBRUM NAT. LIB. 11. 1107
mimil pertii«d«re cnpit ; enn tamen
BuUibi illustrina imperitiain anam eir»
ca lia« hypotheses ostenderlt. Loenm
alinm affert e 6. 949. 'qnlppe ete-
nim qnornm partea et membr» fide»
mns Corpore natlTo et mortaliboi
e«e fignria.' Ibi qnoqne 'fignrat*
pro atomis lomi dicit. Itaqne rem
■OTam habemnsy atomos cormptibi-
lei, priacipia qntt pereant. Sed Me
DOD itabit Gifanins; affert enim et
locnm aliom e 4. 748. 'Proinde et
semiolbns distant ▼arlantqne figuris.'
Item, 669. 'Namqoe fignraram nt
ratio.' Idem, 660. ^ Proinde forami-
nibiis debent Tariare fignrm.' Qnibns
omnibns in locls se plane puernm pro-
didit; et tamen qni in hoc genere
seriptornm snbacti non snntyhomi-
nis illius fidem, qnae nnlla stt^ msxi-
mam essecrederent; videlicet splen-
dida et locnlenta editio est ; sed pne-
ter id qood fnratrin» debnit, of^
942 Praierea gemu Immmtmy 4r^.}
Argnmentnm ab effectls: anhnantes
tpsmy qnas constant es atomis, anl-
mantes (Inqnam) cjnsdera generis et
speelei, differnnt inter se figora. non
eoim omnes eqai, non omnes tanrt,
■On omnea canes (et idem de eeteris
sentiendnm) simili sont figura pra^*
dlti, Nam si ita esset, materpro-
lem oon agoosceret: at moter pro*
lem agnoscit, nt eqna snos eqnnleos,
eanis snos catnlo», cenra snos hinmi-
looy et contra; ergo atomornm non
OM est fignra. hnnc Tersnm cnm eo
qni prosiDie seqaitnry eitat Non. Mar-
cellns io voce 'peendes/ probans,
non solom qoadrnpedes^ Tenmi etiam
piseesy *■ pecodes ' appellarl. Lamb,
Secnodo vss. 7. ▼arias principiomm
fignrv argunntnr ez eo, qood omnia
natnralia ez Hs contextay homines,
fersBi aYOs, pisces, &c. diversimode
fignrentnr. Creeeh.
MuUfqmt nafcmtef] Dno epitheta
masime piscinm propriai mntss, et
nAloalas. Ito Qntci vhmfo^ yh99
tuit li/ptmiw dicant. sed tamen non eoi*
neis pisees esse mntos tradidernnt
Aristoteies, alii nonanlli. l6ge, sl.
▼aeas, qnsB annotaTimns in comroen^.
tariis nostris Horatianis ad illnm lo-
cnm Od. 9; Hb. 4. 19. * O nratis qno-
qne piscibns Donatura cycni, si It-
beat, sonuffi.' ' Sqnammigenim ' an-
tem prosquammlgerornm positnm. sie
infra eod. lib. 1089. ^ sic deniqne mn-
tas Sqammigernm pecodes.' Linnb,
949 Et Utia arfnenta'} Necessaria
prorsns emendatio, qnam Editoribua
Londinensibns aceeptam ferimns, et
Inbenter ampleetimor. Prdjp. et Ua»>
944 Ei earia vebteret] Vel dissioH-
les, vel varii coloris, et womtXat, Idem
4.1001. 'Tam varie fnginnt volu-
eres,'Ac. Lamb,
LtHaniid] Qnid Mbi velit hoc la»
iantia, non satis dispiclo, nisi forte
ketaaiia dixit, al> effectu, qnse Heti-
ficant, sea faetari faetont volncreis.
Qnid si legendnm dicamu8,,/liKtte]i<ta ?'
qnid »i hetaniia? i. e. invitantia.
Lamb. Ferri non potest iliud heian^
tia; quanqnam enim probe scio nsl^
tatnm foisse apnd veteres liatii lerip-
tores rh faefare aliquem, pro Isetitia^
perfhndere, hilariorem reddere ; (nam.
eeee prodit Livius AndronicnB, teqne-
rogatnm venit, lector, *Jamne ocn»
los specie ltetavist( optabill ?') tamen
minns aptnm buic loco id verbnm est ;
qnod, nt Tidetur, e verra snperiori
in hmic per Incnriam deductnm est ;
' Sqnammigeram pecndes et l«ta ar«,
bnsta,'&e. Legendnm itaqoe pnta-
▼erim HquenHa. Loca autem liqoen-
tia emnt lacns, palndes, flnvii, nta-
ria. Unde Virgilius, qni Iiucretlninl
fereplemmqne exprimit, (quem enim
ante oculos potius Dtaberet, quam
Lncretinm?) in JEn. 6. dixit 724».
' Prtneipio coelnm ac terras, camposo
qoe liquentes, Lucentemqne globnm
Ifine, Titaniaqne astra, Spiritns intns
alit/ &e. Ita Grseci, bypii H^evet^,
^ liqnidas vias ' pro mari, flnvio, &c,
Primam antem lo ' Irqnentia ' vei bro*>
1108 NOTJS VARIORUM IN
vein esse vel longam, si maTis» oses quod venerabantar pro deo. Featw»
et consaetudo poetaruin saiis osten- Lmh* Adde Stat. 0. Tbeb. pag. 267«
duot. Lociifl porro Livii, de quo ' Non secuft ac primo fraadatam lac*
modo agebani, apud Nonium Mar* te juvenciim> Cui irepid^e vires, et
ceilum* legitur. Fab, Qnid sibi velit loiiM ab abere sangais, Seu fera, aea
bsc vox latantia nescit LambinuSy dnras advexit pastor ad aras, Nnnc
nisi forsan ab effecta loca aqiiarum vallem spoliata parens, nonc flumina
dicantor *• Istantia^' qnia volncres questu, Nanc arnienta moveti vajca-
Itttificent: ronjicit antem legendnm osqae interrogat agros, Tunc pigei
yKvt^aiUia, vel iactenlta, i.e. invitantia* ire domum, mmstoqae novissima
Faber legit UquemtUiy snamqiie con- campo Exit, et appo»itas impasta
jectnram tnetur antoritate Virgilii, avertitnr berba/ Pre^*
qai dixit * Campos liqoentes.' Vos- ftSS Twierem, pr. m. c.] Virg. /En,
sins ad Catnlluni p. 2M. Uttaniia de* 4. 48S. ' Vidit turicremis cam dona
fendit ; et confirmat ez vs. 884. iib. 5. imponeret aris/ &c« Macrobiiis lib. 6.
' Pner hand qnaquam, quin sarpe etiam Iiam6.
tnnc Ubera Mammarum in somnis S66 At mater oirtd. Mit.] Hnnc af*
Itttantia qnaerit.' Cretek. fectiim matemumy matrum omninm
t45 Cemcelebrant] Colonty celebria commanem, ac natnralem erga fmtos
reddnnt: nt 1. ft. ' qoae terras frngi- suos, etiam Oppianns 'AAicvr. a. d«-
ferenteis Concelebras.' Lamb, scribit snb finem bis verbis : OW f
S48 InvenienB tamen inter $e diet» l^ieo^ar npi w6pruu ^xaXitm M^-
Jignriel Doo libri mannscripti habent, Wpcf,o&K Mir*f$9ywaAK^imnnm^xami
dbtare Jlgurae, Bertinianus antem, K«Mcvrfir, oibTohs 5^ avifaXy^iwiai r^fnvar,
4ifferre Jigurii: et ita Memm. alii, dec. nam satis est milii tocum indi*
dwlar» Jk^urie, qaot sequor : etiam casse. et item apod Ov. lib. 4. Faa-
dijferre Jigurie probo. Laiii6. In ve- tomm, Ceres, amissain filiam lamen-»
teribus qnibiudam nostris: differrej tabili voce reqoirens, cum vacca vi-
ot inf. vs. 084. ' Primis differre figo- tnlnm snnm raptom gemente com-
ris.' Gtf, parator : ' Ut vitulo mugit sna mater
S40 Nee ratiene alia^ tfc,] Quarto ab ubere rapto, Et qoarit faetus per
vss. 82. ostendit banc diversimodam nemas omne suos.' I<«r6.
fignrationem, non tantam in rerum S56 Unqaii] Nescio qnis Nan pai:
generibns, sed in individuis ejnsdem Quit a Qtdoy quiesco : Non Qmt^ L e.
generis manifestam esse et conspi- non facit quiescere vestigia, ut apnd
coam: ex sola enim diversa figura- Plautum ' Qoiesce istam rem:"Qai^
tione agnitio matris a prole, prolis a esce istum tumuitum.' Si esset vox
matre in brntis. Hoc argnmentum Qkm, quam nondum inveni, iectio-
illastrat preclara descriptione vaccm nem yeram esse judicarem. Creeek,
mactatum vitulum reqnirentis : et Biadcia] Aix^^tf, bifidis. Lamb,
demum qoedam de agnitione matrnm »60 Adtieten»] Lnctn et dolore oi^
ab h»dis et agnis sobjungit. Creech, bitatis perfixa ibi stans, obstnpefac-
861 Nota cluere] Nota apparere, ta, ArurWiamra iavH^. Lamb, Nescio
oota esse. Laifi6. Animalia vis. inter qah Adeittens, ex voce ahra, Hesy-
te, vel sibi invicem nota sont Creech, chius Mrra' ^i^i6n|/Aa cu^cr. Scho-
363 AnteDeum delubra] l. e. ante liastesadquartumldyUiumTheocriti,
Beoram simulacra et statnas. Nam JttTra' iwltpBeyfta fiovKo?iUB^^ 9«^ a^
' delabrum ' dictura est quasi deli- yovffw ol fiovK6\oi' bftoims md rh ^trra^
brum : estqne fustis delibratos : i. e. Idein ad quintom Idylltnm : Slrra,
lignutu, cui cortex detractus est: ^<rra,«oi/uy4«^,oivoAiK^Kal/3oMKoAi«^
T. LUCRBTII OARI DK RBRUM NAT. LIB. II. 1109
'9wi^4y fMra. Ita hne conjectara Vac-
cam Lncretii in Pantorem, Capra-
rinm, vel Armentarium convertit:
Adaeciima alii ; AdMetn i. e. Proxi-
muni; Lambinns: AdmtenM^ Lactn
et dolore orbitatis perfixa il>i stans,
ttupefacta, hmrHiiirvfftt kwrHiif, Faber.
CreecK
Ei erebra remeii'] Crebra, {. e. cre-
1>ro. Virg^. Georg. ft. 600. ' Et pede
lerram Crebra ferit.' idem 4. 128.
* nec aera comantem Narcissum.' sic
apnd Hom. icpann^ pro icpaarw&s^ et
timilia. Lamb, Plant. Ter. melint
i]aam retrieU eiabaiam. Fab.
ftOO Adeiahubm'] Retfieii adMiahu-
hm, lioneste dictum, nt illnd Ter.
Hecyr. 8. 2. 4. ^ nunc ad eam visam.'
Idein Lucretins 6. 12S0. * Nam qai*
cnniqae suos fugitabant visere ad
tegros,' Sic. Plantus Menaechm. 1. 1.
82. ' Nonc ad euminviso.* idem Tru-
cul. 2.6. 17. ' Nunc ad amicam de*
cimo meose post Athenas Atticas
Viso.' Lamb.
Perfixa] Trantlatioajacalatoribas.
Sic infra 8. 806. ' Nec gelidi torpet
teiis perfixa pavoris.' Lamb. Htnc
Horat. * desideriis icta fidelibns/ &c.
Pab.
861 Nee ieu, eal, aiqne k, ror^vt-
geniee] Quse ex rore vigorem et vlreta
colligunt ; nominlli tamen legi ma-
Innt, vireniee. non admodom dissimile
ett illod snpra : 819. * Invitant her-
bse gemmantes rore recenti:' com
lioc loco coBgmit ille Virgiliannt
Oeorg. 8. 620. * Non umbrte altomm
nemorum, non mollia possuot Prata
movere animnm, nec qui per saxa
volntus Pnrior electro campum petit
amnis,'&c. Lamb.
865 Derivare ^veiml oiitiii.] Sic om«
oes qnidem ferehabent libri manutcr.
et vnlg. que scriptnra si recta cst,
< derivare ' positnm videtnr translate
pro avocare, et avertere. Sed locns
est mibi valde snspectns. Itaque
ollm in prima editione cum in duobas
librit manntcriptit reperissem scrip-
tnnk, Derivare quemii aie, cnmque
ssepe me antea hic lecns craciassetf
qnod pntabam Latinos Ita loqui non
soiere, * derivare animum,' pro avo-
care animum a molesta aliqna eogi-
tatione, ant cora ; eaistimaram ha»
tcriptnra attente considerata legen-
dom, ut ego in prima et sec. ed. im-
primendnm cnravi, Derioare quemU
alio, neqne me mese conjectorte ne
nunc quidem poenitet. derivare alh
antem, boc est convertere alio, quo
modo loqnitnr 4. 1067. ' atqne alio
convertere mentem :' vel traducere
alio, qno modo ibid. 1066. * Ant alio
possis animi traducere motus.' *Deri-
vare ' enim, ' alio,' seu in aliam per-
sonam, nsitatnm bonis scriptorlboe.
Ter. Phorm. 2. 1.2. ' atqne ex cri-
mine hoc Antiplionem eripiam, atqne
in me omnem iram derivem senls^
Marcus Tull. 1. 1. accnsat. * Aiio re*
sponsionem soam derivavit.' idem pro
Milone : * Dicam enim non derivandi
eriminis canta, sed ut factum est.'
idem I. accus. 4. ' Qnid est qnamob-
rem pnles te tuam cnlpam non mo-
do derivare in aliquem, sed commn-
nicare cnm altero posse ?' Lamb, Be^
rieare quemii aittmiffli] Ita ex omnibut
libris legpndnm. Et Virg. Oeorg. 8.
620. * Non mollia possnnt Prata mo-
vere animnm.' Et modo bie : < Ob-
lectare animnm,' Sce, Lambinnt ta-
men: olto. Oif. Flectere, avertere»
mntare. Fab. Alii «itiiiimtr nt vt.
868. 'Oblectare anlmnm :' etVirg.
Oeorg. 8. 620. * Non mollia possnnt
Prata movere animnm.' Alii Dert-
vare qaeunif anhmam euraque ietare:
Pro aiio reliqni pngnant, et landant
Ciceronem alicnbi dicentem, ' alia
responsionemsaamderivavit' CreecK
Curaque levare] Sic habent libri ve-
teres : alil, euramque levare. quam-
qnam parnm refert utro modo scri-
batnr. Lamb,
868 Cmugeraa noruni m,] Ita in
veteribus, et #esto. Apnd Macrob.
eornVena. Glf. Agnique peiuici] ' Pe-
1110
MOTiB VARIORCM IN
ttiUotei et petolci appellantiir (ib*
^nit Featni) qoi protervo impetii, et
crebro petooty Ivdendi alterios gni^
tltu* Virg. Q^wrg» 4« 10. ' neqoe ovea,
luediqae petnlci Fioriboft iniulteBt.'
citat Mocrobios lib. 6. I<aai^.
»69 B^kmitm pecMd€$\ Oveis. Sic
aotem ease ieii^adon, Bon» ot habeat
libri vnlgati, Btdattm peewdkj argnoot
iretere* codioee. sic Virf . Oeorg. 1.
971. ' DalantHmqne gregea flnvio
■lersare salnbH.' Idem ft. 467. ^ Qnin
etiam tma delor balaatam lapans ad
OMO.' Putavenim tamen olim legea*
dM Bafanta$ peewdef, Sic enim
fSere Idem Locretiiis loqoitnr 4. 1130.
'etiam pecabui balaatibos spgror.'
Sed Bonc ^Araliim maio. Propios
enim ad scriptaraBi antiqoam accc-
dit. Xia«i&. Ita qoidam codices ve-
teres. In qoibnsdam: Butahtm, in
qoibosdam : pMtidit. male. Vide In-
dicem. Lambinos: BaUmU$M Oif.
Qieed naUtra repatcit} Qnidam docti
legendnm censenty Quoad maiwra re-
pMcti. preterea quidam libri vul-
gati habenty Qnod natmra pepoeeit,
Lamb.
870 Ad iua q^deq^ fere'] Facit bic
«ersiu ad confirmandam conjectnram
meam, ad 1. 409. * Dissilinntqne fero
ferventi saxa vapore.' Quae loqneadi
ferltas non aliunde videtur profecta,
qnam a snpervacanea pro metro sol-
licitndine. Scribo DieaiUMatque fere
fervenH mxa vMpere, Preig.
Uberalactie] Ubera lactea. supra
1. 886. ' Lanigene qnali sunt ubera
lactis.' Lamb,
971 Poetrema quodvia} Slc Stoici.
Marcus TuIL iib. 9. Acad. ' Stoiqum
est id qnidem, nec admodum rredi-
bile, nullum esse pilum omnibiu re-
bus talem, qnalis sit pilus alins : nul-
lum grsniim. Hsbc refelli possunt :
sed pognare nolo. Ad id eniin, qnod
agitur, nihil interesl, oninibus ne
partibus visa res nihil differat, an in-
ternosci non possjty eCiam si non dif.
feiwt/ idem ibid. * Vides nci ut in
proverbio sit ovonrai timilltad*^ Uh
men hoc accepiniBS, Deli fnisae tmm
ploreis (salvis rebas illis)q«i galli«ae
alere solerenL hi cnm ovnm isspexe-
rant, qose id gallina peperisset» dl-
cere solebaBt.' Lamb. Eandem ape*
cialemy sen (ot loqBBUtnr) iiidividna»
lem dUferentiam agnosci docet, 6. A
siquis attendat, non modo ia berba,
sed etiam in granis IVomenti, Ib cob-
chiSy et similibns : et demum vsiu 4.
conclndit semina ipsa, cum a bbII#
artifice ad unam formam facta siBt,
debere non miBus quam res cspteraa
variis et diversisfigaris oroari. Creeek*
Qmedaie frmHentmm] £ vs. 947. re-
pete ' Somere perge.' CVr«dk.
979 Jntereurrat] Ceoset qoidam ex
amiris legendnm tBtercarraii*, ut snp.
vs. 999. * Qnalia sint et quam loBga
distantla formis.' Ego vnigataai
amplector. Han.
975 Pingere'] Variare, eraare. trana*
latio. Lamk.
TeU. grem.'] Yirg. Oeorg. 2. 99C
'Conjugis in greminm Ivtss deseen-
dit.' JLosi^.
ilfe/(i6as] MioUee unda dtcnnter^
qnia facile cednnt aliis corporlbBa.
Virg. JEn. 0. 817. * Acceptt veniea-
tem, et moUibos estulit nndis.' aic
itemm Lncret. I. 289. * Qaam cobb
mollis aquae fertur uatnra repeate
Fiumioe abundanti,' &c. Lamk,
976 Jncurm] Valde corvi : nt apnd
Vcrgilium Georg. 9. 911. * Incana*
que menta Cioiphii tondent hirci.'
iMvit, Pro laeat, Carmen hoc Mar*
cellus advocat. Plautus ia Amphit.
5. 1.50. * Postqnam peperit, pueroa
lavere jussit : nos occoepimus.' Virg.
Georg. 9. 959. ' Lavit improba teter
Ora cruor.* Piue, lAtori» tacarct 6.
/• tf. a, Hunc versnm profert No-
nius in voce * lavit,' ut probet, boe
verbum a veteribus nsiirpatnni CMe
in tertia conjogatione. quod item ad-
monuimus in comm. Horatianis a4
Oden 8. lib. 9. VernmtameB iu cod.
Bertin. et Yaticano scriptnm eal.
T. LUCRBTIi CARl DB RBRUM NAT. LIB. II. 1111
BMkm ptarit ^tftur mmwi. Atqn»
ito hic reponeadaiii esM ceBseo» re-
clMMBle atqoe invito Nonio. * Pa*
vire ' mitem est ferire. M. TolUns
llb. 2. de Div. * Se4 qnia cum pa»-
cnntnr, neceftse ett ali^nid ex ore ca-
4ere, et terraai pavire, terripaviHra
|»rimo, post terripiidiom dictnm eat,'
drt. Quod li ii«c scriptnra, qnam
aeentni snmi Nooii aoctoritate et tea-
timonio non niteretnr, eg o eam rrje-
oiMm. qnamqnatn, ut dicam qnod
•entioy et jam anlea satie ofltendi,
Nonii anctoritas non semper, neque
nbifis milii gravts est : nt neqne boe
loeo* XiOin6. Ita in veteribus nostris.
Qnidam veteres: ievit. Qnod de-
formatom videtur, etsl non sit ma-
Inm. Sic Mamllns ex ftmJ^ qaod in
Tetlibrts inveneraf, etiam fecerat:
tos^. Ita et legendns Nonius. Re-
tineri ergo poterit percommode. <«(/'.
Itaex Ms. Lambiotts,coBtra Noniiim,
recte. ' Pavit ' enim signifieat per-
cntit, qnatit, ferit; idem quod plan*
glt, Virg. ' Nnnc nemora ingenti
vento, nunc litora plangnnt.' Oeorg.
1. m. F9h. Bftelem affttom] Virg.
Georg. 1 . 114. ' CoUectum hnmorem
bibula dedncit arena.' hmh*
878 JVai«ra^o»Mm€Mistaili] Alii:
tnmivky ut Nefnrv sit recli Oasusy ac
seasns: qnoniam primordiomm Ba«
tnra constat, i. e. sibi constat. IVdig.
S80 Foftim] Moveri, ferrl. trans-
latio. hmb,
881 PerfaeUe nt jamy ^v.] Hanc
pro varietate fignramm contentio-
nem imui inanem et inntilem esse, sed
variis natnrsB phmnomenis explicandis
iiecessariam demonstrat ; et ex ils
ipsis natnrsB phsBBomenis varietatem
fignramm egregie et copiose probat»
Primo vss. 9. docet cor ignis folminia
facilins et fortins res penetrat qaam
tgnis e teda vel e lignis ortns ; nempe
ignis fnlminis e parvls et snbtilibns
•eminibus constat, dnm craisiora snnt
et bebetiora semina istins ignis, qni
o teda ant lignis oritnr. lUa alia se«
mlna aliis minora. Cttiek. PttfuUe
«s<iam] Sic excndendam cnravi, cum
a vulgatis absit particnla Jom. qnod
et alii «mcoiidtit post secnti snnt qoasi
vnlgatum. Iiem^. Perfmtik €$i mML
Ita orones libri. Lambinas tamen :
9tij«M anMit. Mox vs. 288. qnidam
veteres,et Vulgati fereomnes: pene»
treliuty nt jnngatur v$ jUat. £t moz
vs. 884. Quidam veteres : caUetiB*
Don maie ntrumque. Gif,
KaUmu afitmi] I. e. intelligentia.
supra 1. 449. * Nec ratione animi
qnamqnisqnam possitapisci.' M.Tnl-
lins libro primo de Inv. Rhet. ' Neo
ratione aniini qnisqnam, sed plera^
que viribtts corporis administrabaat.'
£am6.
888 PAis/ralior ^jgnts] Sie habet
cod. Bertinianus et Memm. vnigati
aotem peneirmHWf mendose. peueiraUe
antem actionem significat, ut alias
notavimns. Xiom6. To^u^psf, pene-
trantior. nt ^ penetrabile frigns.' Virg*
888 E iedie'] Teda sextnm genns est
arbornm cognatarnm, quse picem et
resinam gignnnt snnt enlm hsB seX|
pinns, pinaster, abies, pieea, larex,
teda. lege Plin. 16. 10. Lamh.
Quam noeterflmt, ^v.] Videri alicnl
possit legendam esse fmttf pro eit i
sed nil mutandom ; est enim illnstris
translatio; eed qfue comtmMe tefMkHe
ebdmeiaperiret ; deinde illins exempli
innnmera snnt apnd Lncretinni. Fofr*
884 Caleelem/klmimie ignem] Codi-
ces Bertinianus et Memmianos ha-
bent, Caleetie/ulminie ignem. Lamb*
885 E parvU] In aliis, et perme :
qnod malim. Fab, Ei Perm» mavnlt
Faber, et sapit. Creedi,
Figwrie] Figmae et eyfniamk vo*
eari docet individna haec corpns*
cnla Tumeb. Adv. 5. 85. qnod qun*
dam sint hamata, alia nnclnata, qua-
drata,&c. ffoo.
887 Tioeter JUe] Qnidam pntant hinc
andendi Virgilio datam ansaro cnm
£B.4.88.lnqnit! < Solns hie inflexit
/
1112 NOTilt VARIORUM IN
•ensiiii, «niihaoiqiie lalMiiteni/ £t Ulo inalleni cnin Lambiiib, i|iiaiii Jkiff
apnd enndem, JEd, 6. 79S. * Hic i\t, mbUd cnin bono Payo. Alia aeniiaa
hic est tibi qnem promitti ••pins an* non tantnm aliis majora, sed aKa hn-
diit.' Snnt tamen qni Acmpef hU pro- nata et ramosa cmc, dam alia rotnn-
dnctam Tolnnt, andentqoe aaserere da tint, yst. 7. demonstrat Vioi
hnnc non esse dactylnro pedem. Pms. enim ideo cito per colnm tmnalt,
Sic restitui secntus .codices Ald. an- dnm oleum tardins iluit, qnonlam
tiqnos, Vicetinos, Parisienses, Lng- olei seroina hamata snnt, et inde pci^
dnnenses : qaibascam consentinnt pleaior nezns, ita nt non faciie adeo
maanscripti Bertinian. et Memm. exsoWantnr, ct coli ibramina pene-
et jam kie pronomen qnin breve sit, trent. Creeeh^
non dnbinm est Virg. JEn. 4. Sa. ft9t Mti^rUnu elcmcnrii] Atomia
<Solu8hicinflexitsensus,'&c. Lamb. crassioribns. Fak.
ft88 Per comu] Per latemam cor- S94 Avi magU hamaiu] Qn» ky-
neam':deqaaepigramm8ticaspoeta: «ii0T^o«(n nominat Epicnms. Lmh,
* Bas Lateraa Ti» claosis feror aarea Per^ f^icatU] £t valde perplekls.
flammis.' Erat et ea vesica : de qna tmesis : nt * Inqne peditis,' * conqne
idem poeta : ' Cornea sl non 8nm,nam globatis,' et similia. Lamh^
qnid sum fuscior V Poeni ex ebore 395 ^oa tmn dediuU] Sic legen-
tennissimo factitabant : onde Planto dnm, non didmeUu atqne hanc scrip-
In Anlnlaria 8. 6. 20. * Cnriosus ag- turam confiraiant codices, Vaticanna»
nns pellncet, ut laterna Pnnica.' Pku, Bertinian. et excusi Vicetini, ac Pa-
Per eonm inmrit. Sic habent librl risiens. daUuU antem tnterpretor
mannscripti tres : qnibuscnm con- embiUia ai^e attamaia. Virg. Ecl. 6.
gronnt ntrique Aldini, Vicetini, Pa- 6.* Dednctnm dicere carmen.' Afraii*
risienses, Plorentini. Sed codex Ber- < respondit voce dedncta.' Pompon.
tinianusconiinn.percenisiantem, sive 'Vocem dedncas oportet, iit mnlte-
cemum, lateraam corneam intellige. ris vidcantnr verba.' lege Macrob.
Lamb. Per ecrmm, Ita vet. libri qnl- Satnra. 6. Alii dufncta probant, et
dam. In aliis : cormi. Gif. Per eer- interpretantnr Uistracta. qnam scrip-
fNm alii e veteribns. Vss. 8. docet toraro, tanqnam mendosam^ rejicio :
eandem diversitatem figurarom can- neqne eoram qni eam tuentor nse
sam esse cnr lux per cornu transit movetaactorita8,quia, nt hancscrip«
dnmaquainsuperficiesistitur. Creech, tnram scio esse veram et rectam, Ita
Vossins legit pcrconnuR, qnod mascn- illos expioratnm habeo pingueis esse
lini generis eue ait com Prisciauo. atqne hebeteis et, quod p^jns est,
At * vernm' pro vera, nentro posnit quodqne vel oplima ingenia, et snbti-
Plantns, in Rud. 5. 8. 15. ' Nam qni- lissima jndiciaoorrampit, malevoleii-
dem hoc vere natnm est verum : ita tia et livore snfiiisoa. Lamb, Didwetm
In manibna consenescit.' Preig. repetUe] Ita recte ; i. e. distraeta. Qna-
889 Minore"] Bono animo sit Fayns : si dic«ret : atooii hamatSB snnt initio,
non secum piignat Lncretins : alia se* nec statim omncs didnctse. Veterea
mina aliis minora esse libenter ag- qnidam : dedacia. Oif. Tenuia, snbti-
noBcit, nec tamen sibi ipsi repngnat, lia,Xsirro^Mp$, si tta de atomo loqni lU
licet semina minima esse olim dixe- ceret;dednctns,tennatus,raetaphorm
rit. Per minima enim nihil aliud vo- a lana, ut opinor ; exempla passlm. al.
Innt Epicursei qnam stmpUcia, solida didacta, nt in Libb. Mss. legitnr, qnod
corpora, ideoqne individna. Creeeh. essetdtstracta, divnlsa,separata, &c.
891 Ei <iuamm$ cubita] I. e. qnan- sed pessime, nt opinor. Nam iii
tumtis subito. LamB, QuaHiitmvii w- concretis, atomi non mntant natia-
T. LUCRBTIl CARI DR RBRUM NAT. LIB. II. 1113
ram. Ridtcule iUque Oifanina, qoi
acribit : ' atomi bamatDe annt iDitio, nec
atatim omnes didacts.' Planaum cla-
rom date. Fab, Ipse ridendns : Ha-
mata seroina perpiexe. connecti qnis
neacit? 'Semina in concretis natn*
rem mntare/ nec ipse credidit Gifa-
mui, baroatas vero atomos subito di-
dnci non poase existimavit, et recte :
Didueta igitur libenter legerem, ci^m
senina hamata, et inter se perplica-
ta, nisi didncantor, per coli foramioa
permanare non possunt. Creeeh,
ft96 Smgvia iwtquef Smgida] na-
^iXAoTia, ut apud Virg. Ecl. 6. 20.
^timidisqne snpervenit ^gle, ^gle
Naiadom polcherriroa.* Lamb, £x-
iatimavit interprea esse irakiXXoytaM
in eingala, Mihi vero contra vide*
tur : aeries enim verbomm h«c est :
' Singula queqne primordia possent
per.singula cnjnsqne foramina per-
numare.' Fab.
S96 HueaeeeditytAinh] Aliisargo-
mentis ab effectis, seu exemplis po-
tins, docet, prima corpora non iis-
dem figttris omnia esae proidita.
Lamb, vss. 10. idem nrget argumento
e diverao remm sapore diiclo; lac
enim et mel dolcia sont, qnia con-
atant e corposcolis ea ratione confi-
goratis, ot in organum gustatus effu-
aa, porulosqne ejus Bobeuntia appo*
site ipsis eisdem particnlis «ccommo-
dentor, sicqoe ipsoni demolceant, le-
niter placideqne afficiant : absyutbl-
um vero et centanrium amara etacer-
ba, qnod corpnscula ex qnibos con-
stant ea ratiooe confignrentnr, nt in
porulos organi subeuntia hand debi-
tam habeant cum ipsis commensnra-
tionem, unde et particnlas ejusdem
eompnngant, concidant, convellant,
organnmqne adeo dilanieut, discer-
pant, asperiter moveant. Et binc
licet conjectare, dnlda e Isvibns et
rotundis corpnscolis componi, amara
ex asperis- et hamatis. Creech.
400 Teetra abeinthi nat.] Supr. lib.
1. 0S5. <Sed velnti pnerls abaiiitbia
tstra medentes Cnm dare conantnr/
Scc, lamb,
400 Fer%qa£ Ceni,'] Et feri centanrH
natura: i. e. centanrenm, sen cen«
taorium, prodnctis iis sytlabia qoas
sont ante ultimas. Ferym autero ap-
pellat proprie, respiciens Chironem
Centaurnm partim equnm, partim
boroinem: et ita immanemy agrea-
tem, et non humanom., ' Centaurinm'
(inqnit Festus) * medicamentnm a
Chirone Centaoro inventnm.' Virg»
Oeorg. ft. 270. ' grave olentia centan-
rea.' Lucret. 4. 124. ^Abrotooiqne
gravesy et tristia centaqrea.' Lumb^
Centaorium ipsnm, &c plantas notia-
simae. Fab, ut ' Absyiitliium tetmmy'
et lib. 4. * Tristia Centaurea.' Va-
leant grammatici com bellis istis de
immanitate Cbironis conjecturis, et
miserFaynscumsnoulgrtfStts. Creech^
401 Perierquent era] I. e. efficiuot,'
ut, qul ea gustat ac mandit, os dis*
torqoeat : quemadmodnm aiant> eoa
qni berbam Sardoam degnstarinty
ore distorto niori: nnde risus SaN
donius. Hom. 'Odv^. Haflbhntm V
iy^Kaffv^, Lamb,
404 Qum amara] In voce 91MS, diph-
thongus tf corripitor, neqne eliditnr.
qnod sa&pe fieri solere admonnimna
in comment. Horat. * qnie amara, &c«
cnnqne,' pro qiupcunque amara, &c«
tmesis. Lamh, Faciont nt qui in ot
admiserint, os sibi distorqueant prop*
ter eornm amaritiem. Ter. Enn. 4.
4. 3. * lUnd vlde, nt sibl os distor-
sit carnnfex.' Fab, Virgil. imitator
Oeorg. 2. 246. ' At sapor iodicinm
faciet manifestus, et ora Tristia ten-
tantnm sensu torquebit amaror.' flae.
406 Ftos rescmdtfrc] Sic habent dno
cod. mannscr. et typis exciisi Paris.
Florentin. nni Logdon. al. re^ringerei
Lamb. Qoidam veteres : /«sMigiare.
Vide Indicem. Oif. Rnmpere^ Ape-
rire. Alii legunt rettringere^ qnod
forsan idem valet. Cree^h,
1114
NOTiB VAEIOEUIC IN
408 Omnia pHtnm^ homy ^.] Hac«
tMMi de dnlci et «iiaro sapore, jaoi
▼M. 18. docet res aliis etiam seosi*
tos JDcnBdas aot injncondas lieri
propter eandem cauiara, qnoniam
▼in, Semina e qnibns constantsint
UeTia et rotnnda, w^ aspera et ha<
mata. Sic in gratis sonis, odoribni,
•t coloribns, rotunda et Isevia semi-
na, in infratis antem haniata et as-
pera afnosces. Crttek. Bonm tennhm
ti flMla tmehL Commoda senstbns
aliis, sed non tactni ; quod genns in*
finita cibaria snnt. Fab, In hisce
* sensibns' ct ' tactn ' dandi casu ac-
cipi potest pro tactni, et tamen seqne
recte ablativns dici potest ; nti do«
coit Vossins de Constmct. cap. 64.
infine, loca similia addnceni et il-
histrans. Virg. Oeorf . S. 416. * S»pe
snb iromotis prsseplbus ant mala
taeta Vipera delitnit.' qnod et pro
tactui accipi potest, sicnti *sensn'
nliqnnndo pro sensoi, atqne ita nos-
tmm * sensibns ' paritf r diceretnr :
nt in dandi casn in Mimiambi Cn.
M atii apnd Oell. Ift. 95. < Qoapropter
ddnloare convenit vitamy Cnranqne
acerbas sensibns fnbernare.' Hov.
410 Sfrr€fttrid,acerb,H9rr,] Aeer^
kmm kmreremf tralatio est a f nstandi
iensn ad anditnm. Nam acerba sunt
liofum et palato iofrata prop-
ter insitam immaturitatem : seirsB
horror autem nou g nstum sed audi-
tnm offendit. M.Tull. lib. 6. Tuscnl.
* Snrdi vocem citharfedi non andinnt:
ne stridorem qnidem serrse aodinnty
tum com acuitiir.' Lamb,
419 Mueerm mele'] Cantileoas mnsi-
can. sic eycmea meU dicit inf. 604.
* £t cycnea mele, Phflebeaque ds-
dala cbordis.' /it^i|,vox 6reca,nnde
poetae melici, qoaiis Simonides. Plin.
7» 94. * Inventa memoria est a Simo-
aidemelico.' de quo Quiotil. 11.9.
videntnr antem hi poift», melici ap-
pellatiy qnod eomm carroina non ad
lyram, sed ad aiia orfaoa musica
canereatnr. Idem Lneret. i. $i§4
* Modo orgaAici meltcoi peperel^io*
norei.' ixiMifr. Cantica elaboratn eC
ex arte composita. meie, pelafe, cete»
oinrpantnr a Oraedi, Fmb, Caaticn
elaboratay et ex arte eompoiitn.
' Mele ' nt < Peiafe :' vi. 604. < Cjrc-
neamele/ 1. Otl. * Mnaaeo iepore'
vs. 046. < Mnivo melle/ 6* »96. * Mtf-
licoi ionores.' Creeeh.
Orgauiei] Qni dif iti pnliantes or-
fanornm chordai» ien nervoi» iua-
veis inde eiicinnt sonoi. Idem 6.
596. * modo orfaniel melieoa pepe-
rere ionorei :' qnem locnm jam jani
protoli. Lamb, Qnt orfana aen in-
itruinenta mnsica tanfunt. Fab,
416 Mebibhu» digUu] Sic iefeadnoi,
nonnobiiHm», Lamb.
Bspergifaeta] Excitata. Laanh,
FigmvMi] Conformanty Soi&UAMri.
Lemb, Bene. nam in arte caneDdi snnt
<rxfti»ma et xpAiutra^ iit in saltatiooi-
bus sen staticnlis» Fab,
410 Seema] Scio hoc noroen pasilm
in veteribni marmoribni et membra*
nii icribi cnm diphthonfo «, aemM x
vernntamen nmm iecuUu inm, prse*
iertim cnm iit Onecnn mnfri|: ly an*
tem vertatur in e loofnm. LohA,
Craee Ciiiei] Crocnm Cilicinm lan-
datnr, nt olenm Venafranumy vinnm
Faleraum. Ovid. Fast. 4. 'Terqne
lavet noitras apica Ciliiia coniai.'
Plin* 91.0. < Prima nobilitai eet cro-
co Cilicio in Coryco rooutCy' dcc. per-
fnndebatur antem icena croco. Ho-
rat. Epiit ad Auf ost. 9. 1. 70. * Recte,
necne crocnm, floreiqoe perambnlet
Attse FabiiUi ii dnbitem: clament
periisse pudorem/ &c. Iiam6. Croci
enim, qui e Cilicia advehebatnr, flo-
ribtts scena resperfebatur. Martia-
iis, alii. Panchafi antem Arabim
pars thnrifera. Fah* Croco vino per*
misto fundrbantnr Theatray nt tradit
Piinius, qno et illnd ex priino libro
sylvarnm trahunt qnidam : < £t oleoti
sparf ere nyrobo.' Qood noo probo,
J
T. LUCRBTII OARl DH RBRUM NA.T. LIB. II. 1116
iMni veni teotio serrAt: thifmhr^ NMlpfiil 4isp«Ut TanMb. AdT. 16. S«
FlaTioi i» CoBJectMei», ca|i. 88. in fine; ftotatqoe PritciMMai deccre
tMii. 1. Fnci» Crit. pcff. 066. Seii ' molcco ' ia supiao Mlftviii «t inmlc-
▼i4endtti Gevutiiis ad Statil locnm tum faoere. LamlriBiaiMe tamen lee*>
Ulam 1. tyiv» in Epitkal. Stelln, ubi ' tioni adhaerere sete dicit. irav.
de ' Odoratii imbribos/ < Cilieum 429 Hcad miu frhte. oL kn»re] Sic
nlmbis/ 4cc. Preig. legebat bnne venam Pontanoa, et Ita
417 Araigtu prepter exhakt] Ita habent ood. Aldini anllq. et Parl«
mallem quam p^yter oderee eadmUit sicns. ita deniqne emendatam est a4
Creech. oris codienm Loffdnttensinm : lcvo-
PeMthmee] Arabicos. Virff.Oeorff* rem principiaiem InteUiffe bevorem
4. 179. ' Pancfasis adolescunt iffni* primomm corporumi sen princl*
bas armk* Lemb, piomm, nt contra statlm dioet
419 Puecere] H. e» delectare. tra- rise sqoalorem. usns est eadem voco
latio. Sic Terent. Phorm. 1. 9. 16« l(. 247. < Scire licet caeli quoqae idem
' Restabat alind nibily nisi ocolos terrseqne faisse Principiale aliqaod
pascere, Sectari, in Indum dncere, et tempos, clademqoe fbtaram.' Xaaik
ledncere.' Virff. Mn. 1. 466. * atque 424 At cmilra fueeeumfee] Sic le«
animnai pictura pascit inani.' Lucr. ffendmn, et ita habent cod. Aldinl,
1> 67. ' Pascit amore avidos Inbians et Vicetini Parls. et aliqnot mannscr.
in re, dea, visns.' LoMd. Post versom proKimom in omnibne
491 Jkrpee, teetriqme «id.] NonnoUi volffatis libris» ( Aldinos, et Vicetinoa
loffant, fetdi turpee^e: In qoibosdam escipio,} feperiantor doo versos iii«
libris scriptom est, twrpee eUdique. epti, et snpervacanei. Itaqne eoa
Sed hoc * olidi' depravatnm esse rq|eoi, cnm absint a manoscript. ot
poto : alibi * csU.' Effo ex hac vi- in codice Joviani Pontanl deleti sint.
tlata scriptnra Ubenter fecerim, Cum hoe scripsissem» trienoio post
lorpM /eHHque, Lsmb. Qoidam ve« barbams homo idem se fecisse, hoc
tercs : <iir|ie0 eUdique. £t ita Ma- est, hoc rersos delevisse dicit. Po«
rollos. In quibusdam : eeeU, Latet testne uUa describi major Iropnden*
qoid. Forte ieffendivny eeM. epecie tia ? sed qnid qoeror de hoo loco ? oM
Miii, i« e. cmralei. Aot, forte legeo- non est sui similis ? JUwi^.
dom, eceei; qoi doo colores torpes et 426 SqutUere] Sqoalor proprie aspe*
feri habeotor, Gi^. ritas est ; itaqoe vestis aoro et siffoie
429 Omnts enim eeueue quee muMj aspera (sic enim volffo loqnontor)
fjueatque'] In eo codices mano» ' sqnalens anro' dicitor Virffil. aliaa
script. secoti somos, <^od uuUeet, re* aiiod. Istod aoiem sqoalor 6t a
jeeto Ulo muUutf ezcodendnm cnra- sqoaiosy onde sqnalitas et sqnalos.
vimas (qoamqoara nonnuUi habent| Sed bis locns non est. Fub.
utuieeat) qnibuscnm consentiunt vnl- 426 Suut etiam qum] Etiam corpns-
ffati Veoeti antiq. Vicetini, Pari- cnla qo»dam esse dlcit media inter
siens. in hoc non som secntos, qood lievia et aspera. Lumb, Qooniam
habentcMiR^etdeiihir,vitio8e,Bon,nt snnt qnssdam objecta, qofe sensoa
loffendom est, eauea, juvatque, Lamb. orffana nec prorsns lacerant, ot ama»
Omnes veteres libri : quee mulcet cMm- ra, nec ita delectant ut dolcia, sed
90« «iifCNlMr. Marulltts, et Vulffati : titjllant potins et ffrato doiore exci»
muUai eaueUf juvatque. Veterum li- tant, ideo^utandnm est nec prorsus
bmram Ula : eumque mdeutur oon io- levia et rolnnda eoram semina esse^
talUffo. Modo ea posoerat. vs. 404. oec hamata et aspera ; sed anffnlis
Gif, De varia lectioae hac mM^ct et qnibosdam extantibos fifforala, ita
1116 KOTiS TARIORUM IN
at atiqnatennR pnngere valeAnt, la- bantnr et amabtnt)et dWersai intni
cerare noa pottint, tbs. 5. Cneeh. species non line effofione qnadam
4S8 AngiiMi§] In libris ▼nlffatis et animi, et •xnltationeexplicat.CreraA.
«anoBcriptii tcriptnm reperi partim 4iS Di$iMU denimltL] Ste habent
amgeUiif partim imgmbilie, qood tdem qninqne lib. manuscr. et ita legeo*
▼alet. £am6. ei Gif, AngMi$\ Ttn «dnm, non, nt vnlifo, temMUu Lamb.
ptffidois, parvis angnlis. Fofr. Sed, inquies, tgni figura orbicolaria
FroitaRlites] Prominentibns, pro* con veniet maffis ; nnde igitar demtaia ;
Jectis, extantibns. Fab, dein prolnse plane nliam figninm de»
420 TUtiiafv] TairfoXXfw, tralatio. siderant, qnippe igni adversss. Sed
Nam titillare est certB partiscorpo* ignls mordet, pungit; ergo non itn
risfanmanicoDtaetn,nempeeJns qom perfecie orbieolaris est gloroeram»*
mib alis est, risnm vel invilo excitare. nis, qnin aliqnid extet, qnod pnngat ;
Itaque solns bomo titillatur. Hic nam de pmlnis certa res est. Vir
nntem translate poenit pro eo qnod maxinins in pliysiologla * dentatum*
est, contactu neque prorsns jncnndOy hoc loco pro fignrato aecepit : illnm
neqne plane aspero et molesto, sen- adlbts, si vacat, p. 995. edit. prioria.
sus hilarare, et qoasi dilTundere. F<ib, Fignrata, ne pntes Lncretivm
tamh» Telle ignis atomos angulosse esse, nov
4S0 FcBcvld Jom 9«o de ^.] Horat. orbicnlaris figurse, et ' sensas nter*
8at.S.8.7.<acriacircnmRapula,lac« qne' (ita legit) dicitnr, metonymi-
f ncs?, radices : qnalia lassom Pervel- cds pro Utriosqne. Gassmdas. Sed
Innt stomachnm : siser, alec, fsecola plns ' dentata ' significat : semtnn
Coa.'Iiomfr. Defspcnlaet garo, legen- enim ignts compnngnnt sensnra,
di interpr. Horat. et Martialis. Gre- ideoqne necesse est angulos qoosdam
d etiam, sed Toce a Latinis snmpta, habeant extantes. Frigns ad fignrAm
4fnikKffif Tocarunt. Fab. trigonicam seu piramidaleni, qoss hi*
' Imdafque eaporee'] Sic restitni ex mlrum constat ex qnatnor faciebiw
anctoritate doorum cod. mannscr. triangnl8ribu8,Epicnrus refert. Et-
tametsi Bertinianns habeat, htvite: enim in £pist. ad Pythoclem glaciei
MemnHanns, initieey non nmUe, sed caosam declaryns, fieri eam dicit
cnlpa est scriptornm iibrariomm, «mt^ MKi>^ jjJ^ rov wept/^eptM axV^
qni scribebant interdum I pro t, et tm/ioG Ik tov Ciorot, adimam ik tAt
eontra i pro l, Inulam Horatins et aKoKffm koIL ^vywrbfv rfir hf rf fSiein
Plinins dicnnt amaram. Horat. Satyr. Wapx^mnff ^ Kork S^ iV it«tfcy w
ft. 8. 61« 'Emcas rirideis, inulas roto^w wp6aiepurarf Scc, * Diim explo-
ego primns amaras Monstravi inco- dontnr ex aquh orbicularia (efiectri-
qnerei' duo alii item mannscripti ba- cia caloris) corpnscula, coarctantor
bent, vidteque eaperee, vieia It^gnniinis vero in eadem aqna, reperiuntnr sca-
genns. Virg. Oeorg. ]. 75. Mnt lena, et acutangnla, ant dnro eo cor-
tenues fetns viciv, tristisqne Inplni.' puscnlaadsciscnntur extriosecus,'&e*
irulgati fere orones habent, vinique Eadem Plntarchus in libro de primo
eaporee, Lamb. Herbs notissiroa est, frigido. Creeck»
aubtee nostris hominlbus. Fab. 4Si Tactus uierque'] Tactiis ignls et
431 DenfffMe jam eaUdo» ignetj tfc,] pminsB. qoidam doctus legendom pu-
Ad taetnm tandem venlt, et illins ob- tat, iaetua uiriquej i. e. tactns ntrins-
Jecta diversimode figurata^esse docet qne. Lamb. Quidam legi ▼elient,
Tss. 1 i. qnia calor et frigus organa taciue utrique (i. e. uiriueque) proina
dlYersimode aflliciont Deinde tac- et ignis. Ille, ille, qoem dicebara
tam(qiiem Epicurasi unice admira- modo, sic scribit [Videtnr nler^iM
T. LUCBBTll OARI OK RRftUM NAT^ LIB. U. 1117
dicl metODymlcde pro iilniiifii«] £g o roba Irrvyx^iMrraf^ «eal ir^
Ubentiui, at jam alibi» .tacium pro roy ftpbf rw M^* vid. Easebiam
tactjbilitate siimerem. Fab. Praep. Evang. 1. 14. Cap. 27. Lncre-
. 494 ToHu» tMim to^i.] Aioitov^, ut tius imitatar Eplcurum, inde bmc
•np. princ, 1. 0. * Tcy Dea, te fugi- exclamatio, et iUa infra 1002. < Nom
ont Tenti/ hamb* proh Sancta Denm tranquiUa pee*
Pro dvDum wmim UM€ia\ Pro DU tora pace/ ftc. Creeoh,
immortales, pro Divom atqne ho* 4S6 Corporis] Vir sammi jodicii
minom fidera. hit exciamatiouibns uti Fayui existimat corpos hoc in loco
•olemus in indignationibus, quasi bo* |dem significare ac in 1. 306. ' Tao*
minibiis diifisi ad Dcos confugientea. gere enim et tani^i, nisi corpos, nnlla
M» Tall. in Lslio : * Nam quis est, pro potest res.' Croedu
Deam fidem atqne bominum, qai ve- Re» extera] I. e. exterior. onde a
lityOt neque diligat quemquam, ne- Papiqio exier honor dicitiir. Ftnt*
qoe ipse ab ullo diligator, circumfla- 438 Avi ex offnuu] Sic legendnm^
ereomnibuscopii8,'&c.innnmeraBunt et ita habent quattoor libri manuscr*
«Ua apud Plaut. et Terent. exempla* asos est eadem voce sup. 223* * Nec
•ic idem Lucret. infr. eod. lib. 1032. Ibret offensns natns, nec plaga crea«
< Nam pro sancta Dcnm tranquilta Uu',Lmnb» Jam antea ; com corpora
pectora pacoy Quas placidnm degunt diversae natorm se se matno offea-
«BTam, vitamqne serenam/ 6cc. Qood dnot, et altera alteris intercttrrnnt.
autcm ad higns loci sententiam atti- Fab.
aet> snpra lib. 1. docuit, tactuni, sen- Cam turbtuU] I. e. turbas exdtant,
snm esse maxime corporis propriom» nt accipiamus absolnte, qoomodo et
V8. 305. * Tengere eniin et tangi, nisi sap. 125. ' Corpora, quse in aoUa ra«
corpos, nnUa potest res:' contrain- diis turbare videntur.' ad qaem lo*
ane neqne facere qnicqnam, neque cum lege qus annotata sunt. vel con«
pati poBse, sed dontaxat motionemt jnnge cnm voce sciisMm, qn» seqni-
•en motionis facoltaiem corporibus tur^ hoc modo : cuui semioa turbant
prsebere : quod his verbis docait coBfandnnt sensumyOtsit^Mpyifriifidr.
Epicurus : rh 8i Kwhtf oHr^ to^m^ oHr^ Lttmb, Nentrale est, sea absolotoro :
waO^uf B^ecroi, &^A^ icfvi^ror fiSro^ ZC qiiamqaam et cam ry «eimmi possift
UufTov roh o^iuun wap4xrrai, De Uc- jnDgere. Fab. Ita veteres Ubri. Vul-
tu integros commentarios scribebant gati : affetua. Oif*
Epicurei. Gif, Ad tactnm provo- 439 Coiifmndtmtque] De voce ista
caty sensuum omnium principem; nihUinterpretes:seminaintersecoB-
nam sensus omnes ad tactum revo- «ita confhndnnt sensum, quia iumul-
cantnr. Itaque uno appellato omnes toantnr ; nisi qnis niavult CompMa-
utelligere potest. Ex criteriis au- g^nt^ at in vs. 420. Creech.
tem, quse tria sunt, sensus, anticipa- 440 QiuMins/amporlem] Qnamlibet
tiones» et pasftiones, prim» partcB volespartem: vel, Ne longins abo*
dand» Bnnt sensibus. Fab, Pro di- am : id enim, ut sapra ostendi, sig-
«Mm mmniia aaictol Poetice, non phi- nificatr^^jam. Fab.
losophice; certe non aar' 'Esrkovper 442 Qmapropter iongeforwuu diaiaref
loquitur [proh dii immortalesj qnos tfc.] Becte argnmentatnr ; varioa
frnstrainvoceSySiUloBsecnmmagere edunt sensns : ergo varias figuraa
mvnm credideris. Fab. Inconside« habent. Fignrarom varietas id effi-
rate, nt et omnia de tactu. Epicurns cit ; non magnitudoy non pondus,
ipse, ZpKovs M Kol 6pmonobs patpfows rois per se qnidem. Fab.
kurrov fitfiKiois iyypA^t^ bfufis rc ow 443 Var. edere seasa] Amicns qni*
ex»f «o^ ^^ A<a, aol N^^ A(a, i^opitmf dam mens legi posse pntabat, «ortaa
1118 KOTJ& VARIORUM IN
rMtM MMif • Rfo nilul Biato : Im» nt fennni ntrbiqae dlunltet/ Se€.
tf«re 9mum «atein plana niendosam Yirg. 6. 659. 'PortftadverM ingens,
eit. Lamb. Edere temu»] Ladere. nt tolidoque adunMte oolnmttft, Yia nt
mpra et inf. vs. 469. GtA Alii le- niiila ▼iram, non ipsi exseindere ftrro
gniit reddere^ nlhil mnto : at Imderej Caelicols ▼aleant.' Itaqne adanmn
qned amat Oiianina, nollo medo fer- «x re dictoa, quod nvlla ▼! domar^
ri potest. Creedu hoc est, vind aat frengi possit : n
444 Dgmqme ftie «oiM, ^.] Hacte^ verbo ^ei^m, len Sc^irdUy qnod * do-
Boa divertltatem figurarmn probavit mare' aignificat ; et particnla priva»'
es divertli motibai qnos in organia te a. £01116. Ita respnit icCiM,nt fer-
•enMum ofajecta exeitant : jam aiia rnm ntrinqne diiieoltet. Rsde. TliBt
argomenta congerit, vts. 34. e firmi- de tangaine hirri, ride id qaoqoe.fiil-
tate et fluiditate remm dncta. Qiup- tum ett et nngateriaih ; nam vel ani»
dam enim temina habent haipulot, co malleoii icta In pulverem abibit ;
miicalotve, qaibat pottint tetc invi- htrciniit antem craor non maglt noc^
cem irretire, cootinere, et tpatiolit bit qnam tericam aut gottypium. Feihm
inonibat, quantam fieri potett, te* 449 Riebera ferri] Tralatio ett nb
ehitit Impedire mataam tete evol- inanimoad aliod inanimum. nan» ro-'
vwidi dittodaiidiqoe Ubertatem: it- bnr proprie de qoeren dicitar. sic tnp.
tn firmn dnraque corpora conttitaant !• 881. ' Robore cnm intaxi fraagnn*
iftt, ferrnm, taxa^-et iimilia. AiiiB tur.' Lamb.
particoliB Imves tnnt et ad orbicnla« 460 ClmuHe fei<aa<ia] VectlbaSy
fem figaram accedentet, et ex iit aut clavibua retlttentia, tonitniv
finkfoeorpomcomponat; nam parti- ednnt. Qtiidam legnBtfatf cfaiulrii
enlm Ittvore etorbiculari figara pra»- exetwUia^ et interpretantar, aem qoi^
ditm ditiodabilet tnnt, emobilet, im- bnt ports tant indnct» atqne oper-
pnlanl fccile cednnt, et in procllve ts. 8ed prmtUt lectionem recep-
provolvi pottnnt. Creeek. tam tneri : et per eera iotelligere vel
445 HooMttf] M. TulL lib. 2. Acad. cornicet, qaiboi fi)rei pultantnr, at
< Ut iile, qnlatperii et la?vibat : hn* ptacet Tumebo («opifrar appellant
mntit nncinatitqne coKporibut cob« (>r«ci) vel cardinet abenot, qaed
ereu hmc eate dicot, interiecto imu Ule magit probat. Lamb. J>e cardtnia
dI.' Lamb. ttridore intelKgendom. Vir doctii-
446 Et quaei ramoeU] Sic rettitnt timnt qni aliter tentiebat, alibl erat,
teentat codicem Bertiniannm, et ali- ant certe'ibi indfligenter fuit. * Re-
Oidaoamanntcriptot.iiaroceteri vet. ttantja,' qnati tiutinentta. F116. T»-
et vnlgati habent per ramee. Lamb. crferantw, Voit. ad Catoll. p. 1T0.
P«rramat, vulgati,etquidamveteret. Preig.
Gif. £rgoimplicati8,tedexteatione 461 lUa autem ddfetW] Sic legen-
inmqaali,. perplexabili, Ste. veluti dum, non, tUa faitfm. Lamb.
tont ramornm brachia. Fab. 452 £iie magie, Jleido qaa eerfort
447 ildaaianttna taara} Nota de la- Hq, e.] Sichabent omnet fere vnlgati,
piilo pretioto et qni nunqnam magnat qnibntciim contentinnt diH» mann*
molis «tt, taxum: nam de magnete, ieriptLtedood.8cip.Tettii,et Faemt
quem taxum vocat alibi, looge alind habent : J^sae magie, UfMsdo pm cer-
•it Fab. poreJUmdaeomUmt. Lamb. Qaidnnt
448 Prtma ocw] Metaph. a copila veteret: %Ktdi. Quid.' codieet : JU"
milttaribnt. Fab. wida. Oif.
letae eoaltemn^re muia\ Sic Plin. de 45» Noe fffwaitormim] Interhonc
adamantibua 87. 4* < Incadibnt de- verMim et tiiperMKem interpoaitoa
prehendantnr^ iU retpnentet ictom» loerat a netcio qoibaa bominibiii vcv-
T. LUGRBTII OARI DE RBRUM NAT. LIB. II. 1119
•os et niepidlMlmos, et ab bojai loel est qood qnemqaam moveat syTlaba
tenteotia alienissimos, Namqvepapa- olttma. nam brevem esse licet: cn*
wns hau9ha Uem est/aeiiUf iiaod aqna' josmodi est in bis, ' soblime volantes/
mm. eum ego delevi. sententla antem * snperne gnberna/ et simil. Lamh»
hnjnslocibaecest: Ea(inqnit)ex Ise- I» froeUve'] A qnibasdam vete-
▼Ibns et rotnndis principiis constent ribqs abest. In qnibosdam libris:
oportet, qme sunt liqnida, et 6uida. penmrsvt. Ante honc versum in li-
eni rel argnmento est, qnod eomm bris Tolgatls et ▼eteribns quibnsdam
glnmeramina qnseque, i. e. corpuscnla hic est Tersus, meo jndicio nothns :
et rotnada, sen particnlsB glomeris Namque papaverU hautttu Ua estfaeiHt
*]n morem globosaey non retinentnr quamaquarum, In quibnsdam: tdfii
iDterseyidestynoncohserentinterse, eet. Gif.
neqne maaent constipatss ant com- 465 Omnia poetremOf 4rc.] Qnsedam
pttctse. Lamb, sunt corpora qnse inter flnida nume-
GlpmsnMitiM] Ita ▼ocat atomos re- remns, vss. 9. Fnmns, nebuia, flam-
tandas, ait Oifiinias. reale ; sed ei ig- ma, ^c. quas we\ levissimo ^impetn
noaeendam eenseo : post Lambinnm dissoWi possunt et dissipari, ideoqne
erravlt. Kamqnam entm Lncretins ex hamatis et inter se perplexis semi-
atomof glomeramlna vocavit, neqne nibns non constant. Eadem tamett
adeopotait: sedintelligitmolecnlas; corpora sensns pungnnt, Ut nebnta
4|nod explioaretor, si obscoram foret. et fumns ocnlos, res etiam dnras pe*-
Bxmaltisatomisfitglomeramea;mnl- netrant, ut flamma lapides etsaxa:
.ta gloBeramina eorpus magnnm con- ideoqne e IteYibus et prorsns rotan»
•tslanot. Fab. Faber Yix ignoscit Oi- dis principiis non componnntnr.
faalo aeribenti Lncretinm vocare ato- Hsec antem vss. 8. ex acntis semini-
nos orbicnlares glomeramina; non- bns partim componi asserit. Ista
qaam eolm Lncretius atomos vocarit est hnjns loci, qui toties exercoit kt'
gloBscfamimiy neque adeo potnit: terpretes, sententia. Creeeh,
sed Fabri clementiam non implorat Pimcto tempere'] I. e. brevissimo
Oifimiasy et poeta potnit vodare ato- tempore. /^mdoparticipiumest. Alii
nos glomeraminaf vecavit enim. Nisi legnnt puncio iemporu ego nihil mntOi
^ois oenseat Lncretinm de figoris se- Sic snp. eodem libro : 9^. * Nonne
minom dispotaotem aliod quam se- vides etiam patefactis tempore pnnc»
mina significare velie. CreeA, to Carcerib.' &c. et 4. 215. * Jamne
454 Et pr6cunu» iUm'] I.e. etcor- vides igitnr, qoam pnncto tempore
ias eoram prodoctos, et porrotenns imago ^theris ex oris ad terramm
continnatas, item, i. e. similiter, in accidat oras ? ' Lamb, Ita Ubri vete*
proclivem et pronum locum volabiiis res. Alii: temperit, Oif.
est: stmiliter aatem, nempe at glo< 457 i9i mtmcs ommfras swii] Ita legit
meramina inter se non retinentur. Mnretns, elegantins qnam vulgati
* Procorrere ' est porro carrere, al Codd. qui Si mimu omnia exhibent.
progredty proienre, &o. porrogradi, Creeeh,
et porro ferrei scu in pnblicnm gradi, Si miHu» omni6iis eunf] Muretas
etin pablicam ferre. in qnibnsdam legendam putat, Si mtmif omjit6tis
libm tamen scriptnm reperi, Ctper- sim<; non, ut vnlgo, 8i minue omnia
ernmuitem^ Nelioc quidem retlcebo, euntf cni assentior. Nam snpra dixtt,
a eodice Bertiniano al>esse prmposi- < Omnia postremo/ nt hic iterare
tionem tn, qnse est ante nomen pro- eandem vocem, sit TavroJiaytbf, Lamh,
siioe. qnie scriptnra si cni placebit, Si mhm» omnibue eunt] Optima haec
'procltve' erlt adverbinm. neqne Mnreti emendatio est. I. e. si non
1120
NOTiE VARIORUM IK
omiiia fnmt, nebaltti &c. sant rotmi-
da. Fub,
469 Ptmgere uH] In qoibaBdam
librU scriptnm est, panden: in non-
nullis impressis, pamgere: atramqoe
mendose. Lamb,
460 Nec tamen harere^ 4^.] Hanc
▼ersom, et duos, qni deinceps se-
qonntnr, d/ScXl}'», ac delendos censeo,
tanqnam inculcatos, adulterinos, ne^
qne Lacretianos germanos. qnod cur
ita sentiam, cum possim plnribns aliis
nrgnmentis firmissiimis probare, his
tribus contentns sum: qnomm hoc
primnm, quod sint sapervacanei : al-
terum, quod sententiam corrnmpant :
tertiuni, quod horum versnnm scrip-
tor dical cognosci posse, re» illas^
Inmom, nebnlasy flammnsy et simiL
constare ex acntis elementis, cnm
dicere debeat,ex Isevibos et rotundis.
nam acuta elementa in iis rebnslocam
aon habent. Lamb. Indncit hos tres
versns Lambinus. £go ob libromm
consensum, non ansim» Sed pro ssn-
eikoM ex veteribns libris restitni s€n<i-
tet, nt melior sit sensus. Gjf. Hos
tres versns optime ejecit Lambinus;
neqne enim a Lucretio esse possnnt
In secnndo typographicus error est,
eeMribfoe pro seii<t6ics. Qun vox unice
probat non esse Lucretii ; aliqno enim
exemplo opns fnit ejusdera naturv,
cnjns erant fumns, nebulsB, &c. Ibi
nntem sentes et dnmos arripit. Lam-
bini vero ratio nil probat : cum dicit
debnisse dicere anctorem illorum
Tersuiim, * non acntis ex elementis/
•ed Is^vibns atqne rotnndis ; non ita
est Id enim homo nngator, qnis-
qnisille fnerit, de sentibns dictnm
Tolebat, non de corpore fluido. Fa6.
Hos tres versus agnoscnnt Codd. re-
jicit Lambinus ; asseritque superva-
caneos esse : qnasi non deboit Lu-
cretins affirmare fluida ista pungen-
tia et penetrantia acuta semlna non
minus quam levia et rotunda conti-
nere : atomi enim vel Iseves vel ro-
tnadi non pungnnt corpus, neque pe-
netrant : libenter igitor retlserem sl
esset quod pro eeoAikiae reponi possit.
Creetk^ Fnmns, inqnlty flammsBy 4cc»
effectu quidem senitibns sont similee,
•ed non cohsereotia et doratione ; nt-
qne ita pnngnnt qnidem sobito, ^c
at non din, qnoaiam acnta modo
sont, non vero ramosa et perplezn,
ntseotes. ffcie.
4flS Sed qaod amara'] Oocnrrit tad-
te objectioni. poterat enim qnispiam
dicere : si, qoB fluida snnt, ea cod-
stant primordiis Isevibus et rotnndio :
amara antem, et cetera qnse IssdnBt
sensns, ex asperis, hamatis, et sqon-
lidis: qnid aqna mariaa fiet, qMO
liqnida est simnl, et hamata i Lnahm
Alia sont floida, qna» simnl et amam.
ant acerba v. g. Aqaa marina ; hme
omnia componi asserit vss. 14. partim
e Isevibns et rotnndis» nnde istomai
flniditas, partim e sqnalidis et aspeiioy
nnde acerbitas et amaritudo; deai»
qae demonstrat istlosmodi corpora
ex particulis diversimode figoratis
oompiogi, qnoniam separari possnnt,
percoletnr enim per arenam nqim
marina, asperas particnlas deponit»
et cnm Isvibos sois tantnm et ro-
tnndis seminibus dukis flnit. CresdL
464 Sadar aii aaarie eet] Sndor eet
maris, i. e. aqna marina. Emp^
doclis est hoc* Nam Empedoclea
dicebat» mare esse sudorem terrm,
nt testatur Aristoteles lib, 2. firrfMp.
cap. 3. enm reprehendens, his verbis :
*0/Ao£c»9 M 7«Xo!or mU cf tis «lir^ Apvm
T^s yiis «Zkoi rV BdKofrraif, tlteraU ri
aai^s ^fmaiiaai^ aaddx^ *I^Mr«8MB\j|T.
itfhs ifehiaw yhp oSrm «or^, lams d(pfMr
koMtft* i^ y^ /uraipopikf woatrutda, wpbt
M T^ yamimi t^ ^^tv, ofrx hcoM*! . I. e.
' Similiter antem ridicnlum estetiam,
siqnis, cum dixerit terriB sndorem
esse mare, esistimet se plani et ma»
nifesti aliquid dixisse: qnemadmo-
dnm Empedodes, Nam ad poesin
qoidem ita locutusy satis dixit: sed
ad cognoscendam maris natnram, pn»
rnm/ Iiam6« Hic vero, sicnbi sJaaSy
T. LUGRBTll GARI DE RERUM NAT. hlB. H. 1121
mirificos ludoi pnebent Interpretes.
' Sudor maris/ inqiiinnt, * est aqiia
maris.' Bene sane. Sed qnid ita
tandem? Qnia scilicet testimonio
Aristotelis probari pofest ex veteri-
bns physicis nonnuUos ita fnisiie lo-
cotos. Sed ego utrnmqne falsnm
esse omnibas snffragiis faciie vincam ;
id qiiod mox apparebit. Locns ille
AristotelislegiturinsecnndoMeteoro-
logicornm pag. 655.edit. Parisieosis :
en tibi bominis verba, ex cap. S. ia
qno de marts salsngine ex professo
agit : ^Ofiolcn 8i 7c\o(oy, «cal cf rti «iirdry
coroprobatnr. Legendum itaqne :
Sudor amanu vt esl, Sfc, His addo et
aliud : Quod de Empedoclis senten*
tia legerant interpretes, si in loctini
convenientem conferre Tolebaoty de-
buisse ea, qnae hic scripsernnt, ad
hos libri 5. versns retolisse, ubi dis-
putat Locretiosy qua ratione factum
fiierit, ut mare e terra expressum sit*
Ibi enim diserte 'sudorem' terne'
vocavit : vs. 484. ' Inqne dies quao-
to circom magis «theris sstns, Et
radii solis cogebant ondique terram
Verberibus crebria, extrema ad li-
HpHra liis y^s cZrai «ri^ ddKarrw, ottrai mina apertam, In medio nt propulsa
Tt «ro^f c2p9fclMu, «coOnir^ 'EftcrcSoicXiif. suo condensa coiret ; Tam magis ex-
wphs wohiaip yhp, Scc, i. e. ' Neque
minus ridicnle dixerit qiiispiam, utl
ab Empedode factum videmns, qui
mare sndorem esse tellnris dixerit/
&c. Hoc quidem loco Aristoteles
solens more sno facit, ut meliorcs
carpat ; quasl scilicet agatur de ge-
nio rris Mcutrunis : sed id alias vide-
bitnr ; ad rem veniendiim. Empedo-
cles, Si^ fierttipopSa scriben*, dixity
mare esse sudorem terras ; at Lncre-
tiiis sudorem maris noininat, o bonc.
An igitur Lucretium inter et Empe-
doclem qnidqnaro erit quod ntriqne
convenire possit? An vero, qnod,
si qutd nnqnam alind, ridiculnm est,
mare ipsum * sndor maris * fuerit ?
Non, nt opinor. Deinde negamiis lioc
quoque, Lucretinm hic de saltnginei
seUy nt veteres loqnebantnr, de ama-
rore maris egisse : hoc eniro sex ^ep-
tem demnm versibns inferius faciet :
* £t qno mixta putes magis aspera
laevibns esse Principiis, unde est
Neptnni corpus acerbum, Est ratio
secernnndi/&c. Ubi * Neptuni cor-
pns' mare est. Qnamobrem satis
confido fore neminemy cui de nostra
conjectura, nisi st certa potius emen-
datio vocanda est, dubitandum vi-
deatnr. Agitur enim tantum de su'
dore, qni, ut et lacrymae, salsus et
amaros esse, vel sensns jndicio, vel
auctoritate Aristotelis et Plntarcbi,
pressus salsns de corpore sodor An-
gebat mare manaodo, camposqne
oatantes.' Qnid vero qnod in Mss.
Codd. ad orani horum versnum, de
quibns superius actiim est, adscrip-
tnm legitnr, de mtdor^ saho? Non
igitnr aliter olim legebatnr hic locns,
qnam nt a me restitutus fuit. Po-
terant fortasse hsec fnsius tradi; sed
doctioribns scribimus, qnibus haec
sat ernnt. Nam salsnm et amarnm,
a^4wp6y et iriitpby, alterum pro altero
'suftii non est, opinor, cnr probem^
com ea res notior sit, qnam nt binc
illinc petitis ex ntraqne lingna testi-
moniis egerc videatnr. Fa6. Sudorem
maris vocat salem. Aiictor Et. M. in
XifiSo6fuBa, vide T. Fabri £p. Crit.
p. 188. nbi non f^te corrigit Por-
phyrii locum, qai fic legendos r^»
ddKarrw ^«cd\ci /B^yoi^ tdKpvoif. vide
qnoque versns Empedoclis apod PIu<
tarchum lib. 1. c. S. placit. Philos. nbi
y^iF vocat mare. Fojj. Faber legtt
6liKdor amaruM ut ett et asserit Lucre-
tiom his 7. vss. de sudore tantnm dis-
putare. Haec conjectura illi mirifice
placet, et frnatnr ; noo invideo. 5k-
dor maris seu udor marit lege^ Non
qnia^ ut interpretcs, Enipedocles
olim vocavit roare Sudorem terrae,
(S^pSra riis yris Aristoteles 2. Meteor.)
sed quia * Sndor/ seu nt alii ' Udor/
idem est ac Humor : vid. Varronem
Delph. et Var, Cla$,
tMcret.
4 B
L
1122
NOTJE VARIORUM IN
de L« L. llb. 4. voce ' Usns.' De ni-
dore «nteni et noo de iqat marina
hic loci Bgere poetam isti mU dicnnt
qui indiltgenter legnnt. Crtetk,
Mmme U mirubUe habendMm] Sic
habent' pleriqne codlces typis ex*
onsi : quos lecntns sum. nani mann-
scriptl hoc loco depravati snot : ex
qntbus quidamy cnm aliis ▼nlgatls
coogmentes, babent wuraHle empuim:
alii, mirabUe debei. ex qna scriptnra
vitiosa, facere ansim, mirtri debee,
Lamb. Mudme id mirtdnU eniquam']
Ita veteres libri, haud scio, an recte.
Mamllus etVplgati: habendum. Gif.
465 Nam quod Jluvidum eet] Hic
m non eliditor: qoa de re snpra
diximns lib. 1. Respondet antem ils
qnss objecta fnerant, boc modo : Non
est qnod qnisqnam miretnr, eadem
interdnm esse et amara, et flnida:
qnamvis dixerimus floida constare e
lasvioribns et rotundis elementis:
amara, ex asperis, squaiidis, et mo-
lestis. Nam in bis qnas snot amara
sfmul et liquida, dicendnm est pri-
raordiis rotnndis, politis, et IsBvibns
eut admlsta qnsedam doloris et mo-
lestisB corpora, id est horrida, aspera,
et squalida : qno flt ut provolvl pos-
sint simul, et sensus laedere. Lamh,
400 Mixtm delorii] Admixla, forte
rectins. G^f,
Dehrii corpara] I. e. aspera, et
sqoalida. Lamb, Aspera» inseqnaUa :
node dolor et insnaTis motos. Fab,
407 Nec tamen kmc retimeri hamatal
I. e. nec tamen h«c iiaraata inter se
retineri et hssrere necesse est. sic
supra locutns est : vs. 451. * Nec
retinentor enim inter se glomera-
mina quapque.' Lamb,
408 SciUeet eeee globoeaf tamen cum
Sfual, con».] Sic habent omnes librl et
mannscripti, et typis excnsi: neqne
est qttod qnisquam dnbitet de integri-
tate scriptnrm: eciiieet autera posi-
tora pro sctre Ueet: nt apnd Ter.
Heaut. 2. 3. 117. 'scilicet factnnim
me esse/ ibidem : 5. 1. 19. ' Contiouo
injecisse verba tlbi Dromonem Bci«
licet.' sic apnd Plantum videlicet pro,
▼idere licet, in Sticbo 4. 1. 49. <Vi.
delicet parcnni illnin fnisse seneni,
qni dixerit.' ibidem panllo post vs.
51. *Videlicet illnm fuisse neqnam
adolescentem, qoi illico,' dcc. stc idem
Lncretins snpra 1. 211. 'Esse Tide-
licet in terris primordia remm, Qne
nos.' Ita totius hnjns lod hsBC sen-
tentia est: Scire Ucet, ea principia
ex quibos constat aqna marina, esse
globosa, cnm taroen constent, i. e.
sint, sqnalida. Debet antem distinc-
tionis nota scribi post ▼ecera * glo-
bosa,' ut ' tanen cnm' sic intelUga-
mus, qnasi dlctum sit cnra tamen.
Jara antea : Scias licet esse globosa ;
neque allter veteres. Ceteram post
' globosa ' distinctinncnlam ponito, nt
legas conjnnctim, 'tamen com,' i. e.
quamvis. Fab, ScUicet, * sclre Ilcet/
Qt sepe Lncretins ; qnodcnnqne enim
est flitidnra ex orbicntaribns et glo-
bosis principiis constat. Creech»
470 Magii a^ra] Cave fstnd magia
cnm ospmi jungas : nam cimi rf putea
connecti debet : alioqui a sensu abi-
eris. Vab,
471 Vnde] A qnibns, nempe prin-
cipiis asperis. Linn^.
Eet Nept, corp. aeerh.'] I. e. aqua
marina, salsa et amara est. infra
eod. lib. TB. 054, * Hic si qnis mare
Neptunnm, Cereremqne ▼ocare Coo-
stitnet frnges, et Baccbi nomine ab-
nti Mavult, qnam laticis proprium
proferre vocamen Concedamus, nt,'
dcc. Arnob. 1. 1. adv. Oenteis, tm-
ditnm esse a veteribns scribit, * Nep-
tunnm esse appellatum ex eo qood
aqoa nnbat terram.' Cicero vero
Ilb. 2. de N. Deor. a nando. * Acer-
bum' improprie posuit pro amaro:
vel * acerbnm ' intellige, Knguas inja-
condnm, ingratum, ac molestum, at
sop. Lamb. Aqna marina, qiiod ex-
empltmi post sudorem nunc sumit.
Fab.
472 Eet rat. eecem.] l. e. ratio et
T. LUCRBTII CARI DU RBRUM NAT. LIB. II. 1123
vift 6st aliqna fecernendi ejtis qaod etse, qoemadmodnm excndeDdnm cu«
dnlee esty ab eo qnod eet amarum. ravlmtiBy vincniit lib. tres manuscript.
Lamb. et Ald. antiq. et Paris. nlsi qnod in
SeartMmque videndt] SeMendif ot Paris. et nno mannscript. legitnr,
aecemendi, a Yerbls ejnsdem signifi- lAqMU enim tatri mpera prim. Prisc.
cationis. Fab, antem libr. 6. btinc versnm paollo
479 HumcrdakettM] Conjectnra aliter profert. sic enim ille^ Liquit
dnctns Ita scripsi. Vlde Indicem. enim eupera tatri vestigia viri. sed vel
Vnlgati duteie^ Qif. Ham. Meef, M^ aliod agebat Prisc. vel scriptoris li^
^'«O Sl vnlgatam et receptam serip- brarli peccatum est. Lamb, Priscia-
taram tueblmnry Aajner dafetf , hlc erit nns lib. 0. Linquit ffeetigia. Qnidam
ordo: ita (subiotelUge) ut hnmor, veteresetlam: Uqiut Olf. Viri, 8er-
nempe dnlds in fbveam 6uat, et man^ vlos ad Vlrgll. Oeorg. 1. 128. * Hodie
snescat, nbi idem hnmor, nempe dnl* tres tantnm habet casns : hoc virus,
cis, crebro percolatnr, id est perma- boc virns, o virns. Antiqni hnjtis virl
nat, et pertreiMft, nt| &c. Sed vide* dicebant. Lncretios. Metri primor*
tnr legendnm, Bumer aeerbue: ut sit dia vlri.'' Hav,
blo ordo, Ubl hnmor acerbus perco- 470 Qaa magiel Qula sunt aspera
latnr crebrios ita, nt, Sic. vel, ut qtii'* scillcet. Fab,
^am existimat male de mc meritnS| 477 Quod qumiam deeuiy ^-c.] H. e.
Hmnbr dulcU, ubi, ^. vel, Humet qnod probandnm snsclpit; variant
duket : dulcet antem, seu duteit, i. e. fignrm atomornmi et est' illarnm va-
dulcescit, nt idem ille notat. cnr ria magnitndo, nt Jam ostensnm ett,
enim cnlqnam, qoaBtttmllbet iroprobo ied tamen llla varietas inflnita non
atqne injnttOy snum erlpiam? nisi est; etsi sit indeflnita, seu incom*
forte hoc qnoqne llll aliennm est, non prehenslbilis. Id primo probat vss.
suum. * Humor'porro,nempesalBn8, ^. ex ipsa seminum, quam olim de-
^t marinus. Llcet etiam, nt mihi vi- monstraverat, parvltste. Ut enim
detnr, legere, Pereetaiue, ut sit hic flgorarum varietas foret Infinita, ne-
ordoverborum: Est ratlo secemundl cesse est nt immensa slt seminum
hnmorls salsl, ab eo qni dnlcls est, qnorondam moles, cnm sola immensa
ubl, id est quando, bumor (marinns magnitudo sit infinitae varietatls fign»
scllleet)crebrinsldem percolatus,tta ramm capaz. 81 corporis figuram
ut in foveam fluat et mansuescat, dol- motaro vells, transpone partes, qoot
cit, sive dolcet, i. e. dulcescit. qood sont dlverss posltlones tot emnt di*
si cni placeblt, slc erit distinguen- verse fignrse ; idem in semlne aggre-
drnn, Seoreumque videndi Humer dukit dere, omnlbus modis partes, quae in
«M, per terr, erebriue idem Pereolatue, lllo conclpi possont, versa et trans-
ife, Lamb. poue, et finitam tantum fignrarom
474 PereehUur] Qnasi per colum varietatem in tantillo corpore ag-
pnrgatnr, onde eolatue apnd TertulL nosces. Epicunis docoit, cfs^ rb,
lib. 1. ad Nationes, ^Serenltas co- frxfyima r&r brSfAwr Airtp(Xiyirra, olnc
lati,' pnra scilicet, * Innnbilos sether,' &9«tpa, Plntarchos de Placit. Phil. 1.
Virg. Vims antem antea occorrit pro 1. C. I. 'Ar6fMi reus Sta^opouf oOx
hnmom. Fab, bitX&s tartipoi <{^if, kkKk fjiSyor isrtpl'
476 lanq, «n* eup* tat, 9^.] Nam Xi/irroi, ei fiii /lAXci rts ical ro7s /uct^-
aqua marina (inqnit) sopera, i. e. in tfctrir a)rA»f tls Artipow abrhs ^ic/SdAAcir,
superiore parte terrs, linqnit pri- 8rc 4p ry &purfi4w^ fieyiBtt &ircfpoi/f ip^
mordia tsetri viri, id est humorls na- pow Zta^pia bi^rarop. ' Epicoros ad
tnralis marinl, Ita antem legendnm Herod, Ita recte legiC Oassendns:
1124
NOTiE VARiORUli IN
Meii>omiua aoteni suis emendatioiii-
biis omnia turbavit. Creech,
478 ^E^a^Tffa, ix^fi^t annexa,
connexa, pendens : fidem autem i. e.
probationem : ut et Orsce viims in
eadem notiooe. Fab, Apta^ adepta
Bartbius. ut in vs. 6S6. Clandiani
de Bello Getico. ' O meritam nomen
faplicibus aptrtriumphii.' CreeeJu
Primordia rerum] Hoc illod eat
quod probandom suscipit: Tariant
fignrae atomorum, et est illarum varia
magnitudo, ut jam oatenaum ett : sed
tainen illa Tarietaa iofinita non eat,
etai indefinita, seu iocomprehensi-
bilis, locommoda jam proferet. Cui
addas hoc ad illnstrationem, atomo-
rnm non unam esae magnitndinem ;
sed raagnitudinia varietas qnanta
erit, non debet certe esse infinita:
alioqni fieret nt unica atomos totum
e&set ; at eo ducit te invitum figura-
rum varielas : nam infioitae figorarum
varietates necessario infinitas magni-
tudines postulant. Qoae seqnuntnry
his ita expositis, plana sunt et per-
spicna. Fab.
470 Finita tariare ftgurarum ra-
tione'] Sic legitur hic versus in quin*
qne lib. manuarriptis, nisi quod in
uno scriptnm est variataf non tariare,
In codicibns autem Aldiois antiq.
Vicet. Parisien». et ceteris vulgatis,
Finitas variarefigurarumrationee. qna-
rum lectionum utra sit potior, jndi-
cet lector. verbnm variare quidem
neminem movere debet, si hoc loco
absolute poni praeter morem videa-
tiir. nam etiam alibt eodem modo
usurpatnr, nt infra eod. libro, quinto
abhinc vertu. Nunc ad htijus loci
sententi&m veniamus. Posteaquam
docuit, primorum corporum fignras
dinsimileis esse sc dispares, docet
jam, eas ipsas figuranira disslmilito-
dines ac varietates finitas esse. qna
de re flc Laert. ex senlentia £picuri :
tifibs ^ roirois rh SfrofM rw amitArmf
KoJt (itariLy i^ &» Kol al avyKpUr^tt yimv»
rai, Kcd fls h ^io^iovrai, Tp 4v€pr)9l^
itit§fikriirraf vtpikifirrd lirri rtus hna/po^
ptus rw axifiiukrv¥, oh yitp ^warh^ y&do"-
$«u roaaOras ^Mpopiis ix ax'lf^'^^ ip€p-
7€(f 99pttiX.nf»fi4fmPf &c, i. e. * Prte-
terea corpora individna et plena, tx
qnibns res compositae concretvqne
gignontur, et in qnae dissolvuntnr,
compreiiendl non possnnt re et asn,
figorarnm antem diflerentiis possunt.
Non enim fieri potest, ut tot remm
natoralinm differentiae ex fignris re
comprehensis nascantnr.' In nna-
qnaqoe antem figuratione simpliciter
infinita sont corpora individna : dlf-
ferentiis autcm non snnt iafinita, sed
eo taotum, qood re comprebendi non
possnnt, infinita. Sic propemodnm
Plutarchus vfpi r«v i^aKSmi9 rois
^iX. cZra< 9h rk axhfarra rw ifr6puaf
inreplKiiiwray oinc Awttpa. i. e. ' Fignras
autem atomorum re comprehendi non
posse, non tamen esse infinitau.'
£iOir6. Finita variare. Fimtas ra-
tiones. £t ita infr. ' variare figura» :'
et * ratio figurarnm' nihil est alind,
quam fignrae, Lncretiano more. Vt
' ratio animi.' Gif,
480 Qmod si nan Ua sii] Tale ea|
argnmentom Lucretii: Si essent in-
finitae atomorum figurae, essent ali«
qoae atomi immani et immensa niag-
nitndine: hocf^lsnm: ergo et illad.
minorem propositionero sic prebat,
' Nam,' &c. Lamb.
482 Nam^ue in eadem uma fn^vjfiro-
jus brevUate] Secotus sum in hoc verHn
religiose codices veteres, nisi qnod ex
qwijusmSf feci ^ut^asfunouSf i. e* ciijns-
qne, ut < qnicqnid' pro qnicqne nsor-
pari solet et apnd hunc poetam, et
apud alios scriptores: qunjustis au-
tem, ant cniuMtiSy ferri non potest in
hoc versu. Lamh. Cujusimsiin. Itave*
teres omnes libri. m in ' eadem' noa
exteritur. Nnmeri snnt £nniani. Ci-
cero de orat. Male volgati et Lam-
binns: cv^uscujus, Gif.
484 Fac enim] Sic liabet cod. Ber-
tinianus, qoem secutus sum. alii,/<ice
enim. Lamb. Ita veteres, Mamlliia
T. LUCRBTII CARI 0E RERUM NAT. LIB. 11. 1125
et Valgati : /<«e. Vide Indicem. G^.
485 TribwvelPluriinuauge] Non,
tres ant plares partes iddat» nt alii
interpretes; sed snpponas, e tribns
ant plnribus, i. e. definlto partiont
numero conitare. Qnaelibet dgnratio
positionem partinm pecnliarem exi-
gity porro antem partes magnitndinis
finitae tot modis transponi, et com-
poni poisnnty nt nnllns tandem posi*
tionis modns snperstesfiat: alioqnin
enim novis et noTieln infinitnm partes
essent,' ex qnibns magnitndo tandcm
infinita oonciperetnry cnjnsmodi sane
in atomo oon est, qnsB infra visnm
longe consistit. Oassendns. Creech,
* 488 Omnimodia exj^tus erie] Libri
mannscript. sichabent. alii: Omhi-
mode expertue /ueris. omni, modia an-
tera, i. e. omnibus modis. Lamb,
OmuimodiM] Omuiimodef Omnimodo.
Gif.
' 489 Formd epee,} Formarum epeeiem
habet secnnda mea editio: sed primse
editionfs lectionem, Formaif hic as-
sero. Lamb. Ita et paulo infra. Lam-
binns: FormaL Glf.
491 Addendum parteii aWu erU] I.
e. parteis alias addere oportehit:
qood loqnendi genns notavimns supra
1. 112. ad illnm versnm, < £temas
qnoniam pcenas in morte timendam :'
et item ad 189. ' Mnlta novis verbis
priesertim cnm sit agendum.' sic Var-
ro lib. 8. de L. L. * Sic omneis repn-
diandam arteis, qnod in medicina, et
in aliis mulds discrepant scriplores.'
Lamb,
492 AdsimiU raiione] Sic restitoi
llbrornm mannscriptomm anctoritate
fretns. Virg. 6. 602. ' Qnos snper
atra silex jamjam casnra, cadentiqae
Imminet asslmilis.' Lamb,
. 495 Quare nomeit ut ered, p.] Obx
taritf 9mm3/tnOT^Sf i. e. * non potest,
vel non debet fieri, nt credas.' Lamb.
497 Immaui] I. e. ingenti, nt apnd
eundem, ' immania templa.' Lamb.
. ilf««tmttal<] Voxrara^maximitas:'
quam nt probet esse Latinam, bunc
versnm profert Nonius Marcellns.
Utitur Arnobins lib. 6. ' Ant vero In
rastis porrigere se longius, atqne in
maximitate producere.' Lamh, Vox
Lncretiana : qnaa tamen fastidio fa%'
tidiosnlas anres non magis radere de-
bet qnam ' proximitas' saepe apud
Ovidtum. Fab, Sic ' proximitas' apud
Ovidium, 'optumitas,' et 'opulenti-
tas ' apnd Plautum. Creeek*
499 Barbaricai vestea] I. e. Baby-
lonicae. idem 4. 102S. ' Cnm Baby-
lonica magnifico splendore rigantnr.'
vestes snnt purpnresB textiles, aut acu
pict», ex Babylonia avectae, vel dic
Phrygias significari. Lamb, Phrygiae,
Persicflp, Babylonicae. Hsec omnia a
conseqnenti dlcnntnr, et plane neces-
saria snnt ex positis. Eo enim fieret,
nt qnae hodie splendidissima, snavis-
sima, &Ci snnt, ea ab aliis aliisque
tandem vincerentnr : denique eadem
incommoda, quaR modo de magnitu-
dine dicebam, enasci videres. Fab,
Melibitaque] Festos : ' Melibaa pnr-
pura a nomine insulae, in qna tingitur,
est dlcta.' Virg. JEn, 6. 261. • Pnr-
pnra Masandro dnplici Meliboea cn«
cnrrit.' Meliboea autem ThessaJias
est urbs, de qua Strabo lib. 9. et item
Stepfaanns de nrbib. Lamb, Melibeea,
Meliboea Thessaliae oppidum infec-
tnra purpnrae nobile. nam quod ex-
cerpta Serviana insnlam facinnt, nn-
gae. Fab. Jam tibi Barbarieto veetes,
8fc,] Vss. 15# aliam accipe rationem :
Si alisB et altSB fignrae in infinitnm
concederentnr, nutlae essent extremas
qnalitates rerum natnralinm cert» et
determinatse ; qnando fignratione no-
va ita variarentnr, nt et qoacnnque
optlma melior, et qnacnnque pesslma
deterior exoriri possit. Vestes pretio-
sissimi coloris, odores, soni, et sapo-
res optimi ab aliis snperarentur, nec
ampHus in honore essent ; dnm qnas
jam ingratissima videntur, et quae
maxime aversamur, prae aliis deterio*
ribns qnotidie exortis eligerenins. A
Peneo ad Sepiada,Gyrtona,Melibae8|
11S6 fiOTM VARIORUM IN
Castanea ; pares ad famaBi, aiai qnad 16« 19. «Ma aalemy it e. gesera. wuig.
Philoctelea alamnoa Melibsam illa* «Miiia, faut r«nMi, «I. LAmb. Itm «t
minat'. Pomp. MelaS.i. Ad qaem libri ooatri in qoibusdam :
locum Vouiusy Non ob Philoctetem Vaigati : MdHto ftm rmm i
taatam asrbi bec illastrior erat aliia Gifm Palcra, * Venos aoreay' (qomm-
jstis daabaSy sed et ob porparm tinc- qnam es Uatoriay) * eqni anrei ' apod
taramyliacretins8.499, 'Melibaeaque Piad, in 1. 0|ymp. ^ aorena pner/
fttlgens Pnrpora Tliessalteo concha- Apnl. XF"'^ hnn^, Aristmnnl. Fflfr.
rum tincta colore.' Sed et Vii|^ 503 Smfnm] Veteres libri it& rec-
locum, cum inqui t iEn . 6 . 951 . < Qnam tissime. Volgati : tmfrrhm. Gtf.
plnrima circum Purpura Mseandro Jlfyrrjb«] Vet Codd. Ani^nui; idena
dnplici Melibca cncurrit/ de hac ipsa sonat : |A^|^^i«yi^pa vV AiaMfiw,
nrbe interpretautur. Alii tamen^quod iwHSii rk v^MJk vim ^i^m lik Ifii^'^
sciam, ThessalicaB, vel Melibmensif ^JMw^tr*. Atbenmns» p. 6Q& Tid.
pnrpnrae non memineront. Prsterea, etiam The^pbrastnn de Odecibiia.
Festas Pompeins dicit insulam foisse, Crteciu
* Melibaea purpura a nomine insnlaey 604 Cyoiea maU\ Caniiones «7010-
io qua tingitnr, vocatnr.' Atqai hiec rom. cycnos traditom est moribnndoa
Melibcea in recessu sinus, quem Os* suaviasime canere. Plato in Phae-
sseetPeliipromonioriaefficiont^erat donet KAww Ayagqpprfyicw t^c H#^
sita, nihilque minns erat quam insala. Ajora ifiowi^ yw^/yfiifrn 9vi fU^Xmn wur
Locum itfque Lucretii et Virgilii de P^ rh» 0«^ ciff^Uycuy ol curl 0c^mrrc9 :
Ph»nicia purpnra accipiendnm 9^^ t. e« ' Cycoi meiitnri tnm mmiunaie
existimo : in ditione enim Apamise, canunt, leetantes quod ad Deom itnrt
qaae Pella dicta erat a Macedonibos, «unt eom| cojos soot ministri.' iUa^
capotqnefuitaliqaamdiuomninmSy- autem Graecum est. alc supray va.
rise civitatom, insnlam Melibmam ele- ^12. ' Ac Mnsaea mele/ ^c. iMmb*
ganter describit Oppianns, aitam in Dmdtia ahortfit] Variata, «v*mgiA«
Oronte flnmine, qui, antequam mari /Ura chordis : qn» varios sonea red-
mergitnr, late circa iUam stagnat. dnntchordis: velvarietate frata,et
Tbessalicas vero illas eonchas dixit jucanda. Phmbea antem imellige
Lncretius, qnia a Tliessalis vel con« qnae cithara eannntor. Nam poeiao
dita est, vel nominata est ita Phaeni* Pboebnm oithara canenlem iaclnnt.
ola Melibaea. Tbessali emm et Ma« Hom. IA« «. 60S. 0^ ink^ ^dfiuyym «ip-
cedonea innnmeris Syriae locis patria imkKioSf V 4c^ 'At^Xam». £t Mercn-
tndidere cognomina. JBlinc illa in rius Phaebo pro virga qnam ab eo ae-
Syria vocabnla, Berrboea, Edessa, La* cepit lyram .ei vicissim donasse dici.
rissa, Heraclea, ^gae, Cbalcis, Eu- tur. £iafli6. Quae vario fidium sono
ropos, Dinm, Maronea, Pieria, Cy- cannntnr» drc. Fak.
restieat aliaqae infioita. Creeek, 607 ddere Uem reire feeetW] Sen-
600 l^indo cohre: et mwea] Aberat sns est : Qnod de praestanlia certo-
n vnlgatis omnibns copolaiio et post rum unguentorumy pnrpnnp, cantico-
vocem ' colore :' qnam restitui con« rum, qoae qnandoqne oppreasa silere
jectnradnctnsyCnmreperisseroscrip- mododicebam, id contra de f<Btore,
tom io dttobos eod. manuscr. eeloreU sono ingrato, tnrpiindine, te. ^cai
Lamb. Ucet. NuUns enim adeo lieter odor
501 Awea poe. rtdmli imb, eol. ifcJ] est, qni non infinitis partibns taetrior
Sic habent cod. manuscripti, et ita fieret. Fa5,
legendnm. qnod item jam pridem ad* 611 Qtue fnsn. n. «. «n reh, rwdd.] I.
monnitP.Victoriusannotat.inEpist. e. qnae qnoniam in rebns locnm non
T. LUCRBTII €ARI DB BBRUM NAT. LIB. II. U27
h«l>eiit, vel non Rnnt rebns attribntaiy Ae. lamb,
▼el ia rebns Don reperinntnr, &c. 610 AndpUi qwnu «aitroM] Hme
I^tmb, «alore, illinc frigore dominante. imi*
Certa eljbm] Et qnoniam certa fi- enmy i. e. fiiie, nt interpretfttiir Tor-
ni», &c. alil legnnt, eeri^^ftniMj nt nebus. Lawtb, Terminnm intenige,
»it ▼ersns hypermeter. sed errant. nltra quemnec frtgnsint«ndat«r»nec
Lamb^ Certaque'] Ita lego omnino. calor. Fab,
In libris omnibns fere, eerta, Lambi* Notaniw'] Metapbora a terminis
nns: eertaet, Vide In Indice. Ven. depactifi: alioqui locns vnlgo non in-
Dactyl. Gif. telligitnr. Fab,
612 Utrimiue'] Et ab iis rebns qnae 690 Ineeeea prtitaM] 8i hanc acrip-
sensns vebementer offendunt, et ab tnram recipirans. nt rectan et ger-
iis qusB magnopere delectant : vela manam, * insesta' hiterpretabimttr
doobus extremts contrariis. Lamb, obses^a et circnmfnsa, ant obtecta :
614 ^6 igmUme] A caloribus ssstir atque ita babent libri fere omnes vnl-
vis. Lamb. Hunc locnm de Zonis ac- gati, pneter Aldinos antiq. in qnibos
cipieudnm non pnto, sed de vi inten- impressnm est i^fenea, In mann-
sissima ignis, de frigore, de tepore, scriptis antem allis scriptom reperi,
dEC. Fab, Confirmat vss. 7. qnia tiisfliaa, et ita babent ViceCini: in
vnli^o res deterniinastnr contrariis aliis, iii^fSM; qnssscriptnrtB varietas
qualiutibns, qnse ita extremsB sunt, facile declarat, locnm esse eomip-
nt plures qnidem gradus medios, at tum. Ego aliqnando existimavi le-
nnllom prorsus extra se babeant. genduro, itifeeta pruinie. Sic enim
Creech, loqnnntnr Latini: * visB latrociniis
615 Finitumeet] Spatinm. Lam6. iofest«,aetasaliornmlibidineinfesta:
Retro^] A frigoribus hibernis ad roare praedonibns sen piratis infes-
calores spstivos. Lamb, Retroque re- tum, pro infestatnm.' Sed Turneb.
meneum eet] A prninis ad ignes ; res cujas jndicinm pluriml, ut debeo, fa^
plaaa. Nota tamen passivsB signifi- cio, ait, scripturam antiqnornm codi-
calionis remeneaey ut adepiuey expertue cnm, defendi posse, si intelligamns,
et alia id genns apnd Sallnstium. Fab, infeeea frmnie dtctnm pro/essa tn pra-
516 Finit eeim] Declarat id qood tats, i. e. desinentia in pminas : seo
obscnrius dixerat. finU antem legen- finita pminis, sen fatigata prninis.
dum, nonjSats. Sed alitei^bac de re qnod coneoqnere non possnm. Lamb,
M. Tnll. lib. 0. de rep. et Virgil. et Ita vett. libri fere. In quibnsdam
ceteri: qnamquam LnGret.de summa tamen: tti^easa. In vnlgatis tassssa,
remas agtt, seo de omniy M. Tnli. do iitfetia, Gif. Sic omnino legi debere
mundo. Epicorei enim non unum credidi: etiamsi i^feeia ferri queat,
mundnm, sed plnreis et innnmerabi- in notione passiva. hfeeea antem,
leis esse volnnt. sic igitnr M. Tull. Turaebi, non placet. Iweeua vero,
* Cernis antem terram qna&i qnibus- occnpata, nt locns insessas ab boste,
dam redimitam et circnrodatani ciiif &c. Fab, Obsessa, circnmfnsa. Alit
^nlis : e qnibus duos inaxime intcr se Jnfeeta : Turnebus Infeeeapruinie^ i. e.
diversos, ct cssU verticibus Ipsis ex Fessa in Pruinis, seu desinentia in
ntraque parte subnixos obrtguisse pruinas, sen pruinis finita ; ita inge-
praina vides : mediom antem illum nio et acnmine sno abntitnr vir ille
et niaxtmiui solis ardore torreri.' magnnS| ut iqaperiti labrarii errores
Virg. Qeorg. 1. 2U. ' Qninque tenent explicet, et defendat. Creeek, Le*
€SBlam ZonsB, qnemm una comsco,' gendom liand dnbie ineeeea^ qood vel
1128 NOTJS VARIORUM IN
nnuft locus Statii evicerit, qui est Kb. Ind. Lamb,
18. Tbeb. p. m. 516. ' Somnosqiie fe- Primordia rerum Uter «« «vnilt, ffc.l
rarum Prvtereo horrendis insessa cu- Probavit dissimiles figuras esse ff ni-
bilia monstris.' Ubi apposite de fe" tas ; si autem similes illdem finifas
rarnm cubllibns, quibus decumbunt, essent, sntnma finita foret: at finita
participio insessa utitnr, ita nt neque esse somma non potest ; ergo. Fab.
iitfema^ neque tt|^ensa, iieque intftsia 524 Etetum disfaatta, tfc.] Nen ad-
pro eo sobstitiii ullo colore qneat. scripsissem in liac tertia editione
Manifesto antem Lncretinm, nt solet, iioc quiddam leve, slc esse Kcriptora
imitatnr. Vide etiam Canteri Nov. in tribns lib. manuscript. Vaiicano,
lect. 2. 8. Preig, Merom. et Bertiniano, nisi homo bar-
521 Qiiod quoniam docui] Probavit barus, et quod gravius est, insignite
dissimiles figuras finitas eue; jam impndens, et contumeliosus, post
vss. 7. snbjungit aliam Epicuri sen- nieas dnas editiones, contendisset,
tentiam, ' Semina viz. qnsB snnt simi- hnnc versnm ita legendnm et scri-
lis figurflB nnmero infinita esse,' infi- bendum, iwflnita dmere, ewim dittaH'
nita orbicolaria, Infinita ovata, infi- tia eum stf, i^c, coi neminem doctnm
nita pyramidalia, atque ita de cste- et sannm creditornin puto. Est enim
ris ; addit deinde rationem ex infini- versus ipso quidem plane dignissl-
tate seminiim superins probata; mns, Lucretlo vero indignissimnfl.
quippei eum species fignramni finitae Qnod autem mt a Marnllo factnm efe-
sint,perspicnnmest, si,quflesobipsis nim, ex eiitm, quod erat in mann-
cootinentur, atomi fioito.forent nu- scriptis; magnum et impndens men-
mero, nullamfore inuniverso atomo- dacium. nam, ut de aliis taceam, li*
nim infinitatem. Kaff kitimiif 8i ffx*!' quet mihi dejerare, Ita scriptom esse
Ikifricw atr\Mf ttvcipof c&riy Mfwir ob hunc versnm, ut edidi, in cod. Bertin.
yjk^ T^ iror dfif r^ irA^ci r&r Mfimy qnem scio nunqnam in Manilli manus
HiwtipoPf cl fiii awX&s ttvcipoi t» ^cn» al incidisse. qnid est esse sycophantam»
teoB* iitd(mf¥ rt irxyiii^fifrt» dfunat» £pi- si hoc non est, ea conferre et emen-
curuB ad Herod. Creech, tiri in alterom, pmsertim doctnm et
522 Ex hac apta fldem dueit] Sie clarum virnm, (mitto dicere, raortn-
snp. vs. 477. * Quod quoniam docni, um, quo quid sceleratins ?) quse per-
perg. conn. rem, q. £x h. apta fid. spicne falsa snnt ? Lamb,
ducat, p. r. Finlta var.' &c. et M. Tull. 524 Cluere. «ntm] Sic habent vete-
Tusc. ub. 5. * Fttlgentem gladlum e res iibri. Mamllos fedt : ^eiitm,
lacnnari seta equina aptum deroitti male. Vide Indicem : Eiitm. Glf.
jnssil.' Idero Acad. lib. 2. * Mundns «Pro Enim coiiteM^nttt Glfanins et Pa-
•undique ex se sptns.' Idem de Fi- reiis, qnibus nlhil magis displleet
nib. lib. 4. ' Ordo rerum conservatus, quam versus integer. CrMdk,
et omnia inter se apta, et connexa.' 528 Quod qumiam doc, wunc stuiotl.]
Ab hoc loco incipit docere, cujnsque Nnnc incipit docere, infinita materiet
figurfeprimordia,intersesimilia,es8e corpnsenla, ab aetemo tempore fm-
infinita : qood hoc modo probat : Dis- que continnata plagaram imptilslone,
similitudo, sen distantia figorarum, snminam rerum cootinere, et ita rea
finita est, ut aote probatum est. at si omneis natnraleis singolareis ab «•
Blmilet principioriim figurae, erant terno usqne tempore progignere et
etiam finitae : fiet, ut summa materise procreare; £«m6. Qiutaor seqnen*
sit finita. Hoc falsnm, (contrarium tes versns taaquam Inidoneos arga^
enim sapra probatom est;)ergo et il- mento explicando prstermisit Gaa^
T. LUGRBTli CARl DB RBRUM NAT. LIB. II. 1129
BendoB. Et «besBe poflsant, si consi*
deremnt Lucretinni de figurift semi-
nnm disputare ; si vero parttculsre,
qnod seqnitnr, argnmentum specte*
juufy necessarii videntnr: atonomm
siib nnaquaque fignra infinitatemmo-
do proliaverat : objectionem vero im-
minentem prsevidentem prsevidet,
qnss nt melins nna cnm responsione
intelligatnr, quatnor bis versibns lec«
torem monet, qnid expectare debnit.
CretfcA.
Nmne age uUmJmni] Snmmam re-
rnm stnre, et contineri per continua-
tas ab seterno plagas. Fmb,
ASl ProUlo} I. e. impnlsu, sen te-
norcy nt interpretatur Donatns in
Pliorm. nbi hunc versnm Lncret. pro-
fert. ad illnm locnm, * Ne te iratus
snis ssBvidicis dlctis protelet' docet-
que protelnm dictnm esse vel a «p^
et iXciir, vei ab assidno telomm jacto.
Utltnr eadem voce idem Lneretius
4. 101. * £t qnasi protelo stimulatnr
fnlgnre ftilgnr.' Est antem hic, nt
opinor, slgnificatque, longe, prodnc-
te, perpetno, et eontinuo tenore.
* Protelare, longo propellete (inqnit
Festns) ex Qr»co videlicet t^Xm,
qnod significat longe.' Tnrpill. apnd
Noninm : * Propter peccatnm panx-
illnm indignissime Patria protelatum
tutf ssBvitia patris.' lege et Noninm
in verb. * protelare :' nbi hos versos
Lneilii profert, * Qnem neque Luca- *
nis oriundi montibu' tauri Dncere
proteio validis cervicibn' possent.'
Sic Catnll. ad Catonem : ' hnnc ego,
si placet Dionse, Protelo rigida mea
cecidi.' IJa«^. Plnra liic poosem, si
Inberot : sed nolim onnstnm hls notis
Lncretinm. * Protelnm * proprie est
tenor ille dncti aratri per snicos. Ita-
qne ''prbtelnm''erit coutinnata ac-
tio et ikwa^os, Reliqna forte ad Te-
rentinm oiim»ni me liamm r€rnm tse-
deat« F«&. * Protelaro ' Fngare, Te-
rent Phor. Act 1. Sc. S. * Ne te ira-
tnssnlsssvidieis dictls protelet.' vid.
denique Voif« ad Catnll. p. ISS.
Cretek. Hinc ' protelare ' apnd Ter«
tnlliannm, asstdunm Lncretii imiia-
torem. De Hoenit. cap. 4. * Hasc te
peccatornm fluctibus mersom perla-
vabit, et in portnm divinse ciemen-
titt protelabit :' et de spectat cap. 1.
' Tanta est enim vis voluptatnm, nt
et ignorantiam protelet in oceaslo*
nem.' et alibi. Adde Scalig. ad Var-
ron. p. S60. etad Virg. catniecta p.
240. Hm.
6S9 Nam fwed^ 'Anftnro^opo. Dlcet
aliquis (inqnit)esse quaedam animalla
aita aliis rariora, verbi gratia, elefan-
tos, monocerotes, phoenlces: cum
igitnr elcfanti rari sint, debent eo-
ram corporom primornm, ex quibos
constant, fignrss eue raras et finitsp :
ergo qnsedam corpornm primornm ^*-
gnrsB snnt finitse. hsec est ^ro^op^,
seu objectio. Lmb. Objici poterat,
species qnasdam animantum et alio*
ram conerotornm rariores esse qnam
aiioram: Qnid tum? inquit: si in
hoc mundo ita se res babeat ; in aliis,
qui infiniti numero snnt, aliter fit.
Fab, Objicit sibi, posse videri fini*
tas esse atomos snli aliqnibns fignris,
cnm rariora qosedam, et minns fre-
qnentia animalia esse videamus; et
rospondet vss. S7. primnm, Ilia, qnae
liic snnt rara, abnndare alibi ; ele-
phantes v. g. qnos Roma vix nnqnara
vidit, in India esse plnrimos. Deinde-
qnamvis nnica nnins generis res esse
in orbe concederetnr, nisi tamen infi-
nit» ejnsdem foran» essent atomi,
ftttnmm non fnisse, nt ea res nasee-
retnr et procreiceret : idqne alla*
ta comparatione egregie illnstrat.
Creech,
6S8 Faeundmnque tRMHfs] Sic 'ne«
cessarlo legendum, non nt vnlgo, F«-
euMdamque magie, Loqnttnr euim de
animalibns raris dnntazat, in qnibns
natnre sit mlnns farcnnda. Lamb, Sic
veteres nostri, et Lambinns. Vnl-
gati: magi», Oif. Fetemiidam^ mi*
mis] Aiii magiif qnos sequi nolo ; Fte*
eandam fRinMs naturam in itUSf infn-
1130 NOTJS VARIORUM IN
condiera «oiinalia, Oastendas i q«od eztTemit Afncm postlom ria
diflpiicet. Crteth* doniiciiiis praebere, sodosqoe in iisy
5M Ai regimuy tocofiie oUo] Hsec cC pecorom stalMilis palos ElephoBto»
est solntio objectioois. Lamb, rnm deatibiis fieri Polybius tradit,
M HntUUui gaeretiMiMetil I. aotore Oolosta regnlo : Plin. 8. !•.
e. possoot esse mnlta : t el nibH ob* idem Locrotiom ▼oliiisso Lombtaas
staty qoo mioos malta sint aninmlia docet, et es itto Fajns :
siaf ularla in eo genere, alio in loco, Respidt tabnlam aliqnam in qaa 1»-
etiamsi apud nos panca et rara sint: dia vaUoeborno clnctaosset: Faber,
genere antem left ndom, ww genertu qoi Lncretiom obiqne tabnlas spec-
sie statim, * Sicot qoadrapcdnm onm tantem iiidneit : maaimam Indift Tina
prlmls esse vidomns In genere an- in elephantis sitam ene quis nescit P
gnimaaos/ 4sc. et infra, * Esse igitnr Illomm ope se, snamqiie patriam In-
genere in qnovis prinwrdia remm/ di defendebant. lUtc cogita, et
Sic. Lemb, Itorecte; ntmox: « in roentem LocretU attinses. GrooBfc.
genere/ Sie, et vs. 667. * Esse igitnr Mira ad bnno locnm Lambinas, et
fonere in qnom/ Ste, Gif, Faber narrant, Vcmm sensom Croe-
^aflMnonfa^ r«pleri] Qoi respon* chios tetiglt. Onmino enim de ele-
deat alionnn Ireqnentis». Fo6. pbantis» apod Indos in aclom pro-
6S7 Afigmmmm] In hanc senten* dnci solitis, suisqne dentibnSy tan-
tiam ita scriblt libro de opificio Lao> qoain ▼allo ebomo, Indiam monienti-
tantioB. ^ Jam eaim manos amissa bos loqoitttr auctor. Geroiiia loqaeD-
dignitate, quam nonc habet, aiobili- di ratio est, qna utitnr 6. Stt. ^ Deni-
late nimia promuscidis similis mira- que qnid Cretm tanms LerasBaqoe
biliter ▼idoretur : essetqoo hoc pUoe pestis, Hydra TcnenaUs posiet val-
angnimanos : qnod geous in illa im- lata ookibris f et lib, 4. Tfaeb* Stat.
roanissima belloa mirabittter effec- ' £t galea annosi vallator dentibos
tum est.' Pias. Qoibas manos ^t apri.' Deniqne, Ul^. 9. de Eiephaatis
iortiiis, flexilifl, lobrica, volabilts ser> libjcisy in aciem ediictiSf adeoqoo
pentis in morem. M. Tall. lib. 2. de ad ipsam vdntl intorprolationom hn-
N. Deor. ' Manos etiam data ^- jos loci Locretiaoi : < Stat niveis loa-
pbantis/ &c. Iteroro Lncret.6. lOSl. gom stipata por agmlna Tallnm I>«ii-
* Inde boves Lncas turrito corpore, tibos.' Prmg, Josepb. de Bello Jnd.
tsetros Angnlmanos, belti docoernnt S, 16. §. 4. pariter (ot ibidem osten»
vohsera Pceni Snfferre,' dic. Elcfanto dinras pag. 189. Edit. nootrv) inpeae-
antem pro manu est pmhoscis. 8ed trabiles Britannos didt propter mn-
do elei^antis lege Plininm 8. 19. rnm oorandcm, anre scUicct» qn« a
Lasi^. Qnorum manns, son probos- ' continenti dividnauir. 2o4"V#e M
cis, est vehiti angais. Feb, koI r% B^rrrovdr rtixsr» el nSr 'IipMyo*
Jniia ftiennn mti. e «att.] Nam X^/»Mrrc(jecffivmi#^c9. I, e« ' Porro
(ut scribit Plin. lib. 8.) ' postinm vi» et Britannorum mornm eonsideratei
com in domiciiiis pr«ebeBt dentos ele- qni HierosolyaMinHn moris adeo eoo-
phantorum : svpeisqoe io iis et pe« Aditis.' fioo.
cornm stabolis pro palis iieri ea his 641 Sed tanea id f aof ae] Ui||as
dentibus Polybios tradidit.' Pias et lod hsec seatentia est i Vofam oslo,
iMmb, demos, ^inam rem nnius genoris In
6S8 VeHe mmntwr «^anio] Respicit toto orbe terrarnm eme natapu nisi
tabuiam aliqnam in qna India vallo emnttamen infinita materiss eorpora
obnmo ciocta esset. Qase dicuntur slmiKa, et ojnsdem formse, ox qnibns
ab diis, &c. nihil moror. Fa6. In ea rei coaflat» in Incem proforri
T* LUCRBTII CARI OE RBRUM HAT. LIB. lU 1181
qneat: neqae creari, oeqM cresU
procreicereetalipoterit. £aM6. lo*
geoioftior «rgnineatalio qoMn ▼idea*
tor. Fab.
541 /o orbe] Nibil motaTiy qoaoi-
Yis libri doo mano«cripti babeaot, lo
•rM. Satis est mibi admoooiMe leo«
toremy otrooMiae aBorpatom etie o
▼cteribos. JLmk» Jn erM. Ita io
Teteribos qoiboidam; qood rectioi
poto. lo aliis tamen : orfre. Oif.
M6 Qood mfertM] NoU, led et
alibi, poiitom inl prttterea. FoA.
AMqn§i Noo ilmpliciter ootriri»
Terom et ad adoltam perveoire wtO"
tem ; oti docoit Toroeb. <»• 87. licoti
et io tUis iof. 1180. * Donioom alei-
cendi sommom tetigero cocomeo:'
ot 1. 188. * Qoiiqae raa de materio
grandeicere aliqoe*' Hoo»
647 Omo«] Tbw. Ltmk.
«48 CWof gnnt9lU tH] Qam od
ooom rt ro gigncndam Toleoot* Lumb^
660 BMtrim («ole to f#li«o] I. e.
in taota atonwrom SMiltitodine et
copia» ety ot ▼erios dioom» iofinitatOt
Zm^ Non potoit Elegontioiy com
perpetoo ogiteotor lemioo» et lint
omoi leqQore mogii BnoqoioU. CrMck.
IWftofoc ofiioo] I* 0« in torbo ato-
morom disiimilii fignno. Lnmk\ Io«
telligit otomoi qon od oooatitatt<^
nem aliorom generam loo ipecierom
noceiioriii lont. <Fa6. /oMiil od
ctffon» Fayoi, ot wlet! I^icretioi
ootem intelligit otemoi qo» od eea*
ititotienem oliorom genemm oocei*
lari» sont. Creioft.
061 JlorteomfsoitlieoJi] Liber Va-
ticonoi halMt» coaciljari. ego tameo
nihil mnto. £aoi6. Cenciitan, qoi«
dam Ubri Yeteiiei. Gi^. Ceocitieotft]
lo notlonc paisiTay Qoam rationem
hal>erent cnr conoiliorontor» et 9inh
syi^oliqQod fooereot? lU jam la-
prol. 1881. < noqoe enim coniilie le
locamot.' Fub,
668 8td qnmiy 4«.] I. o. qnomad-
modam, Ac Sic i«pe alibi poeta
noiter, exempU caasay 8. 146. ' £t
qooii eom capot, atqoe ocoloii ten«-
toote dolore, LBditor/ &c. Idem 4.
163. ' £t qoaii molta brcvi spatio
lummittere debet/ ^ Sic et M.
TqIUos in CaL mij. * £t qooii pomo
00 arboriboii li crodo loot, ayeUon-
tor ; li matora et cocta, decidoot :
sic riUm adoleicentiboi vis aofert»
senibos matoritas.' Lmb,
ill<Votf flNiilM9Mceort.] Sic reposoi,
secotos Ubros omneis roaonscriptos,
com io volgotis legator, ceoHsfOf
Morttt; qoB scriptora, qoamvis vi-
deotor specioso et prolwbUis (lic
eoim locoUs est 8« 678. < Veotas
obi, atqoe animis sobito vis maximo
qosdam Aot extriosecos, aot ipsa ab
tellore coorta est,' dec.) placet temen
mibi mogis ontiqno. i^eoi^. MaroUos
oootm omoos veteres : «sotts» Q\f.
668 dUgtmmi Tooiidom, commo-
Um, &c. sopro. Fd^
TWBiitra, fo6eroa] Sic restitoiyse-
cotas vestigio veteris scriptors. nam
(som reperisiem io tribos libris bm»
nascriptis, imosimy Meenia; io ooo,
<raos<ra eorva oorioa: sUtim conjeci
* cavemo' cormptam faisse ex go-
^oroo ; atqoe ez ' goberoo ' factom
osso ' goveroa/ o pro 6 : deiode^cop
veroa :' postremo wrioaf .* qood poi»
tromom est in Ubris vnlgatis. qoam
moam coiyoctaram spero doctos vi«
roSy eoiqne maxime, qoi vorioti soot
io lectiooe membmnarom ontiqoo*
ramy probatoms. osos est l<ocret«
eadem voce 4. 441. * et rocta soperao
goboraa.' * goboma' aotem idem ^m^
let qnod goberoaeola* qoo de voco
plora ad Ulom locom dicemus. Lunb,
Uimbinos go^eroo egregie» ex vete«
ribns libris. lo oliis et volgatis : ca-
rioai. Oif. £gregia Lambioi enien«
dotio: iroieroa, L o. gobemacola.
664 iAoirNmas] ' Antemoa,' (at
scriptom eitio Tocoboterio 01. Po-
teaoi)f^^oKi(stf: i*e. <cononavio
gli.' ZiaNi6.
Tsoseifoe oolaNirif] I. e. remos flac-
1133
NOTiB VARIORUM I>1
taanteis. Virg. JEa, 7. 28. < et in
lento Inctantiir inarmore tonss.' £n*
nius : ' Pone petnnt, ezin refernnt
ad pectora tonaaa.' Idem : * Poste
recnmbttey Yestraqne pectora pellite
toosts.' ' Tonsa (inqoit Festos) re*
mns, qnod qnasi tondeatur ferro.'
Tonsse, nt interpretatnr anctor vo«
cabolarii Latinograeci, kShtai, Lamb,
Remos. Ennias apnd Festom,' Poste
recnmbite, vcstraque pectora tollite
toDsis.' Jjtge. pfnu recumbiie ; expri*
mit gestnm remignm. Fab,
665 ApUutra] * Aplostra' (inquit
Festus) ' navium ornamenta, qnasi
amplnstria, quia erant amplius, quam
essent usu necessaria,' scriptum est
in vocabuiario Latinogrspco Cl, Pn-
teani, ' Apiustmm : wrtplby tXo/ov, As
"Eyyior fca2 HKpoy tiis vpApa?.' Cic. in
Arato, ' Navibiis absnmtis fluitantia
qnserere aplitstra.' quemadmodom au*
tem Lneretins, et M. Tnll. dixerunt,
' flnitantia aplnitra :' sic Virg.*10. 80«.
^ flaitantia transtra.' Lamb. '^A^Ka^rra
ornamenta navium erant, non in pro*
ta, ut pleriqne veteriim scripsernnt,
'sed in poppi. omamenta enim quse
in prora erant, * acrostoiia' diceban-
tnr. De his et aliis id genns olim
multa obtervaram : sed illa omnia in
iib. 1. Schefferi viri diligentissimi,
qoos iile de militia navali veterunf
edidit, occupata video. Fab, Ver-
bnm ' floitare' in hoc negotio mire
placnit Lncretii imitatoribos, Yirg,
JEo» 10. SOO. * Fragmina remornm
quos et fluitantia transtra linpedi-
nnt.' ' Petronins, Carm. de Bell. Civ.
proprios Nostro accedens : * Unde
omnes terras, atqoe omnia littora
possit Aspicere, ac toto floitantes
orbe catervas.' Preig,
• 657 Ii^imarie tMS.] Itaqne Hero*
dotns in Polyhymn. ex persona Per-
aarum regis, mare 9o\€p^ worofii» ap-
pellat. et Pittacns uuus e septem di-
eere solebat, Turr^ y^, Awtffrov M
&dXarira : i. e. * fida res, terra ; inli-
da,' mare.' Lamb, Virg.^ ^o. 3. 69.
' Inde ubi primafides peUgo, placa-
taque venti Dant maria,' &c. Prei£^,
669 PeUacia] I. e. fallacia, a pettbrt-
eftdo, Utitureadem voce etiam5. 1002.
' Necpoterat quemquam placidi pel-
lacia ponti Sobdola pellicere in fran-
dem, ridentibns nndis.' ' Pelltcere'
(inquit Festu8)*in fraudem indncere
idem alibi in verbo ' lacit,' * lax
fraus est.' Virg. JEn, 2. 90. < invidia
postquam pellacis Ulyssei (Haud ig-
nota loquor) superis concessit ab
oris.' Arnobins *lib. 4. adv. Oent.
' Qnis est, inquam, qui credat, ad
hnmanas accnbuisse Denm mensas,
interemtum avaritis cansa, fefelllsse
snpplices ambignitate responsi ? pi«-
cellere in fnrnm ordine ? adnlterasse ?
servisse ? vulneratum esse ? et ada*
masse ? et per omneia libidinnm for-
mas Incestarum cnpiditatnmque clr-
cnmegisse pellaciam?' Lamb„ Recte
plaeidi p, p, non veropeiitfas, uti citat
Philargyrios ad Virg. Georg. 4. 443.
* Vemm nbi nnlla fugam reperit fal-
lacia.' nbi docet qoosdam codicea
qiioqne habere peHocta, sicuti JEd, 9.
00. < pellacis Ulyxi.' Adde Janam
Rutgers. Vair. Lect. 6. 16. Havi
661 JEtmm debebuui epana per omiu]
Qnidam lib. seriptt habent, tnma tfe-
6«6«af sparta pcr omiiefii. Lamb. Per
omnem'] Hoc rectissimum ex veteri-
bus libris puto. In aliis. omNe. Olf.
Al. avum omnem : nam et tevue dice-
bant, nt alia id genns sexcenta. Fab,
Ommm Gifanins; et fimatnr: tfMt
enim Veteres. Creeeh,
662 MMu» maieriai} Modo dixit
< materim pelagos,' et jam ' sestna
materiafi.' Creeek,
669 In cimctHicm ttf potnnt eemp,
eeire] In concilium coire, i. e. conci-
liari, congregari. Lamb,
667 Eaeeigitur geuere] Conclndity
cnjnsque generis prjmordia esse infi-
nita. Lamb,
• ' Geuere tn quevie] Vel ex hoc loco
apparet supra legendum, ilfniea Hcei
genere eue i» eoy i^e, Lamb.
T. LUGRBTIl CARI DK RBRUM NAT. LIB. II. 1133
6C9 N$e Bnpernre quemii m^u$ uU'
que ixiiialee] I. e. dcc ulique inotus
exUiale«, et pestiferi, res genitas sa-
perare et fuoditns perimere possuDt,
qniD exfltiDct» aliquando reoafleaDtor:
nec genitales, et ad gigoendum utilea,
et lalotares, quennt ea$deni in per-
petnum aerYare. mendose in omni«
bus lib. scriptom et impreasum est
exUiaUU, Legendam enim ejrtltaicf,
iD recto casn. Lamb, Aiind yn. 12.
contioetar argumentnm, qnod su-
perius conseqoitnr: si finita nni-
usmodi figur» semina snppopamiUy
tum res ex iis finitis seminibus con-
stitut«y cum semel solut» fnerint,
nunqnam instaurareotur. Si finita
foerint s^mina fmstra generatio-
nem et augmentationem renim ex«
pectaremas. At quid certlus qoam
res alias nasci et angeri. alias di-
minni etinterire? Unde semina si*
milis figurse uumero iofinita ease coo-
cludendam. Creeeh, Exitialee'} £st
rectus casns, ut moz : auctifici moiue,
contrarii hisce. G(/'.
A70 SahUem'] Rernm scilicet. Fab»
578 Sie iequo geriiurf ^c.] Sicseqnali
'(inqnit) priocipiorum certamine seu
prcelio bellam geritor ab «terno tem-
pore. Nam peque res genitsB ma*
nent aeternae, neque in perpetnom
intf reunt ; sed et res quse genit»
sunt, iotereant; et qnae interiernnt,
renascuntnr. Ita fit, ut summa re<
mm sit «eterna, cnm res singnlares
quotidie nascantnr et moriantnry ori-
antur et occidant. Lamb»
674 Contradum] Sic idem lib. 4.
965. ' Naut» cam ventis contractam
cf rnere bellum.' Lamb,
575 Vitalia rerum] I. e. res vitales.
qnemadmodam apnd Horat. Epist.
ad Scspvam, 1. 17. 16, ' tu poscis.
vtlia rerum :' i. e. res vileis. quem
locnm nos in omnibos libris corrop-
tom restitoirons, ex auctoritate codi-
cnm manoscript. ' Res Titaieis' an-
tera intelligf, qnse ad vitam aliqaid
confcrnnt, et adjavant* Lamb,
576 Et euperaniur iUm] Videri
poasit bic versns ex Lncilio sumptnsy
nam in veteri codice ex secnndo Lu-
cilii profertnr : * Et superant nrnae,
miscetnr funere vagor.' Sed locos
bis corruptos est; qnanqoam scio
urnam ad mortoalia pertincre. Fab»
Vagw] Vagitus. Festos : Vagorem
pro vagito posnit JBnnius lib. 16.
' Qui clamorem oppngnatis vagore
volanti.' £t Lncr. 2. 576. < £t supe-
rantur item, miscetnr/ &c. prodncit
testem hanc eondem Lucretii versnm
Nonius, sed corraptnm. XiaiR6.
. 577 Vieenteelamimiaeras] Nascen-
tes. 1. 2S. * dias in luminis oras £x-
oritnr.' Lamb,
. 578 Nee nox uUa d. tfc,] I. e. neque
nox nlla diei snccessit^ neqne dies
ullus Doctem excepit, quo non ab
altera parte poerorum natcentium
vagitns auditns sit s ab altera, voxeo-
mm qoi mortem amieoram aut propin-
qnorom lamentantor . ac deplorant.
Atqoe, ttt brevios complectar, e odem
die, et eadem nocte, alias nascitar,
alins diem obit snpremum. Lamb'
581 lUud tit Aif reb.] Nnnc docet,
DnUam rem genitam uoo primordio-
mm genere coostare. Lamb,
Obeignatum] I. e. mcmorite man-
datom, in pectore conditnro. Transr
latio ducta a tabulis obsignatis : ea
f nim obsignare solemo», qnse ab aliis
videri nolomus, qnseque diligentis-
sime custodienda tun putamns. sic
Arnobios ioquitor libro S. adv. Gent.
' Quia foroicem Luciliannm, et Mar»
syam Pomponii, obsignatttm merooria
continetis.' Ldjii6. Dicimus, Reconde
boc imis sensibns. Virg. £cl. S. 54.
* Sensibns hsec imis, res est non
parva, reconde.' Sed qnse talia sunt
nt condantnr, fere plernmqu^ ob'*
signantor; iis iwifioXii anftetou appo-
nitnr, &c. itaque metaphoricds, Hiec
iu animo habe, serva. Fub, »
682 Et m€m. m. m,] Declarat
qnod obscttrius dixerat, icoKt lf)fii)vf (oy.
Lam6.
1134
Y^OTiE VARIORUM IN
«8S NU este, Ife.^ Nibil esse ln
promptii positniB, nihil Ditnitt, oibil
genitniii, qiiod ez niio genere prinei-
piomiti, mt qnod ex omnibm unias
figarae et aimiUbus principiis coiutet.
' Nil esse in promptn' anten, snbin-
tell. * eomm, qaomm/ &c. Lamb.
Nihil et$e, in promptu qwtrum, pfc,
Sie interpnnxi, et scripsi. Valgati
altter; ct post, tfU^tar. Gif. Uno
verl>o 14 probat qnod verissimnm est,
nil esse simplex in concretis: qno-
nodo enira fieret, at inoltse ejnsdeiii
generis magnitndineSy et ejosdem
generfs figurtt eelnererent sine rln-
cnle ; itaqne dlversmnaliquid osse de-
bet. Series ▼erborum : ' Nihil eoram
omiilam/ quorum oatara nobis neta
•It, tale esse, nt cotistet, Sec, Fab,
Qmetym Mlnra ieuhir] I. e. qnse
nota sunt, seo qnoram natora nota
est. Parro aotera sic habent llbd
mannscripti : Talgati, Quomm «afRm
^ttMuit, Lamb.
58ft Et quam i/uieque meigie mtUtne
vU,i^.] Prise. bunc versvm profert
litir. 6. (qoamvis eom paollo aliter
legat) docens vU a Lncr. numero
rooltltndinls osnrpatam esse : nt eti-
am a Sailost. llb. S. bistor. * Malo
jam assoetom ad omneis vis cootfo-
Tersiarom.' Utltor eadem voce io
eodem oomero et S. 860. ' Et qoasl
multse vis oolos corporis exstaot.'
Animadvertat aotem literamm sto-
dlosus, etiam ositatum fsisse bonis
seriptofibus hoc loquendi genos :
* quam magis,' ' Ita magis ;' * qnam
magis/ ' ita pluta.' Nam nsitatios
Hlnd, de qno aKt>i diximus, * qnam
magis,' * tam raagis.' Sic aotera ci-
tatur hic versus a Priic. ' £t quam
multamm rerum vis possidet in se.'
Lnnb, Ita ex vet. lib. Valg. que :
et mox : phiHma. Iti Prisciano : Ei
fumn meUiarum rerum vie; male, otl
poto. €i\f,
MuUue vts] Facnltates, tr, virtntes.
Ita lo plurali nsnrpatnm a Sailustio
est. Fab,
587/rapiMria] Sic legendom. Nam
slc mperio veceres esse locotos ; qood
qoldam semidoctl et armgantes noo
tldeotes, snpposoerant boe ioco pte*
rima. Ideoiqne et ailbl feceroot.
jLmR^.
ft88 D)seel]Ofiendit,declaratTni«
latio est. Lumb,
f 80 Mncipis teUm^ ifc] Parecbs*
tls admysieria Cybeles* Vide biri
lcetor, admirabile politlssiml poetoe
faigeiilam. Oif* Primam, telhis pri-^
mordia omne geoas habet ; htunorem^
igoem, berbamm fmgomqoe mate*
riam. Fflfr. Primom argomentnm
vsft. 0. docit e term, qoam e diversia
stininnm geoeribna coostam nemo
oegabit, qoi Ibntes ebirilientes, flam-
loas erampeotes ex illrns visceribita
vlderit, aat qnl iltem arboms pmdo-
eere, et homloibos feritqoe alimeota
snbmiiilstmm eoDsMemverit. Ista
eoho omnia ex semtoibos ejosdeio
•iagnltndiois,ponderis,etftgone orirl
deqoeaat» Deiade vss. 6*1. molta sub-
jnngit de terra, pmot Mater Deomin
et Cybele dleta a veteribns poetis
foit, omameota lilhis Dese describit,,
mysteria totlns fabol» explicat, de-
ridet soperstitiooem, et tandem pro«
videntiam Ipsam eoovellil. Creeek,
flN) Unde more «im. ooi.] I. e. ez
•quibns fontes flinirina volabilia et de*
lalMtttia in mam effaodentes, mara
redintegrent : qood partim a veotisy
partiro a sole minaitnr, parfim a
term, dum per termram meatns dU
manans, ad capnt amnium mvertitnr :
ot idem Locretias ait 6. 289. * Qood
sapemst, hnmore novo mam,flnmitta,
fonteis Semper abnndam, et latleei
manare perenneis, Nil opos est ver-
bis : magnas deearsos aqnamm Un«
diqoe declamt,' Sie, Lamb, Fontea
volventes ftumina, i, e. fioenta. Fab,
Frigara Cod. Vossii qnod Salmaslo
aiiice placet. Creeeh.
f91 AdHdue rentnani] Sic legen*
dnm, et Ita scriptuffl est in libr. ma*
nuscriptis: nisi qnod Vaticaoos ti*
T. LUCRKTII CilRI DB RBRUM NAT. LIJl. II. 1135
brar ii ciil|»a habet, removent, Lamb.
Habetf igna wnde] Habet corpora,
ex qnibns tgneaoriantur. Idmb»
69S Eximiu vere] Sic liabeot om»
nes lib. raanuscripti. Omnes fere
volgatiy Ex tniis, qnos non sum secu*
ttts. ^ Eximiis' autem ioterpretor
egregiiSy iniqgoibos, non vulgaiis, ne«
qne «sitatis, Lunb, EjnmUe vero]
Sie Yeteres libri onuies. Yide Indt*
cem : ' £ximins.' Mamllas ex Virg.
lib. 5« fecerat : Ex imU; contra ve«
leres Ubros. Gif. Magnls, Plantns
m Trinommo dixit * Eximios sump-
tns.' Creeck,
Impeine JEinm] Sic pnio * impetnaa
iEtnsB ' dictum esse, nt * tmpetnm
caeli ' 6* 889. ' Princi|HO qoaotum
c»li tegit Impetns Ingcna.' De JEt-
nsB autem ignibns copiose dispotabtt
Itb. 6. Lmnb,
594 3\un jwrro nit,"] Porro antem
habet primordia in se inctusa, unde
fruges et arbores hominibns efferre,
et pabula mntia animantibns ac feris
snbmlnistrare possit. iMmk, NUi'
dos] Sop. 1. afiS. * At nitidc snrgnnt
frnges, ramiqoe virescnnt/ Scc, et in-
fira eodem lib. in extr. 1157. ' Prse-
terea nitidas fniges, vioetaque IsBta/
Ste» MMmb,
596 F^Kulat] Qnse cibatoi esse pos-
sunty stn rainns, in styamenti loco illa
erunt. Fab, Mollrs, teneras, seo
vento facile mobiles. Codex Vossii
flmnoe; qns» vox vs. 874. aliqno modo
confirmatur,8ed/tttdMmalo. Creech*
Unde etiam fimdoM frondetty 4*^.] Re*
stitacndam veterem Cod. Vosiii lec-
tionem censet hoc loco SalmasiuSy
£pist.4S. nempe: 'Unde etiam 6o-
vios, frondeis, et pabnla Iseta.' At con-
tentus fnit Lncretins, dixisse, telki-
rem homlnibns fruges etarbustasup«
peditare, de potn nihil soliicitus;
quare igitur plnra feris annuffleraret ?
praeterea : ' nitidse froges ' et 'flul*
dtt frondes,' ' arbustaque ' et ' pabola
laeta,' qoamegregie inter sese respon-
dent; ut taceam floviorum impiici-
tam mentionemfactaravs. 590. etiam-
si pro : vobsenteB fiumina fonteUj ibl
legas : toieetUeo frigora fonieio^ qnod
idem ilie vir doctns tantopere laodat
eadem epistola. Preig, .
698 Qiiarefli^gnai>eiunmitfer]Hco
eadem Cybele a poetis appellatnr,
et Cybeli cnltrix, et Dindymene, et
Berecynthia. Arnob. Ub. 5. adv. Oent.
' Terrmm qnidam e vobis, qnod cnnc*
tis sofficiat aniniantibus victnm, ma^
trem magaam esse dlxemnt : eandem
hanc alii, quod salotarlnm semlnnm
frngem gerat, Cererem esse pronmi-
tiarnnt; nonnnlli Vestam, quod In
BMmdo stet sola, ceteris ejns pnrttbns
mobilitate in perpetna constitntis/
&C. Idem lib. 7. ' Sed et magna
mater accita ex Phrygio Pessinnnte
jnssis consimiliter vaAnm, salotaris
popolo, et magnamm cansa laetitla-
rum fult.' d(c. seqnitor statim : * Ni«
hil qnldem alind scribitnr missnm ab
Attalo Kege, nisi lapis qnidam noa
magnus, ferrl mann hominis sine nlla
inipressione qui posset, coloria fhrvl
atque atriy angulis prominentiiroa
iittrqualis : et qnem omnes hodie ipso
iUo videmns in signo oris loco posl*
tum, indolatum, et aspernm, et si-
muiacro faciem minns expressam sl-
mntatione pratbentem,' &c. de ea-
dem lege Herodiaimm lib. 1. etOvid.
Fast. 4. et M. Tulliam oratione de
harasp. reapons. et Varr. lib. 5. de
L. L. Lmb, BSagna denm mater]
£t tdMolute MeydKrif onde ttoyo^s^ta.
Fab, Qnare magna Deum, tfc,] Inci^
pitfabnla: Favete; terra, quae parit
omnia, Mater Deornm, hominnm, et
ferarum dicta est ; sacra institountur,
qoft partim ad physicara, partim ad
etiiicam trahit Lucretins; illa qns
Jovem spectant proponit deridenda :
sed ipsa prodit l>ea. CreecA. Le*
pide Hydaspes ad ^gyptios qui Ni*
lum sirailesqoe Deos eelebrant, re-
spondet spod Heliod. lib. 9. pag«
467. r^ yow «orofi^y rompy tfrc aal
aatt bftas 9c^, aai airot tatoM rh word*
U36
NOTiE VARIORUM IN
IJMVf 4f AiBi^mMf Mpo tapairdfanvaaf
9ucaltts tty vap* ^wv rvyxiifoi <rci3c(<r/Aa-
Tos, fi^krrip 6fi» ywofUyri 6«dy. i. e. ' Cs-
tcrum cnm iluviam hunc, sen yestra
opinione Deum, et omninm flnviornm
camnlnm, ^tbiopnm terra ad nos de-
dncat, merito a vobls coli debet, qnai
Tobis Deornm raater existat.' Hav,
001 Subiimem in cutru] Sic hnnc
versam restitnt, reclamantibns libris
omnibus, conjectura sola ad lianc
Mriptnram, nisi fallor, rectam et
veram dnctns. Atqae hsec rae« con<
jector» ratio est Ita scriptom erat
in emendatis illis et antiquissimis li-
bris, Sabhmem m caiTa. Annotatnm
est postea ab allquo studioso ad eram
Hbri e re^one hnjns loci, idqne signis
dnobns similibns appositis,5^ailm:
qa« erat interpretatio vocis ' Subli-
mero.' Deinde, qol ex illo codice
aliud exemplum descripsit scriptor
librarins, existiroans vocem Subli$H€m
eBBe mendosam, et Sedentem in ejns
locnro substituendnm, ita fecit : de-
inde semidocti, hunc versom legen-
tes, cnm animadverterent primam
sylltbam vocis ' Sedentem ' esse bre-
vem, neque hiiic loco convenire, re-
posneront satis temere Sedibue, Ita
ex SubUmem, Sedibue factnm esse pu-
to. haec mea coDJectura est. Qnas
mibi ita demum ^baroxitt videbitnr,
si doctis probabitnr : sin minus, pri-
mnm fatebor me parnm vidisse : de-
inde rogabo, nt aliquid melius repe-
riant. nam mea qnidem sententia,
vox Sedibus boc loco inepta est Dic-
tum esl antem a Lucretio Sublimen in
eurrUf et item a Sex. Julio Fronti-
no lib. 1. Stratagematnm, cap. 9.
ita nt a Virg. ' Sublimes in equis ' 7.
^n. 285. nam ' snblimis in curru'
nihil alind significat, qnaro qni, vel
qaae vehitur in curru, et sedet in sella
cnruli. quod si barbarns homo, qdi
hanc meam emendationem non tam
roalevoleatia et invidia, qoam caeci-
tate roentis, et igaoratione bonarum
artium impeditus, improbavit, ac
damnavit, cognovisset ': volgatam
lectionem noo defendisset. Sic Li-
vius lib. 38. * Itaqne iret consal sab-
limis corru, ronUijngls, si vellety
eqois : ano eqno per nrbem verani
trioropbam vehi,' &c. Possem hn-
jns locotionis plnra afferre exempla :
sed ita in promtn res est iis qni ali*
qnid vident in liiteris, nt non egeat
exemplis. Virgilios videtar hnnc lo-
cum imitatns JEn. 0. 784. * QuaJis Be-
recynthia mater Invehitor curra
Phrygias tarrita per arbeis LeUi
Deam partn, centam^ complexa ne-
potes, Omneis cvlicolas, oroneis so-
peraalta tenentes.' ad qiiem locom
notat Servins, ' quia ipsa est terra,
que urbeis sustinet, iccirco designa-
ri (al. adtigmari) ei coronam cnm tor*
ribus.' Lamb, Sedibui in eurru] Male
conlra omnea libros Lamblnun: Sub»
Umem. Nisi fallor enim, designat
poeta, eam vehi sella cumli. 6t/.
Sic optime Dionyslns ; tn aliis, Sedi-
bu$: qnam lectionem qni probaint,
iuepuriai^ suam prodnnt. Fab. SuUi^
mem in curru^ ifcJ] SedUmM, Codd.
Oifanius : Sedihu, SeduU, vel Seduleui^
Palmerins : sed istorom omniaro li.
bris vel coojectnris praeferendus est
antiqnissimus Lambini Cod. Creeck,
Quod ita omnino scribendnm dicit
Lambinus, ubi omnes. libri : Sedibua
in curru, qnaie est tandem? Qnid si-
roile < Sedibus,' et < Subliroem r At
ille taroen ad sua soronia abit, et qno-.
modo mendom inoleverit inanissimns
conjectator comminiscitnr. Nec eo
dico, qnod studinm improbem; sed
qiiod enm mnndo imposuisse, et qni
non aliter esset : nolnisse a quoqnaro
leviter reprehendi, aeqao animo non
fero. Quanto verins, scripsisse La-
cretium : SedUue m oimi b^ugo» agi-
iare leonee? Vt * Seditus ' adverbiam
sit, qna forma alia multa ; ant SeduH
in curru Ut enim ' sella' aiit sedes cn-
rnlis, ita ' cnrms sedulis.' Neque
mala scriptiira Sedulem in curru^ iit
euruUm dicimas : qnsB omaia, vnlga-»
T. LUGRBTII OARI OS RBRUM NAT. LIB. II. 1187
to neiidd alBiiia sunt PoiM. Spieik pit : fcritas mollita per iUam Credw
Tom. 4. Fac. Crit. p. 096. Tan tor. id carru teatii&cata «uo est.'
mcriter nove effictts, nnliaqQe aacto- iMmb, Aliam rationem dat Oppianoa
ritate comprobatis ? ocibna instructus ex poetico figmento, Cnrete« ridelicet
Lambionm aggreditor ille; qnid fac- ob aervatnm Jorem. In leonesa Sa-
tnroa tandem, si rite armatns cnm ip- toroo foiue mntatoa; qaibns pro ter-
ao in arenam deteendcret! Preig, rata vita Jopiter pottea regnum tn
Lambioiis reclamaotibna, ut ipae ait, feras dederit, ttal i&rytSay^ $9im iipfm
omnibus llbris, sobstitait: iShMimem *^iri$ mMSws M {^c^Xpffir HymHFut:
i% imrru, proqne eo vehementer png- i. e. ' et terribilem celerem cnrnim
ftot, et qnomodo librarii SuhUmem io Rhess fapcundse iub jngis trahunt.'
SedibMs transformare potneriot, ra- Locos integer exstat Lib. Knniy. tet-
tiones corominiscitur. Oifanins tne- tioy mox a prineiplo. JEfao. Qmiflirts]
tnr scriptoram veterem, qua designe- Qnaotumvis. Lmnb*
tnr sella comlt vehi solitam. Palme- 606 MurtUqtu] Sic ab Ov. tarri-
rios, SedUue aot SednU, aot deoiqoe, fera, a Virg. turrita appellator. D»»
Sedidem in omtk, conjectat. Sed vi- batnr antem rauralis corona ei qui
detiiraliquidvo]ais8eLacretias,qnod primus murnm subiisset: qoBB erat
ne8<^ an aliter facile ezprimere po- anrea. Et poeta urbeis appellant
tnerit. Id docet Varronis fragmen- iBar^^dpous, i. e. * pnlcris coronis or-
tnm apod Aognstlnnm ez lib. 16. re- natas,' sen ' pnlcre eoronatas.' Hom.
mm divlnarnm : * Eandem dicunt l\. r. 98. 'Hfian rf , $r^ 1)mAAc fitipf
Matrcm Magnam: qood tympannm *BpakKii^ 'AXic^wt^ T^^sirtw lDirr«-
habeat, significari esse orbem : qood ^dlry M e^. i.e. * qno die Alcmena
torres in capite, oppida : qood sedes Hercolemerat paritoraio urbeTliebe,
fiogaotor circa eam, com omnia mo- sen Thebis bene corooatis.' quod in-
▼eantor, non moveri.' Ergo SeHkme terpretatnr Eostathins, cintix^crry, 1.
fo sorro, intellige ex Varrooe, circa e. ' qon boois et Hrmis moris sept»
eam factis vel fictis. Hinc edOpnw sunt.' Lamb.
oppellat Apollonlos lib. 1. 160S. Al- 607 Eximiiemmiiialoeie'] Sic habeitt
eo^ttil, xp^tA ce r^ Up^ dffmn6vta Ub. maouscr. qnibos osos snm. Vol-
AiMfiov 6Kpv6eifT9s, it^penw IXi(|aai0«i gati fere onines, Ex tmts. Ego anti-
Hhriipa ovfterdermf itMcdpmf, Gron. obs. quam scripinram probo, vernntamen
1. i. c. 6. jttdicet lector. Quidam testantor se
jBifi^gos egii, letfnfs] Macrob* Sat. scriptum reperisse io libris suis ve-
I.S1. 'Qnis enim ombigat matrem terib. fistrvaiis oimo. locis. Arnob.lib.
Deom temm haberi? Haec Dea leo- 6. allam rationem afiert, bis verbis ;
nibos vehitnr, validls Impetn atqne * Verum Deom mater adolescentoli
fervore animalibos : qnsB natnracaeli latum sciens, interqne homines illum
est : cnjtts ambitii aer contlnetnr.' tamdin faturnm salvnm, cjuamdin es-
Hac de re sic Virg. £n. S. 11S. ' Et set sotutns o matrimonii ftedere, ne
Joncticarmmdominsesobiereleones.' qnid accideret Aisesti, clvitatem in-
Aliam mox causam sobjungit Locre- greditnr daosam, moris ejos eaplte
tios. jLaiii6. l^ones : Aerie tn epaUel soMevotis : qood eme tnrritum ratiooe
Leonis enim natura ardentissima est ab hac cmpit.' Lom6. E^imii mmiUa\
etrapida. Fab, Stc in Veteri qnedam; rectissime.
604 A4JuMxere feraty quia] Ovid. F. Vide Indicem. Lambinns : Eamncis.
4. aliam vnit causam eiee : * Cnr hnic Volgati : Ex.tmis. Oif. In prtori ta-
genas acre leonom Prvbeot Insolitas men editione Extremie habnit. Al.
ad jnga cnrva jnbas P Besieram. cm- exlr«mis. nibil interest. Aliis, eximie;
Delpk, e$ Vwr. CUu, LuerH. 4 C
1138
VOTM VARIORUM IN
quod nec macis necesse est. Fnb»
608 Quo nunc intigm] Qaa corona.
Lamb. Nota, signo, &c. Coronam
muralem ioteUigit, ob torres. Fab.
609 Horr^e] Non potest satis
laudari istud HarriJUe ; quis enim
(de Yulgo loquor) non imis medullis
coliorrescat, ubi pnlsatis aeramentis
nugs prodeunt linjusmodi. Fob. Sic
vs. 62S. ' Impia pectora ▼ulgi Con*
terrere metu qute possunt namine
Divae.' Creeeh,
611 Idaam voeUant nu^em] Phry'
giamf e Pbrygia advectam. Lamb.
Veram Etymologiam esse arbitror
(quod dico aliis indictnm est) non
quara Lucretins, et aiii omnes attn-
lere, sed hanc, Xiai sunt montes et
loca saltnosa, (Hesycbius, Eustath.
Herodot. in Melpomene sect. 259.
ubi male interpres, quod monuisse
sat est,) unde et fl^ pro llgno sen ma-
teria tectonica apud eundem. At
primi homines glande vescebantur, et
in quercu penuariom iis erat. Hinc
itaque Mater Deum ' Idsa.' Sed
post inductum tritici nsum, ^fwyia
dicta fuit ; nam triticnm ^pCyw seu
torrere solebant : quod bodieque fit
circa farinam, ubi major alendi pneri
cura est. Notandum in primis quod
ait Lucretius, eaa appellationes ex
antiqno ritu sacrorum profectas. Ad-
do amplius ex Virgil. et aliis, ritum
illom seu rcXer^v ex Crete in oras
Hellesponti deportatum : sed Cretes
id omne a Syris habebant. Verum
abit hora. Psene oblitus eram t^
a schol. Theocr. pro herba sutni, in
Idyll. 1. locum queritabit qni otio
abundabit. Fah. His aliquid repone-
retur si otium fuisset, at quid damni
si veras omninm Deornm gentium
etymologias nesciremus P Creech.
613 Frugee] Hapdi rh 4tpiytir6ai. qni
aliter seotinnt, fioKp^. xaip^w UiffofM».
Fab.
614 GaUosattribuunt] Festns: <GaI-
li, qui vocantur roatris magnae comi-
tes, dicti sant a fiumine, coi nomen
est Gallo : qood qui ex eo biberiot,
in hoc furere incipiant, ut se privent
Tirilitatis parte. Alii putant ideo eoa
sibi geoitalia.incidere, quia violave-
rint nomen patris, matrisve, ne pos-
sint Ipsi fieri parentes.' Lege Ovid.
bac de re, eodem lib. Lamb. Matris
Denm comites, agyrtas, &c. qnonim
Reverendus et Venerabilis antistes
* Archigallus ' a Tertnlliano dicitar in
Apologetico sect. 26. i. e. * archicas-
tratos.' Fanatica illa mendicabola a
Gallo flnvio, &c. nolo ridere hodiey
ringor enim. Itaque de D. Hierooy-
mo nil dicam. Res certe qoam miri-
ficissima est, tam et profecto ridicu-
lissima est. Scilicet in re nova iio-
vis verbis opns arbitror. Adi prster
ceteros Herodianum. Fab. *
615 JUatrit] Si fabulas enarrare
vellem de tympanis, de cymbalis, pro-
ferrem multa ; sed haec nibil ad Lv-
cretium ; tantum monebo Fayam,
poetani de magna illa Deom raatre in
hoc versn nihil cogitasse. Matrea,
quibns nos homines pusiUi orti snmoa,
divinitate donat ; et impios adversua
illas Uberis prorsus indignos esse as-
serit. Creech.
616 Indignos ...qui fnrogeniem edami'}
Nam Galli, si Diis placet, ex eo ge-
nere erant, de quo illa Terentit ao-
cillola alicubi (Eun. 4. 4. 24.) dizity
< Sed nil potesse.' Fab.
617 Qttt in oraB] In voce ^io, i vo-
calis uon e>iditur,etcorripitur. Lamb.
618 Tynfpana tenta tonant] Profert
hunc versam Noniu» in voce ' tenta.'
Quem cnm lego, et pronuntio, aut ab
alio pronuntiari audio, tympani soai-
tnm audire roihi videor. Lamb.
Et cymbala circum CoRcava] Cymbala
dicta snnt iirh rov KinrreVi quasi iciSi^a-
Aa, qnia incurva, et cava, Itaqae
epitbetum addidit valde accommoda-
tum. Lamb.
020 Phnfgio numero] Harmonia
Phrygia, qna» enthusia8tica.'de Ly-
dia, lonica, Dorica, Myxolydia, &c.
passim* de qnibus ex professo GU-
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1190
reanus et Zarlinus diligentissimns
masicornro. Fab, Phrygio] Pbrygius
nnmerns, enthusiasticns ; et ad furo-
rem ezcitandnm maxime idoneiis.
Creech*
CoM tibid] Non temere : panlo
enim crassior et longior erat Plirygia
tlbia qnam ceterae. Fab,
621 Tehfue praportant'] Qneis sibi
lacertos qnandoqne conscribillabant.
Vide TertnUian. nbi snpra : sed qnos
non ? si lubeat. Fab* Telis istis non
tantnm terrebant vulgns, sed sibi ia-
certos qnandbque contcribillabant ;
inde YS. 6S1. ' In nnmerumqne ex-
nltant sangnine pleti.' Creech,
625 Mun^at] Donat, mnnerat.
Scitnm illnd Antisthenis, quod refert
Clemens Alexand. TrpoTperrucf : qui,
cum itirrpayipTmj qui appellantnr a
Oraecis, i. e. matris Deornm stipis
coactores, stipem ab eo poscerent;
respondit, ob rpiipct rV pof^pa rwv Buiyy
V ol 0€ol rpi^wrufy i. e. ' non alo ma-
trem Deornm, qnam X>ii alunt.' Lamb,
Versns plane admirabilis, et tanto ad-
mlrabilior, qnod ab his nngis Lncre-
tinm philosophia ▼indicarat. Fab. Mu-
nificatyife,] Versns plane admirabilis,
et scomma acutissimnm. Materenim
illa magna lapis rndis, nec dum arte
elaboratas, non admodnm loquax et
garrnla, beneficia multa hand dnbio
contnlit, at qnsB dedit tacebat ipsa.
Interlm miselli homines spargebant
flores, et stipem erogabant, inimemo*
res Antistfaenis, qui nummum pro
Dea poscenti dlxit, ob rp4^ r^y fai-
ripa rSn> 0cwy, V ol Btoi rpi^oww,
Creech,
626 SUemunt iter omne viarum] Sic
restituit hnnc locum Tumebns ex
libris veteribns. Nam omnes vul-
gati habent, etemunt iter : omnia eir-
cum^ ^c. Lamb. Sic veteres quidam.
Alii : omnia mirum, Reliqui : iter
omnia eircum, ut etiam legi possit:
itera. Sed repugnat Carisins, lib. I.
Gif, Iter omne viarum] Melins qnam,
iter omnia circum. Creech.
627 Largifiea] Larga, munifica, 11-
berall. Auctor vocabularii Latioo-
graeci mihi a Cl. Puteano commoda-
ti, * Largus,' inqnit, ' 9ai^t\is.* Lamb»
Stipe] Nnmmo signato, ut docet
Festus. cui rei testimouio, inqnit, est,
qnod datur militi ' stipendium :* et
quod cum spondetur pecunia, 'sti-
pulari' dicitnr. Hnc pertinent illa
Ciceronis libr. de Leg. 2. ' Stipem
sustnlimns, nisi eam, quam ad paucos
dies propriam Idaefe matris excepi-
mus,' &c. Lamb. De stipe Matris
Deorum, vide Cic. lib. 2. de Leg. G\f,
Nam quisque KtppJmov dabat Matri
B. quis enim rennatP qnis cxlgua
stipe ccelnm non mereat? sed qui
sapiebant, stipi parcebant tam^n.
' Tacita salute,' bene tacita, &c. ex
eo enim Isti frngum proventns erant,
scilicet, ab ope divina*, nnllu bouro,
nnllo hominnm sudore. rem comroo-
daml Fab*
Ninguntque] £t tantam rosarnm
copiam effundnnt atque aspergunt,
nt ninguere seu ningere videantnr.
Tralatlo est. a ninguo fit ninguidns.
Auson. Eplst. 2. ad Panl. ' Jam nin-
guida tinguit Oppida Iberornm.' qui-
dam tamen legi volnnt, pingvntque,
Ego nihil mutandnm censeo. Ltunb,
Pinguntque roearum Floribus] Ita ex
vet. cod. qnodam malim, quam vtM-
cuntquif vel, quod in aliis : ninguunt-
que, Oif. Mnguntque]Jit^>d3i9s CyrWM
Lex. yc(^<f, fip4xftv. vide qnoqne
Hesych. V. yf}^« et n^c(8es. Adscri-
bitor in ora Cod. N, roearum ^^v,
(otinam Latine dicere possem !) Ita
apud Pindarum Danae dicitur ad se
se recipere Jovem ' auro ningentem :'
Xpwr^ pL^oviiertov ffUporra 9€^cm4m
Thv ^iprarov Bwv. Qnidam Codd.
habcnt, pinguntque. Fab. Claudiaq.
de Napt. Hon. et M. vs. 291. * Nec
signifer ullus Nec miles plnviae flores
dispergere ritu Cessat, pnrpnreoqne
Ducem perfnndere nimbo.' vide Oe-
vartium ad Stat. in Epithalam. SteN
las Ub. 1. sylv. qni Lambinianam Lec« .
1140
MOTiC VARIORUM IN
tionein coDtra OilWniQnt egregie de-
fendit Statins in Epithal. SteilK, sjL
1. ita faabet * Me blandns Amor nec
Oratia cessat Amplezum niyeos op-
tatflB conjiigis artns Floribns innn-
meris et olenti spargere nimbo.' Non
TAjfiitftra, nt ad enm locmn docet
Gevartins, qni ea occasione Lncretii
lectionem Lambinianam contra Oi-
faninm defendit. Et fortasse hoc ioco
Bon male cuipiam subierit cogitare^
nn non yox * nimbns ' a ningendo siTe
ningnendo derivetnr. Iternm enim
Claudian. in Consnl. Prob. ts. 45.
* Qoippe velnt deoso cnrrentia mn«
nera nimbo Cemere temper erat.'
* Nimbi/ inqnit Heinsins, poetis pas-
flim haec mnnera dicnntnr qufls in
popnkim spargebantnr. Mart. 8. Ep.
78. * Nnnc veniant snlMti lasciTa nn-
mismata nimbi.' sic bene ▼eferri-
nns Vaticanns ; noB mihitii mmbis,
Preig.
629 Cwretas] Virg. Oeorg. 4. 150.
' Pro qna mercede canoros Cnretum
-sonitns, crepitantiaqne aera secntse,'
&c.' Callimach. clf Afa vs. 52. OiSXa
M KvCf^^s yt W€fA wpi6\w itpxh^wrro^
Tff^X^ irfrX^^yorrcf , Tra KpA>os offwrm
^pA^ *AffirlSos ^MnSoif irai fi^ ff4o Koopi-
{"orrof, iidem Corybantes nominantnr.
Ovid. lib. qnem sup. dixi: 'Pars
manibns clypeos, galeas pars tundit
hianeis : Hoc Curetes habent, hoc
Corybantes opus,' &c. Virg. £n. 2.
2. ' itinc mater cultrix Cybeli, Cory-
bantiaqne flera/ Hi snnt pneri et
sacerdotes magnae matris Deomm,
de qnibns lege Diodomm Sicul. lib.
1. et 5. et Strabonem libr. 10. cnjns
mifai haec panca Terba ascriberelibet :
To^ovf y M/mfop KovpTfraSf y4ovs
Tiyibf, MwXtow Khntw firr' hpxfitrws
iato9(Ji^aSf wpoorjiffdfifwoi fiSBoy «r^
wpl T^f rov Aihs yfp4v€wSf ip f ihw fihf
Kpipop tUriyowrty tlBurpJpop Kormripo»
rh rixpa iiith r^f ytpiaws th0hs, rifp 8^
*P4ap mipvfikpifP lirucp6wrtffBm ria M"
posy KoX rh ytppifihf fipipos InnriMbr
•voftctr, icai «rcpurd^ci^ df 9(vafap' xphs tk
rovro iropfyths Kafioip riAs Kovptjrssy
ol furh TVfiirdMfr, acol roto4rvp &XXMr
^6^0tp, Ktd MkKoo xopt^aSf Kmi Bofifimt
ittpUfitopTws tV 9Ap^ licirX^cv tfUKkam
rhp KpApop, KaX X-fyrw hMoiruiffam^a
ahrov rhp waSha, I. e. 'Hos aoteai
Cnretas nominabant, adolescenters
qnosdam, armatam saltationem re-
ferenteis, proferentes dc lovis erta
fabnlam : in qna Satnmmn qnideiit
introdncnnt llberos snos statira nt
nati snnt, devorare solitnm : Kfaeam
nntem partns dolores celare, et p«-
enmi editum smnmovere et servarc
conantem : atqiie ad hane rem Cnra-
tas assnmenfem, qni cnm tympanb,
et talilms aliis rebns sonoris, et sal-
tatione armata, et strepitn Deam
officiose circnmenntes, terreant-Sa-
tnrnum, fnrtimqne el snnm fiBnm
snbtrafaant.' His accednnt illn ex
Apollodoro : Of flh Ko6p9rros hmrXm ^
r^ irrp^ rh fip6^ fvkArvoprws, rtl^
h6pun T&f hffw{Sas avp6Kpovop,fpafdf T^f
TDi^ iraiB^f ^flM^ 6 Kp6pos ibco^. L e.
* Cnretes antem armati hi antro in-
fiintem cnstodientes, dypeos faastb
collidetMint ne Satnrans pneri vocem
andiret.' Eadem de re et Amob.
lib. S. fere consimilta scribit. iMmk.
630 Inter m /. citf.] Repesnerani
olim, itrtpu quaterqWf conjectmm
dnctns : cnm in lib. vnlg. inipressnBi
reperissem, farte eaierta. Venerat
enim mihi in mentem, scriptom eaie
in Ilbro aliqno antiqno, fcree etderee,
pro terqne qnaterque, (sepe enim c
pro qu reperitnr scriptmnin membra-
nis antiquis,) ex * oaterce' poatea
factnm esse ' caterve,' ex * terce,'
* forte.' Sed in secnnda editione, li-
bris veteribns repetitis, et accnra-
tius consideratis, et approbata Tar-
nebi sententia, eatena$ edendnm c«-
rayi. < catenas ludere' antem, si rec-
ta omni ex parte scriptura est, valet
catenas in choreis dncendis imttari,
quod * restim dnctare' dicit Ter.
Adelpfa. 4. 7. 24. Itaqne pntabam
hic legendmn, cefeiMs Duami. Sed
T* LUCRRTII CARI DB RBRUli NAT. LiB. II. 1141
ailui aAmio. Ex eo «oteiD, qooil rhtchaiii,dispositiftordiaatioDibasde«
Corctet armati taltaDt, saltatioiiis coros ambitas ioerrabaaty nuttc io
ffeotts ioleliigcre debemus hfAwXu» i orbem rotarum flexoosiy ounc in ob-
^ saltationem Purrhicam/ seu lla^ liquam seriem conoexi, et in quadra-
a^ posterioTfs appellaruDt. Fuit tum patorem cuneati, et in catervss
enim alterum genus, quod 1XfM> dix- discidium separatL' Hor.
erunt,qHodqoe^f<orA(9»alteraezparte 630 CoJttM» iM^uxii^ Locnm hnnc
respondet. Utromque genos signifi- sibi corruptum videri ait Gifanins, io
cat Hom. IX. o, 697. Kai ft* al fthf ac«- Indice; ego aotera nii motandnm
xAf art^dvus ^x^^^ ol 8i iiaxpilptn iXxw contendere possom, non propter lo«
Xf^^ ^ ifyvp4mf T^KapuAifw» 1. e. com illnm notissimom ez Adelph.
' Pnellas qoidem corollas gestabant, ' Tn inter eas restim diictans salta-
jnveoes vero. gladios babebant ex bis/ sed propter aliom iooge aptio-
balteis argenteis pendenteis,* Xem^. remexST. Livii petitttm,q«em nemo,
lla in veteribns qaibusdam. Lambi* nt opinor, interpretum vidit. Is ita
nas : itr^ quaier^, 'Catenss' ac* se babet : ' In foro pompa coDstitit ;
cipi poftsnnt cborec, adlnsiose facta et per manns reste data, virginea
ad restim, qoam olim doctitantes, sooara vocis polsn pednm modulanles
autximo in rebas divinis, saltitabant. incesseront.' F«6. Fnrie caienM /a-
Id plerisqne tamen veteribus : «o- ilmi, Olim reposuit Lambious, 7er-
Unm^ forte optime, ut sit caterva ^mc f«a#«rfiif: deinde approbata Tur-
sexti casnSy positam pro» caterva- nebi sententia /trte catetuu edidit, et
tim, tnrbatim, iee. Gif, Imo coi«r- Du£iiut pro LudwU scribeodum pnta-
oalt« fortasse hoc loco legendnm, nl vit. AdditFaber, Locnm hunc sibi
versos sit hypermeter. in Indice, coffroptttm videri ait Oiiamas, (qui
* Versns hypermetri»' censet idem amat catgna i. e. catervatini.) Ego
Gif. qnem consnle. Hand infelici antem nibil mutaodum cootendere
umen coiuectara Is. Voss. inter al&a possom ; non propter Iochw illom do-
protnlit: /rmie conmea Ludimif ^. nl tissimum ex Adelpb. ^ To inter ea«
snpra de agnis vs. 390. * Ludnnt, restim doctans saltabis/ sed propter
blandaqoe comscant.' El Virgil. ^liDni looge apliorem ex 27. Livii
Georg. a. 686. ' Intor se adversia petitom. Is ita se babet, * In ^'oro
lactaolnr cornibos hfledi.' Nam «o- pompa constitit, et per manos resto
ffo^«9 esl < vibrare, jaclare capiR.' data vii^iaes, soanm vocis pulsn pe-
£t Cnrelaa comscasao galeas,et ensea dom modolantes, incesserant.' Alil
Dolam esl. iVs^. Saltatio Pyrrfaicha seribnnt Cameuiee. Qnidam Cema-
describitnr» et Indere catoDas» esl or- cmu: Cnretaa eoim clypeos et Eosea
bemqaasieatenalomniodolaxioremy coruscasse nolom esl, et mox ipso
modo strictioreni saltatione eficere ; Lucrelins confirmaU CrvM*.
nl * Phffibi mondacia Imlere' apnd ^l i^^*} Libri veteres habenl
SnetODioni, imitari Ptebi iaciem el Mh on^ suapicetur aliquis lcgen-
habltam, inAugoalocap.TO. 'Impia dum pMi> i. e. repleti, compleU.
dnm Pbeebi Cssar meDdacia lodit, ^^ tameo retineot alii, et intor-
JBl nova Divornm cmnal adnlterla.' pretantar aspersi, madefacti. Jdmlu
hanc Pyrrhichamqoo SoMgume JleiL Sic vetores libri qoi-
describil hisco Apuloina dam. Volgati/reti, roale. Vide In-
Asini ani Itb. 10. < Nan pnelli poel- dlcem. Forte etiam : pkH. Vide
Iseqoe virenU florentos seUlnla, for^ Indicem. Vulgali : Ueii^ male. Gif.
DM conspicni, veste nitidi» iDcesstt AiU fleii, l e. aspersL Alii pMt, i. o.
gestuosi, Graeatticam sallaDtes pyr- roploti ; vide vs. qai. Creeck^
1
1143
140TA VARIORUM IN
muUo placeat qaod in al. mmgvme Tull. lib. 4. To8Col.QttWt.etUb.»
JUtiy asperet saDgoioe, sen aanguineis de Orat. ad Q. fratrem, qni in oraoi-
gotlis io modom lacrymarnm. Fab. bus, quos qoidem ▼iderim, libris, cor-
652 Numine] Nuto, moto. Virg. mpte legnntor, sic restitni : /■^pn»
JEn. Fab. Horrore De«, Fayns: kortaiwrnu ftxUer, ui meu wtMiiM wumt
▼iz. Magna mater cristis Curetom Mamdem neUoe. vulgo enim legitnr
insidet : * Nomine,' nnto, sic Servlus manderem pro miiiidm. Atque at
ad ;En. 4. Creech. aliud ex alio incidit, fateor, non f an
653 Qiti Jowf iUum Vag.'] Hoc pul- Hbrarii culpa, quam mea, factam
chre describit Callim. iis vss. quos esse, nt ▼ersns ille Horatianns, qai
paollo ante protnli; et Ovid. eod. cst Sat. 2. S. 71. «Comrapiesin ju.
lib. * Tntus ut infanti vagiat ore ra malis ridentem alienis,' non fnerit
cnm mnitis aliis locis emendatna in
prima editione. Hal>ebam enim
scripturam codicom mannscriptonm
in meis adversariis ; sed cnm suspen-
sos atqne occapatus easem plnribna
cnris et cogitationibus, in eo versn
vagtat
puer.' Laai6.
IUum'] Semper aliquid insigne no-
tat lUe. Virg. passim. Hoc loco
signi6cat decantatnm, de quo poetae
tot nogas, Scc. Fab,
6S6 Cum fwm] Versom ioter bos,
' Ciim pueri,' et ' Armati/ &c. inter- dormitavi, enmque ita, nt legitnr Id
jectom, qnia in veteribus libris non ▼algatis libris, exendi neglezi. Sed
erat, snstuli. Est iste : Armati m nv- legendos ita est, Cnbi rapiet tn juu
merum etareni : pemice ckoreu, Gif. maUs rideniem «lifuis. Jam ' malis
656 Armaii in num. itareni] Huoc alienis,' i. e. maxillis aiienis. ' malu'
versom delendom censeo. Lamb, autem, sen * maxillis alienis ridere/
Puisarent mbut itra] Citat hunc at docet Eostathius, est non libenter,
versum Carisius iib. 1. Lnmb» neque ez animo ridere, qoasi non
657 Ma/ts mandaret] In veteri quo- tuis, sed alienis maxiilis rideas. qnod
dam nostro : mand^rel, baud scio, an sumtnm esse ex illo Homeri veran.
rectios, ut esset tribrachus dactyli
loco. Gif. Ne Satumm eum maUt
mandaret] I. e. ne maxillis eum per-
mitteret, et ita devoraret. Nam Sa-
tiirnns, ut ostendimus ex Strab. filios
suos devorare solitus esse fingitur.
unde etiam a Latinis Satumus dictus
est M. TuH. I. 2. de N. D. < Satnr-
nns aiitem appellatos est, qnod satn-
retor annis. £x se enim natos com-
esAC fingitur solitns, quia consumit
aetas tempomm spatia, annisqoe prae-
teritis iosatnrabiliter expletur.' Sic
Oraeci Satnrnum Kp^yor dicunt, qnasi
XP^f. i* e. tempus. quod negat esse
Deum Arnob. lib. S. adv. Gen. * ex
qno ne Satarnnm quidem.' Qnod
'OSiHro^. w. S47. Ol 8' IS^yvdiiuSfi 7f-
X^ iXXorpiottnw, i. e. * llli antem
malis jam ridebant alienis,' indicavit
mibi Jo. Auratns, collega mens, vir
doctissimns, a Simeone Bosio per lit-
teras admonitos. Sed nunc seeonda
editione Horatiana emendatns et ex-
plicatns est. Atque (nt ad Lorre-
tiom redeam) non desunt quidam
docti, qni antiqua scriptnra, qaae
reperitur in codice Memm. per-
cussi, putent legendnm manderet
secunda sjllaba longa, ut intelliga-
mus, mandeo, des, det, usorpa-
tum esse a Lucretio pro mando, dia,
dit, qnod a nullo vetere grammatico
traditum esse puto, neque id me ns-
autem Thraso quidam manderet legit, qnam legere memioi. Lumk. Ttus
secnnda brevi, ut sit tribrachos loco yvd$oi5 bwofid^oi, intra maxillas con-
dactyti, «{» uSpaKat com soo versu. deret, &c. Fab, Maideret Oifanins,
£x hojos loci similitodine versns poe- qnem, qni velit, andiat Creidb.
t« cujosdam veteris, qoos profert M. Amant poetae hanc periphrasin nt
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT« LIB. II. 1143
▼idetnr, qaotieg de Toreci qtiadam
comestlone ae devoratione potins
qaam comesttoDe agitnr. Sic llb. S.
885. 'Ut ant pntrescat corpore poito,
Ant flammis interfiat malisve fera-
mm.' simile qntd obtinet apud Virg.
lEn, S. 266. ' Sed non ante datam cin-
getis moenibns nrbem, Quam tos dira
iames, nostraeqne injnria CKdis, Am-
besas snbigat malis absumere men«
sai;' et 7. 119. < Ut verlere morsns
£xignam in Cererem pennria adegit
edendiy Et Tiolare mann malisqne
andacibns orbem Fatalis crnsti.' Un-
de et merito tanqnam prorsns ^poir.
UAntiros binc facessat Ista dnbitatio
Oifaniana, qnin et Lambiniana de
tectione maU$ mmderei, Preig.
688 Fofawt] Dolorem. Fab.
639 Praidireamagnam] Sichabent
omnes libri mannscripti, prseter Va-
ticannm, in qno scriptom est, Prtt'
terea, Lamb. Hanc esse scriptnram
Terissimam sententia evincit; blc
enim ▼ersus ad prscedentes perti-
net. Propterea, id est, in memori-
am iUios partos, et Cretensinm Cn-
retum. Unde et sup. * Dictspos re-
femnt/ &c. Est enim eadem Dea.
Deinde aliam addit cansam poeta:
^ Ant qnia slgnificant/ Sce, Qnod
ergo qoidam llbri habent, Preeierea^
nendosnm est. £t in Vet. q. nost.
Jfi8<r«m arauft. Olf.
t$40 Dwam prtfdkere] Malim pro-
iieere; est enim significantins et ple«
nins. Fab,
641 Patriam d^. ierram'] narptia
yauof* Lamb,
• 642i>«eortfiff]£toraamento.£iaiiilr.
- Prteeidioqae jiareni. ^c.] Sie 8. 910.
* Non poteris factis tibi fortibns esse
tuisque Praesidio.' et Hor. Od. 1. 1.
2. ' O et prtesidinm et dnice decns
f meum.' Pre^*.
648 Qtue bene ei eximie"] Ingeninnt
poetaram agooscit; rem ipsam reji-
ctt. Qnid enim beata otio seterao
numina terras, colonos, arva, et se-
getes curarent f Vocibos Neptuno,
Cerere, Baccbo, pro vino, mari, se-^
gete, uti licet, at Deos ne fingas.
Creech.
Diepoeta] I. e. disposita, ut sem-
per alibi 'reposta/ 'composta/ et
simil. pro reposita et composita.
LanUt,
Ferantwr] Sint, qnemadmodum Aa-
betur plns semel apnd Sallnst. pro eet.
* Virtus clara seteraaqne habetnr.'
Fab.
646 Omntt entm peree] Hi vss. po-
siti jam sont snp. lib. 1. in principio.
Lamb, Mollissima Epicnraei Dei ima-
gOy nt langnidns otio, nt suplnus ja-
cet : rh fuutipiw ical ti^9afroy, o9re
abrb irpdiyiiara Ix*'» ^^* (thX^ rrapfyH^
^tar^ otfrc ^pyaisy otfrt xdpun otWxc-
raf iv ioBeifuyhpirw rh rouvrov, Epi-
curus ad Menaecenm. Quis talem
prlncipem, imo hominem non despu-
at? Creeeh. Sic ridet metum, ne
Satnraus Jovem * Malis mandaret
adeptus.' * Summa cum pace.' Sic
Satnrnl et magnae Matris dissensio-
nem. ^Semota a nostris rebns/ Scc.
ut nniversam illam sacroram scenam
refntet. ' privata dolore/ qnale ee-
teranm illud snb pectore volnns fo-
isset. 'Periclis/ velnti ne Juplter
puer a Satnrao patre devoraretnr.
* Ipsa snis pollens opibos nihil indlga
nostri/ ut ostendat qnam stnlte di-
tare pnesnmerent Cyl>elem argento,
aere, largifica stipe. ' Nec bene pro-
nieritis capitnr/ ot nempe monificet
tacita mortaleis muta salnte ; ' nec
tangitnr ira/ nt non opus sit conter-
reri nomine divse vnlgi pectora impia.
Attentins Lncretii bosce versushoc
loco perlnstranti patebit qnidem ali--
eno inculcatos eosdem ; et anticipa-
tbslib. 1. Prct^.
662 Sed quia maU.] Qnldam legunt,
Sed quiay quod malo, quam Et quiaj
quod est in libris fere omnibus vulg.
et manuscript. Lam6. Et quia, Sed
V. quidam. Gif.
664 Hic] OaU. dtxeris, et UL deeeae,
ei queiq[u'uMf 9fc, Ita exponendns ille>
1
1144 NOTJC VARIOKUM IN
Tmtmu loc«% ' At%am w co 4m^ I. e. dwn tmmtn rv iy« , fMd
Uat/ *o. Ftk. Hk m fwm. In qm- fc ipsa, m rercim» Mm lit. uc
bctdam libris legitnry Ifitf % 4*. tnicoBjcetDradnctiis. Nmi
qeidain doeti legi volnnr, Hiaed ^nif» perlcfcai in onnilwt librit .ralgatii^
Ipc. Lamb. Hiem gnlf. flec v. q. G^. pnads cxceptiay Hui em re
Jfiirc iVfpta.] ' Qnod aqna nnbet Aend «tf ; in ■Mnaacriptis ▼eray
terram (inqnit Amob. lib. 8.) ap* «m rv lcaMB ^er; lacile saspicatM
pellatni est, inqaiant, cognomina- aam, primam cam declaiaaa aliqvia
tasqae Neptaaas.' At M. Tnlliaa illad epse, taB(|aam ebecaram, ad-
Ilb. 3. ct t. de N. Deor. ' Neptanns scripsisset ad oram libri 00«, traaslm*
a nando dictns est^ inqnit. Nwbtd tam esse boc eerc In ceatextam var»
porro apnd ArnobiBmy neqnis forte boram Lacretii : deiadc ^MCy fact—
de hoc Tcrbo hlc errety valet iegmt, case tpse: ita tetam versam cerrap*
Ex qiio illad, * eapnt oboablto.' Lem^. tam esse. re ^par aatem diziise wtMm
CenremqmB vec. Ceait. /r.] M« rea, tcstatar Festas : atitarqaa testi»
ToU. lib. a. de N. Deor. ' Itaqne monio Pacnvii in anaoram jadicioj
tam illndy qaod erat a Deo natam» ^ftinonestiafpratnmreapseyqaodlecl
nomioe ipsins Pei nnncDpabant^ nt bene/ nsnrpat et Apaleias libr. 1. de
cnm frafes Cererrm appellamns, vi- Asin. anr. * Ad bsee Meroi^ (hec ealB
anm aatem Liberamy es qao iUod ei reapse noaMtt magisy qaem fiiba-
Tereat 8iae Cerere et Libero friget las Socratis^ coBveaire aeotiebem>
Yenna: tnm/dtc. A Cerereantem iamo sapersit hic saltcm/ 4cc.
dicti snnt Cerriti, qnasi Cereriti t Uh. 9. * At saccrdesy nt reapse eof-i
i« e. furiosl, et insani, et a Cerera oosci potnify noctnmi commonalae*
percaMi. qea Yoce ntiinr Horatins tasoracali, miratasqaecoogroentiaoi
8at. 3. S. S78. < Cerrilns init, ao maodari mnneris,' &c M. TnU. lib.
eommotB criro. m.' drc. ad qnem lo- 1. de Piv. ' Forms» reapsa aallm
cnm adnoUYimns satis mnlta. ntitnr snnt : speciem tantem aoimis elia<
et PUntus : ntitnr et M. l*nll. io rant.' et Ub. 1. de Fin.
£pist« 8. ff • ad Attic. qnem locom ee brem ordiamar ab ee, qaad prii
libentins lectori indicabo, qaod non« peaiii : qnod idem reapse pi
dam nlUs in ezemplis emendate legi^ cst .' Idem io La»lio : *• Secnritas spa*
tor. Sic ifitnr Ciccro : < Eui solet de qnidem blaoda, sed raapee anritia
eoiOyCamaliqnidforiosefecitypcBni- locis repndianda.* Ptant. Rod.4.t*
tere; Damqoam cerricior lUt, qnam 41. * minns, qnam reapae esperioo-
io hoe oef otio.' 8ic aatem legendnm do/ 4ec. Cam hnnc loeam ita •eati*
esae prioceps ridit Simeo Bosiat taissem etiam in prima editiooey to-
Lamevia. nam volgo legitnr, ccr(itr. men homo hiJnstiMioma triaooia
Laoib. post ansns est hanc reatitotii
«56 Feceaim] Utitnr hoe eodem sihi vendlcare» dnaram Teeali
▼ocabalo. Amobins Ub. S. adv. Oent. ordfaie immntato. Nam cnm edido*
XmiA. rimi Jlam rt aaa mi Umem epse.* gr»«
667 JH€9t ei wbem'] Ita ex Teteri- tIs aecUr alt se sciipsisae, JlamaeB
boa libris maloi, qaam dkUMf vel eHre immem epse. 8ic solcot foreas
patins, dt«M «I 6if. earamremm,qoasfaratiaoot,f<
I}ieiiiei] Voss. dieHeif qnasl antiqne Immntant, ne cognoccaotnr.
pro dlcat pesitnmy a dicitarc. Priif, de hoc looo qnerori cam aHi siot io*
668 PiMi ne eU re immen epse] Sio nnmerabilcs ? LemA. Emeadatio LaoH
eo Teteribas libris scripsi. Vnlg. bini, rr«ps& 8ed I 4mfirfgias Olfto.
dem wem re laoMo hmd tH. Idem. soo Jore lUain sibi ▼ondicavit. Mb
T. LUCRBTII OABI DB RB&UM NAT. LIB. II. U45
6M &]M ttAfiw tf» ««•} Poit4«* sald€Bi'jMictpMyyet pmmiftm aititHf»
greMioDein de matre Deoramy redil ^amdpm baad «cio wi reperiri giieet.
■d diapntatiooem iiMtltBtamy in qna Ceterom olim dicebant jrrer» nt b«ic
ostendit^ nallam rem esae, qnm ex les, a gnm* pvimo oara. In bao
«ao gtnere principionim coaatety voce sopplendaB snnt f Iomi» Pliilov
qood nuno exemplis multis collectia eni. < Bnceramy yi^pinAm fiUa.' Recto
docet lAmt. Hic redit ad rem. vidit Vnlcanins iefendnm esse jBo^tt
6(f. Nonc tandem ad institutnm sed locnm muillnm esse, id vero est
redit ; Nlhil ez ano aliqno primordi* quod liaad vidit : leijeodttm enimy
omm genere constare. Fab, Finita Btieenm atfdwm; iuque 'sfleclum'
Magn» Matris pompa, ad institatnm oritT^viVMS qnod milit ad l, lib, exci-^
redit, et secnndo vss. 8. proliat Yaria derat» properanti. . Pkiloxonas ro»
semiBom genera in rebns singnlis in- spiciebat iocia Lneretii, 6iicsra sflefa»
veairi, ▼. g. in iiadem berbis, in ea* in qainto et aexto. Fofr. Bncfrm
dem aqna, qoss con alimento sint qnoqne citat Servins ad Virg. Qeorg.
tnm wiis animealiam geoeribns^ t. S87. Hwf.
eqniS) bobns, te. necesse sit varla 66S AsfinfMlf na Pertaf lun] Quidailfi
contioeant Prlneipiomm genera, qnss Godd. BitHmmU PmiUey i. e, TeUuje
singolis aecommodentnr. CtfiJu retinente suam natoram : qno nibil.
a«0 IhMcm pfolM] IhwtftMy i. e» ineptiaa. CrwdL
beHica. Nam < daellom' idem valot 665] TontaMt] *E«i^d»i|#Mb Um^^
qnod beHom^ < dnis' idem qaod bis, 667 Jum vef faoMVtson.] Slc ba».
et * dooiHMi' dixemnt veteres pro Imh bent libri mannscripti. Vnlg. antea»
nnm. Festns : * Dnelinm bellnm, limr pwr; 4«. Lamb.
▼idolicet, qnod doabna partibna de Exm em eorpora trJ] Sic bnnc lo^
▼lctoria eontendentibos dindcatnr/ cnm restitui^ cum in codic. mannser«
In voce dnellica, « et « in nnam syl- ecrpora seriptam reperiasem. qnidaaa
labnm coeont. Alii dicnnt in ▼oce vir doctns tamen legendom pnut, ex
eqnomm, « elidi, nt in metlendo «» Mrpare, i. e. ex sao corpore. £an6*-
▼ersttita legamos, «I eftmmm dosliwe Neqne illad in term modo» in nqno»
prolM. Jamper ' oqnomm doellieam dto. ▼ema est; sed in nno qoovio
prolomy' eqoos InteUige, eqnna enim eoncreto tanu ▼ariota^ partiua ntt
animal ost bellicom. Virg. JSn. S. ut qnod de ilii» grandioribos corporKi
640. < Bello armantnr eqol/ Ae. bos dictam foit, minime mirabile bon
Immk^ Bellica. alia bajos aoUtlonls bendom sit ; cnm in ainimia mperiri
eoBeapla In 1. FoK queat. Fek. Priori argonioiito alind.
661 BaeerimqMe grege$\ Ite ttbri vss. 4. connectit : Quin etiaa qoa
oan. et Nooios. Poto tamen legen- aceoamodantnr nnianimanti necesae
dom : JBotfmi^. Vide lodlcea. est genema adboc di^ersiMlniomm
Qif. atat bonc ▼ersoa testea No» sint» com ▼aria variis ipsins partibna»
ninsin ▼oce * bucerise/ et in ▼oce venla, ▼iseeriboay ner^is, oaaibnSy 4ec.
' greges,' doeens ^greges' mperiri conptentur. Creeek,
oUam Itt genem ftBabMo. < Boeeraa* 671 Tmee forre «ttMmfOf, 4«^}
(Inqnit Fostos) * ile bobos dieiaoa.' Qaarto,vM. 7. argoit ex ligno, et aliia
Bst autea Bncema ▼ox dncte e dn* mbns igne resolutis : Com enim In ig*
aboa Oracis, /Ssvt bos, ot «^corao^ nom, in locea» in fumoa» et cinorea
BttMiw porro, qnod qnidam pntant^ resolvantur, existimandnm OMOvide»
non potest : naro «^, nnde boo tur non fierl resolntiooom in alia qnam
faetnm esty babet prioma qoBroipsacootinebantar; neqneex
ajllabaafi brevofli. Umik^ Orssoe lignopaimaUttdyqoaaconnexiOBea
1146 MOT^ VARIORUM IN
et sitnm pirtianiy ftive specialem ex« tione exsolvere nobif / &c. ft. 606.
lateDdi modom, formam, qualitatem, Lamb,
•peciemy accidens, e?entam, cnjos 677 Cvrpore cdare] la corpore aoo
eaa«aerat,etdicebatur lignum. Ideo inclasa et abdtta babere. Lamb,
in Ifgno aliisqne rebns varia illa ge- Cekibere] Continere in sao corpore
Aera seminam, e qaibas lox, fomus, inckisas. Lamb,
cineresconstantylatereconcedeRdam 678 Dentfve, qwibtm et eehry ^.]
est. Creech, Ita et ▼eternm Kbroram Testigiis, eC
672 Tamen hae ia eur^^atradwntl conjectara, restitntus est locaa, et
Ita vetns liber ; nt *• in/ pro^ntns, explanatas. Vide tnfra, S. 966. De
sen Mo9cF accipiatar, qaod eqaidem aliis scriptaris dicere nimis esset lon*
nasqaam legi. Forte etiam, exia, gam. Gif» Demqaa m. v. ^mft. csC oder
pro iiMfy. Lambinas : ex ae cerpera ; et sop.] Secntas sum in boc ▼ersn lib.
nlmis remote. Valgati : htee im cor- valgatos : qul omnes sic bai>enty ex-
pare, i. e. in iUornm corporibos boc ceptis antiq. Venetia. Bumascripti
est ittsitnm, banc babent ▼im ingeni* antem aic : .Qat6iis at eohr et emper
tam, inqait Pius ; inale, quia et con- «iia. qoos qaamobrem non simiu ae-
tra Teteres libros, et sententiam, ac cuti, mox dicemus: Lam6.
elegantiam est. Sententia est : om- 670 Raiigiame amm. larptoim tmmgJ}
nis qun crematar materies, corpora Sic bunc versam restitai, partim aoc-
et figaras continet etiam varias, tam toritate vetenim codicom fretnSy par-
nnde eliciatnr ignis, quam nnde !a- tim coiyectara dnctns. Nam ciiai
men, scintillse, ac faviilst, quss sant reperissem in codicib. majaascrlptis
diversa omnia : si nibil alind, certe aliis, Rel%tMi«aaiai«mfio^«Mililg«re
traduat, i. e. edant, projiciont talia parata: aliis, caafiaferie poiro: in noo*
intus corpora, unde, ^c. In scrip- nallis excnsis, ot Paris. aemtimgm
tnra bspreo. Gif, perro : ex eemtimgere feci com tmmgere;
Exmeaearpera'] £f«ctiisecorpora,nt i. e. cnm tangeris. ex parate^ aot jm-
^in' prointas,siveli6o6craccipiatar: fro, feci iMrfo, (qun vox reperitar
Oifanins. Ex aeea cerpora, Lambi- integra in ood. Venet. antiq.) appro-
nns restitait; alii legant £x »o, vel bante, atque adeo mihi prseunte nos-
Ex $ao corpore, Creech. Non video tro Tomebo. Hanc igitnr veraom
qno sensn trodant ex se corpora, sic declaro : Cvm tamgere amimuum re-
nnde, &c. Omnino locas hic raihi UgionCf i« e. cam Deomm Umore con-
Tidetardesperatos.donecqnidmelins turbaris, atqae mstaas, turpi parto;
occurrat ego qoidem amplecterer ta- ob torpe partom, id est propter ea
men hac in corpore ahemtar, Preig. locra, qust tu mentiendo, pejemndo,
Vide V. L. nostras. Hav, fmadando,et maluartibas fecisti, seo
67ft Unde] I.e. ex quibus corpori- cnm ob tnas injorias, forta, et rapi-
bos, dEC. Lamtb, nas Diis immortalibus saerificaa, ot
. liriiem lacere] Ita scripsi conjectam eos tibi propitios et placatos reddas.
doctos. In libris : jacere, Vide lodi- bsec est bajas versus aententia. Sed
cem. Gif, Laeere : i. e. elicere, Oi- liberet nnnc mibi de toto hoc loco,
fanins. qni ingenio nimis iodniget. id, qnod sentio, expromere. Non te
Creeeh, diatiassaspensam,lector,tenebo: ver-
674 Bifferre] Ata^tfyta^^ in diversas snm iieddtia siai<, aim adoieaim primuM
parteis ferre. Lamb, pUraqae donOj vel, ut in nonnnllis li«
676 Menti» ratione] Sic dictom brisreperitar, et maxime manuscript.
< mentis mtione,' nt alibi < animi ra- Retfdtto emmt cam odorcy ifc, adnlteri-
tione.' < PerfacUe. est jam animi r^- num esse pnto : atqoe iu a Laci«ti4
T. LUCRBTII CARi DB R&RUM NAT. LIB. II. 1147
seriptam esse arbitror, quemadmo*
dam eicadeodam cnravi : totioaqae
hajos loci hec mihi videtar esse sen-
tentia. Deniqoe ronlta vides odore
simal et sapore prsedita, nempe qno
tempore tua turpia Incra animom
tuom mordenty nrant, ct cruciant:
Id est, cnm hostiis immolandis De os
placare stndes: hsec igttnr, qass tn
immolas, qoie praedita sunt odore st«
mnl et sapore, debent variis constare
fignris. Sed qnerat aliqois, nnde in
contextum carmiois Lucretiani ir-
repserit hic alienos versas? dicam
qnod niibi venit in mentem. ad hnnc
▼ersnm, ReUigion» onimMm twyi eum
toHgere parto, stodiosus aliquis for-
tassis annotavity i. e. * com adoles
dona Diis oblata :* seo, ' cnm sacri-
ficas.' Uanc annotationcolam arri-
poit alins, et ex ea, additis qnibns-
dam,qn8e ad superiorem versnm per-
tinere possent, versom illam fecit
ineptnm': Heddita nmtfCumadoU»,^.
ex qoo postea concinnavit aliosi Rtd-
dita nmt €um odore, Sfc, et eadem
opera corrnpit superiorem, in qoo
erat, QuUmM eat odor et eapor ima, et
Robstitoit, QuibuMeteolor et ettpor wmi,
^c. cum bic Locretius de doobos tan-
tum loquatur, nempe odoreet sapore,
seu nidore et succo : comqoe ex sen-
tentia Epicurl colomm varietas non
sit ex dissimilitudine figurarum, sed
ex varia et dissimiii positnra, or-
dine, moto, Stc nt mox docebit ipse
Lucretins. Com hsec scripslssem,
itaqoe honc locum, nt nunc editns
es t, edendum jam ab initio cnravis-
sero, homo barbarns, paucis quibus»
dam immntatis, et retento eo versn,
quem damnavi, hujns loci, ant certe
versos bojns, < Relligione animnm,'
Scc. emendationem sibi arrogavit,
suum tenens iustitutum. Lamb, Se-
cnndum versum ejiciendum putat
Lambinus, et merito : tertinm antem
nihiio magis stare deliere existimo.
Nam qnae Latinitas ? * tange ris ani-
mnm relligione tnrpi parto.' Dein
cnr hoc exemplnm potins qnam alind
quodvis ? an qnia necesse sit immo-
lare capellam, overo, &c. nt nosca-
mns multa esse qoibos et sapor et
odor nna sint ? Fab, Locns mirifice
vexatus, cui qoodnam aliud solatii af«
ferri qneat, qoam ot Mss. vestigiis in«
sistamns, non video. In iis : conlM-
gere parato versn abbinc tertio repe-
ritnr, qood com concoquerc non pos-
sent Interpretes, binc illae lacbrymae.
Scribe itaqne. Denique muUa vide$f
qmbuB et coUr et sapor uma Redditaemii^
emm odore^imprima pUraque dona, Ael-
Ugioiue eadmium turjfi coniingere pmUo,
' £t color, et sapor, com odore/ q.d.
qnibus prspter * colorem,' qoem vides,
et sapor com odore redditns tibi est.
Contingere paratot q,conting^re parato,
Vide qoae sopra ad vs. S14. i.e. tibi
parato, et paranti immolare victimas.
£t hoc exemplom potios, qoam qnod*
vts aliod adbiboit, qoi ridet, et indig-
Datnr, vel nulla occasione data, illam
qnam vocat religionero. Sic sup. vs.
S5a. et passim. Pr, •
• 680 Reddita eumt cum odore'] Alii,
cwit adole», Hnnc versnm rejicit
Lambinus, prsecedentem etiam delet
Faber. Nam qna Latinitas ? ' Tan-^
geris animnm religione turpi parto ?*
Dein, cnr hoc exemplum potius qnam
alind qnodvisP an quia necesse sit
immolare capellam, ovem, &c. nt
noscamos multa esse, qnibus et odor
et sapor una sint ? Haec Faber :
acute, ut solet, uterqne enim, ant
neuter rejiciendus : neutrnm rejicio,
Latinitas enim haod absimilis isti,
qnam vs. dS. legimns, et qnamvis non
necesse sitimmolare capellam,ovem,
&c. nt noscamas mnlta esse qolbos
odor et sapor ona sint ; tamen hand
indecornm poetse Epicnraeo doos ver«
sicnlos snbinde infarcire, qnibns De*
os obiter sagillet, et rideat pietatem.
Alii legnnl Contingerc parato ; Tibi
nempe parato contingere sive uaqni-
nare animnm tnrpi religione : et
< cootiogere ' faciont Trisyllab. ot
1148 VOTM TAftlORUM IN
iafffft ' 4Here dMlliMi :' wipcrite nl qm es ietit semiBibM sioulibM
pMetez vt.66<lw Lef. e«teiii. Qitt- peMatur pronM. di? erae ease p4ie«
te« «I «rfer «f «qwr «m BMiU mud^ •ant. Crecck
c«M Mu. Creeck. eOl Ne» ^ iMfte jMnm] Debet
661 Htfc igUur vmik MnU, frc;.] ad id referri quod de siauliiMi &«!••
H»c ifitor, qiiibii* ett odor et eepor raran iofinitale dizerat ▼«. 625. coa«
aaay diceodiun est variis figoris cob- tra aatem de oamero fiaito dissiatili-
•tare. Imn*. vm ts. 481. Coi et aliqoid germa-
66S Nidar] Qoem paallo aala dizit aum post paocos versos occarret*
odorem auae aidorem dicit. Midor, vid. ▼•• 721. Fnk. et Creecik.
inqaily ea Yia peactrat io artus, qaa 602 £x emoifras iidm] Sic lefan-
•acess sea reram sapori prsKclQsos domyDisimaiislegerC)ttfldMM.*isdem'
aditasest: et centra soccas seoreiui Marcus TaUius ia perfecto eratora
ia seosas iasiaaatar. £x qao latel- oaorpatam tradtt ab Eaaio : * teos*
tfgerelicet» aidoremet soceam» sea pKislsdem» eisdem erat verios' (m^
odorem et saporcmy aon lyosdem Ik' qoit) * aec tamen opimius : male ao-
garm priacipiis constare. lamb. nabat iisdem : impetratom est a coa^
66t Et nrmm} Smnwm Codd. rec« soetadine» nt peccare eaantatis caa-
tias ; at et ' privis ' pro primis in se- sa liceret.' JLaai6,
qaenti Yersa hand al»snrde legitur. 605 Iisafe dbmmiU tamai] Qnanlo
Cremk, Skmu emm esenwn^ ei reram veries : efram? Pr. Imo renua. oppo-
s^per, ^pe. rcram Toa iatcmpestive hac nit eoim prioiordia et sammam, covf*
intrasa. Repete smriam com Voss. vss. 688. 680. Hea.
oade litara in Mss. Pnig. et Htn. 606 IKisiaMtf samsM] I. e. Res dU
684 Prtets} Egregie et hoc loca cantarexdiesimilisemiiiomcoiigeriet
j^rivi» habct marginalis noster. 8ic si totam compagem simal intoeara»
infra 8. 728. 4. 570. 5. 275. opiaor. eoraponi. CrsfdL
IVe^g. et Ifeo. 606 ilrtasfefae] Qain et bic erw
685 Gi9eMraa<ariaaaMa] Inanom oMatefae sabstitoas, nibil impodiu
concilinm et coetom. Imn5. Glsoie- Pf^.
raoisa <a aaam] OaMendas: GJsme- 600 Oanmnsdis] I. e. omois gei
•aaaam. Cieecb. ris, seo caJMVis figormy videlicet
687 Qaia «ttem tmatri», 4r«.] Usns prlacipiis. mm Mt eadem voce sop.
eet eadem similitadiney atqae adeo boe eodem lib. 488. pro * omnitMo
iisdem versibM, sopra libro primo. modis : * Omnimodis expertM cris»'
£eM5. Seotentiam soam iUa, qoa Imn5. Qaamvis molta semina sint
smpe atitar, similitudine vss. 12. 11- maltis rebM commnnia, nnaqnseqoa
iMtraty ol[»fectionem snbinde propo- laaMO rM Mm ezigit dispositionem,
nity et BOivtt. Si enim, dicet aliqois, nt atemi ipsam coMtitaeatM eas, qum
eommoDia siot maltis rebM semiim, sant sibl congmm, adKJscant, ae
nnde rM ipsm snat diversa ? simiiia velot coMocient, aliM prmtereaal,
semina rM similes efficerent Hnne et rmpnant £x quo mrsum ifit, ut
vero argutatorem LacretiM jobet ia- cnm rM dissolvitur, congmm qnm-
tueri versM snos: in illis multM U- qae ee nintuo trabant, et ab iocoi»-
teiM commune» maitia vodboft iove- grais expediant Sed andire plenlM
niet» et voces ipsM inter se diversM ex Lncretio juvat» qai rem ipsam 5.
esse; ex iis etiam diversa carmina 16.proponit, et cansam reddit, quod
componi negari noa potMt Pari alioqnin monstra qaotidie oasceren-
ratione, licet in mnltis rebM oooi* tar ; CentanrMt Cbimmras, et omnia
moaia sint aemina, res tamea ipsvi poiitarttm figmenta vidcremM. Nul*
T. LUCRBTII CARl DB RKRUM NAT. LIB. II* 1148
U Mten istintinodi appartnt por- i. e. nt vertitniMterLmretinS. 90S.
tenta, qnia ex certis qnibasdam, non * Prim leo, poAtrenw draco» «edia
ex omnigenis teminibns nafcuntor ipaa ehimtera.' Yirg. 6. d88. * flam-
res ; certis insiiper alontor. CrtedL mtsqne armata chimaera.' Lmmb.
701 Semifenu hom, speeiei] Ut hip- 706 Pfueere Ntimnmii] Alere se^ve!,
pocentanros. de portentia lege 6. 8W. nt aliis placet, vastare, depascere^
^ Maltaqne tnm tellos etiam portenta devorare totam natnram: Payns: Sic
ereare Conata est, mira facie, mem- omnia. Creeeh.
brisqne coorta.' Lamh, TerrM mnmf&reiMe'] r«b ««^u^«^
70S JRamos cgtgm cerp.] I. e. ra- a Oraecis dicca. Lam^i.
noa gigni a corpore vito : nt apud 707 Ceria genitriee} Snp. 168.
Hor. Sat. S. S. 106. 'Tanto emetirli ^Qnippe nbi nen esaent genitalia
«cervo:* qnod genns obaerratom et corpora qnoique, Oni posset niater
ootatnm est a nobis ad illnm locnm. rebus eonsistere certa i' JUamb.
Lam6. Ramos e corpore vtvo bomi- 700 SeiHeet W Mffo, ^v.] Octe qni
ais egigni prorsns mirabile slt ; sed aeqonntnr versna nen tam censtitonvt
nec fortasse mirabile non sit, qnod divetinm argomentnm, qnam prsB-
de iflsitione arboris cnrn boniine le- eedentis rationis posterierem partem
gitor in vita Peireskii, circa pastorem explieant. Res enim, e certia semU
qnemdam Tarraconensem, qni cnm nibns ortm, ideodom crescnnt,geBnB
Ibrte in pmnnlnm incidisset, ita illa •■««> cooservant, nec in aliod dege-
ndices egit in thorace roedio, nt et nerant, qnia natnra ex alimento istas
llores et fmctns tnlerit lib. 5. Fd6. Untnm seligit particnlas qnm sibi
Narrat Oassendas 1. 6. d% vita Pei- apt» et convenientea snnt, iBoon-
resliii : Pastor Tarraconensis in pra- srnas vero seoemit, et rejicit. Hioc
Dnlam incidit, splnaqne ad eam par- nmii ▼ivo cerpore nnnqnam egignnn-
tem implantata, sic per bienniam tur, qaoniam eorpus haaBannm par-
radicesegit,nt postresectossurenios ticnlas materiss arborlbns alendia
varios, aliqni tandem prodierint, in aptss ejicit, nec fn aliraentnm on-
qnibns flores et fhictns visl. Non qnam convertit : et idem de reliqais
destitit instare Peireskins, donec monstris dicendnm. Creeeh,
CardinaKs Barl>erinns cnravit fidem 710 Saa"] Convenientia speclfica.
fieri per lllins loci archiepiscopum, et exemp. gr, ex pane id edncit homo
eqnes PateanuB non literas modo at- per coctionem, qnod speciel bnraanm
testantes, sed snrculos etiam acceplt, convemt, canis centra, qnod canino
et enm illo commonlcavit. Hsralt generi. Fah, .
vero deinceps minna, cnm accepit 711 Cerperm dieceimU] Sie legen-
simlle qnidpiam contigisse In Thas- dam ; et hahmbent qninqne libri ma-
cia, circa OaHinss ctijnsdam colln^, nnscripti. ex oranibns cibts «na cni-
et Frontiniaiii i n Oecitania, circa qae, M est propria et accommodata
digitnm Piseatoris, in 4|aem cnm im» enlqne, corpora prima discedont, i. e.
plantata Aiisflet apinala acorpionls Maatiir sen distribuuntor in artns.
marini, res eo evasit, nt chirargns Lam^,
inde ednxerit tres piscicnlos generls 71t MuUa eeeei» Cerperihia^igimtt e
aeorpionQm; qnanqnam b»c omnia eorpore] Mnita, qoSB non videas, «
qni videtft, fidem habere tutiorett ciifisqae animantis corpore partim
potest. Cree^ rejiciantnr, pertim sponte fnginn%,
704 Chiwiara»] Chinseram sle de- OA v^ ^^ MmiOm uwiifOa» toSt e%x
soribitHem. I^. {-. 181. np6a$e K^ote, hpmoyer4^i, Fah, Ofiod «tatica ex-
iwi9» 8i Bpdmmrp fUavni M xffMupOf dcc. perimenta egregie confirmant. CrtecK
1150 NOTiE VARIORUM IN • -
715 Qua neqiu comieeH quoiquam] gnire/&c. Idetn lib. 2. non longe «
Libri omnefl vulgati babent cuiquam» princtp. ' Utram illnra tellus nliginU
qoidam libri scripti, quoiqwim, qno alicigas conversa pntrore, tamquara
roodo loqnebantur veteres, qnos s^- vermeisy animaverit, tamqnam mn-
qnor. Leaab» Quoiquami Ita veteres reis?' Postremo sic fere loqnitnr
librl. Gif, Lncretins noster 5. 146. 'Quando-
Neque tnfra] Libri roannscripti ali- qnidem neqncnnt vitaliter esse ani-
qnot habent inier. Lanib. Intra'] mata.' Lamb, Lege imiiariy et sic
Veteres qnidam : inier, Oif. Qnidam omnes llbri. G(^. Hsec Lambini con-
Codd. Inier: Alii Inie: forsan indu jectura est (onwiart) contra omnes
legendnro. Creech, Jibro», inqoit ; sed tale qnid sensus
716 Aique animari'] Sic restituiy postulat. Mss. certe codices habent
reclaroantibns lib. omnibus, in quibus imUari ; quare quaerendnm «uet ali-
legitor aique imitarif levi mntatione qnid qnod ab illa scriptura propins
facta. Naro some aique imiiariy nt abesset. Nnllnm antem video ver-
habent omnes librl vnlgati, et manu- bum qnod sententiae magis conveninty
scripti, (nisi qnod onus habet imiiare,) et ad libros manu descrlptos accedat
deinde ex e facito a, postremo ex magis, quam adigiiari ; si vero (qnod
imU, nim ; totidem enim sunt pedes ; infinita apud Locretinm exempla
.habebis anbmri, Qnam correctio- suadent) vocem illam diviseris inter-
nem nemini erndito, maxime in libris serendo que, non male hnic loco con-
veteribns versato, violentam visnm sultnm fuerit. Lego igitor, adqpu
iri conildo. Tnmebns autem mavult igiiariy i. e. et adigitari, sen adigi io-.
leg. aique ndcaTe, et micare interpreta- tra vitalet rootns, Scc» Nulla certe
tur moteri, Alii lectionem vulgatam vox magis propria occnrrere possit,
retinent: eamqneinterpretanturcon- et qnam sententia pronias admittat.
formarl, similia fieri. Ego nullius Sed cum istnd igUari non intelUge-
judicium reprehendo, nnllius dillgen- rent exscriptoresi snnro illnd untfart
tiaro insector: (quamqnam scriptu- «procnderunt, qnod et sensns respnit,
ram imitari nnllo modo probo, ejus- et Latinitas probare non potest. Fa6.
qne interpretationem molto minus: Hsc est conjectura Lambini contra
illaro antem alteram, mieare, mihi re- omnes Itbros, qni itmiari exhibent,
fellere licet :) sed mearo conjecto- suamqne conjectnram 6. 146. tnetor
ram confirmare possuro verbis Cic. ' Quandoqoidcm nequennt vitaliter
ex lib. 1. de N. D. * Si ossent corpo- esse animata.' Faber dicit quiereD-
ra individua, quae nuUa snnt^ pellere dum esse aUquid quod ab iUa scrip-
se ipsa^ et agitari inter se concursu tura imiiari propius abesset ; nullom
fortasse possent : formare, figurare, autem videt verbum quod sententim
colorare, animare non possent' et ex magis conveniat, et ad libros manu
lib. 6. deRepnb. * Hisqoe animns da- descriptos accedat magis, qnam adi'
tus est ex ilUs sempitemis ignibus, gitort ; si vero (quod infinita apnd
qnsB sidera et stellas vocatis : qnsd Lucretinm exempla snadent) vocem
globosae et rotundae, divinis animatae istam diviseris interserendo quCf non
mentibusycircnlossnosorbeisquecon- male huic loco consnltnm fnerit.
ficinnt celeritate mirabili.' Adjuvat Legit igitur adque igiian^ i. e. et ada-
eam et iUud Arnobii ex lib. 1. adv. gitari, seu agitari intravitnlesmotos.
Oent. * Immo si arbores, glebae, saxa, Aftcore I. e. Moveri. Turaeb. Creeeh.
sensn animata viuU vocis sonitnm 717 Sed nefarie puiee'] Quod de unu
qnirent, et verbornm articulos inte- malibus dixerat, id porro existiman-
T. LUCRBTII GARl DB BBRUM NAT. LIB. IL 1161
dirni de cseteris rebas, quae pari mo- magnittidiDem, et poildos.' qaa de re
do ex cprtis, proprioque modo dispo- aic LaertiQa : *riffl 5' iif9or4fM . tnfik
sitis atomonim generibos constant. irot^rnrrd ripa v«pl kr6iu>vs c&cu, vA^
Commania licet in omnibus temiDa <rx4^iarof,iral/Aey^vf,ica2 /S^vr rb d^
repertantnr, alia tamen certa acce- xpSfiMitaflkr^jiveiffivr&vMitmkKKir''
dant ; illa eflScinnt ut diyersa sint rfcrOai. i.e. ' AitauteniinterinsDeque
intervalla, diversi motus, situs, posi- qualitate nlla atomos esse pneditas,
tnrae, &c. £t inde oritor rerom va- prspterquam figura, magnitadiney et
rietas, et differentia. Creech* pondere : colorem antem ex positora
718 Eadem raiio re$ terminat om- atomornm variari.' M. Tuii. lib. 2.
neie] Cum reperissem in qnattuor de N. D. 'Isti aotem qneraadmodjam
libns mahiiscriptis ita scriptom, Ed- asseverant excorpnsculis uon colore»
dem raiio diaierminai omneis^ ego re- non qualitate aliqna, quam voi^nrra
posui, 12et fermmat 0iRtt«u. qnae lectio Qraeei vocant, non senso prsditis,
-mihi videtnr recta. Lamfr. RatiodiS' sed concnrrentibns temere, atque
ierminat omnia, Sic fere Ilbri veteces. casn, mundum esse perfectum, vel
Quidam Volgati : omjies. Xiambinas : iDnamerabileis potios io omni poncto
res ierminai omnie, etiam non male. temporis alios nasci, alios interire?'
G\f, Eadem raiio res ierminai omnea» Lamb. Prima corpora calorero non
Ita Lambinns, cum Codd. DtsfermtRof babeut, neqne adeo ulias qoalitates,
omnia, qiiod probo. Creeck. pr»ter, ot jam bis antea ostensom
724 Differre neeesaum esi JniervaUa, est, pondns, magnitndinero, et fign-
tfc.'] Neceagum esi reposni secntns li- ram. FalUtor enimCicero, qoidicait
bros scriptos : quamqnam otrum le- 1. 2. de N. Deor. nnliam omnino qiia-
gatnr, neceman esi, an neceeee esi^ pa- litatem corpnsculis triboere Epicn-
rum interest, nisi qnod iliud magis reos. ' Isti autem qoemadmodom as-
Locretianom est. cnm hoc loco con- severant ex corpnsculis non colore,
gniontilla,sap. 1.905. 'Jamnevides non qnaUtate aliqna^ quani s-oi^nrra
igitnr, paulio qnod diximus ante, Graeci vocant, non sensn praeditis,
Permagui referre, eadem priroordia sed conciirrentihos temere atqoe ca-
saepe Com quibos, et qaali positora so mondom esae perfectnm,' dcc. Fah»
contineantnr, £t qnos inter se dent KaXii^yKxiLrhs*kr6iMvsvofuffriQV ti^ifit--
motus,accipiantqne?' Lamh, itla» itQi&nrra r&v ^aafOfUvw irpoa^p^
728 Reientanl'] Ne cslum cnm ter- 9<fBat ir\V «rxiftfiaros, ical fidpovSf leai
ris miscieatur. Lamb, Optime con- ftry^ovs, «cal Haa i^ hvdrfiais frxJiiiuKros
cludit ; seniina quidem distant; sed ovfi^u^ ^ori. HoiArrfrtsyhp &AXai, olbi'
.Disi intervalla, viss, motus,&c. itidem XP^t*^ '>'*> 'f^ (kpii&niSj wapii rV Btatv
ditferrent, omnia prortns, corium, T£r *Ar J/Mtfy /icra/3<iAAovo'iF, 8(b «cal raSs
.mare, sidera, &c. confiindcrentor. *Ar6iu}ts ohK hnnrdpxowru Epicoros ad
Fah* Ita vox ista ' retentant' Herodot. Eandem sententia^ Lncre-
est vis maxime ; nisi illa impediret, tins exponit, et vss. 9. semina affir-
cslnm mari, mare terris misceretnr : mat colornm expertia, neqne opns
at nihil tale voluit Lucretios : ad il- esse alborom seminom, ut albnm fo-
lom ' retentant' idem plane qnod dis- ret compositnm, neque nigrorum, ot
tingunnt, aut faciunt differre. Creeck, nigriim. Creech.
729 Nunc age dieta meo'] Nnnc ag- Induta eolarem] Emendatio Lambi-
greditur ad docendom, prima corpo- dI, in libb. imbuiaf quod Latini sermo-
ra colore vacare, atque adeo omni- nis ratio improbat. Deinde ex Epi-
bus qnalitatibns, praeter fignram, cnri sententia corpora non possoBt
11 52 KOTiB VARtORUlI tH
fHei kmhmU colore. Ft^. Cm cndo» iM ei < tiiicea ' ea dioMitnr m Latl-
rem, si jprobaBsM. qutm Gflttseiid* ait, qnsB a Gratcis tcwMW. Pi
Cfiech* terea * imbatnai ' de odore ant %uccm
rtO A(kk «r] 8ie liabent libri ma* aliqno didtnr» bob de coiore, at mjfud
mtcripti : qn» seriptnra prsterqnam Hor. Bpist. 1« S. 60. * Qno aeaMl
qood snaTior est, etiam Lncretiaaa iasbnta reeens, scrvaiiit odorem Tea*
ett Laat^. Albhex] Veteres Ub. ila^ ta din.' Preterea inlra ite loqoitmv
Marail. et Vnlgati: ex «ttw. Am^ 796« ' Scire licet qnam sint ■nito
atrophas amat Titni noster. Vide4. ▼elata colore*' ac *velari colore^'
600. et 6. I8S. Gif. eC < indni colofem/ similiima Mmt:
7ft9 NigrmW] I. o. nigra snnt. Virw immo Tero eadem 6gnn dicta an^
fii. £n. 4. 180. * Hit ego aigrantem tralatio enun snmta est id> iis mBi<r
committa grandine nimbnm, Dnm asantibot qnm vettinntnr. Poefer^
trepidant alaey Jec. Detnper infnii^ mo eo, qoi dclncept teqnitnr, ▼er-
dam.' Imne locam nMmoria tenei^ an. ita loqnitar, * gerere
lector : erit enim m»bit ntni ad locnm rom :' qnod item de pertona et Teeti^
qnendara, qoiteqaitar,emendaiidnas. tn dicitnr. M. Tnll. Offic. lib. l-.
'Ett igitnr proptinm mnnnt
7SSNenealiam]QnidamllbrtBsantt- tintaty tnteliigere te gerere perM»-
toripti habent Nter, pro Ncof. qnod nam dvitatit.' Sic Lncr. 6. 1410. k»->
^ecti probant, ut antiqnom: ne ego qoens de pelle: *Ut letnm intidlia^
qnidem improbo : Temm lamen nihil qai ptimnt gettit, obiret.' 8ie Hor.
mntavi : aatit est mihi lectori indi- de Arittippo Epitt. 1. 17« M. ad Sct^
catte. jLa«i6. Nive] Ita qaidam libri. ram : ' Pertonamqne geiet non ia-
Alii: Neve, Oif. eoiioiiMint ntramqoe.' Ibid« de eod.
jllwm quemvig ^ amU i. c.] Sic vt. S6. * Qnidlibet indotnt eeiebcrrl-
rettitoi partim conjectnra et ratione asa per loca vadet.' Ex qaibna io-
dnctnt, partim qnattnor Ulirornm telligeitt licet, Latine dici, nt * indo^
manntcriptormn anctoritalero tecn- re' et 'gerere personnm/ ita 'in-
tns; tn qnibnt cnm tine nlU litnra dnere' et ' gerere colorem :' et ^to-
tcripUim repetitsem, imfrate ooisrtm, lari colore/ et * contingi ' teo ^ tingi
prlmnm ctepi mecnm diligentint at- colore»' et ' circnmlini fnca/ nt tt»-
^ne attentint haac scriptnram const- tim loqmtnr : ^lmbni oolore' antesB
derare, etitaexitl«aiare,non temere nnllo modo. Ita adductns smn^ nt
intotcod.amonser. reperiritcriptnm tndata eeletem reponerem. L&mlk»
atlonsm ? qni casns cnm Yideatnr cnm /m6««a teisfvm] Ita onsn. llb. Tetares.
pnrticipio < imbnta' aon posse cdhm- Cnr ergo mneemns, vel in indala eu»
rere, (verbnm enim * imbnere ' tem- LambinOy vd aliter ? Gff,
per conjnngitnr cnm sexto aat tepti- 765 Tmetm eoUre] Proprie dictnm.
no casnt) ▼eriiimiie ette, mendnm nam qnie. tincta tont, etiam colorata
anbette in woee * imbnta.' Deinde dicqntnr : ted ^ imbota colore' Lati>
mihi venit in mentem, ti qnit fbrte ne dici non potett; omnino asalim
eontenderet legendnm oslore, nt ett tmcUu Lamb.
ia vttlgat. oon tatit ant vere aat pro- 767 JVofne por rebue me^ dtnt^
prie dicl aliqnid < imbntnm colopa,' diqMr] I. e. nullnt omnino. Fmk
cam oolor vel tit ipta cerpomm ex« 766 /a 9«« ^pon d natf. ifc.] I. e.
tnmitat, vel in corpomm extremi- qotecorporasi tabividenturnoopotae
tate, ten extremo cortiee centittat, cegitatlone aat ratiooe comprehen-
oan mterittt maaarit: * imhnU,' ao- di : ^l tie^qnm eorpora si exittli
T. LUCRETll CARl DE RBRVM NAT. LIB. II. 1153
Bemiueiii Miimo«om|>lecti fmsep, Ao. «ne eonteeta, sed «a oogtiosci a «ae^
ityfctu» mum i. e. animi «djectid mI m solo tadu, non octiioitHH senM,
rem aUcfiiam, et cofitatio. Sie M. «ni Mibjicitiir ooier. Csco enim
Tall. ' iitjicere aniimim' dixit UK 1 . 4« «iltil ett coloraiiim* otim rl iemf»er
N. Deor. ' In f|«am magnitQdtBWi aint teoelNrK : oelor anteoi non oiii
jogionnm te injicient aniimis, et in^ Ince eemi qneat : «tpote qiii ita 4e«>
tenden», ita late loogeqiie peregrioa- finiatnr ab Arist.'iib. ir^pl da^ffmn
tnr, nt nuilam taraen oram nitinii ical «ia%r#9* t^ ro€ Siofowfi» iw «yityAim
videat.' Sic Amobiiu dixit * om^ l^fuhnp itifna : i. e. ^ pellncidi in cnr^
lornm injectnm/ lib. 1 . non longe ab p«re finlto extremmn :* qaod qnidem
extr. < Qood ocnlomm' (inqnit) *■ «os- OKtfeeiiNim ceml non potest, nisi iHnd
ciperet injectnOi :' et eodem libro, in- hnpwAt^ re aen ftmmauue sit tuap^i
fra, 'jacnlationem mentis.' Loml^. qiiod eat lumen. Atqoe kaec ex sen-
* Animi injectns' est comprehensio^ tentia Arist. Csneatln antehi poto ie^
Seasiis itaqne Teritoram hic erit: Si ^odnto potins, ot babent tres UbH
negas pnese coocipi ejnsinodi cor* vetercn, qoara, nt vnlfati, c<m<^tei
pora sine omni rolore, falleris ; ne* Lamb. Relntive ad caicigenos ; Oe-
qne eoim od cognitionem eorporis qoeeaimonqttamcorporistinamcog^
necf^ssarins est coior; cum ii, qni nitioiiem sibi peperere ope •ceiorisv
ospoi oaii sant, corpns cogooscant, Fa6. Pro conmiicta Lambious coo*
per aKas qnoHtates sciKcet ; coloremj UUa: «t et iaeU^ ts. 746. CretcK
frigns, pondae, figrtram, &e. i^x6. 744 fiif»] Color est, Aa^iMw V^g«
Sensft Locretiiis se mnltie le^ per* fhfr.
snasnriim fbisse nallos ease in semini- KImm] Argnsneotis allatts osteodo
bns,«t proinde oeqoe in fpsis com* id fieri ; niinc id •eceuarioai esse de«
posifis, colore«. praejodiciis enim moostrabo. Fdb,
peoHns ohedleotei, panei crednot se 747 Kmoo/m] l*robo argoioeotiBy
oHqnid «orporeom posse cooeipem, et qoasi expngno. Sic sspe loqoi*
qnod noo stt coloratum ; ideoqne se* tnr U«)r. «t Sat. 8. a. 3^6. * Vindt
mina, qme mente perripi non poe- enim stnltos ratio iosanim nepotes.'
soot, otpote cotoris ezpenin, sibi et M. Tull. Parad. 8ri vdrrci el pu^
obtmdi non femnt. Hisce prspjn- ^cobwmcy ' Bge tcto te non stiiitum,
diciis vsB. 9. bt«vitor oecnrrit. Cseci ot sspe, ooo improbom, nt semper ;
res percipiitnt, qnarnm tainen rolo* sed dementem, et insannm, rationi.
res Duoqnam vtderiot ; nec omnis re- bns (sen, ut alii legnnt,re6i(f) viiicam
rnm peroeptio nna eom sole occidit, (se n odrtnaoa) necessnriis.' eic enim
in dedsissimis tene4»ris non minos legendoin censeo, ooo, nt viilge, ini^
illa, qnm tangimos, percipimns, qnam diown, Lamb. Qneniaoi proim^i se-
illa qnae raedio die et hice clarissima mioa colorts cxpertia percipi posse,
rersamoB. CreeM. ' Niinc esse docebo,' remm principia
rt9 ^imi «^'«eCtfs] Vennfrte ad- nnlKs coloribos eme tincta : ita nt
raodnm. Res peroiptendft ab animo deesse videatnr versas Coi^pom m<tf«-
videotur reoieto», io eas sese injlcit fi»iiiail»emiii^ciiim. ^Viocofieri,'
mens, et arreptas perelpit. Alii pro nt apnd Her. Sat. 8. 3. 2S6. ' Vin-
fieriyftrri, Lamb. cit enim stuftos ratie insanire poe-
749 CtfMJgm] Cteci oati. Lmb* tas.' Integtr vero sit locns ; conjec-
741 ildsperert] Nonnnlli libri ha- tnram meam non pertinacirer defen-
beot, di§pexere. Lamb. dam. Locretlus vss. 9. primo probat
742 NuUo (orUincUi eohre'] Non remm seminanon esse colorata, qoia
didt, cofpora natnralia nullo colore omnis color motari potest, at semioa
Delph, et Vwr, CUu. Lvcrct. 4 D
1154 VOTM VARIORUM IN
rennn stmt immiiUbUia, aliter omnia sit Tenmi, rniHnm colorem priocipin
in niliilnm reciderent. Iloc^nyf waotti eise attribntnm, aut innainm, &e.
in^Sfiou imd^waa icol 2S<a A Amta- Lom^. Occurrit interrogationiy Un-
^^ci, &s KxiLol Mitoi ijai^ lurafidK' de igitur colore», o Lucreti ? Nil
Xawnr hr§a(pnp 9§i rt ^niUy^ip h rtdi iadliiis ; colores enaicuntnr et varf-
8M\^ein rwv trvyit^vow tntpAif Kot antnr ez mixtnra atomomm. FaU
iukdXvropf h ria fMTofioKks ohK flr rh Secundo tss. 19. Docet semiBa nnl-
Hil ^ wothffatro. Al 8i w^nrrts oba li» coloribna imbnta e»§e, quia frB»-
irvwdpx^^t»"^/^^^^^ XpSh^rt tra aliquis semina colore tingat :
jcol 9tpi»^f h Tv ^o^iUAom obtt ▼aria» iiguras atomis attribae ; et es
Ktfvcp Acftfw «aTaXflwKrai, AXX* !( diverso earum ordine, dispositioney
tKao Tov tr^iueros kriKKMnai, Epicu- et positura varii colores orirentnr.
rns Epist ad Herodotum. Inde Lu- Exenipli gratia, mare est c«mlei
cretius : 8i color esset intrinsecus coloris, at agitatnm ftnctibns albea*
seminibus, semlna forent mutabilia, cit : semina viz. qnss in uno ordtBC
oninis enim color mutabiUs. Creeeh. dUposito c»rnleum colorem exhibe-
748 0miitjenimcoJoroamtiioinM<aiicr bant, jam in alio constitoU albim
t» omnes] Haec ratio est : Si intrinse- colorem Induont. At vero si coior
ens esset color princlpiis, mutabiUa c»rnleus esset semisibus nativns^
essent, &c. Omnem autem colorem nn"» agitaUone ista principia spe-
cum in omnes coiores verti ait, de- ciem albam ostentarent. Crefdu
betid,opinor,demedUsinteUigi. Fa6. 769 PrapUrea, magm, tpiod i^frQ
OwiM enim coJ.] Sic habent Ita omnino lego. Gif. Recte. CreeA.
cod. mannscr. nisi quod in dnob. 762 fiartmpto] I. e. continuo. de
seiiptum est, H oiwifts, plane men- qna voce, ejnsqiie ratione, lege Varr.
dose. Quod antem ad bojus locl Ub. 6. de L. L. iMmb.
sententiam attinet, sic argumentatnr 764 Marmoreo condore] Candore
Lncret. 8i prima corpora e jnt exquisitissiroo, et eo qni ad Parii
afiqoo colore contacta, seu tincta, aut Lnnensis marmoris candoreiB
mntarentur. nam coior omnis in proxime accedat. Uorat. Od. 1. 19.
qnemvis alium colorem mntatur. «. * Urit nie Glycerss nitor Splen-
(qnod intelUge de mediis coioribus.) dentis Pario marmore pnrins.' Lamb.
At prima corpora immntabilia esse T66 Ut more] Id probat a simUi.
docuimus: ergo prima corpora co- LaiR6.
loris omnis sunt expertia. Lamb. In 766 CandenH marmare] Veioa qni-
onmts] Itain veteribus libris, sc. coio- dam noster: w marmore. Oif. Cor-
res. Oif. P°* politnm, marmor dicitnr, etiamst
760 ImnwtabiU eatm quUdam] Hunc soUdum non sit. Ila Orsed, ita La-
Tersum cum tribus qni deinceps se- tini, de mari, de papUlis, &c. Fak
qnuntnr, posnit 1. 790. Lamb. Qidd- 767 Pteere emm poests, «tgr. q. s. e.
dam] Yeteres quidam : quoddam. Gif. 4f«.] Hnjns loci haec sententia est :
766 Fr«<erea st mOla] I. e. Pr«ter. Dicere possis, mare» quod interdnm
ea, etsi principia omni colore Ta- nigrum videtur, continno fieri nt can-
cent, at tamen dissimUibns et variis didum videatnr, nbi ejns prindpie
fignris snnt prsedita. Itaque princi- inter se permisU snnt, et ordo priiK
pia dissimiUom inter se figurarum, cipioriim immutatns est, et qumdam
aUo atque alio ordine posita, varios principia sunt addiu, qiiaedam de-
colores efficiunt. Ha^c igitur verba, tracta. quod non fieret, si mare
* Si nuUa coloris principiis est Red- Cfleriileis seu nigrls principiis coik-
dita natura/ slc declaro : etiamsi hoc staret. Lam^.
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM KAT. LIB. II. 1155
769 PrmdpHs mMUiiut} Qnidain
vetereA : PHndfio, Forte legendam :
Pri9cipiuMy Qt infra hoc lib. 936. Gff,
774 Marmorenm] 1. e. candidom
marmoris instar. Lamb,
775 Sin oHo, lOque aUti] Si qais di-
cet (inqait) •emina mariB alia alio
colore esie contacta, et ez dissiml-
libas coloribus onom colorem effici,
quemadmodam ez disparibus figaris
fit alia figara, ezempli caosa, ez tri-
qaetrls sea triangolis qaadratam:
necesse erit, qoo modo in figora qoa^
drata alias figoras inesse videmas;
iUtet in poro maris colore, aot in
nno qaovis alio, dissimileis coloree
comparere. at boc non fit. non igitar,
&c. Lamb, Sententia horom verso-
om est : Dizerit fortasse qoispiam,
aqoam maris ez variis et diversi-
coloribos atomis concrevlsse, onde
iUe et ille color, modo cseraleos,
modo albas enascator, oti quadra^
tnm ez doobos aot qoatoor trian-
golis inclasis componitor, qosB ipsa
triangola alias intra sese figoras ha-
beant : sed non ita est, inqoit ; nam
inqoadrato dissimiles formascemere
potes eztra qaas est qoadratom, (i.
e. qvas in sesehabet et continet qoa-
dratnm,) in aqoa aotem marina, nil
tale videas. Atqoe adeo objectto
noUa esty qaa qoldam instarent, non
aUMi ez albis, non nigra ez nigris, sed
alba ez nigris et contra (' Tom porro
qasB ducitet inUcit'....asqaead, * Sed
Tariis de*). VideUcet ostendit yanam
esse pbjectionem, cam principia om-
nino rootari neqoeant ; qood fieret
tamen, si qoantom in se est, vel alba
foreot vel nigra. Fab,
778 Unaqug flgwra'] Sic resatoit
M. Antonios Moretos, a codicibas
manoscript. ad veram scriptaram
cMjectara, et prope mano doctos.
Nam com hanc locom in cod. Vati-
cano ona legeremos, in eoqoe repe-
rissemos, wuique flgura^ in aliis doo-
bos, UMaftgwra est, immo, ne mentiar,
Jigwa ai, sospicato^ est ille e vcsti-
gio legendom, unaqHe Jigura, Ciii
ego continoo assensns som, et maneo
in sententia. sic enini veteres loqiie-
bantnr. Plaat. Trncol. 4. 3. 16. *Ut9R
dedi.' Ter. Heaot. 2. 8. 30. ' Hoc ipsa
lo itinere alterse Dom oarrat, forte
aodivi.' Idem Eon. 6. 7. S. ' Mibi
solss ridicnlo fuit' Cic. pro TulUo :
* Hoc jodiciom sic exspectant, ut
non anae rei statni, sed omnibos con-
stitoi potetur.' sic Locret. sop. 1.
689. 'neqne sunt igni simulata. nei>
que oUse Prsterea rei.' et 6. 392.
' £t potios noUse torpis sibi conscio'
rei.' Lamb, Unaque Jtgura^ Ita Ve-
teres omnes; recte. Similem syn-
taxin ezplicat MacrobioK 6. 8. Lam-
binos : unaque ftgunB ; recte qiiidem,
sed libros sequi malim. Vulgati :
ftguraett; male. Gif. Sic ista>, al-
terse, solse, ollip, nuU», Plaot. Ter.
Cic. Lacret. Creeek,
780 DisrimUeit format] Flgoras,
nempe triquetras, seo triaugulas.
nam ez triangolis constant qoadrata.
Lamb,
783 Praterea nH^offieiuM^i^e,'] Vss.
4. hoc effogiom nollom es»e demon»
strat, corpera enim diversse figoras
in alteram diversam figoram consen*
tire possant, ot triaDgola in qoadra*
tom, at non eadem est colorom ratio,
nec diversi colores unquam unum
simplicem componunt. Creeek,
784 Quo quadratum ndnuM omne riteai'
tra] Sic exeudendum curavi, secutos
librorom manoscriptorum testimoni-
om. quamqnam milii non displicet ea
seriptura, quam amicus qnldam mens
ez vulgata leviterlmmutata trazerat
Quo quadr. ndnM» inrit in iUi$. ille
enim ez verbo eseet, fecerat vuit,
Sed omnitto antiqua Bcriptnra melior
est, et, si rem propias spectes, verior,
quadratom enim ez trianguUs fac-
tum, eztra triangola sAty non in tri-
angoUs. lamb, Ita Lambinos e Codd.
dom Marollos, et Nardius: Minu»
ottetinittii, Creech. Extra} In su-
perficie, et ambitu, atque ita veteritf
1156 NOTiE VARfORUM IN
librL Volg. et Maninns : «tmii ewtet est ist» : Caota qn» indii^ereC, nt
fn ttfif. Gif. priDcipMA tribaerenat colores ^caum
787 Tnm porro, qna dneit H Mut(, Aiitem illa comprelM-ciM eat paren-
«I tnbunmuiy ^.] HffC cnt vera bnjns thr»i) illa, iBqiiain, cama occidit, i.
loci ftcriptiira, qnam ego cnm in oo- e. nuUa esr, Qnippe ctcBim, &c. Gif.
dice Bertiniano et Memm. exprenan TVm porro, frc.] Itoiwm vaa. 7. png-
reperi, tnm Adriani Tnmebi anrto- nat: Qni dicnnt naom simplicem co*
ritate comprobatam illustravi. Viz lorem ex semiBibns alio aiqne alto
antero me pnto 6dem lectori fBCtu- colore tinctia effici pooae, prioreaa
Tum, li ennmerem lectionis hnjus lo- denemnt opinionem, nBicamqne snse
ci dissimilitndines et differentias. sontentie ratioaem evertnnt : hi
Nam ciim nsns sim qninqiie libris enim postnlabant roiorata seanisa,
mannscriptis, octo impressli et am- «t alba corpora ez albis saminibna,
plins, vix trels reperi qui inter se «t nigra ex nlfris orirentur. Si ta-
eongmerent : com alii haberent, 9»« men e principiis divcrsimodo rolora-
tfndf aittfi<«m,Me(rt6. alli,f«oddicirae tis nijter, ant aibos color oriretnr,
iniicifKni fri6. alii, qitm dactf cf nf iUJ- tota illa, cai prins fidebant, ratio pe-
ctfam hoe^ ^c Hnjns igitvr verse ot rit. Deiiidc snbjnngit album cnlorem
rectie scriptnr» hsc sententia eit : (et idem de aiiis dicendum) cttioa
Tnm porro ea cansa, qn» nos dncit et naici posse ex aemimbns t«nllo, qnam
illicit, nt nonnnnqnani princlpiis re- e princlpiis vel nigro, vel alio qnovia
rnm colores tribnamns, nempe hec, colore tiDctis. Ita bos versna ex-
qnoniam ex albis non creantur alba, pono, quoi alii interpretei aoodom
nec nigra ex nigrii, sed ex contrariii, iatellexerint. CnecJk.
ant diiiimilia : htec, leqnam, cania i>Bct< H iafictf] I. e. Snadet.
occidit, id est, nulU est. Qnippe Ita ftpllcitcr reititnit Lambinua lo-
etenim, &c. hic eit ordo verbornm, c»m maxime corrnptam. CrvirA.
qno explicato, etiam lenteBtia expll- 789 Ex oi^ts f MOBimn] HaK ratio
cata et ap«*rta eit. Cnm hvc jam est, cni obviam ire volnit. F06.
pridem scripMssera, homo barbami 790 iM Mrit 1 de] I. e. de variit» et
et Inhumanni hanc emendationem et diffrreBtibn». Arorr^o^ com in libris
•criptnram ila commemorat, et lan- iimiraicr. reperiiaem parti» Mrti« ca,
dat, uon nt meam, sed ut nostraffi partim oariai od, et ita in Vicrtinift,
commnnem : ideinqne de illa anpe- ego eed oarttfl de restittii. Nam oete-
riore ' omne sit extra.' Hanc proxi- rm icriptnney mf rorniRt 9t^ md tn-
mam qnte srqnitiir, ' led rariis de,' rtaiifiir,MdMri4i<<y, (qaampostremom
taritos probat et lequitnr, itemqne Pontanus enbitituerat,) omaei atnt
illam qn» sequitnr, 'qnam de ni- depravatte. Lami^,
grante' Scc, potest ne flngi /Sdowaivy Sed tmrii» de] Sic lego cnm Lan-
nllns impnrior? Sed qnld hicitoraa- bino; vel e. Nam vetni codex; aa,
chor ? talem mt prcebvit in ccteris, nt ad. Oif.
dixi jam antea siepiiis, qnitm nie de- 791 Qmppe «fcBim mtdto] H»c est
cnit. Sentio enim qnam sit indeco- ratio, leu afrioAoyio, qiiare oansa iila,
ram ciim talibns sycophantis velitari. qott illicit ad tribn^^ndoi principiis
Sed tamen injurin magnitndo, et rei colorei, nnlla lit. Idimb, CoDtra4i-
indignitai fecit, nt btec lectori indi- lam rationem, * ex aibis qnoniBin/
canUa exiitimarem. I<am6. 7Vm por- Ac. Fmlt, Ininper obiervandani :
ro^ qna ducit, et inheity 4r«*] Hec ve- Hanc interpretationem tota diipntn-
rissiuia scriptnra, etiam ex libris noi- tio contirmat. Creech,
tris, et LambiDo. Ordo verborom 792 V^ndida de mdio, foaai do nt-
T. LUCRETII GARI DB RBRUM NAT. LIB. 11. 1157
irraii^e eolor»] Postremam bnjiu ver>
Mculi partem depravatam» feliciter,
doctonim viroriim judicio rettitoi
in antiqiinm statam. Nam cum re-
periMem ita scriptum in cod. Vati-
cano, Qicam tU nigro naU cohre, ex
nigro naU, feci nignmte, qnse scrip^
tura persplcue, et sine controversia,
recta est. ' nigrante ' autem interpr».
tor nigra, at aupra ^ nigrant' inter-
pretatus sum nigra sunt : 7S2. < Ant
ea qo» nigrant, nigro de semine
nata.' Virg. iEn. 5. 97. < Totidem
nigranteis tergajnvencos.' Et 8. S6S.
* cum svpe nigrantem iEgida con«
cuteret dextra.' Atque hanc emon-
datiouem miror Tlirasonem sihi non
vendicasAe, ejusqae approbatione ta-
f ita, lioc est, maligna et invida, con-
tentura fuiese : qna moderatione ta-
m«n in aliis locis qnamplurima luna
esl, si moderatio appeilanda talia in-
juria est. Lamb.
704 Prmteri» fuon, ne^enni eme
iuee} Sio argnmentatnr : Sine Ince
colores aon cemnntnr. corpora prima
Don cernuntur. ergo corpora prima
nnllo snnt eolore prtedita. Syllo-
gismus invalidus qiiidem est : omnea
tamen ejns partea ver» sunt. Nam
siiie loce colores iion cernl etlam
Aristoteles docet. Sic enim ille :
T^ ir ^mrl hpAftmwrj XP*M*« ^ •^
dpSrtu rh xyM^f^ '^** ^ttr^s, rovro y^
i|v r^ xp^t"""* A^ ^ Konfruc^ rev mn^
Mpy^uof Sfci^wovf. i. e. ' Quod in
loce cernitur,color est : Idcirco sine
Ince color non cernitnr : bffic enim
est coloris essentia, ac defiuitio,
qiiod vim babet movendi id, qnod
est re et fnnetione pellnridum.'
Idem docet eolorem esse adspecta»
iNlem in eo, qnod per se adspectabtle
e$t : nenipe itf iwn^oMi^ L e. ' in ex«
tremitate corporis,' seu ' in summo
cortice.' Extremttas auteni per sa
adspectabilisy qnia in se habet, per
quod cerni possit, nempe colorem.
pellocidumporro adspectabile eatiWMi
per proprium colorem sed per alU
enum. Iiom^. Syllogismus Epicurei
commatis ; singnl» partes verae »unt;
T^ M SXor iunMJfywTor^ Fnb» Iternm
vss. 15. concladit Lucretins aemiua
esae eokN-um expertia, qaia color nil
aliud sit quam lux in corpore re-
fracta, vel a superficie opaci corporis
reflexa. De Ince refractanihil poeta,
«t si priama sea trigomim vitreuin
viilgare ocalis apponas, seotiea ra»
dios Ittcis geminam refractionem pas-
sos varios colores exliibere : obaervak
autem plimias circa coiumbse collnro»
aut in pavonis caada pront recto a^t
obliquo radio locis illastratae suntf
modo flavnni, niodo viridem, modo
flammeum, &c. eolorem diffuodere*
£t inde argait in densis tenebris id
qnas Inx nnlia penetrat, et ex quibaa
nolla reflectitur, nuUos prorsus co-
lores esse; ac proiade colores qoi
redeunte Ince in rebas eemuntnr,
procreari ab ipsaniet loce« pro dis-
positionibna qnas res habent ad eam
rccipiendam, reflectendam» refrin-
gendam, et referendam ad ocuios^
Ideoqne qaoniam aeroina nnnquam
in lacem veniaot, aal radios reflec-
tant, qaasi in denaissimis tenebria
obruta, sunt prorsiia excolora. £pi«
caras in libro adversas Tbeophrai*
tnm secaodo dicit, otm dMu t& xp<^^**ra
irv|i^vq ToZr c^iuKiruf^ &\Ad >wair6iai
Kor^ v-omU VUPOS Tl(|f«S, KCJ 9^f if Wf6%
d^ ^uf, £t rursam» ote ^l^ twen
lu rk kf tfotfrti tfvra ^9^« xp^M«f 4
^X^ip* Platarchiis adv. Colorem,
Cr^.
T96 Propterea qmod Red. mt oUi
Alios enim color est, si rectiu sit
laminis angolus : alins, si obliqoas.
799 r«rattfii«] Sic legenduni, noii
percnUntt ut babent nonnalli typis
impreasi : et ita fere loqaitur infra :
95S. * Qiii quoaiam qaodam gigniia-
tur luminia ictu/ 4ec. et 6, 709,
* Lana potest solia radiia percoaaa
aitere.' Itom^. Vtilgati : jMrcMisiia;
male. Vide * Percusaoa' in Indice. Gif,
Reeta ant obUqnee ferensBiu Uue]
1158
NOTiB VARIORUM IH
JSm ex ▼ariaotia iDgali rectt ant «frfaui law, Bbi de Tisioiie agitiir,
64>liqoi variatar color. F«6. i. e. at mox loqaetnr, ' qnodttm l»-
800 Pbtma eokuHbarmm] M. TaU. in minis icta.' Pab,
Lacallo : * Neqne ▼ero hoe loco ez- 806 SeUicet td tme m/. »• p.pmtmm-'
apectanilnm est, dom de remo in- dmMeat'} Velsic lefendam, at excK-
flexo, aat de coUo colambm respon^ dendnm cnraviy cnm in tribos libr,
deam. Neqoe enim is snm, qai, mannscriptis reperiatar scriptnin,
qnidqnid Tidetnr^ tale dicam essci palamiaM eat : Tel u€^ Seire Uai
qnale rideatnr.' Lmmh, Qm» fmeta] ea JUri mom eeee fmimadmm. Cam
"Qimp, qnemadmodnm. Ijnmb. scripsissem in prima editioney
801 Qmm mta eerv. eire. eeUmmkfme ilie impndentissimus dixit me alte-
emr,] Ordo est : qnae circom sita, id ram scriptorara probasse, altera im-
est, circnmposita» sen circnmdata, probata. Potest quisquam mentiri
cervices et collom colnmbamm co- impadentins? Lmmib»
rObat. Fortasse imitatns est illnd Sdre tieet] Ita veteres libri. Lam-
Nssvii Iliad. lib. 1. 'Collom marmo- binns: SeiUeetid. Gif.
renm torqois gemmata coronat.' Lmmib 8ime e«] lctn scilicet Fs6.
Qna! circnmposita, v^Mct^iiin^ coro> - 809 Ei fmmnmm fiaget f atMm}
nat, cingit collnm et cervicem co- Andi qnomodo ceraamns ez senten-
lnmb«. Cervizr^ve^etr^ihrwffir, tia Epicnri: qnod snmit argnmentt
eollnm rb wp6tafmts et r^ iftmpoadm^ loco ad probandnm, remm primordia
sfgnificabit. Fmb, eoloris esse expertia. visns fit ielv
809 Pfroimi] Pjropns genns est qnodam (inquit) nempe tiikrjii rim
MtXmif C4f rV~&f<v ^arrdowmt, u e.
* per imaginnm iocnrsionem in vi-
dendi sensnni/ et per plagam, aeir
ictnm qnendam : qni ictns alins est.
metalli. Plin. S4. 8. < A in nncias
dnasy additis aori scrnpolis senis,
prsBiennl pyropi braetea ignescit.'
laidoms ' Pyropnm' ait ' esse metalli
genns ez dimidin parte anri,et dnpla •! ocnlns sentiat albnm colorem :
•rgenti.' Esse et gemmam qnam La-
tlni ' carbnncnlnm' appellant, non-
onlli pntant. Sed videtnr legendom
potins, Rmbro eU dmrm pffropo, qnam,
nt valgo legitar» Claro ait rmbrm py-
ropo, idqne vel ez Ovidii versn intel-
ligere licet 3. Met. 1. ' CUre micaote
•vroy Aammasqne imltaate pyropo.'
Lamb,
Clmro oit rmbrmpffropo] ItainVete-
ribns. Nihilmoto. Lambini»: rubro
alinsy si nigmm : et ita de ceteria. at
ictns non fit sine lact». tactns anteaa
non eget colorey nt suo officio fboga-
tur, nihil refert enim, qoo siot eolore
prsedita ea qne tangis. ergo primn
corpora nullo colore cootacta snnt.
Sed quod ad dbpotationem atttnet
de cansa visns, sen aspectns, Aris-
toteles visos causam eue arbttmtnr
rV vwf' ifm/Umm irfyywiyf vonSmftm
^n^Tofitf^or df rigr ^v: i. e. ' eoram.
jft olsra. Oif. A Lambino hs^c lectio qoiB ceraontor, qnalitatem vim soam
eat. Vulg. eimro tit rubrm pffropo, ezpromentem atqne ezplieantem In
Ex Ovid. in Met * Pyropns' autem, videndi sensnm.' Plato et Stoici
•eo metallam quoddam, sen aori ar- aliter sentiuot : qnin ne hi quidem
geotique KpStfiUy sive carbnncnlnm inter se piane consentinnt. qua de
pntesy hand magni interest. Fmb, Rth
bro oU el, Ita cum Lambino contra
onlnes Codd. ' Rubrnm Pyropnm'
dizit Lncretius nt vs. 804. ' Virides
smaragdos.' Creeeh.
808 QHMlaai senia] Ut Oall. en mn
re lege A. Oellinm libro quinto,
oapite deciino qninto. sed de bia
plnra suo loco etiam a nobis dicen-
tnr lib. 4. £am6. AUud argnmentnm
vss. 7. contioetur: In omni coloria
perceptiooe pnpilla ocnli percati-
T. LUCRBTIl OARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1159
tor.tliRm ▼cro ictnin sentit cnm albns
color reprssentetnr, et alium CQra
nifer, ant qnivls alins. At quid le-
mina postolent coloret qnibns diver-
simode percntere et ferire possint ?
Principia ista slnt tantnm dirersi-
mode etiam disposita, inde variae
imagines orirentnr, a qoibns ocnlns
dirersimode percnteretur, et diversi
motns in organis excitarentur. Visns
enim,8ecnndum Epicnmm, Si^ r^r rmw
MtKtfw fts tV t^ ifivr^iams. Creeeh,
- 814 OpK«ess«co<or£s] SiclegitNo-
nins : profertqne ctiam versnm ex
Planto in Capt. I. 9. 61. ' Jam ma-
ritimi omnes milites opns snnt tibi.'
possem alia exempla afferre qnam
plnriroa. Csps. Hbro qninto de bello
Oall. ^ Qnsecnnqiie ad proximi diei
•ppngnationem opns snnt, noctn
comparantnr.' Marc. Tnllins Epist.
ad Cnrionem, ' Dnx nobis et anctor
opns est.' Idem Lncr. snp. 1. 1060.
' Infinita opns est vis nndiqne ma-
teriai.' etS. 980. * Materiesoposest,
nt crescant postera ssecla.' et4. 1961.
' Nee niotns opns snnt nostris nxo-
ribus hiinm.' Lamh,
816 PraUrea quomam mem eeriiM']
Sic liabent lib. omn. mannscr. qni-
bnscnm congmuBt aliqnot typis ex-
cnsl. sententia antem et vis hnjns
argnmenti hsec est. Pnpterea (in-
quit) demns, priroa corpora colore
esse praedita : non dlcent ii qni hoc
Tolnnt, in certis fignris certnm inesse
colorero: verbi gratia, omnia cor-
pora prima triqnetrse seu triangttlm
figurs, esse nigra, oronia qnadrangn-
las fomup, esse cseralea, Scc, sed in
nnaqnaqne 6gnra fatebnntnr esse
principia dissimilibns coloribiis prse-
dita: verbi gratia, primordia triaq-
goIsB fignr» alia esse alba, alia nigra,
alia mediornm coloram. Fingamus
igitur, corros majore ex parte con-
stare ex primordiis triangiilis : qnse,
nt diximnsy non snnt nnius coloris.
Fiet igitnr, nt corri nascantur non
dlgri, sed vel albi, vel virides, vel ese-
rnlei, vel versicolores. Atqui hoc
non fit : ergo principia non snnt co«
lorata. Legendnm antem est, Prm»
terea qmomkm non «erfts , non, nt vnlgo,
niei certie, Lamb. Sed ponarons pri-
roordialia corpora colorata esse ; aa
ideo dicent isti certas fignras talem
et talem colorem habere? Certe fa*
teantnr necesse est in mnhis fignrls
mnlta esse eorpora diversoram eolo-
mm ; inde qnid fief ? nt certarnm spe-
ciernm (de eycnls, corvis, et allis Id
genns loqnor) colores Ita varientor,
nt promns sibi non constent. Id oon
fit; ergofalsasnppositio. JPoft. Alind
vss. 0. subjungit argnmentum, par-
tim ex confessione eorom eontra qnoi
dispntat, partim ex constantia colo-
raro, qni In dirersis rernm generibos
apparent, dnctum. Qui colorata fin-
gnnt semina certos colores certisfi-
gnris non attribnnnt, non affirmnnt
qnadrata omnia seroina nigra esse,
nec rotnnda alba, triangnlaria ese*
rnlea, &c. Unde igttur ista in qnU
bnsdam rernm geoeribus constantia?
Cor omnes corvi nigri, cygni interim
albi ? Profecto ntrnmqne genns vn-
riis coloribns perfnsnm videremns,
cnm semina, e qnibns componnntnr,
variia coloiibns contingi possiot.
JVen cerM] Vnlgati, male: ntsi.
Oif. Nem eerti»^ e Mss. Lambions»
ATisi Mr<is,Narditts,imperite. Creed^
89S Ex eiUne eHbem jwnms] Me*
lins forsan peme qnam pariier Oas*
sendi. Creeeh,
89S Qm$uHam ([Mantei] Ailnd argo-
mentnm, qno ntitnr ad proboodoni«
primordia rernm coloris esse ezper-
tia. Qno qnicqne minntiores in par-
teis secator, eo magis evanescit ejus
color. fioge igitor, rem aliqnam in
pnrteis ita parvas esse dissectam, nt
illK fttgiant sensnm oculoram. tnm
sdiicet intelliges, earam colorem ev»>
nuisse, atqne exstinctnm esse. qnod
si ita est, mnlto credibilins est, semi-
na remm, qnm snnt snbtilissiffla, et
1160 NOTiE YARIORDM IN
SMnpUcinima^ et miniiiift, colore mi- in c«ttt tliiifai' Oia—^oa ti
tti curere. Lcmk. Qoo qiiidc|iie in «frtcttm. Faber ariiitcatar Jlw^nf«r
miiiatioroi partet diaeerpitnr, taato eohrem eaae imitatMmeB PlatoiiM»
evaneaeit maf is ex ocolis color ; qaid qai colorem flamnaam e corporibm»
iffitttr de iMomprebemibili tettoitate niaaaatem eaae dixit; frigidc. Cert»
primerttm oorpornnLdicaa i M. Ite» Lncrrttna vcl nnaqttam inapecto Pl»-
f am 9. vaa. dispiital : Qaodiihet eer- tene dixiaae potnit pvrparcnm et pn-
piia colaratnm difide, qoo miwitio- aiceom celorem, qni peae igMti ri-
rca fioDl particttlm, ee dilntior fit co< dentnr» eitingaL CreadL
lor|.et tandem, imo dnm particnlm 880 PdmtMnafae «alar] Dbo Ubri
maoeai acMibiiea, eTaneacit : impn- mannacript habenty Pnntcnafiie c»-
denier igitur ex|>ectam«a colerea ia hr: trea Pammniaftw: qnod i^reb^.
«eninibna remm, qnoa in exiJloribna dlctnm enia PamiMna pie Pirmciaa,
rorporam paitiboa fmatm qnaBrimiis. ut mammi pro aianara. P«eoiceiBa
Crteik. aatem, aen pnnioena colory differt m
9S7 AtnrMftta fipjarem] I. e. ez- purpnreo et ctf^mko. Ac diffiarai-
alingtti. ' Stingno ' verbnm •implez : tia qnidem pcenicd coioria etcmm-
coinvoaita exaliagno» rciitingnOy di- leinotaeat: acd pceaicei et pnrpnrei
alinguev praBatingno. Uana eat eodem fortaaae non enivift noU eat. Pbr*
veriio ct 4*. \Q9U * Ardorem in mem* pnrena color igitnr ex itanic et cmore
bria qiii «tingnem potait.' et M. Tnll. pnrpnr» pi^ri» conficicbatnr. £x
Aaato : * Qnnm neqne tcmpeataa per- qno enni crcdibile «•at raborem fniaas
imct, neqne k»nge vetnataa Interi* nigricantem. P<cofcena color vor4>
met, •aingnena prvclam inaignia cm- fbrtaaae ea pabna et liimiUbas pianlio
U.' Idem in Pmgnoat. * Ut cnm fiebat, isqbe riibor dilntior et flori-
Lnoa mcana Hyporiooio officit orbi, dior ent. Virg. Mdib. £cl. 7« Sl«
Stingnttnaw radii cmca ealigiao iac- * Pnniceo aiabil naraa evincta co-
tt.' irfnn^. Eantingni. Ceteram imi. tlinmo.' Idem IS. 76. « Cnm pri«
taiiooem PlaAania eaae arbitror, qnt mnm craaliim cipIo Pnnicci» iavccia
coiomm fiammam e cerporibna nm- rotia aurora rqbebit.' Varro 4. do
nantem eaee dicebat. Leena eat in L. L^ ' Pttnicnm, puipnrm gcima ex
Tim»o, p. 648. edit L«matian«, et Kartbagine primiim allatum.' idem,
qnidem adacribi dlgona : Thapwm M^ ^ Painica pavimenta ex lapide Nuau-
Aofo^ ht yimi ^fur wi&efrrut^f h Blc* dico.' Imnftw Ita (paniMeaa) omoea
hiw^u "Xf^y ^vxrii 4w Invr^ «•udU^iora Veterea fere. G^* Pnrpnm den-
amt liM^ma* 4 {^ymi^a fiiir xH^ iKtAd- aior erat, pnoicena ceior, Imtior ct
0mti^t^kiymTaitmtfidirmkBitrmkin^ dUntior. Eadem, pnto» diffeccntia,
^wroM, K^i HfAfMTpti fUfua lfx«v^ar qnap inter mACiim et coccinam apnd
ir^ aMiriAr. < Nonc qmurtum acn- Teriutt. Ub. 4. adverana fi&arcioaeni.
iiendomm genna dicendnm, qood di* Fab»
vtdoie eportet, mnltna eoim varie- 813 Peafrram fManiem] Argnmen-
tatea compiectitor ; qnaa omnea vo- tntn a aimiU. quntdam aunt corpora
eavimna celorea, flammam, acilicct, oderc, ct aonilo, aen voce carentia.
ea aiaignlia oorporibua cAoentem, uibU obatat igitur, qoo miooa etiam
qn« viani ad aentieiidnm partea coa^ aint corpora ^oaidam coloria caper-
venlenlea babeat.' H^ rl^ ^nfp^lig tia) nempe corpora prima: qnic anb
fanne eadem In Menone dixemt, ex oenlos non cadunt, et iccirco Don
Pindavo et Oorgia; qnae cnm Lttcie- egettt coiorc. Laai^. Corpom aont
tiaoia alibi facem poaaint. Fcfr. jSNn- qn« certi» qnibaadam qualitatibna
gntf«« eohrem, 8ic 1. 667. * Ignea carent, cur Qon, (a aimiUO ct prima
T. LUCRBTII CARI DK RBRUM MAT. LIB. II. 1161
eorpora evreant colore, 8e^sibilitate« 84S CtUidiqM Mpori»] Satis etat
firigore, siccitate, &c. F<7 1. Demnm dixisge ' vaporis.' Tale igitor iUu4
VM. 8. premit adversarios. Omnes e»t, AffMcoSb TaAaatrot. Lmb,
conrediint ea corpera qii» nares 8eii* 844 Et wnitu at&rUU} Si quis iec-
tire neqneant inodora esse; illa in- tionem vulgatam piobabit, (viilge
SBpev qese aurea noa andtant sonnm enim $lmlia iegitur,) i ft a conveni*
iion habere. Qaidni igitnr fatendum nnt in unam syllabam, atque a pos-
illa etlam corpora qnsB ocoli perci- trema vocalis eliditiur. £go gieriUi»
pere non vaient esse colorum exper- excodeodom cnraviy q«o modo scrip*
tia ? De qnalitatilnis enim soli sensns tom reperi in triboa codicibns
jndicaat, nee credenduin est uUam manoscr. et item in antiq, Vene*
quaiitatem alicui corpori competere, tis et Vicctinis, Laia^. In qui-
ffaaro iUi sensus noo attribuunt. busdain codd. tterUia. SterUa malim
CrtedL ex veteribus libri», et quibttadam
839 Nee flttmif kmc\ Festus huiic Vnlgatis. G^f, Ut ' suUltms,' &c.
versnn profert in voce tagax, doret*. item tU *• deformus ' apad TertuL lib.
qwe sagaceis eppeUart mnlti ac soUer- primo ad Nationes : * deforma simu*
tis aenminis. Lamb. lacra.' f a(». Vulg. eterHia : seU recte
840 Notietfue] 8ic malui ex vet, eterUa^ ut . * defonna ' apad TertulUa^
cod. Vnlgati : notnqae. Oif. num ; et 1. 341. * subUma.' Creeeh*
841 Srd 110 /«ri«l Posteaqnam do- FsnwlKr] Sunt. Jam autea. Fa6.
cuit, corpora prinia colore esse spo- 846 Skut amaraeuniy ^] * Unguea*
liala, probat jam alUs «tiam qualita- tom amaracinnm unguentis ommbus
tibus earere, ut calore, frigore, stc« in Co insula prsposituin e»t,' nt scri-
citate, hiimore, succo, odore, sonitn. bit PUn. 13. 1. Jam hic versua cnn
Lamkm Etinm aUis qualitatibns pri- sex deiuceps seqoentibus coh«rent
vata esse prima corpora. G^. Satia citm superiore, et ex eo pendent, nt
decoloribua: cseteris etiam omnibiu sit hic Lncretii sensus: prima cor-
quaUtatibns, odore, frigore, calorOy pora omnis qnalitatis expertia snat,
soae, hnmiditate, sapore, moIUtie, ut caloria, fVigoris, sapori^ odoris,
lentitndine, &c. raritate vss. 83. sna qoemadmodom si qiiis unguentam
semina carere demonstrat. Tribus amaracimua, ant myrrhinum facere
utitnr argnmentia» l.Si odorem se- in animo habeat, quttrere eum pa?
aiaiboa concedaa, turbabia omaia: sit olenm, quoad ejns fieri posait,
gratissimi odorea aeminum gtave- omnis odoris expers. Lamb. Ejoa
oleotiom interveata sordescerent, at tfMvmrioii, sen compositiooem diligeu*
in componendis ttngneotis, niai artifex ter persecntus est Dioscorid. lib. L c.
inolens olenm misceat, saavissimi ^* Fa6. Qui plura de unguentis
•doresaboleocomimpere&tiir. Idom veUt, PUnium, Dioscoridem, Theo*
etiam de sapore, soao, calore, et fri- phrastum, Athenseum legat. QuaUa
gore dicendttm. 2. Seauna dividi aon quaUa sunt unguenU, eadem est ar-
possnnt, tdeoque nec odorem, neque gumc^nti Lucretiani vis et virtus.
sonam, neqne saporem, neqne calo- Creeck,
vem, neqoe frlgus, qu» constant e Stacta^] StacU, liqnor myrrhse,
paclicttlis e corpore emlssis, emittere Theophrast. «n^ ^/umt* 4k awafi^iun/^
valent. 3. Si mollitiem, lentitndiaem, m^ ia ffiiA^t Kowre/Uifiit Uau» ^et
pariUtem, fragilitatem, &c. semlnU otoict^ 84 Mt^sirai Si^ rh aaira fuoflbit
bu« apponas, mntabUia insnper effi- (ndtnv. i. e. '£x cioamomo, et ex
cies, et iiiteritni obnoxia, ideoqae smyt na cooiiiaa oleum manat : stacte
ros in nihiktm reciderent. Creeck. aatem appeilatur, quia paulatim et
1162 NOTiB VARIORUM IN
gatutini floit.' Lcmfr. Xrairr^ tt m- Enoinn : ' Flos illibttns popBli, soa-
AwrmriisvpiMr^Arwa-fdpmifThXanp^^ cUpqoe mednUa.' Festnt in voce
K^KOfifJrfisft^tJknofiXtyWfiBwoTtBJaft' * Nectar ' legit, Et Nardi^^em N^e»
fikwf Tf t<* hfy^awt, ' Stacte vero voea- ter qmJUrihmM htlet, Cr.
tnr pingnitudo recentis myrrhie cum Ntctar] Odorem snavissimnni. trn-
pancaaqnacontassetorganoexpres- latio est a gnstaadi sensn ad odora-
•' Diosoorid. lib. 1. c. or/, ibi optime tom. Lamh,
legit Saracenos &«oTc6Av<ft6wr. Sed Hiclan^] Apod Festnm legitnr Aa-
et illud r4 tolleodnm arbitror. De hH, plane cormpte. Pro kaiH^ sive
Nardino vide capnt e4, scriptoris kaiat^ in vnlgatis aliqnot, Aalntf .- qoo
ejnsdem. Fah, modo ezcndendom cnravi. Nam in
817 £1 anrdt>br«M] A)ii libri ba- qnsttnor Ubris mannscr. scriptnra
bent,£f ntfrdf)tMiun: que lectio ferri P«ri hBAai nnmero stngnL et ita ba-
potest, nt snbintelHgamns Uqiuortm, bent ceteri vulgati : qnae fortasse
aliiy Et nardi Jtorem: nt nihil snbin- ra scriptura est, nt sic dlcamns: ' qni
telligamns, sed per nardi florem nn- flos nardi nectar n. h.' seu potins,
gnentnm ex nardi flore confectnm in- * qni liqnor amaraciniy stacte, nardi
telligamns: quos nnnc qnoqne seqnor. flomm, nectar naribns halat, sen ha-
Sic antem Plato in Timspo, qood ad let.' jLnai^.
•ententiam attinet : Aih ko} vclrrwr ^ 849 Quoad Ueei, ae potit e»] Ita ex
ihf Mof c&flu xp^ ^^ ^^ vdm-a ip9€^6- veteribns libris scripslmns. Vnlgati ;
fun0 ip ahr^ y^% aoBiirtp mpi rk poesi». Gif. Sic reposni, partira con-
AWfifiara, hw6(ra cMSiy, ti^ 9^6fjbtpa Jectnra dnctns, partira codicnm ve-
hypii rh$ hepAsy Scc, i. e. ' Qoapropter teram testimonio commotns. Pstfts ea
et omoiam formaram expers sit opor- antem valet potes : nt ' potissam/ pos-
tet id qnod omnia in se genera recep- smu. Volgati antem babent, QJumi
tnram est,qnemadmodom qni versan- Ueet^ ac posm, mendose. Tbraso ta«
tnr in confectione nugnentomm, ant men triennio post, ita se restitnisse
liqnornm odoraloram, ii liqnores, qni pnedicat. Qnid impndentins?
•oaveis odores receptnri snnt, dant Carrio e Mss. PoH» eet repetvi»
operam nt sint omnis odoris exper- Creech.
tes.' De nngnentis legendns Plin. IS. Inoknii»'] I. e. noo olentisy odore
1. nbi nnguentom ex narcissi flore carentis, h6fffwo. Lamh, Gifanins cri-
oompositom, narcissinnm nominat, tic« familis colomen rem novam in
bU verbis : * Narcissinnm qnoqne ex Indice te docebit, lector ; ' inolere/
flore nardssl desiit componi.' qoss non olere, nt * impensns ' apnd Fea-
verba hanc scripturam comprobant. tnm, non pensns. Nisi legisseni ipsc,
Pneterea Festns honc versum profert nnnqnam tale qnid potuisse ab ullo
In voce ' nectar : ' sed mendose. bomine scribi credidissem. Et tauMo
Lamh, Ei Nardi fiorem, Ita ex ve- hsec ab eo snnt de cnjns bodieque vir-
teri codice, et Festo restitni. Vul- tntibns multi tam libenter prsedicant.
gati, ex Marallo : ftoruMy haiaMt ; pes- Sed et ille et qni cnm lllo eadem sen-
sime. In Pesto, qai flofihu» haiet ; tinnt, pneriliter falluntur, qnamvis
male. Videlndicem: flo». Gif. Lam- enim ' inolens' samatnr pro eo qnl
binns ^r«m: Unguentnm vix.ex Nar- non olet, haud tamen continno dicas
dl flore confectnm. Solenne optimis < inolere ' pro non olere. < Indocius '
anthoribns id qnod eximium ci\jns- dicitur, Aed non indoceo, * Injnssns/
qne rei florem appellare : Stc < Flos sed non injnbeo. < Insciens,' sed non
vini ' apud FUntnm, < Flos flamm» ' Inscio. * Me indicente baec non fiunt.'
apud Locretinm: ' Flos popnli' apnd Ter. Adelph, S. 4. 62. i. e. Ita fac-
T. LUGRBTII GARI DB RBRUM NAT. LIB. IL 1168
tam irt dixeratn ; et tameD nasqnam
reperiasy ' indico ' pro non dico. A*
pud Varronem R. R. S. 6. de apibusy
* Neqne ipsee sont inficientes, nec non
oderunt inertes.' Vides ibi ' inficien-
tes' pro ignaTis et inertibas snmi,
neqoe tamen ullibi reperias ' infido '
pro * nihil facio.' In Apologet. Ter-
tulliani legcre est, *Totum enim hoc
mundi corpns sive innatnm et infec-
tnm secundnm Pytbagoram, sItc na-
tnm et factum secnndnm Piatonem/
drc. ubi ' ionatns ' pro non natus
snmitnr; neque tamen fando nnqnam
auditum est innasci pro non nasci,
oeque intingo pro non tango, qnam-
vis ' intactns * in ea notione snmatnr.
Apnd Festnm denique, nam illius ex-
emplam quasi rarani citat Oifanins,
cnm tamen alibi infinita nnroero sint,
' impensns ' pro non pensns, sed non
kleo tamen dicas '. impendere' pro
non pendere. Videlicet, ejnsmodi
formationes Intra participia consls-
tnnt; doctns, indoctns, sciens, in*
•ciensy dEC. Pudendns error, et Tiro
indlgnus. Sed quando semel cceptnm
esty nsTiter nugari oportet Marcns
SSnerius Boxornias,qai nobis inquina-
tissimum Plautum nnper dedit, nil^ilo
pins sapiebat qoam Gifanius; cnm
enim legisset in Amphitmone 4. 1. 9.
*Nam me, qnam illam qusstionem
iDqnisitam amittere, Mortnnm satins
Mt ;* (qnem locum tcI pueri intelli-
gant;) quid ibi cymbalistes noster?
mdi; facinns enim faciet dignnm to-
ga, dignum epomide et corynephoris.
' Inquirere/ inqnity ' non modo dili»
genter et anxie quserere, sed etiam,
*non qnaerere' significat, sicnt hoc
loco.' Vides clarissimnm doctorem
ab eodem principio atque Oiianinm
errasse. Itaqne nbinam cor, nbi ce-
rebmm? InprcpTr* -Faft.
852 C9Heocto$] Una coctos. Nam
qnsB inter se commiscentur ad nn-
gnenti alicnjus compositionem, con-
eoqui debent. Plln. eodem lib. lo-
quens de onguento megalio : ' Hojua
proprietas nt Tentiletnr in coqnendo,
donec desinat olere : rarsns, refnge*
ratnm, odorem snnni capit.' Lamb.
Viro] Sua uatnrali virtnte : sic enim.
Nonins Marcellus hiinc versnm pro-
ferens interpretatur. Lamb. Hamore»
jam antea saepius. Adde locnm Ter-
tollianl de Aninia : * De llmo caro In
Adam ; quid alind linius quam llquor
opimus ? inde erit genitale Tiras.' £t
panlo snperlns : ^ Deniqne, nt adbnc
verecnndia magis perlcliter qnam
probatione, in tllo ipso oltimo volnp*
tatis «stn, qno genitale virns expel-
litur, nonne aliqoid de anima qooqae
sentimns exire?' Obiter animadver^
tendum idem de anima sentire coai
LUcretio, qnod ad t^ corportita*
iem pertinet; qnod ei ciua aliqoot
doctoribns commnne est : sed in ce«
teris ab illo diversos abibit. Fab,
85S Proptirea demwm] Postremo
(inquit) primordla rernm debent non
adhibere gignendis rebos suam odo^
rem, propterea qooniam, Sic, hic enim
est ordo verbornm. Propierea ^uMhm
antem, i. e. proterea qnod, vel prop-
terea quia, ut saepe idem loqnitnr.
Lamb.
Q5SEtCetera:qua€umUaeimitam'
dm, «f mort, const.} Sic habent qnat-
tnor libri mann8cr.,eandemqne scrtp-
tnram vidi annotatam ad oram codi<^
cis typis impressi, qnem mihi com*
modaret Vincentins Lanreus Calaber,
vir doctns et Integer, cnjos scriptona
sententia non obscura est. Et slmili
ratidne (inqnit) primordia reram dod
adhibent in rebns gignendis saporera,
nec fngns, nec teporem, neccalorem^
&c. qnse cnm sint hnjusmedl tandeoky
nt sint mortalla, ntpote ' MolU lenta,
fragosa pntri, cava corpore raro;^
necesse est a principlis sint sejnncta.
Lamb» Tepidwmqae vaporemy Cetera:
Ita vetns liber ; recte. Vide in In«
dire: <Cetera.' Gt/.
859 MolUa, leaiayfragom^ pairieata^
corpore rara'] Ita ex conjectnra rostl-
tni. Vulgati : jwfrtMM; qood et bar*
1164
NOTiE VARIORUM fN
banim ett. Puiri pro putredine et
CArie ezesa. AliU : raro* Forte : pn-
eria. Oif. MoiU leniUf fragouL putri^
tfc,'] Sic hoac verflum resftitQit (Adv.
p. 167. et S03.) Tamebai. Nam iub-
nino voz ' putricava ' non erat Lati-
na : sed cum eam interpretabar carie
et pntrore eiMsa, Mqaebar vnlgns.
Sie igitiir bic versns explicandns :
com lapor, frigus, calor, Bea tepor,
tint moUi eorpore lenta, pntri cor*
pore fragosa, i. e. fragilia, raro cor«
pore cava : debent ea a principiit
«Me sejancta, et principia debent hii
carere. Lamk, Optima hme lcctio a
LamlNno est : ceter» peasinm snot.
Sensnt est : Ubi calor, tepor, frigui
raperiuntur, necesne est corpora esse
lenta» id eit cedentia,flexibilia prop-
tar moUitiem, fragilia propter patre-
dinem at coctionem, cnva propter ra«
ritatem,(&pai4nfra,)qom in principiis
ai itAtoaa, tnm omnia raant neceaae
est. Fafr. Ita legttTnrnebni. Seofus
esty nbi calor, frigns, tepor reperina*
tnr, necessa est corpora ewe lenle, i.
e. cadentia, ilexthilia propter BM>llif*
tiem^ fragiMa propur patredinem et
coctionem, cava propter raritatemy
qnft ifl priocifiiis si statoas, tam om-
nia niaat neeesse est. Hmc Faber.
PrabatnrleotiOysed intcrpretatio dis«
plicet ; nam moUities, raritas, et si-
mtles qnalitatcs seqae ac sapor, odqr»
sonuay frigos et calor vtdentor his
venibns a seminibns separari. Crteck.
864 Nunc ea qum anUire videflMis]
Nnnc doeere incipit, animalia con-
slafoc^principiia insensibilibas: hoc
Qst, prhptttpia, ex quiboa constant
anHmatia, asse tmensilia, inseniulia
ontem, I. e. sentiendi vim non haben«
tia. nam seoailia snnt, qiise sentiendi
Vlm habenty olg^mk appellant Grse*
ci. * qn» sentire videmns cnmque,' i.
e. qoflBCumque sentire videmns: tme*
sis. Lotmb, Fieri animalia ex princi-
ptis insemilibns. Vera ratio est, etiam
kI phires afferet, Ad sensnm mnlta
requiri ; At primordia sunt simplicia,
ergo. Fab. Hactentis semina rei
calore, frigore, odore, sapore, colore^
cvterisque qaalitatibas destitutacasc
demonstravit Locretins, ex iis tan»ca
res calidas, frigidas, sapidas et oleo*
tes constitnit: jam majns opns nso»
vet, et docet res sensiles e prineipiis
nnllo prorsus senso prseditis corapetii
posse: 1. fidem Ezperientite implo-
rat vss. 9. £ stercore putrido ver*
mes nascnntnr, at in stcrcore isto
frnstra vitam, ant sensom aliqoem re-
qniras. Creech.
806 N€fK£ U manfeMU r^aal, ^]
Sic solebat interdam suas seatentiaa,
saaqnc decreta confirmare Epicnms,
ca qate non facile senau probari poa*
sent : ToSra ab ftdxfrai tm fmunfUiwMf
u e. ' htpc non pngnant cum iia qnm
snnt in promtu.' et oM^ Twr ^aufafU
Mir roirots ham^Mffropny I. e. ' nihil
eornm qoti snat in promtn contra
hsBC didt testimonium.' Itaqne at
npnd Pltttarch. et apnd Diog. Laer-
tium crcbra sunt hsc: eifX^ ro^m
krorfm^im *Ev&mipsf, ixoftMfVt rtS ^
lfX«yUr«v. i. a. * nihil homm iatprO'
bat, ant rqiicit Epicnms, htsreiis in
eo qood ejnsmodi est, nt fieri et coik
Ungere queat.' Lamb, Solemnis £pi«
Guri ratio, cd ftdxirai rots ^aanitdfots.
qntp eo validior videri debet, qnod
omoibns magis obvia est. Fab.
868 Mantt dueimi] XcycrywyoSot.
Quippe videre fieetj otros , ^] Docet
Aristotelea lib. 6. de Hist. Anim. cnp.
19. quo loco enumerat insectonun
origines, etiam e ccsno, fimo, et ater-
qnilinio nasci : qum scilicet e vermi-
bns ante genitis finnt Sic apes ex*
sistunt ex vitnlo snffocato et pntre-
facto, qnemadmodam docet Virg. 4.
Oeorg. ct mures magni certis tempo*
ribtis in agro Thebano ex terrae gie*
bis nascnntnr, nt r^ert Diodoma Si«
enlns lib. 1. non longe a principio.
Lamb,
8T1 Putrorem eum eUn, ^pc.] Sic le-
gendum, non paiorem. Simile ermtan
invasit in Arnobii lib. 8. non loBge a
T. LUGRBTII CARI Dfi RERUM NAT. Llfi. U. 1165
principlo, ibi, * Utrnm illnin tellnft
uliginis allcojus conversa pntore,
tamqvam vermeis, animaverit, tam-
qoam mnreis?' nam legeDdiim puirore,
Lamb. Ita {ptUrorgm) legendum, nt
mex : * qna»i patrefacta per imbres.*
De hoc et infra, lib. 6. fere extremo.
Valgati : pviwm, Vide et inf. vi.
ras. Gtf,
875 Pr^erea cvji«(aff, /|pr.] Neqne
exempliira tantnm proponit In ver-
micnlis et animalibns dum gignnntur,
aed in animalibos etiam genitin, vm.
18. cum cibns assnmptus ex inanimi
animatnA evadlt. Alimentis intK^nsi-
libns, graitiine, frondibus, &c. pe-
cndes, et ave», res totK semiles,
litttrNimnr ; istls vescitnr linfnanum
geous, ideoque e partirulis insensU
libns graininis et frondlimi tandein
«onstituitur. H»e omnia apposita
similitndiDe lllnstrat. Ligniim aridHm
in ignem et flaromam resolvitur, at
Men magis distat Insensile aliroeotnm
a carne viva et sentieof e, qnam lig«
BUm a flamma lucente et ctara. Et
qnemadmodura oportet ex ligno ex-
tricari particulas, qnss sese ciefites,
explicantes, novaqne ratione dispo-
nentes, nova illa Incendi, calefttcien-
diqne vi polleant, tta ex cibo sererni
oporteat spiritnosas |>artlcnlas, qnfl»
certa ratione diductcp, novoqne modo
dispositse eoergiam hanc sentlfndi
obtineant. Sensns enim sensilisve
rei procreatio ex insensi^ibns princi-
piis debetor certae et bpeciali eomm
magnitudiiii, figune, positioni, ordi-
ni, et motui. Creech.
874 Verivnt ge /Nrtt, et frwtdee, et
pab. L] Sic legendum, non, ut est in
vnlgatis, Veriimi $e JUvn in frondeU^
9fe. iioc enim significat, fluvios,'et
frondei», et pabnla, verti in naturam
pecndum, cum scillcet pecndes fluviis
sitim sedant, frondibns famem ex-
plent. lAttnb, Volg. in /rondee, Oif.
Lego : Vertnmi se ^uvtt tii fnmdeis.
Salm. Ep. 48.
876 Vcrtuni peendes in carp,] Cum
vescimnr earnm carnlbns. Lnmb,
876 Ei notiro de eorp, s. /.] Cum
devoramnr a feris : ot 6. 998. < Unns
enini tnm quisque megis deprensns
eorom Pabula viva feris prmbebat
dentibns haustus; Et nemora ac
monteis gemitn, silvasqoe repleliat)
Viva videns vivo sepHiri viscera
bnsto.' et Hooier. lAulS. o. in princip.
T« vSo-i, et saepe aiibi. Lamb,
877 Penmpoientum'] Aviom. L«iii6.
880 Non aUa hnge'] I. e. Simili ftre
ratione. Lamb.
881 Expiicat] Resolvit» videiicet
natnra. Liiai6. Uissalvit, resoMt,
hfoXiH, Fab,
882 J4mae tiden igHnr] Innnit, di»»
simUitudinevn rerttm creatarnm ad-
scHI»eiidam esse varits ordioibus, po-
situris, motionibiis, conciKis princi-
piomni potius, quam figttramm dts*
siniilitudini. Lamb, t^ip. vs. V69.
Pro/i(^^a fR«gm', ^. Gif.
886 Tam porro fuid id esf] Hoe
aentit Lucret. Porro qnidnam illnd
est, qnod animnm commovet, et se-
cnm bac de re dubiiare cogit, ita ot
credere non posAis, «ensile ex iosensi-
libns prtnciplis gigni ? nimimm qnod
lapides, et ligna, et terra, et similia,
ronimi»ta et confusa, nequeont vi-
verr, neqne sentire. quenwdmodum
igitur ea quv dixi, ima mista, vita^
iejn sensimi reddere nequennt, ita
videtnr iiicredibile ex piincfpils in-
sen<«ilibiift gigni anlmanteis* Laiii6. •
Ne argnmentis ab exporientia dnctis
repngnare videatnr ipsa experientia,
cavet vss. 16. Negare non potnit
ilgna, lapides, terraraqne commista
aliqnando insensilia manere, aliter
viventes domos, et turres seosiles
efliceret. Fstetnr Igitnr res insen-
silesy nisi certa fignra et magnitndioe
donentnr, debito motu agitentnr, cer-
toqtie ordine dieponantnr, nnnqnaa
etficere res sensiles ; at deblta omoia
et reqnisita adfaibeantnr, aniroal nas-
citur e re maxime insensUt. Putres*
1160 MOTiE VARiORUM IN
cat enim nfDam, aat glebn imbri- tentia est. Dizi eqdidemy ex priad-
bus resolvantnr, et animalinm hnc et piis sensu carentibus aniroalia gigoi :
iUac reptantium agmina snbito admi- yidetur hoc esse absurdom, nt si qtus
rat>ere. Creech, dicat, ex lapidibus et iignis aninuMi-
Percuiii ipnan] Ter. Andr. 1. 1 . 98. tem oriri et couflari posae. itlnd igi-
' percossit illico animum.' Quid te tur fcedus, id est, illam cont entioBeni
movet, qua cansa impnlsus dubitasP et pactionem, per qnam ■ rae disaen-
aam < Tarios sensns expromere/ du- tire desinas, mihiqae assentiare, me*
bitare est. Fab. minisse decebit : non dicere me, ez
886 Et vorioi Beutue exprom,'] I. e. omnibus principiis omniuo et simpti-
et in varias sententias animnm dis- citer extemplo res sensn prvditas et
trafait. Lamb, sensuk gigni : sed ex prtnci piis bac vel
887 Ex infeneHibuM ne eretUu] Tn illa figura, et quas sic vel sic movean-
voce ' insensilibus' nallom ioest tar,etqtt8Bhoc velilloordinecDlloceii»
meodum, mea quidem sententia, cnm tur,&c. Lamb, Vulgati: rebua, In qoir
fmc scriptura confirmetur auctori- busdamveteribus:MdttJ.Fadiu;rccte»
tate omniom codicum et manuscr. i. e. sit hoc inter nos constitutum, et
quibus nsns snm, et impressonim ; pactam. G^. lUnd i» kis igiiur feBdmM
tametsi Priscianns lib. 4. legat, Ex numinisBe decebU^ Lectio volgata fne-
imensibiUf nisi sit eo loco corrnptus rat, JUud in kie igitur rebue numimne
Priscianus. in verbo 'credas' for- decebii: sed illaro nterqne interpres
tose videatnr alicui aliquid inesse mntavit; legendononrefrictsed/edHa.
mendosi, et legendum credai, Tum At nibil necesse fuit; sic enim loqei
in particuia * ne ' suspicantur docti amat Lncretius : id quod ul>errinia
qiiidam subesse aliquod uicns, prop- exemplorum seges probabit. * Iliad
terea quia libri mannscripti habent, in bis rebns longe fnge credere, Menip*
nt credu, ego tamen nihil mutavi, mi.' ' Illud in his qooqne te rebna
qaamvis sciam, ni usurpatum esse a cognoscere avemns.' ^ Illud in his re-
veteribns pro ne: sup. 77S. ubi vnl- bnsnon est mirabile.' * Illad in his ob-
gati libri habent, Neve^ alium quemvie sigaatum quoque rebus habere.' * lU
^iuB MutU tndiita, ^c, in manuscriptis lud in his rebos vldeor [sic legendnm}
legitnr, Nive aZtMm, ffc, Satis est firmare potesse.' * Illnd in his rebos
luibi lectorem admonuisse de an- nequaqnam snmere possis.' * Illud
tiqna scriptura, ejusque rationem in his rebns non addunt, nec tibi
breviter attuLisse. Lamb, Priscianus, earum.' ' Illnd in liis rebns mipime
t
Ub. 4. insensibiU, Gif. SensUe gtg- estmirabilehabendom.' 'Illudinbta
m. Codex Bertin. et Vatic. et ali- rebus vitium vehementer.' * lUnd ia
quot vnlgati, habent sAuUe nasci. his rebus ne me arripnisse rearts.*
Lamb. Fab, in Emend. Magis probem qnod
881^ Viialem'} Vitse convenientem, in al. legitur, lUud m his igiiur rebus,
vel vita prseditom, vel ad vitam ac- Fab. in Not.
commodatum. Lamb. Feedus'] Ita Lambinos e quatnor
800 lUud in his igUur feedus] Non Mss. £t 'Fo^dos' ioterpreUtor illam
video qoamobrem scripturam vete- conventionemetpactionem,perqiiam
rem immutare debnerim : qo» repe- a me dissentire desinas, mihiqne aa-
ritor in quattuor lib. manuscriptis, sentiare: sed non tanta est libromm
nlsi qnod Bertinianus et Memm. ha* auctoritas. *Iliod fcedus ' nunquam in
hei^t sedus parva immutatione : qni- Lncretio invenies, sed passim ' lUnd
buscum consentiunt Vicetini et FIo* in his rebus,' qnod alii rectius am-
rentini. hujus aotem loci hsec sen- plectontor. Creech„
T. LUCRBTIl GARI DB RBRVM NAT« LIB. II. 1167
898 SauiHa extempki] 8ie scrlp^ cle(inqiiit) cam conttitiiont, id ent^
tam reperi in quinqae libris niana- statnnnt sensile ez sensilibos princi-
script. qoiboscnm impressi Aidini piis posse creari; quse quidem sen-
antiqoiores congmnnt. Alii babent, silia ex aliis sentire consoeTenintf
SentUe et extempio, praster Florenti- nempe ex venis, nervis, ▼isceribos, et
nosy qoi habent, SensUe progigni ex' similibns ; tom faciont principia ilki
iemplo^ eiprodmeere eenam», plane Ti- sensilia, mollia; et ita roortalia, qood
tJose. Idunb. esse non potest. Sed tamen demna
69S Sed magni rtferre ea prhmim ista posse seterna permanere, &e.
qnaniula eonttent SemiU qutB faeiuntf Lamb. Aliud Lncretii argnmentom
ef <fua mnt ptAtiUa fonmy Motibu», or- vss. 5. continetor, qnia si principia,
dinibue, poeitwris denique qua stnt.] Li- ex quibns est sensos, sensilia sint,
quidojurare possim,legendiim; quei» erunt igitor ipsa mollia, com nolla
eOU; i. e. qnibos positoris, Sec, nt res dora, solidave, sit capox sensus:
versn snperiori * qua prsedita forma,' qoareet emnt cormptibilla, qoippe
qood et arbitror lectom in aliquo ex» com, nisi solida slnt, distrahi possiot,
emplari foisse. Sic in vs. 194. ' in atqoe idcirco soam natoram amit*
tales venere meatos Qualibus bsec tere : atqoi del>ent rernm principia,
renm genitur nonc summa novando.' nt declaratum snperius est, incorrap-
Coi loco concinit qnod in 2. est vs. u perseverare. Ita optime philoM-
IWf. * Propterea magni quod refert, pbus Gassendus : grammaticum vero
a^mina qnaeqne Com qnibos et qoa- Lambinnm andiamns.' Deinde com
U poaitura contineantor.' Fab, in statnant sensile ex sensilibns creari
Emend. Necessario legendom ^icns posse ; qoae qoidem sensilia ex aliia
ttnf , nt alibi monitnm. FiU>. m Not, sentire consueverunt, nempe ex ve-
Non opus mntatione. * qnse ' enim, nis, visceribus, nervis, et similibus ;
nt passim, valet qoalia, ut in praece- tnm facinnt illa sensilia mollia, et ita
denti * qua ' valet quali. Vou, mortalia. Hsec grammaticus, dom
900 ConcU. iia, vl deb,"] I.e. hoc verba potins quam sensum spectak;
modo congregantur, et conveninnt, quippe vitiosos Codices seqnutus de*
quomodo animalia gigni necesse est, «ipit. Qnid enim sibi velint istm vo»
vel gigui opoctet. Venit mihi ali- ces, ' Ex sensilibns, porro ex aliis
quando in meutem, legendum ease seotire soetis,' cum illi, Plato ek
debeant: qnod et quidam conjece- Anaxagoras, contra qnos dlspntat Lu-
rant, utsit bsec sententia: ita con- cretius^ ipsa reram principia statne-
dliantnr, id est, tali modo et tall rnnt sensilia ? Nnllis igttur libris ad-
ordine conjiciootor et coeont, nt ex Jntns, sed re ipsa admonitos andacter
iis ita conjectis et congressis anima- lego Denique prineipiie qui seneUepoa'
lia gigni debeant. Sic 8. 90S. r^^Mn- eecrearif^c, Creecb.
deamvf positumest,qnattuor syllalMi- 902 Seniire euetia'] Sic vtdetnr le-
rom, ibi : ' Qnid respondeamus, nisi gendom, ot sit bic Locretii sentns :
jnstam intendere litem/ &c. adqnem ex sensilibus suetis, i.e. quse solita
locum plura. Land>, Forte : debeani, snnt, porro, id est, porrotenus,8entire
Vide 1. 2SS. et S. 96S. £t in Indice: ex aliis, videlicet ex visceribns, ner-
* Respondeamns.' Gff, vis,'venis, nt diximus : quse quidem
901 Deinde ex eeneilibua cum teneUe'] sunt mollia et mortalia. LajR6. Sueti»,
Hnjos scriptur», quae nihil fere ab Ita Lambinus ; recte, ut opinor. In
antiqna discrepat, nisi qnod eueti», libris omnibns tameu: »ueti, Oif.
pro aueii, qnod est in libris omnibns, Quod tamen rectum poto^ et seiiHr#,
jobstituii senteotia phtna est. Dcin- ife, Poetse significare, lapere ex
1168 NOTi£ VARIORUM IN
«1*111, aliM leqni. Pr»terea poit ernnt Bhnilia t«tis aarimantilMtt, ergo
* porro/ diBtinctione posita, planio- craotmortalia: aiMortalia, ergo mb
rem (nt pnto) loenm redflldi. Ha0. prindpia.
90t MMa ium faeiuni] Qnim|ne 908 Aui timUm] 8ic leftemlnDi,
libr. mannscript. habent, MMu €mm clamantibas onnibot oodicibasy
/nnMmi : vnlgati plane mendoae, JM- ter Florent. et Venetos recentiorea.
Ita qnm fnekait. Lanib. ilfotfia eum etBasilienwia: qnos aeentna aoB, nt
fmeitmt, Ita ommiit libri veterea, veh hoc loco emendatiores. Eat aBtem
fwn. Marnllns : qua. Lambinns: tmm. hic aoapantns pro apoodeo^ 2mi to :
Porte etiam, ton/actanf. Oif. Mala vel dlc» dttoii brerels pn> ona Inegm
in utraqne editione Oifanii, ctm. est haberi. iMm^ Sic (fMKda) recte, at
enim eontra sententiam. Fmb. E Co* pnto, Mamilaa. Oimoes ▼eterea li-
dicibnt nescio qnibiis cum exbibet Oi* bri t staniii. Vide et snpra, hoc !!•
fanins, et conjicit legendaai,«M|/<iei- bro,7l8. Gf^.
«nf. Creech. Afottia cti^faeimU ex Fntarij Sic iiabeot oodires Vi
Vossii mente scripsit boc loco Lnere* antii|. et ita le^endam. Lam^. Itn
tius. At cemjkert apnd noMriim ▼a*' In veterlbaa nostris. G4^.
let interimere. lOO^ lUS. 1161. qood 900 Ai mequemii per m yarlft, ifcJ]
hac non quadrat. Preig. Hnnc vertnm sie restitoi, partia ae-
000 Sed tamemetio] I. e. sed tameo cntna codices Florent. et Aldin. re-
demuft. Lunb. Aliiid vss. IB. propo- eentiores, partim conjectora duetoa;
nit argnmeotiiou Sapponaoms sen- com legeretnr antea io ennibos H-
silia hapc remm princtpia, qn« Plato bris sMttrf, neMise eil, plane
et Anaxagoras statnemnt, ac proinde doso. adoionitos sino anfem o aiositi
moUia, aeterna esse posse oec interi- loco, qni est 8. OtB. ^ nec anioa Abo»
tni obnoxia, haberi tamen sensilia ooo qoe anima per se poasnnt seottrey oec
possnnt) neqiie nt partes, qoia paitea eise.' LmA. Volgo male ossasat. Ita
separattt non seotiaiit, oeque ut tota, olim apud Festnm, io * Nec/ ex
qnia hoc modo essent qti^dam ani- esclt^ deprovatam orat ' oeooacit.'
malia, ac ideo mortalia, sen corrnp- Gif»
tibilia ; qnod aihrersator snppoMtio- 010 Ndm^oe «fiM
ni. Creeek. Sic 4. 1165. * Sed tamen rrs piiU cmmei : Nee loaoas a mMt
esto jam qnantovis oris honora, Ciii ftt eet saoTfa, neqme oXla Corp0ris<
Venerls HMmbris vis omnibns exo- no eefumm pmn tote temere] Ita io v«-
riatnr, Nempe alie qooqae simt.' teribns qoibnsdam, eamqne scripti»-
Preig, rani et ordinem oon vnlgati tantnm
007 Nempe immen, ifc.] Dilemma llbrl, sed sententia omnino poatnlat^
est hajasmodi : d«nNis,hier prineipia Est enim in boc versn ratio prseee-
sensilia posne este immorlalia. ea aat dentis, nimirnm : ex plnribaa rem
habebnnt sensnmpartix,idest,talem consistentem partibns earam om>
aensnm habebant, qiialem habent nes sensns reqnirere. Atqne ita om-
parte», aot erunt pntanda slmilia to^ ocs partps intor se colligatas esae.
tis animantibns, i. e. talem sensum O^. Niomqme oftam. I. n. nam paix
babebnnt, qualem totao animantes : si a toto sno separata aliomm omoiam
dicas, partis sensnm habere; pars a membrornm sensus respnit. arginoen-
toto separata neque sentit, neqne est: tnm est a partibns, hoc modo : pars
verbi gratia, manus separata ab hn- a toto separata aliaram omninm par-
mano corpore non sentit, estqne ma- tinm suarnm sensus rajicit ac respo-
nu« ««6* dfxmmffilm^, i. e. ex similitu- it. ergo pars sola, id est a toto se-
dine nominii, ut manas picta. sio joncta, totios corporis aeosom teoere
T. LUCRBTII CARl DE RBAUM NAT. LIB. II. 1169
potest. Qui hoB venus ordine con-
verso legiint> nifail vident ; qui aliam
senteBtiam etse dicont, fAahromou.
Lamb. Interpretes dispntant qno
modo legendus nit hic versuB, et quo
ordine collocari debeat : Lambinns,
Gaatendoii, Faber, Nwnque alium
Sknm» membrorum respati omneSf et
V8. j912. snbjnngunt: qnasi dixisset
Lncretius: Pars a toto sno separata
locum exempla congesieront Inter-
pretes. Orsece nil freqoentius. alibi
qnoque Lncret. Fub, Eadem anima-
tibua mortaUbu» dixit, ut inf. 4. 1168.
' eadem tnrpi.' Freig.
918 Qu»d Umen ut poasint] Quam-
vis possint vias leti vitare, et imroor-
talia esse, non fungentur munere
principiorum tamen : neque ex iis
quicqnam gigni poterit, praeter ani-
aliornm membromm sensus respnit, manteis. Lamb, Ulterius progre-
ergo pars sola^ i. e. toto sejuncta, to^ ditur vSs. 5. Quia licet admittantnr
tius coiporis sensum tenere noii po- et quasi animalia et immortalia si-
test. Displicet haec interpretatio ; mol, tum nnllum animalinro, qualia
snfficit enim, (respondeant illi qui jamvisuntnr,gignipoterit,sni8cilicet
statnnnt semina sensilia,) si pars se- generis,coaUtumveinnnamspeciem :
joncta sensnm sibi pecoliarem, licet
non totins corporis sensnm retiueat.
Legendnm antem existimo, Namque
aUum eennte membrarum ree peHt om-
nie : et vs. 909. snbjungendnm : viz.
sed acervns solnmmodo et congeries
variornm animalcolornm. Hfec Oas-
sendns. Alia Faber) sed pejora : Po-
namns sensibilia ease principia neqne
tamen corrnptibilia, qnando ita vis.
qoselibet pars postnlat nnionem cnm .quid tandem ex illis fieri poterit ?
aliis membris, ut sensns capax sit,
nam sine vitali partium consenso, ut
ssepe Lncretios, nnllns est omnino
sensns. Creeek»
Omnium'] Sic legendnm, non, ut
vnlgo omneis, Lamb.
912 Corporis] Quidam veteres :
Corporumy male. Gi/.
916 Qui poterunt igitur] Si primor-
Nihil certe prseter animalia, non
arbor, non metallom, &c. Creech,
920 ScUieei ui nequeant] Argnmen-
tum a simili. Lamb* Scilicet ut ne-
queunt Aotmiies, i^c. Ita conjectura
ductus, ut inf. vs. 9SG. Vulgati : ne-
queant, Gif.
921 Inter eeee, ^P^.] In libris se-
quentero versum honc, Sic Uidem
dia rernm ernnt anlmatibns similia, at- qua eentimuif sentire neeeste ettj nt ab-
qne adeo eadem, et eront sensu prie- snrdnm sustuli. Alium snpposuit
dita, qnomndo poternnt dici primor- Lanibinus, hunc Per Venerie res, ex-
dia rerum, et esse immortalla, cnm
sint animalia ? Lamb.
916 Et leH fsiiure fBkuf] 1. e. et mor-
tem vitare. eadem tralatione dictnm
letivUareviaef qua ' leti jannam aniroo
patere, et non patere, seo prsclusam
esse,' S. 829. Lamb,
917 Mortalibut inia, eademque] Tau-
ra roa ^Aoa. sic loqoitur S. 1050.
ira homine»f armenlta feraaque, Bonum
quidem. Sed ego veteres omnes li-
bros seqoor, et ea sobintcUigo ex
prscedentibns. Gif,
Conveniendo PerJVeneris ree] Con-
veniendo per complexom Venere-
uni. Sententia hujns loci haec est:
prima corpora ponantnr sensilia, et
animalia: nihil creabnnt per conci-
* qiiorom nnus Homerns Sceptra po- Unni snum pneter animalia, qucmad-
titns, eadem aliis sopitos quiete est :' modom homines per cenjnnctionem
et Hor. ad Pison. 467. < Invitnm qni maris et faeminae nihil gignnnt prseter
servat,idem facit occidenti.' Lamb. Iiomines, tauri nihil prnter tauros,
Una atqne eadem cum animallbus. ferse nihil extra feras. hunc versnm,
< Idem facit occidenti,' Hor. ad qnem qui deerat, reposui, in codice typis
Delph^ et Var. Cla$, Luerct, 4 E
1170 NOTiB VARIORUM IN
illo qaidenn impreifo, sed cam maBO- terea/ rastolimns, secnti cod. Ve*
•criptis comparato repertom» com Betm antiq. etVicet. el nonnoUei
ettet adtcriptns ad oram Itbri : qvem mamMcr. Lmh, PrmUrea^ qmni. Alii
lAicretH etse plane arbitror. Atqae Prmtena eaij qwtd, Oif.
nt hane re»titni qoi detiderabatar, Quod JugiwmM oMie^ Nef^avimiu*
ita iilom aastall qoi fuerat inepte Vozeatezasuforenaiyati^delendere'
snppositos, at minime Locretianam proaffirmareyasserereirespicitanteiB
et sapervacaneom. nam simile qoo locnm illom, vs. 8M« ' Qaarom nil
ntitar^ refertar ad ea qoas antece- rerum io Ugnis glebisqoe Yideniiu.'
dont. Versus aotem hic est : 8ie Ui» Ftb. Fogjjmtc, negavimos» non eso-
dem^ qpuB unHnme ; ieniire meeem es^. cessimns, Lambinos : et idem rell-
▼ely ot alibi legttor, Sie itidem tpue qoi interpretes ; addit Paber : Voi
nmtf msatmts, eeiOireneeeeae eet. Cnm est ex nso forensi, ati ' Defendere'
hmc scripsissem treis ab hine annoSy pro aiErmare, asserere ; respicit
simiam illam tnrpissimam non pudoit aotem locom illom, * Qoarom nil re-
scribere, sehuoc versom sostolisse. rom in ligneis gleblsqoe videmos:'
Iiom6. Pro boc versu olii libri ez- vs. 896. Sed qoi locom inspicit, sat
hibent, Sie itidem quee smU mintwtt sciOy hnic observatiooi neqoaqoam
senftrie neceeee eet, in aliis invenies eonsentiet. Legendom igitor arlii-
8ie itidem qua eentinme eentire neceeee tror ,^gimiis, i. e. ponimos seo pm-
eet. e Libro qoodam com Mss. com- bamus : et vox ista non incommodo
parato snbstitnit Lambinos Per Vene- respiciet vs. 870. nbi pars hnjos argn-
rts res, ife, rejicit Oifanins : nec valde menti proponitor. Creeeh, Nosqoam
necessarius videtur, qoippe aoferas ita 'figimos' apod Locret. Legoita*
illnm, valet tamen Lncretii argumen- qne mmeieene vel otctmiis. Vide Ind.
tom. Creeek, in ' Vincere ' et ' Pervincere/ Hnn»
oas Qiiodst/or<««HiMi]Deindevss. 926 QiiaimMs] L e. qnoniam: et
7. ridet illos qui assernnt semina sen- ita saepe alias apnd bnnc poetam s
so qnidem prsdita esse, at non eo itemqoe apod Hor. Deoiqae docet
qai postea io animalibns apparet, et Festas, * qoatinos ' idem valere qnod
alind subjicit argomentum illi, quod qnoniam. Lemh,
vs. 870. continetnr, affine : Ex ovis 927 AiHntml Alitom. sic Virg. 8.
nascnntor aves, vermes e potri terra 27. < Alitoom pecodnmqoe gentts
exiliunt, at sensilia ova, aot glebas sopor altos habebat.' ixmi6.
viventes qnis dixerit ? Crteeh, Vermeieque effervere^ ierrem'\ Or-
024 iittri6iit, qw^ In qoibosdam do verborum hic est : et qoatinas
veteribos: idqkod, Oif. i. e. qooniam, cernimos vermeis ef-
925 TumpriBterea,q,f.€mteQ,i^e,'] fervere, i. e. exsistere, sobinteil. e
Prcterea(inqirit)qnatinas, i. e. qno- terra, com pulror terram cepit ob
niam, ex ovis fiont polli, ex glebis imbreis intempestivos : scire lioet^
exsistunt vermes, qood antea fugi- &c, sed non dissimulabo, rae in librls
raus, vs. 896. * Quarom nll rernm in manoscriptis reperisse scriptom, ier»
lignis glebisqne videmos :' et snpra, rmn intempeethnu quam puiror, i^e, de
888. * Nimirnm lapides et ligna,' Sic, qna scriptura leotor quidem jodica-
* Fugimos ' autem, i. e. negavimns, bit : lioc tamen enm etiam mcmorem
non concessimus. Quoniam igitur admonebo, ti pro o, et o pro tc, in li-
id fieri viderons: Scire licet gigni bris mannscriptis librariorom culpa
posse, kc, Verbom * est,' qood fo- saepe posiUim reperiri : nt ' adales*
erat incnlcatnm post vocem 'prm- cens' pro adolescens, 'epistoia' pra
T. LUGRBTII OAEI DB RERUM NAT. LIB. II. 1171
epistoU: Bicenim sine diibio ftcribi et altennn, qni deinccps seqiiitur^
dcbet, oflfo^fM (inqaam) et €pM<0fa: longe eliter ftcriptoi eite ia libri*
et errant qiii aUter flcribnnt : ' m- mannscriptis, nempe lioc modo :
bustis ' pro robiutis, * rntondas ' pro Pmm m wm «nifVy MMiif mMtainlUuie,
rotandu8,<cibos'procibos, 'cnmes' Aui aiiquo twqmM partu^ quod jto"
pro comes, dec. et contra 'aviom' dtfiir eaDf re. Hanc igttor scriptnram
pro aviam, ' ciendom ' pro ciendnmy nonc seqoor, rejecta vnlgata, ejns-
^soboles' pro snboles: ^ snboles ' qne ezplicatione et sententia. At«
eaim diceDdnm, non ' soboles/ Sed qne hanc ipsam antiqaam sic explico:
nt ad scriptnram iUam antlqnam re- Qnod si forte aiiqais dicet, ea, puta
deam, videtnr mibi sic leviter adjn- polloSf vermeis, ' ez non sensa ' (h. e.
TMida, FcnMWfMe ^enoere temm es insensilitate) oriri, per sensns
(sive terra) Jntempeetiooe fuam putrer mntabilitatem, a«t, velnti per ali*
ceptf 06 imbreU. Lamb. Sic restitoi quem partnra, qni proditnr cKtra;
ex ▼eteribus libris. Vide Indicem : huic respondeo, cnm dicimos res
* Effervere.' Vnlgati : eferverey ter- oriri ex principiis, oon esne partofn,
rom IniewKpeeHnoe ao», seoy nt Lun- nec fieri partom, nist principiis ante
binnsy qugm; raale omnia. G\f» coagressis: nec princlpia nec omnino
929 Ex wm eemeUmi seiMis] Librl qnicqoam nintari sine principiomro
manuscr. tres babenty ex rm eeueilme coeta et congressu. Sed (nt dicara
eemue, qnam scriptnram probo. Sed qnod sentio) videtur mihi lusc antt*
Tolgata, ex «on eeneU^^ faciUor et qnascriptnra non satis integra, et
planior est. Lamit, Ex ii«i ««iifi6itf hoc modo reconcinnanda: Qaod tt
sflisiif. Ita ex Yeteribns qnibnsdam, forie aiiq;me4icet dmUaxai oriri Poese
nt mox : ntm eeueu, MaraUnsy et Vul- ex uan eeneu eeneum^ nmtainiiiate Ante
gati : non eeneiie, Gif. 'Tf^ ut alibi, aiiqua, tanquam partum, ^uod prodiiur
i. e. ez inaensili gigni sensile. * Qnod extra : vel Tanquam, partum quom pro-
st forte aliqnis dicet, dnntaxat oriri difiir extra, vel QiMun prodthir ej^re.
Poase ex non senstt sensnsi sed mo- nt sit hic Lncretii sensns : Qnod sa
biUtate.' Fak. forte aliqnis dicet, dnntaxat sensnm
9S0 Qnod ei forte elifiitf] Occnpat ex eo qnod non est sensns, sen qnod
alind, qnod qnis objicere possit. Sed sensn caret, oriri posse, per mnta-
prins qnam hnnc locum, sane qnam bilitatem (principiorum) antegres-
difficUera atqne obscamro, explicare sara, qnemadmodnm partus per quan*
ae declajrare coner, noo celabo iii^|«a dam motabilitatem oritnr ex insen-
tertjK editioals lectorem, me io pri- sUi : haic respondeo, non fieri par*
ma editione secntnm csse libros vul- tum, nisi principiis «nte coociliatis
gttos» qni sic habent, Quod «t forie et coactis, nec qoicqoam commotari,
aaquie dieet dmiaxai eriri Poeee ex iiisi per congretsionem priniorum
nott eene^ eenmm : eed mobiiitale Anie corporum, et ipsa prima corpora per
afiqua tnngi partumf quam proditnr ex' se esse immutabUia. Xiur6.
<ffo; qnara sic expHcabaoi : Si qnis 9SI Poau ea, wm eeneu, teneue «tic-
fprte dicet, (inqnit) posse senftum tahHUaie} Ita in veteribos libris nos-
orirLex non seosui i. e. ex eo qiiod tris. In qoibnsdam : posse ex, et
sit sensus expers : sed partnm ante proditum^ suadente etiam sententia,
qnaro prodeat in Incem, mobiUtate et versibos snbseqnentibns qoibiis
aliqna, videlicet, qnie ipsit in prin- respondetnr hoic objectioni. G\f.
dpiis, t^ngi atque affici, dcc. admo- Auiealiq;uiataMq^amp9Ttum,quampro'
nnifse tamen lectorem, hnnc versnm» diturextra, Usc lectio Lambioi esf.
1172 VOTM VARIORUM IN
In editione Oifaniana Mcnndns et men ratione ooSnntia oontexi in reni
tertios verena ita lefuntnr, Pmm es aensilen: necTaletfoetos simiiitndo,
ntm ongMf wetUMB Miifa6t(t<«fe, Aut tiU-' qnando is quoqae ab initio ex mnltia
^o tdnqmam pnfUy fvod prMfifvrea^ro. constat partibns, pro qoamm ratione
£an lectionem non possnm probare, est magnns, cnm singnlareprincipinm
ita obscnray intricata, et impedita est. mntationi nulli snbjaceat. H«c Oas-
Snam antem ita interpretatns est sendus. TVes divenas lectiones et in-
Lambimis, postqoam locnm hnnc sane terpretationes in Lambino qnseraa,
qnam difficilem et obscttmm sibi vi- omnes enim displicent : Lecendi
dere professns est: ' Qnod si forte aotem Qwtdaiforte elifiatdifiel,
aliqnis dicet dnntazat oriri posse ex taxat ortrt Posse ex um saisn
non sensn sensnm mutabilitate Ante muiabiiitaie Ante aH^mu, fote»
aliqua, tanquam partnm, qitod prodi- quam prodUur extra. £t pro olMcnra
tnreztra: vel, tanqnampartnm,quom et difficili plana snblto erit et facili»
proditnr extra, tcI, quam proditnr senteniia. AJIqois enim forsan dicnt,
extra ; ut slt hic Lucretii sensns : principia rerura-quidem esse insensi-
Qnod si forte allquis dicet, dnntaxat Ua, at vi et virtute rei generantis illa
sensum, ez eo, quod non est sensus, principia mutari in sensilia, et senso
seu qnod sensn caret, ortri posse, gandere anteqnara in animal coales-
per mutabilitatem (principiornni) an- cnnt. Hnic vss. 19. Lucretins respon-
tegrefi8aro,qnemadmodnm partosper det, principia seorsim snmpta mnta-
quandam nmtabilitatem oritnr ex in- tlonis esse prorsos incapacia, nec
sensili : huic respondeo, non fieri sensnm alicnjus animalis prodnci pos-
partum,nisiprincipiitanteconciliatis se anteqnam ipsum animal perficin*
et coactls, nec quicqnam commntari, tnr ; qnla sensus postnlat etira vitn*
nisi per congressionem primorum cor- liom niotunm consensum, qnem in
pornm, et ipsa prima corpora per se rerum principiis, quae per aerem,
Immutabilia.' Fah, Dnos seqnentes aquam, terram, igoemque (istos phi-
versos ita legit Gifaniiis : Poeee ea losophos tangit qni omnia e qnatvor
non eentUfSengu» mutahUitate Aui aliq;uo elementis componi docuerunt) dis-
tanquam partu, quod proditur extra, penavolitant,frustrareqniras.Creedk.
Nardins, Potee ex non mumu : sedaeneus Omnis tollitur difficnltas si loctis eo
mobUitale Ante aliqua tangi jMtrtumj modo legatur atque distlngnatary
quam prodiiur extra, Hunc locnm dif- pront a nobis editur ; nec aliter legi
ficilem et obscnrum esse Oassendus, potest. Opponit enim mox * mntalriii-
Lambions, omnes fatentnr : Oassen- tati' vss. 985. 'nec commutari/ et rf
do indice sensns videtur esse : non < tanqoam partn,' illnd * non fieri par-
bene dici rem sensllem ex princlpio tnm,'&c. Constrnctioest: 'sedmntn-
insensili gignl, si intelligamns illud billtate, tanqnam aliqno partu, ante
immotari, et variis iromutationibus qnamproditorextra.' Itaomniaph
In sensom tandem perfici : slmileqne sunt,nnUaferefactalmmutatione.fl«v.
esse, ut dnm foetus initlo minlmns 9S2 ProdUur] Foras editnr. stc fere
paulatim grandescit, ac paritur mag- usnrpat 8. 602. ' Qnid dubitas tandeniy
nus. Siqoidem, inquit, non unum qnin extraprodita,corpus, Imbecilhk
principiom, non singula seorsim foris, in aperto, tegmlne demto, Non
sumpta mntationis capacia sunt, sed modo non omne incolnmls durare per
natura sohim concreta ex principiis sevnm,' &c. Lamb,
pluribus, nnde et Ista varie dispersa 934 PnrfMm] Id qnod pariter idem
possunt senso destitni, et idonea ta- 4* 1222. ' Semper enlm partus dn*
T. LUCRBTll CARI DE RBRUM NAT. LIB. H. 1173
pUci de Bemine consUt.' Lamb,
035 CommutQri] Commntaii in ali-
am formam ant natnram, nt ovnm in
pullum, cibum in sangninem aiit car-
uem, insensile deniqne in aensile. sed
putant quidam legendom eoagmewUai:
8e0| nt Mnretns hoc verbnm Bcriben-
dnm existimat, eoamentwriy i. e. con-
cresGere,componi, conflari, constitui.
qood si placebit : fiet ffwd^ffirts dna*
rum vocalinm, o et a. ego lectionem
receptam retineo. Lamb, Coagmat'
tari vel coamentmi^ Mnretus : sed
commutari placet, ut et ' principium'
pro primornro in sequenti versn, qnan-
quam *prima' aliquot locis apud Lncre-
tium pro principiis snmantur. Creeeh,
Shu eotwUiatu Principium'] Repo-
sueram in prima et secnnda editione,
oine eoneHiaiu frimomm^ quiarecepta
et vulgata scriptnra stne eoneiUatu
prineijnoy ferri non poterat: <sine
eonciliatn'- autem * primornm' inter-
pretabar, ' sine congressu et ccetu
prineipiornm et corporum primo*
mm/ Nam etiam alibi * prima' po-
snit pro primis corporibns, nt 2. 719.
* Omnis enim longe nostris a sensibus .
ipsa Primornm natnra . jacet.' et4.
.187. < Propterea qni sunt e primis
facta minntis.' Nunc vero, ne lon-
gins discedamns ab anctoritate libro-
rnm, assentior iis qni legunt eine eou'
eiHatu priueipiumy nt principium sit ge-
nerandi casns, pro principioniro.
Neque tamen mea conjectura erat
tam superbe et contnmaciter dam-
nanda. Quis scit enim, an scriptum
sit a Locretio 'primorum' potins
'quam * principium ?' Sed qnid mi-
rum ex immanibns, feris, et barbaris
moribns facta et dieta immania ac su-
perba ernmpere ? Lamb,
936 PrtRdpivin.* ut] SicveteresU-
bri fere. Qnidam: Prineipioi male.
Lambinus : Primorum. Unde istud ?
Vide et sup. vs. 769. Gtf,
Primorum'] Malim qnod in al. edi-
tionibns et lib. Ms. PrdMJptui»:
quanqnam ' prima' aUqnot locis apod
Lucretinm pro* principiis snmantnr.
Fab» Imo supra qoinque priores li-
teras primorumf vel in Marg. videtur
fnisse scriptnm prineipio, nnde Var.
Lect. Hav,
989 Terrapie creatie] Quidam libri
bnbtnif Jlammaque ereatie. Lamb. Ter*
raque ereata, Ita veteres libri» In
qnibusdam : ereaiii. MaruUiu et Volg.
fiamma; male. G^. Territy fiamma*
qae ereatit. Ita in quibnsdam libris
legitur, male, inquit Oifanios. Sed
ipse nbi animum occnpatnm habebat,
cnm in utraque editionescribivolnit,
terris terraque ereata 1 Nonne sncci-
nere licebit, Pessime? Fab. FUm-
maque creatii, Oifanins, Terraque erc
aiie : quasi terra creata diversum ali-
quod ab ipsa terra Elementnm con-
stitueret. Creeeh,
940 Convenienti] Sic legendum,non,
ut habent omnes libri vulgati et ve-
teres, convenieniee, nain cohieret cum
voce modOy utsit 'convenienti modo.'
Lamb,
' 941 Quibue omnituentes Aee, s.] Pu-
taveram oUm legenduro, Qvi^iM eou'
venientery ifc, offensus scriptura vul-
gata Qaibu» eonvenienieey et antlqua
Onme tueniee ? sententia non inepta :
nam eonvenienier interpretabar, ' ac-
commodate ad vitam.' Nunc Tume-
bo assentior, qui omnituentee legit,
propius accedens ad antiqnam scrlp-
tnram. £st autem omniluentesy no-
men jnnctnm ez omni et tnentes, ea-
dera ratione, qna ' omnipotentes,'
< fructiferentes,' * omniparentes,' ' se-
dituentes,' * bellipotentes,' ' armipo-
tentes,' * sagittipotentes,' < sapienti-
potentes,' 'pennipotentes,' aosimiUa.
Neque tamen illud eonvenienter ad*
huc damno. Lamb. OmniiuenteB, Sic
veteres libri fere. Lambinus : eonve-
nienter» In quibusdam libris : omiie
tuentee, Oif. Omat^iwn^ei. Quippe
animantia conservant. TertnUianns
ex hoc loco dixit in lib. de Jejuniis :
* Salntem cmnio modo redaccende-
ret inedia.' Fab,
1174 VOTM VARIOftUli IX
MS Aeeenn iensn] Sic loqahiir id- tnrbatimeai stttu rastitatioiMi ISe*
fra eod. Kb. 0S7. ' leti dominantem riy qmsi dispoaitione ad motns Titale»
in corpore motum DiscBtere,ac paene dominante adfaoc^ neqne omnino re-
amissos accendere semos/ t. tt7. solnta : sic soptti ezcitantnr gen— Oy
* accensns nobis per iriscera senans/ ab ipso mortis limine re<fit, et eovm-
Iiem6. Ezcitati. Ita Cicero in 1. de lescit nnimai. Hmc omnta, fateoTy
Oratore, nen ionge a medio. Sed lo* ^oiait Lncrethis, sed m hi vemo
eas non succmrric Fab, hme omnia satis eaprlmanty mcrito
^ntauwimi quam^} Qnidam Vete* dnbinm. Tota antem inlegrior Ibret
res: mimmitmm, Oif. sententi%8iredocatnrTS.lOO0. (<Ne-
. MS PrtficrMfiumiotf anMumfan^^.] tc pntes mtema' lego ialcnM) mn
Opus proseqnitury et mrsns tss. 10. cnm doobos soqnentibos (i|noe ua
fidem experientim implorat : qnippe istOy io qoo nnnc legnnitnry looo nikil
▼ehemens ictns, qni nii alind agit, ngere demonstrabo) et versni 096«
quam nt solvat textnram et compa* snbjungatnr : bic enim poeitna Ia-
ges oorpusculomm, e qnibns constat cretii mentem explicalnt^ et vim ob-
aoimal, omnem sensom penHos de^ jectionis franget, contra qnam boo
strait, torpet animaly disslpatnr ani- aatis proTisnm Tidetor. Qnippo nli-
ma, et, particnlis illins per poros et qois dloat, si ab icto Tdiemcnti aoW
meatns e corpore ejectiSy comeqoitnr m« pnrticnlaB disjnngerenlnry
interitns. Cnech. qnam ilemm recolligi peeainty ae^
M4 AdfligWl Ad terram dejicit, dispersm avolareiit, et animal inter-
aen abiiclt, vpoowUt'». Horat. Sot. 2. iret. Ideoqne lctos iste, qni seis*
S. 79. < Atqne adfligithnmodiviinB anm interrnmpit, nliqnid alind
particnlam anrse.' Lamb, no agit^ qnam nt partienlas ai
•10 B eorfere asM} Sie habent diacntiat et dbjongat. Resp. Locrc^
tres Hbri manoscript. aiii« « sorpore Has, lieet ea semina, qnm in rei
spfcnl. Qaidam docti legendoii oen- snperficie sita sunty qnolihot ictn dis«
•ent, ja eerpere, Lamb. juncta arolent ; illa taasen, qum ia
900 Per Malet] ' Caulm n cavo dic- intimis corporis vonis contincntVy
tas sunt/ (inqnit Festns.) < Antiqni- non tam fiicHe disaiparL CreeA.
tns enlm ante nsnm tectornm otcs 964 RsiH^irt] Ita restitoi. In om-
incDtrls elandebantnr.' Pei 'canlas' nibos libris feras ReMiqim wmlue os-
igitor corporis signMlcnt Lncr.parw loico. Vnlgnti: JBdiifnMi mslMi mlo-
teis canis et inanels eorporis : qnas Its. Vide Indicem : *Relliqni.' Gjf.
vQJgo * meatns ' sen ' poroe' oppella- Ftncsre s«pff, Ftacm} UeAMejkL
mns. ntitnr eadem voce t. M9. *Dis« Sic Cic Arato : * £t matntinia
pertitnr enim per canlas corportl 4nla vocibns instat, Voclbus instoty
omneis.' et 4. 0^. ' per caailas omne et assiduas jacit ora qnerolas.' Idem
palati Diditnr.' et 6. 491. * Duper- Lncrat. 3. prtnclp. ' Omnia sic iti-
gnnt animas per eanlas corporis om- dem depasdnrar anren dicta : An-
neis.' Com antem hstc finnt, interit rea,' 4ic* idem 5. 999. ^ SnppocU-
nniraal. LmUt, Vox Locretianat poroi tara novum Inmen, tremera ignibns
et meatns corporis significans. ^Cavo- iostant, Instant/ &c. et Virg. 9. 7T4.
la' sen cavila, 'fogela,' faga. Fdb. * et amicom Cretea Mnsis, Crcte4
958 Fii qmfue, tui eoL mime oM.] Mnsarnm comitem/ dtc. Hor.Epod.
Id comfit, convalescit animsl. Lamfr. II. 2. ' amore percnlsum gravi^ A-
Declarat etiam conseqnenter vss. 9. more, qui me prmter omneis/ dcc.
si ictns fnerit panllo ramissior posse et Epod. 19. 64, * Ut inqninavit mra
post aliquantulam corpascnioram ex- tempos enronmy JRwt, dehinc iarro
T. LUCRBTU GARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1175
daraTit, ••cttla.' Ltmk.
066 Qntff niiQ I. e. ^oicque. %\c 4.
620« ' ttbi quicqaid potsit darare crt-
atum.' eodem lib. 788. ' Certom ac
dispositom est, obi qoicqoid crescat
€t insit.' qoi versos H» 198. Idem 4.
146« ' Senper enim sommum qoic-
qHtd de rebos aboodat.' et 5. S06.
* et priomm qoioqoid flammai per-
dere.' ibidem : 1S87. ' Sic nnom q»ic»
qoid panUatim protrahit «tas In me-
diam.' el sap. hoc lib. 482. * Nam*
qoe in eadem una qoojosqoojus bre-
vitate :' nam qw4u$qiuiiiu positum
pro qwjwfiUj seo eiQUMqut. Pianttu
Trinommo 4. 8. S9. ' Sin unom
qoicqoid singiUatom et placide per-
coDctabere/ dcc Idem Amphitr. 2.
1. 61. ' Ordioe oroney ot qoicqoid
actom est, dnm apud hosteis sedl-
mns, Edissertavit? M. Toll. lib. 6.
Toscol. < Ut qoicqoid objectum est,
qood modo a natnra noa sit aliennHi,
eo contenti non qu»mnt amplios/ I-
dem Verr. de signis : ' Ita odoraban-
tor omnia, ot, obi qoicqnid esset, ali-
qoa ratione invenireot.' Iicm6.
967 heii diMiNMa<«m tn cofp. m.]
Leti motos, et vitalis motus, pognaDt
interse. Lam^
969 IViom fMor» poliHf, ^.] Nam
qosi alia ratio esse potesty qoare re-
liqoitt m<»tos vitalis sint victrices, id
est, animal convalescat potiiis, qoam
moriator, nisi qood minns acriter
ictos oblatoa sit? Lmb* Qom enim
alia caoaa sit, niai qoam dico } Fa6.
LtH jam Itminc ab ifiap] Nen dissi-
miie esl illad Qrsecorom, M yiiptiM
Mf, i. e. < 1b seaectsp limioe,' et
Uerodotos osorpavit In Thalia, h
wrmxf^ isrutrm iw\ T^paat «^, i. e.
* ad egeatatemseo mendicitatem pcr-
venit, in senectutis limine.' Iternm
Locret. 6. 1166. ' LangoclNit cor-
pos, leti jam Kmine io ipso.' eod.
lib. 1296. ' £l graviter partim me-
toeotea limina leti.* Sic et CatnU. ad
Manliom ; ' et a mortis limine resti-
tuam.' Contra alios quidam poetai
' primoqne in limine vitn.' Lmlu
Ut ' portsB leti/ f Soo iriXau Fab.
960 Coklecta meiUe] Sic legendom,
non, ot in vulgatis, eo^jecUi, aut cen-
iecta, qoid sit autem colligere ani-
momy seu mentem, docet M. Tullios
libro quarto Tuscul. Qusst. * Quid
est seipsom coUigere, nisi dissipatas
animi partes in snum locnm cogere^'
LanU). Cenjeda mente. Ita omnes libri;
quod respondet ' menti di^ectse. '
Lambiniis tamen : cenkela. Gif. Cen-
Jeeta Gifanius et aUi^mperite. Creeeh,
961 Abire] OtxwBMf obire, mori.
' Abitionem' (Inquit Festus) *antiqoi
mortem dicebant.' Lamb, Proniis
perlre, interire. undeabire,decedere,
eXxf^f^t morL Fab.
962 Prfff erea 9iumsam d<4or] Proba.t
nonc a voluptate et dolore, prima
corpora scnsns esse expertia, hoc
modo^. Si principia sentirent, et vo-
luptate afficerentnr et dolore. nam
qnicquid sentitur, aut jocandom est
aot molestom: at principia oeqoe
voloptate neqoe dolore affidantor,
ergo non sentiunt. Voloptatem ao-
tem sic quidam defininnt, motnm
natons consentaneum: doioremyino-
tum prseter naturam. Lamb* Ratio
aliter proponi potest: Quidqoid sim-
plex est, id gaodii et doloris expers
est: ergo et iDseoslle erit, qood tale
erit ; sunt autem primordia nitimts
simpUcitatis ; ergo, &c. Fab. De-
inde vss. 10. probat semina volopta-
tis et doloris, atqne ideo omnis sob-
sui ezpertia ; qoippe dolor oritor ex
principiorom exturbatione ab eo,
qoo sont) stato, ita et volapta» a
restitntiooe in eondem statom; at
rerom principia sunt simplicia, nec
eornm partes ab eo, in quo soot, sta-
tocxtnrbari possnnt^ nee in eoiidem
iterom reatitoi. Creeeh.
964 Soiaeiiaia} Festos : < SoUiciUre
est loco movere, solom aotem qoin
sigoificet locoma qois dobitet, com
exsoles dicantorioco patri» siias pui-
si?' aoctor vocaboiarU Latiaograeci
1176 NOTiE VARIORUM IN
naoiucr. SoUiaUi, inqnit, awcfci. ridciitib«s, plorantibns, &c. coBSli-
Mjtmb. ConcDssa. * Trcpidanf aotem <"«, «•*« «««»" ««■"»» ^* ■•"• •'■"*"
laoventor. Virgilio» crebro, idqoe liboB componi debeiit, indc procetsns
nbi nnllofl formidini iocns cst. Ita- »" infinitnm, nec nllns foret termiBim
qne sspennmero et • festinare ' signi- « W consUtero waleas. CruA,
ficat. Fah. »y» •* «*^1 A*** •* -^- ^■*
968 ExfOtti] Oifiuiids « Ofta. Et ^«rfii» vs. OT4. et Foeiw ws. 985.
docet * Motns' ui seqoenti versn non Gifanins lcgit Amcitm et AtutUB: pro
voci K(n,«f, nt Lembinns volnit, sed J^i'^ vs. 977. Oassendos Noftira.
voci Ko^cwf respondere. Creeeh. Creech.
969 Qvonan »o<i» iiowloi«] « Motns' 97* Proprttrfmi] Propne. Sic «u-
patrii casos est, ut sit h«c hnjiis loci ^em legendnm esse ex Amobio cob-
sententia : principia neqne dolore jeci, seu potius didici. Nam libn et
tentantnr, neqne voluptatc afficiun- mannscript. et vulgali babent, pr»-
tur, qui non consUnt ex aliis princi- pr«t», et iU profert Nomns, ai hoc
piis, propter qnomm motionis novita- loco est emendatus. Slc autem Ar-
tem, seu quoram motu novtto la- nobinslib.I.adv.Oent. *Usqueadeo
borent, &c. Lamb. < Motus. Ko^- res exigit propriatim Deos sare, iiec
enn. Gif. ambigere de uniuscujusque ?i et no-
m Denique M posMint, ^c.] Hoc mine, ut, si alienis ritibus et appdU-
sentit Lucretius : denique si ad id, tionibus fuerint invocati, et aurcis
ut animalia qusque sentire posslnt, habeant structas, et piaciths nos tc-
necesse est principia quoqne ea, ex «eant ioexpiabiUbns ofah^tos. M«-
quibns ilta constant, sensu esse pne- lim tamen ut ingepue fatear, legi
dita, seqoentor hsecabsurda: dlcen- propfietim. Lamb.
dvm erit scilicet, ea principia, ex DeqmbuM faetum «•*] Omnea qm-
q uibos genus humanum proprie con- dem libri habent, de quibus auciuM eM z
flatnm est, ridere, flere, de natura »ed ego legendnm puto, de qiMufae-
rernm disputare, et ex quibus ipsa *um e$t: prassertim cum apod No-
principiis constent, quajrere, usque nium legatur, de quibus aetum ett.OT-
ad infinitum. qua; cum sint absurda do aotem est : quid ea primordU,
et delira, illud ex quo hec sequun- de quibus genus hnmanum proprie
tnr, ialsum est. Lamb. Tandem ad factum est? scilicet et cachinnant,
absnrda adigit adversarios, vss. 18. etflent. Sicinfra legendnm, nmex
qulppe sl debeant res, sensiles cum ridenlibas faetuM, quemadmodom ex-
•Int, gigni ex sensilibns, hoc est, si- cudendum cnravl. Primum enimLa-
miles ex similibus, necesse est ergo tine dici non potest « auctus de re/
bominem v. g. constare ex principiis ant « ex rc aHqua,' sed * auctns re ali-
qn8Bip8arideant,plorent,ratiocinen- qna:' nam «auctus^ casnm aepti-
tnr, demistura rernm, dequeseipsis mum sine pr«positione postolat :
disserantyrequirantqneeqnibnsprin- deinde aliod est * anctus re aliqna,*
cipiis constent : nam ridet, plorat, aliud * fiictus dte re,' ant * cx re aU.
et ratiocinatur homo: si vero res qua.' Hoc qol nescit, fateatur se
ridens, plorans, et sapiens e printu- hospitem esse in lingua Latina. Lom*.
piis neqne ridonttbns, neque ploran- Propriiim de qkibue auetum ett. Ita
tibns, neqne sapientibus componi omnes libri. In Nonio est «cliwi;
possit, cnr non res sensilis e princi- mate. Sic sappe in ' actnm,' et ' aoc-
plis prorsui insensilibus ? Aliud in- tum,' ^actor' et < auetor' variatom
snper premit absordum; nam sires et peccatum scimus. Lambinns:/
ridentes plorantes, dcc. e seminibns fum eet. In Veteribus quibiisdom:
T. LtlCRETH CARI DE RERUM NAT. LIB. II. 11?7
froprietim, Otf. Conf« Indicem, et
3. 851. et fateberis veram et hic et
Ts. 985. meam esse emendationem.
Hmv.
977 De remm mistwra] Qnidam
docti legendum censent iurticra. Lamb*
De concretis, vfpi r^f <rvyKpiirws ma-
terfae phystce. Fab,
978 Proporro] Longins, nlterins.
Lamb. Facere : Ipsa scilicet primor-
dia secnm aliquando dispntant, qnae-
nam sni primordia sint. Fab,
979 TqHs mortalibus] Totue Anima'
Ubue: Oassendns. Creech,
Adsimialaia'] Aliu addmitaia : qnod
idem Talet. Lamb,
980 Debent] Ex positionibns alio-
rum philosophornm, non antem ex
Epicuri assertionibiis. Fab,
981 Coneistere ut aum] Duo libri
mannscripti habent, audeae: qnod ic*
circo notaviy ut admoneam lectorem,
hoc amdea» fnisse primnm interpreta-
tlonem een dedarationem vocis < an-
sis :' deinde ab imperito librario, re-
jecta vera seriptnra, in contextnm
translatnm, cnm pntaret «lits esse
corrnptnm et mendosnm, audeag esse
verum et germanum. Lamb, Qui-
dam libri : audeae, Noa male. Vide
1. 233. Gif.
982 Quippe sequar] Qnippe te per-
seqnar, atqne nrgebo, n^ qnodcnn-
que dices ridere, et loqni, et saperCi
fatearis, velis nolis, ex aliis hsc ea-
dem facientibus, i. e. ridentibns, et
loqnentlbns, et sapientibns, constare*
JLamb,
985 Non ex rideuHbu» ametu»] Ita
Veteres* liambinns: /aetue; male.
Gif.
986 Et daetia rai. r. dictie] Doctis
dlctis. sic 5. 114. < Mnlta tibi expe-
diam doctis solatia dictis.' 8ic Plan-
tns Trinummo 2. 2. 99. * Mnlta ego
possnm docta dicta, et qnamvis fa-
cnnde loqni Historiam veterem/ &c.
Lamb. Hor. Epist. 1. 4. 8. < Qnid vo-
veat dnlci natrlcnia majns alnmno,
Qnam sapere, et fari possit qn» sen-
tlat r Hav.
987 Non ex aeminibui] Repente
&ir^ Kotyou factuSf nt sit non factns ex
seminibus sapieutibns. auetus antem,
qnod est in libris fere omntbos, ferri
non potest : et qni hoc probat, lllud
improbati barbarns est. Lamb.
990 Denique calestt] Profert hos
vss. Lactantins, sen (nt alii malnnt)
Lntatins Firmian. lib. 6. de vero enl-
tn : ' Itaqoe non errat Lucretius cnm
dicit. Deniqne,' &c« sic Virg. Georg*
4. 221. * Denm naroqne ire per om-
neis Tenrasqne, tractosqne maris, c«-
Inmqne profnndnm : Hine pecudes,
armenta, viros, genns omne feramm.'
idem Mn, 6. 730. ' Ignens est ollis
vigor, et caelestis origo.* et Home-
rns passim de Jove : nariip Mpw ro
M¥r9, Lamb. Longam de ortn rei
sensilis dispntationem vss. 32. egregie
conclttdit; colligit enim argumenta
antehac dedncta, forlins nrget col-
lecta, et deinde totam sententiam'de
ortn sensns explicat : Cnm terra im-
bres ex «there descendentes rcce-
perit, fertilis iit, parit segetes, gra-
mina, et fructns, qnibns homines et
bestiae, res sensiles, nntriuntnh At
pater ille aether insensilis, imbres eti-
am desoendentesy tellnsqne mater
non magis sensilis. Dissoluta deni-
qne animalia partim in «thera avo-
lant, partim in terram, res prorsns
insensiles, relabnntnr. Sic particnlas
modo nnllo sensn preditSB, alio modo,
alioqne ordine dispo8it«,sensiles eva-
dnnt. Res etiam sensiles mntato or-
dine et ditfpositione seminnm tor-
pescnnt, et omnem sentiendi . vim
amittnnt. Creech,
Semme erismdi] In voce * driundi,'
t et n unam syilabam efficinnt^ seu
potins t liqnescit, quanqnam nonnnUi
libri habent siirpe ortimdu qnse scrip*
tnra li cni placebit, equidem non re-
pugnabo ; verumtamen snspicor esse
soppositam. Lamb, Stmxae. Stirpe^
1178 NOTJ£ VARIORUM IN
qiiidwB libri : qood vap^^MAtrai. Md eoeli t«inplay spleiidkla res actlU
Gt/. cel; idqaeAlligeDeri satis. Fo^.
091 VndemUiULUiueniei$} Uiide, a 1006 Ne$au rrfemj^c,] ^ie aop.
qiio Jove. Virg.6eorg.a.S26.<TiMi 882. ^Jamoe vides igitur, mapii
pater omBipotf ns fcciindis imbribiu primordia reram Referre ia qnali eint
mther CoDJngis in gremium ket« de- ordine quKqoe locaU?' hsc
scendit, et omneis Magnns alit magno snperioribos conjongas licet : licet et
commistns corpore fiBtos/ Lamb. separatim legas, qnod taoien
097 QKopriipter merilo nuUernmm] Lmk. Veteres qoidam codlces, aon
8ic sop. 608. ' Qnare magna Denm male : «enmi. Gif.
mater, materqne ferarom, £t nostri |000 JV«vc piites] Sic habent Ubri
genitrix bsec dicta est corporis noa.' ▼olgati, Neee fuUe miemm pmm rcs.
Lnmb» pot. qoam kctionem initio eraoa se-
990 £1 qnod miss. eet ex aih, er.] cotos : eamqoe sic eiEplicabnm, do-
M. Tiillios in Catone majore : < At^ cens^ bsee esse conjnngeBda cnisi iia
qne etiam com bominis natora morte qnae antecedont, * Ut nescaa referre,'
dissoWitiify ceterarnm rerom perspi- te. * Neve potes/ Jkc*U e. rel,at ne
coom est qno qiiaeqne discedat ; abe- potes, quia corpora prima perpetMB
nnt enim illoc omnia, nnde orta sont, jacUri et flnitare videmns in eKtre-
animos aotem solos, nec coa disce- miuu remm Dalucalion^ el ialer-
dity apparet.' Lmb» dnm videntnr nssci, sobitoqoe i»-
1000 Id mrsMm cfflt retta^iuB leinpk terires (nam re vera neque oritto-
reeq^imU] Hl versns ex Epicbaraso tor, neque inlerennt:) nt ne igilw
expressi snnt. lUe de morte nescio iccirco potes »tenia esse non posae,
ciijns loqnens sicscripsit: %weKfi0ti &c. NaDGautemproiileor,acteator,
jial lMffp(0i|, mU Avii\0cr, (lege im^^^ (qood ia prima qoidem edilioae faglt
nam Dorico sermone ntebatnr) 99m m» lectori iBdicnre, in secBiidB ▼ero
itrOfy ird\fr* ya /ikv h yw^ «rciyMi t non ncglexi, com prmsertim
Ibw. ii rmU xhAm'^; Mk h. I. e. TnmebasBOstermeadmoouisselOi
* CoBcreverat et dissolntns est; eo- in omiiibBS libris mannscr.
qiiey onde prins venerat, remeavlt ; Bcriptnm, Neoe jntfes «elefiia peacs rm-
lerra qoidem in terram, splritns aii- sMsri» ift* Atqne baae scrlptoiam
Um snrsom : qoid in ea re tantopere nnno scootos snm s qoam qnidoaa eic
molestBm est ? Nibil/ £x eodem ialerprelanlBry Neve pnles corpBra
foBUEoripideshaosemtqoselectttnMi prima posse resldere penes prelisa-
C8 : 'OOir V titnBret h rh omii h^iniere^ dum limBeiisnm : nnllay anl certe nb-
'MifraSjtt Mjf^ svffS^ ^ nflbt «Mpa, snrda (nt nuhi qnidem videlar) aaa.
T^ vifi^ f is yfjff» I. e. ' Unde qnlBque teotia. Omnlno boc penee sic potl-
iaeorpnsvenit^Eoetiamabit: animaB luffl, qnid slbi vclily a«t qao pertl-
qoidem In tempta cfleli, CorpoB in ler- neal» non esl faeile miiti qnidcm cx-
ram cedil.' Ycrsos Locrettanos Virgi- ponere. Tomeb. Adv. ff. 26. * penes
lioB more soo, &c Ceterom qol bBBc «tema reBidere/ sic espllcaly * in
locnm contra positionem LncretU de mternis textis remanere.' £go bmI-
ImmortaliUte aniinomm inurpreui»i lem sic : neve pates corpera piioBa
tar^qoampmdenterfaciontyipslvide- restdere posse peiieB sBterBiUlem
riol. Bint enim animi nostrl ex ma- omni moU privala. PBtavi aiiqBBn
teria aeiheris, sint ex igni ; natnrft do legendnm mjnas pro jMncs; deiBde
certe corpore» erant ; nnde eadem sUtim venil In mentemi * residBre
cnm Lucretio sentircnt. 8ed flether, «elerB%' pro renoBerei Beo meMre
T. LUGRETII CARI DB SBRUM NAT. LIB. II. 1170
tttrnift, genm eise leqaendi non mtis
Letints n»itfttani. Qnmre tntios esse
Beriptnrftai ftntiqnftm integrftm fttqne
intftetnai retinere, etiftittsi ejos Mn*
tentia oNcnrft ftit. Dicftm temen,
qnod sentio, libere, his tribiis vertib.
ftnblfttit, ' Nere pnies/ &c. * Cor-
poris prims/ Ste, * Rebns^ et iii-
terdnm/ Ac. flihU de hnjns loci sen*
tentia deperltnmm : qnin etitm eo»
rnm interpositu aententiam totani ol^-
tearari et eormmpl. Lamb. Neve
pnles «IsrM pcnssy Ifc, Ita omnes
▼eteres libri. Mamllns: peram, et
ita Vnlgati, ac Lambinns: male.
' Resldere penes «terna ' (quod pro-
fnndnm alibi ▼ocat) et, < in reram
nspectn ae facio exstare/ opposnime
▼idetnr poeta. Gif* Locns omnino
difficilis. Tnmebns 'penes artnnft'
snmit pr6 sBtemis teztiS| qnod mihi
nimis Stoicum, nimis fMrittpop et me-
tapfaysicnm videtnr» qnam nt ita
sentire Lncretinm existimem. Lam-
binus olim exiitimaTit pro psnm le-
gendnm auaas, qiiod mihi in BMntem
ntlam venerat,priosqnamipsinaconi-
mentarios legissem : (ita certe ratio
postalat:) sed quia darinsculnm ei
▼Idetnr, corpora prima resldent «ter^
BSy Ideo ailo confagit, nt dicat lios
tres ▼ersns, qni tamen mibi magno-
pere Locretiani videntar, tolli posso;
▼ei ita cxplieandnm rh residere, nt
frrivationem ab omol motnsignifioet ;
et *■ pents seteraa/ positiim faerit
pro ^penes mtrroitatem.' 8ed eam
qnoqne stntentiam ipsemet Lambl-
Bos slW non satis probarl ibidem ot-
teadtt ; et merito qnldem. Oifanins
lla scrlbits ' Ita o. ▼. I. Marali* pm"
rnm, et Ita ▼iilg# ac Lemb. OMde. * re-
sldtre penes vteraa' (quod prefnn-
dam allbl voeat) et, * ih reramadspec-
tn ae fMue eastare/ opporaisse vide-
tor poeta.' £x qaibns liqnido cnivis
coBstare possit, vik seafentis? nolla
«miiifio rfttione assecatom emn esse.
fted nbi IHiid tsndem spud Lucre-
tiam, nt 'proAindam' pro sternis
snmetttr? qnsBrat modo. Nam nos
rh * profnndnm ' in hoc ipso Hbro pro
utflHUtf Bumi scimus. Dein» qnis do-
bitet omnta corpora, noa modo sim-
plicia sed et conereta, esse in infiai-
to ? nbi enim esae qneant, nisi in In-
finito, hand sane video. De Latini*
tate nil dicam, qoippe qni legi sciam
apnd Tertnlliannm *peiies' pro * in/
'Infantes/ inqnit, * penes Africam
Satnrao inimolabantar palam ni(|iie
ad/ ^c. In Apdogetico c. 90. Sed
missa haec faeio ; neqne enim id agi-
tnr ntram res slnt * in profundo/ sen
^ penes aeteroa,' qnod Bihil est; sed
hoc Lacretins ait, corpora qnm in
eoncretis perire videntnr, nen perira
tamen, neqae ideo minus asteraa
esse: qiiod videre delmerat Gifa-
nins. Itaqoe ut ingenne dicam qnod
sentio, pro peM§ legendnm necessarto
arbitror mimis antjwram, nt in vnl-
gatis. Denique etsi nnUam exem-
plam preferri possity in quo teaidere
positnm fnerit pro em^ bob contlBuo
seqnitnr errare iUum qui ita eaisti-
met* Certe Lacretios ' manere' plu»
riniia locis usurpaivit pro ^ esse ' aim-
pltciter. At ni frequentift ezemplo-
ram profoassetf ea de re dobitaremos.
Sed nt res tota qna de agitar perspi-
cae msgis appareat, pancula qamdam
addi necesse eat. Yult prabsra Ln-
cratias mortem ipmm ail prorsom
In corporibns primordialibiis ad nihi-
him redigerey sed ab ea sitom modo,
fignram, et alia id genas mutari:
Nee sic interimit mors resy ntma-
teriai corpora eonficiat, inqnit» i. e.
destrnBt, consnmat: se4 tantamoos-
tam dimipatt inde (i. e. ex iis
corporibtts) aUad aliis conjungit, et
eficit, omnes res nt convertant for-
mas siias, et capiant seosus, (animen-
tor,) et pnncto tcmpere reddant, (i.
e. moriantnr, nam hasc ad anima-
lia prssertim pertinent) nt noscfts
piarimi raferre, &r. £t ne putes
prima corpora ideo mines mteraa
essei quod ilia in coBcretis fluctuare
1180 NOTiB VARIORVN IN
vMentar, inodo aasei, modo iDterire ; jactentiir ; et ex iitdem priadpiif
qoi enini iiesci illa et interire patant, nunc lioc, nunc illud gifnatur : emB
fullnntar. Nam ez ocnlb nottria eomm ordo mutetardontazatyetpo-
suiMlocuntar per interitom mrptpt^ situra, et motniy et similia. Laai^.
% sed non pereuut ; qnippe ad ce- Qutqwi\ Elementa littei
tera primordia redacnntnr, sea ' ad
sna saecla,' ut mox loqoitur» * rece- 1014 Namfue <udm] Vifftnii tria
dunt/ donec motu sibi ingenito in elcmenta litterarom. iMmk.
coetus novos redeant, dcc. Quod 1016 SSnrasuniMslltf] Sinonosn*
dixi antem de posttora et colloca- nia litteramm elementa sant coaai-
tione, potest id, a simili, ez litera- milia, Iiom6.
mm elementis probari, te. An ita- 1017 DuenfkML hmt\ Lego dio-
que nonc, lector, tres illos Tcrsus am^ildt httt^ non dtserfpifaai f«s,
toUendos eme putabis ? Fo^. Lam- ut est in libris vnlgatis. non eaim lo-
binos in omnibus libris invenit scrip- quitur de rebus» sed de eiemenlia et
tum, Neoejntfes «l<niapeuef,4nc. Atp nominibus» qnm ez litteris constant.
que hanc scripturam qoidam inter- hmiK literaram elementa. aL rea.
pretator : ' Neve potes corpora pri- male. Haoe emendationem Lambini
maposse residere penes profiindttm judieio debemus. Fo^. et CrccE*.
immensum :' nnlla, aat certe absurda Forsan dtsprepilmrfes, ut mutetnr ge-
sententia. Turaebus penes «rterna nus ; licet modo ' omnia' dizeric
redden sic explieaty ' in «terais tez- fffav.
tisremanere.'Lambinn8/Nevepntes lOtS Nune ««ainm] Nunc aggre-
corpora prima residere posse penes diens ad probandum, non nnum eiae
Kteraitatem omni motu priTata.' I- mundnm,sedinnamerabilei8,qaiahaec
dem aliqnando pntarit legendnm mt- sententia abhorret ab opinionibus et
NUf propenet: et tandem conjectan- «ensibns hominnm, ntitur
do fessus Tersum hunc cum duobus «i^ seu 9po$«pcar€6rHy i. e. prmmoni-
sequentibos rejicit. JEtenm penee, in tione, et animoram prmparatione hn-
ipsis penetralibos, Palmerins. Nescio jusmodi : nihil esse tam facile et cre-
quis dicit liic nihil sollicitandumy dibiie, qnin id ioitio difficile ad cre-
* Penes ' i. e. penes nos, et * miuus' dendnm rideatnr : nihil eontra tam
sabintelligitnr. In his Yersibns ez- admirabile et incredibile primav,
plicandis mnltns est Faber, alioram qaod non paallatim desinant homi-
sententias rejicit, snamqne his verbls nes mjrari. Reddit anditorem, sen
.ezbibet. Locos omnino difficilis,dcc. potins lectorem attentum, cnm sede
HsBC Faber, versibns immeritis nimis rebns novis et magnis pollicetur eo»
fuTens. Lego aatem, TVeve pu<«s ta« se dietoram. Hac de re sie Diog.
f ento mtnae, ife. et vs. 068. snbjnngo : Laertius : 'AAA& ^ mU K6r/wt iwwpol
plaoet ista conjectnra, et scio alios tW, <y Zfioioi ro^y, rff^ Mtiom^ rfrs
interpretes nihil melios protolisse. y^ttr«^,ltv«ipM0^a«,6f tfpn^bntfl^.
Creeek. Neqoe mihi displicet, multa 69, ^pointu nX iro|3^«rrdrw, o^ yiip mi«
enim io Mss. Lncretii loco soo ssepios TiirdXwrrw a« rouofrmi ttro^ i^e^ttif
mota sont Hm, y^wro kSo-ftos, 4^ ^' <r &» «wi|M|, e$%^
1010 Fhniore] Jactari, vel ezstare : 1 2r &a, odr* dt «mpotfyi^wvs, «iPrc Sem
iwnrokdfw, Lamk. rotovrotf o9t€ taot hApopm roknns. tkoTo
1012 Qutiiettafn] Probat a simQi, olXkif ipanHilfor lirrl «p^f r^ iatHpka^
non ideo minns «teroa esse principia T«r roiorrMr u^apmif» i. e« * Porro au-
reram, qood modo conjnugantnr et tem etiam mundi snnt innuroevabi«
consocientor, modo dissipentnr et los, sive huic similesy sive dissuBlief.
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. Llfi. II. 1161
NaiD et atmly cam sint iniinit»,
nt pai4(D ante denionstratani eat,
fernntar vel longistime. Non enim
consnmttt talesatomi, ex eo tempore,
ex qno natnt sit mondns, ant ex qni*
bns concretna sit, neqne in nnnm,
neqne infinltOB, neqne qnl snnt tales,
neqne qai snnt his dissimiles. Qnare
nihil obstat, quo minns talinm mnn-
donim sit infinitas/ Innnmerabileis
nntem mnndos esse pata^it et Deino-
critns: qnod testatnr Marcns Tnl«
lins lib. 1. de Fin. * Infinitio ipsa,
qnam darvptea^ vocant, tota est a De*
mocrito: tnm innamerabiies mnndi,
qni et oriantnr, et intereant»' Idem
Lncnllo : ' Et ais Democritnm dicere
innnmerabileis esse mnndos/ Idem
nltima eptstola libri noni : * Ille varo
te putabat qnesitnriim, nnm nnnm
caelnm esset, an innnmerabilia.' ooro
antem, non 6are, nt vulgo legitar, i.
e. stolidns, a oaris.. Lamb. Plures
esse mnndos, eosqne et nasci docet
et interire. Fofr. Seminibns jam rite
praeparatisi et motn instrnctis de-
mandat opus, qno nibil certe majus,
nihll prudentins, aot augastius : alios
terrarum orbes, alia astra, alios solcs,
innnmeros denique mnndos in spatio
infinito aedificat. Novnm hoc qni*
dem et incoedibile, at non ideo reji-
ciendam : modo Memmins attendat
arguments, et rem ipsani aliqnam-
din contempletor, minns insolens et
admirabilis qnotidie apparebit ; mnl-
ta enim snnt prorKus stnpenda, qni-
bns assneti horoines non aropUns sns-
picinnt, vs. 1025. iiXkit fiV «o^ ic6fffMi
tnw^ feicny, oW t/MUH ro^ry «26^ &Mf-
fuiot. Epicnms ad Herodot. Creech,
I02S Vehementer] Anapsestns pro
spondeo : nt apnd Horat. Epist. 2.
2. 120. ' Vehemens et liquidns.' vel
lege, vemewter, Lamb.
1027 Nec Um mireMU'] Mire hic
locns fnerat depravatns ab iis ho-
mlmbns, qni, dnm plns videre, qnam
alii, viderl volnnt, facinnt ut nihil
videre judicentnr. Nam cnm libri
veteres ita haberent, nt ego ezcnden-
dnm cnravi, vocem PrtRctpto transtn-
lerant in vers um seqnentem : adver*
binm antem PoaUaitm, a qno initium
capere debet versmi tertins ab illo,
* Nil adeo magnnm,' dcc. posuerant in
seenndo pede ejns versns, qni ab illo
eodem secnndns est : qno facto tota
hujns loci sententia obscnrabatnr, et
oormmpebatnr. Sic enim in omni-
bns libris legitnr, BHmbiU futsfwon
Qnod iion panScttin mtaiiaxl mirmier
Mmes. iVtiidpte ee^ ofanmt, ^fc. (nisr
qnod in qnibnsdam sic legitnr, Qnod
noii pou/toltm minvs^/lai niirafrt^ ome-
tii) plane mendose. Nnnc verborum
ordiue restitnto, sententia planiasima
est. boc enim sentit Lucret. ab hoc
loco, itemqne ' Nil adeo/ &c. £t
similiter nil adeo magnnm est, nec
qnicquam tam mirabile principio, id
est primo, quod non desinantomnes
paulletim mirari : verbi gratia, bnnc
caeli clamm purumque colorem, &c.
desiernnt mtrari. Qnod antem homo
barbarns legit, hac optima et antiqna
scriptnra rejecla, fvod tion mtnaf^al,'
flntra^ile caadu, &c. vel ez hoe solo,
cujns ingenii ant jndiciisit, cnivis ju-
dicare licet. Non pigebit antem boc
addere, pro miralnle fatd^aom, for-
tasse legendum minbiie quoifumn>
Lamb.
1028 Qwd non, mtmis jSol] Ita ex
veteribus libris scripsi. In aliis et
Ynlgatis : mtniMiil mtrarier oimirs.
Oif. QaodjtonmtnttaiilmtraneroimMt.
Alii Codd. exhibent, Quod non mtens
fiai mirahiU omoliff, et pro mtroMle
9Mtc9Nam in priori versn Lambinns
legit mtra6Jle fnotfMom. Jftmnml mt*
rarier: Ter. Andr. 2. 9. 18. ' Nec
tn ea cansa minnerls hsec qum facis.'
Creeek,
10S5 Aui mimu oMie pnd imderentf
4rc.] Slc habent omnes fere,* quos
quidem viderim, librt et manuscr. et
impressi, prseter nnum veterero, in
qno scriptnm est owNrsal, plane men-
dose. nam hujus versns hsM: sonten*
1182 NOTiE VARiORUM IN
tia M : But quM komiRei minM »pe- fyimd. <imm tiHjmii^ mnmfemn» mii»
rarent, sen crcdcrent fbrt ? Yei ant aU euiMdi, SMMpiiure^ Ifc. Oujnt lee*
qnid magifl euet iacredibUe, atqne tieiMi •enteotaa plaaa e«t ne^ia-
inezspectatnm ? hoc etiam varietatis ^pta, niti qnod duriascnla videtory
ett in libris ▼eteribna, qnod nonnnlli propter tantolociam. Ita enim pre*
habent fiMd awAntfU, qnod ferri po- cederet verbomm aeries, et eomm
test, nt sit hie ordo : magis mlrabiley sententia h«c esaet : qntd poterat
ant qnod fore ^entes minns credere hls rebos mafis mlrabile dici,aat mi-
a«dereat,&e. Lamb. Qnidam yete- niseredibile ^entibas? oll, «t epi-
rest «ndircaf. Gif. iiato ^atd Lam- ner,8nlMttteU.magismirabile,ant mi«
binus. Et seqnentem versom ita le- nns credibUe poterat ease* iu Iwg
gity Nii0t «C epwer iU hme speeii» wti^ species minuida fnisset. «eqnitnr
rwtdm fmuH Qmmn iibL Sed aliam nnne alternm seqne dnmm : Qnam
lectionem seqnor, ntpote longe po- tibi videndi satietate fessns nemo in
tioremy NU lU aj^hmr^ ita kme epeeiet csftli Incida templa snspicere digna*
mtmda Jmemt. Seqnentem antem tnr. Veram tamen haiio lectionem
versnm itaemendat Faber, Q«em(i.e. non solnm non damnoi atqne impro-
eom) UH jmn neme feenmy tfc, qnasi bo : ▼ernm etiam ei qnam seentns
diceret) * Et tamen (ita assoeti snnt snm, tametsi aliqnot libroram et ve-
ocnti hnic spectacnlo) nemo hodie ternm et recentinm anctoritate con*
dignatnr snspicere in coBlum.' IUnd firoMitamy antepono. Immb,
antem ' Tibl' (Servii voce ntor) va^ Qaom ItM jom Mme feeem aafiate
cat : nt ' mihi' apud Virg. Oeorg. I. xHendi Suepimre ta eetU dynalar hisida
46. ' Jam tnm mihi Taurns aratro.' tewtpU] Locns depravatns : neqne
CffMJk. enim uUins hominis esse potest, qiii
U^86 NikUf ut sptnor] Ita ez veteri Latine sciat, ad hnnc modnm loqal :
codioe malni. In aUis : ^aili, ^e» ' nemo snspicit hanc speciem in cfe-
Gif. NulHf ut epmm^ ifc, AUamm Inm.' Legendnm itaque Qnam (L e«
editionnm lectionem seqnor, utpote cnm) tibijmi^ nemofeeeue mtUnte uidet^
longe potiorem, NU, ut epiuor: Hu di SuepUere in cedi diguuiur bieidm
hme epeeim udrtmdufkdeeet, Fab. templa. Qnasi dieeret, * £t tameo,
I0S7 Qamn liMJ Utpote phihMo- (ita assueti ocnli snnt hn|c spectaca-
pho. /td\a ybp ^iXoff6^ rwro vd0os, lo,) ncmo hodie dignatur snspicere
T^^myidi^ciir. ntaitPlato,!. e. 'valde in ccelnm.' lUnd anteqi Tibi eat
enim phllosophi proprins est blc af« mpikKaif roore Attlco : qood apBd
fectos» videlicet mirari.' qnamvls ali.- meliores soriptores pervnigatam «at
ter aentiat Horatios £pist. ad Numi- et tritam. Fak,
cinm 1. 6. 1. < Nil admirari prope rea SaUtUel I. e. satletate* idem 6.
est ona, Nnmici, Solaqoe, quse possit 1S90. ' Hsbc animos oUis nMileebant
facere et servare beatum.' notet lee- atqoe juvabant Cnm satiate cibi.*
tor hoc loqnendi genns» * nnlU ita mi- Attius : * Qaorara cradeiitatem nnila
randa, qnam tibi/ pro tam miranda, umqnam ezplet satias sangninis»' ex
quam, vel itay nt : quod et alibi ab eo- Nonio. et Q. Septimins : * Dein nbi
dcm usarpatur: sed non dissimnlaboy satias omneis tenoit/ dec. Iden»
rae totum hunc locum sic impressum, ' neqne prius finls factosy qaam Grsa-
soriptaro, ac distinctom reperisse in cos satias, et ad postremom fatigatlo
codice Bertin. manuscripto, et in uno incessit' Ter. Eunuch. 6. 6. flt. ' obi
▼ulgato BasilesB iropresso apud Hen- satias ccepit fieri, commuto locnnu*
rienm Petram anno ci3.i3.xxzi, et quidaoi vetus poeta apud M. Toll.
JVtiy ai optn^r, ita hmc epeciee miroada iib. 8. de N. Deor. ' aut qamnun
T. LUCRBTII OARI DR RERUM NAT. LIB. II. 114)8
nmqaam ob mortem Myrtili pttois qitos •! leetor emdttaB attesthis con-
laendis dabitar •etias •iipplicU?* •iderabit, eam facile mihi asaenaa*
iMmk, Hnnc ipsara versnm landat rnm arbitrer. snnt eolm inepti, atqne
NoDias in ¥oce ShttitB^ doeetqoe Ac- inanesy et Terbis et sentestia. Atqiie
cinm, Varronem, Lncilinm, Salns- nt cetera omlttam, aeaoe absardam
tinm, e€ Terentinm eadem Toce nsos est, ita loqoi, animos ratlonem qose-
fuisse. In seqnenti versa pro tn mvK rit, qnid slt extra hsec mania mnndi,
alii legnnt Mne c«li. Creech. qno animi tractns ire pervelit? tam
1040 Extpmert] Sie quidem habent versns ille, qni seqnitnr, ^^90« «iilMi
oiBBes fere codiees ; ego tamen ma* trnehu Ubtr quo peneiii ir$y non ono
lim legi, Retpuert, Lamb. 8ic omoes modo legltnr. alibl enim, nt in Plo«
fere Codlees ; Lambinas tamen amat rentinis et Aldints recenlioribns ;
Ree/nure, Creech. Aifite tmimi h^ectu» Kber 900900 volei
104S Dede NMmos] Da manns : fa- tjMe: in aUls, At^emimi truetue Uber
tere te Tictnm veiis. Cflesarllb. 6. 900900 veUt ire: in aliis, ^t^oeooM
^Tandem dat Cotta manas.* Orld. taetm Uher fue pervekt ipee: in aliis,
de A. A. ' Scribe ; dabit yictas fer* Liker qm pervolet ire. PrsBterea in
rens Ille manns.' translatimi a re mi* qnibnsdam libris ▼ersns primos Itn
litari. sic inftti eodem lib. 11S7. legitnr, Quterii eotm mfione ooimosy
' Nam certe flnere ac decedere cor- ^r^. ut fiicfle appareat, ab allqno arro*
pora rebns Mnlta, manns dandnm gante atqne Indocto esse incnlca-
est.' et M. Tnllius Epist. ad Attic. S. tos, qnasi allqnid deesset. Cnm hme
' Aiebat illnm primo sane din mnlta scripsissem,homo barbams hos Tersns
contra: adeztremnmmannsdedisse.* asserere roann institntt. sibi habeat,
Idem in Lel. ' Atqne ad extreronm licet. non eqnidem invideo : ne miror
dat manns, Tinciqne se patitnr.' qnidem. Ijamb, Hnnc ▼ersum et
Symmachus in Eplst. * Cnm ipsnm dnos deinceps seqnentes ineptissimos
Annibaiem fides certa sit bello invlc- jndico ; qnod et Lamblno ▼isom est ;
tnm manns CampanisB dedisse.' Lamb, neqne alii cuilibet, qoi sapiet modo,
Aedngere coutra] I. e. eam oppng- aliter Tlsnm Iri confldo. Fab. Hoe
na. Plant. Amphitr.1.1. 158. ' cin- tofnm Lambinns pro adnlterino et
gltor. oerte expedit se.' dnctnm item spnrio delet. Gifanins retinet ex
a re militari. Lamb. Horat. Ep. 7. Mss. slc correcta : et aotmt taetmn
1. * Tandem eiBcaci do manns scien- (nam alii libri fT^a^fos) nt alibi ' cor«
ti».' Fab. porls taetnm,' pro ipso anlmo et ipso
104S QueerU efdm ratUme ootaios, eorpore dici observat Sed verbn
auo sojoma ioci eit tnjhdta fericy ktec Locretli, ex qnlbns * taotnm corpo-
extra msmta moodt; Quid eit ibi perro ris' edncit, lubrlca snnt, et alHer in
900 prospieere ueifue vettt mene ; Alque melioribns codiclbns habentnr 3 Cloe-
oatmt tactue Uber quo pervelit trel Qni- ronis antem de tactn interiore dolo-
dam perperam, contra veteres llbros, ris ac Tolnptatis nlhil huc pertinent*
hos verstts qnatnor delent. Ego eos Nonnollt edidemnt : iio<mt tii^os
ex ▼eteribns librls emendare conatos lt6er 91109^0 veUt ipee. Vernm vide-
sum. Loci, I. e. Inanis. Mox raHoos tur: Quideit ibiporroy quo proepieere
malnl ex qnibusdam iibris. In allis : ueqme veUi meos, Atque ootmt iosfos
ratioHem. De * rstione animi,' Tide Ulier pio pervoHtare. Si?e roalis, ooi*
Indicem. Forte : ratio «oimt. Oif. mi injectua: nt snpra hoc Ipso libro:
Quarit enim rottooem] Hunc ver- * In quse» corpora si nnlliis tibi forte
snm cum tribns deinceps sequenti- videtur Posse anlmi injectns fleri.'
btts delendos censeo, ut adnlterinos. Tale antem ▼oeabnliun, sive jaeiue.
1184 NOTifi VARIORUM IK
ftWe UiieHmf hic requiri demotostrat Ptrvtki Mfiif. Hat.
Cic. Ub. 1. de N. D. * si immenflmi 1M7 PriMd^ wMm] £x eo qao^
et interiDiiuitam in oraiies partes Bpatiom Tacoom atqne ioaoe omiii
BMfnitodiBem refionom videretis; ez parte est iofiiiitom, et oorpora
io qoam se iojicieos aaimos et io- iofioita, proliore conator, iooomero-
te&deos ita late loofeqoe pereg rioa- bileis esse moiidos.et atteode, lector,
tor, ot oollam oauiioo oram oltimam eom Uoc capere iaitiom hojos rei
videat, io qoa possit iosistere.' Satls probaodae. Frostra igitor dicoBtiir
apparet Cicerooem et Lncretiomy illa sopra, * Com somiBa iod sit In-
qoom tam congroentia scriberent, finita foris h»c extra moenia mnndi/
hunc locnm ez eodeni fonte haosisse. &c. Lamb, Infinitnm esse qmtionB,
*Ewtfio){kf Tocat Epicaros in epistola ct in illo spatio iofinita semina voli-
ad Herodotom apad Diogeoem Laer- tare, si Epicurom aodiaSy certnm
tlom : Kon^ 5i ro^nir tV wni^- est : at io huDC, qoem nos iocolimoa,
fUmni' (jdirniffaf hf iffL») rjj ^tarrtuT' mnndom onmia ista infioita semiiia
TMcp ^i^oAp, 8uU,i|4«r M fxovw. Ror- non coaloemot; quid ni igitnr cre-
sns : 4wtl riy^ Bwpo^tuiw^ ror, l^ jcor* damns semina in alia spatii infiniti
^ri^oxV Ktiiifia96fMifoif rp Huafoi^. Ite- parte compages hoic nostro mondo
nun: jcol 4infiokiit ^ ^X»^* ^^^ ^^i prorsos simiies Tel dissimiles
«drra roSkd lori jcol SuiX^fl^, Item t componere, praesertim cnm eadem
«o/ i»i8o?iiks V iofrwos^ waptmoXoveovw' aatora nbiqne regnat, et in omniboa
rof rov iilBpSou, tKoara wpoeroyoptuBobi» spatii infiniti partibos eodem jnre
Deniqoe, olf rhs rowAras AMBdorrct utitor? Hocargnmentnm ¥8^.19. coo-
iwifi&Kds, Noster qui nudnra ii^chu tinetnr. Af rc yiip ierofMolj imipoi. o&roi,
vocabnluin tta ponere non anderet; ^porrtu koX w6ffmT»6ro», ind <AX»Sw
ot moliius acciperetnr, addidit flsnm. KXAoi ohiiwt^rynoUw rAr^Mm iar^iptuf
* Pervoiitsre ' aotem Lucretii et Vir- ^px^f^oi* oi yiip KmrpfiKMfrai al roioSrm
gilio ad imitationem placuisse olim &ro/iol {i^ &w ftr yiiwTo 6 ic^/ior oSros,
notatnm est. Groa. Obs, 1. 7. De l^ii&whf iron|0c^ &AAos) otfr' cis hm^
qnatuor hisce versibos litigant Inter- (ita legit Meibomius) o0r* cis vnrcpoo--
pretes, dam alii fastidiant^ qnos alii ^A^rovr, oH^ icoi rotovroi, olBft &t-o< Sid^-
ampiectontor. Ego qnidem nec ab- poi roib», irro Mkw rh iparoUiw ^crrl
snrdos esse video, nec iontiles ; ez» wfifs r^v i,wtipUar rSuf k^^imt. £picii-
plicant enim fntursB disputationis ar- rus ad Herodot. Creock,
gumeotum ; idque non inepte, si mo- 1049 Utidocui] Lib. 1. 957. * Omne,
do ita ot edidi legantur. Fayus legit qnod est igitur, nnlla regione rianun
Qtunii iniM raiio ne oMtmi, i. e« * an Finitum est.' X4uii6.
animus inquirity aut dnbitat?' et Foc^/^^ratiir] Claraat, /Sof . sic S. 14.
quarto versui notam interrogatioois ' Nam simnl ac ratio tua ccepit voci-
subJBngit. Non opns est iito acn- ferari,' Sce, Lomb,
mioe. Cntch, Pr^undt] Ita vocat lofioitom, vide
1044 Extroi] Qntdsm libri : exiera, vs. 1094. Fab, et Creeek,
Vide snpra. Forte legendom : forie 1052 Undique cmn tomu] Sic ha-
kae extera, Oif. bent qoidem omnes libri et veteres,
1046 Tachu] Sic ez veteribns libris et recentiores. Sed videtnr legen-
restituL Vnlgati : iractui: male. la dom, Citm 900900 vorttan, sen oersas :
qulbusdam libris, pro tr«, tpse. In vel sic, QK09110 csot oortaai, seu sor-
quibnsdam libris : perveUt ; non male. tiit. Nam ^ vorsum/ sen ' vorsos/
Videlndicem: 'Tactns.' Gif, seu < versnm/ miutins cnin adver-
FerooM tpse] Scripsit forsan poeta biis motuni significaulibus jongitur.
T. LUCRBTII GARl DB RBRUM NAT. LIB. II. 1185
' Qooqno vertiig' Mtem valet qaam- flagitaremt.' Crrtii. Ote. 1. 7. Ita
qoe partem ▼ertas. 8ed sic argii- omoe» libri : Lambinos tamen Ifgit
mentatur Lucretins : Somma remm Cum p»que vormu, Istamque lecti»-
eit inlinita, i. e. et inane infinitnm, nem, nt et omnia inepta, Fayui ap-
et corpora prima infinita. non igitur probat. Crefcik.
Teriaimile est, honc.nnum mondom 14)64 JEtemo motu] Est enim in«
asae creatnm. nam ai ita esset, cor- genitas atomo motos. Fab,
porm prima infinita, qo« moTeotur 1058 OffeiutmdQ] I. e. occaraando.
In inani infinito, extra honc moudum sopra eod. lib. S2S. * Nec foret offeo-
scilicet, qoi ex corporlbos primis sos natns.' JUtmb,
fortoito genitus est, essent otiosa, 1059 Fruttrmque coaeta] I. e. ita
nihilque crearent. Hoc falsnm: ergo coacta, ot nihil omnino gignere pos«
et illnd. Lamb, sent : reperitor antem bsec scriptora
Undique cum voninii] lu omnes li- in qoatoor Ubris roanuscriptis. Lumb,
bri. Miror, cor Lambinos: Ctanfoo- Ita veteres. In qoibusdam tamen :
9«o oorsiis. Oif. Sic quidem omnes firuetraque jueta. Marollns, et Vol-
libri: malit Umen Lambinns: Cnm gati: j«ta<o^ fnutra, frueira quo^
^uoquo vereumy vel MrfMS, ant, QHofMO que jaeta, Oifan.
eum vereue: quia illod dotsimi vel ver- lOOO Timdf» coeiamal ea] Com re-
eue vel ofrsiuR ositatios com adverbiis perissem in libris scriptis partim co*
motumsignificantibos joogator: Gi- larinif partim ooiertat, partim ooie*
fanio nibil nisi mirante. Vereor nt nmt, coohurmt reposni : quee scrip-
Lambinos satis expresserit mentem tora perspicoe vera est. cooleeeere ao^
auam: voloit enim, cnm particniis tem valet concrescere, ot coagmeii-
motnm a nobis, non ad nos, signifi- uri, 8en(nt quidam volunt) coamen-
cantibus. Nec Umen h»e snfllcit uri, et coire. o2esc€ro enim (nt docet
ratio ad aliquid mntandnm. In con* Festns) vaiet crtecere. qoo verbo nti-
trariam ecce Varro lib. 4. de L. L. tnr idemliocret. infra eod. iib. 1118.
* Curtinm, virom fortem, armatom < Donienm olescendi snmmum tetii>
eaceodisse in equnm, et a Concordiss gere cacnmen.' nbi tamen qoidam
versnm cnm eqoo in eom prsecipiU- legoot otoKouN, non recte. Quem-
tnm.' Hoc est, ita nt ConcordisB admodnm apod Amobiam mendose
sedem a tergo halieret. Scaligercon- non semel legitnr coaHta: cnm sine
Jicit, ad Coucordiee couvereum: qola dobio legendum sit cooli<e, sic enim
Livins facit Umpla Deomm iro- ductnm 'coolitom' a coolesco, nt
mortalium, qnsB foro imminent, Ca* ' concretom' a concresco. In * coo*
pitoiiomqne intoentem. Sed qnou Inerint' autem dosB vocales 00 coo«
in hoc nnmero Concordia, sola ot ap- lescnnt in nnam syliabam longam, nt
pellari meruerit P Scioppios qnoqoe lib. 5. S4S. ' atque oppida cooperois*
tamen edidit : ad Coucordia vereuw^ se.' Si qais tameo pertinacior ceierml
Offendit ambos idem, qnod Lambi- retinere volet, non pngnabo : qoam»>
Dom in Locretio. Jostinns ex Trogo qoam prima hojos verbi syllaba bre*
lib. 44. < marinse anrss nndiqoever- vis est. Lamb, Lambini coiuectara
sns adsidni flatos.' Ubi etiam vexa- perspicue vera ; in lib. oolortni, oote-
rnnt: sed recte defendit Bemegge- riii<, tfc. * coolneriot' «otem, concre-
ma ex Appnleio Lib. 4. Met. * ne verint. Fab,
canda qoidem et aoribos croribnsqae Taudem eoieriut] Ita Veteres qui-
undiqneversom elevatis.' In Apo- dam. Inaliis Veteribus: colortn^, eo-
logia : * cnm nndiqneversnm tabnlis ariaaty ooartariait. Marallos» et VoU
Del(fh, ai Var. CUu. Luerei. 4 F
1186 NOT^ YABIUBUM IN
gHl : itimiil* ImMom : cirimrurf. greaMU et «ottcilkMn Miteriai.' Lmfr.
Ego veterct libree expresAi; ot lit Cm^edm ttfenU M^intKnm renm
Aoapttstvs •ecundo loce. Mtu$ wox fiertmk emm4ia MeifMr, Tfmtt, merit» <#
iD liac re Lacretio eet faoiiiiarif. Coo. carfiy gvamffa* aaiMaiiiwa] PeMime :
Imervd etiam recipereet, qnia a4 to* aeqae eaim ftUKPER cam rbpbmtb
teres libroe accedit ; et ob verlmni oonvenire potett. firroren antem ut
prncedens coecta, ne videatnr Poeta viderent Interprelea, oerle tcriptnra
fiihrokayuif, GifmL Cieero in eadem varietas talts efficere debncrat. Hie
vicinia et ex eodem ore : ' Docuit enim versns ia 5. 4t0. repetltus fbit,
enim nos idem qni cmteri, natnra es* sed novo etiam mendo dcformatns.
ae effecfnm mnndom.' IliiMl «oieriaf Sic enim ibi le^iur: Temiemetmm»
cs Mss. ezpiessisie ait OifiuMns» nt sit nionl ea, fua em^unetm, repetde Mag*
anapsBstns. At sic emennit Mamlli Nomm rerum jUmlt esDordm ettpe. Sed
retinendnm fbissety qnod refntat re« el Uc et illic scHhendmn esty non
liqoa oratio. Rectine in Indice tri* Maip«ry noo i«|ir, aed mempe* Magn^-
brachyn vocat. Sed hnae pro dactjlo mm renm Jlereni exoriui, nempe Tbt-
posuisse Lncretinm aon persuadet roi, mMrie, et eedi, generie^ «atmn*
Loca, quomro ezemplo nititnry in vi- l«m. Vitinm antem ez compendbria
tio sant: neqne etAm eutfera votmdae scribend» ratlone natom eet. Nam pro
•nt enm veniie gerene Mlam, sic ter- menqte seribebaot ^pe, nnde procn-
■inato verso, seri|Mit anctor^ Lam* derunt illnd < s»pe/ qoemadmodnm
binii» ez conjectnra, cosiaenni, lolera-* ex * ss»pe ' t^ * semper ' procreavere.
bykM ad legem roetri. Sed eenseo Fnber. At vero Ista tinnientia *Con*
scribcMdBin^ concrvrni*. Cam reddi* jecta repente ' * Exordia nempe ' qnm
distel lilNrnrint, eeeeritf tribns Kteris, anrit pati potest? Creeeh.
nt pastkn in membranis videre ett, 1064 &iteliMatiirl<minimia)Mir*
per virgniat tnperpetitat tignificatit, Ii6ai} Seriet verbomm : £ne aliit er»
^ni enm teqnebalar, teitrin^, acoepit. he» temarmn i» tdiie pmrtikn» roe
Freqnaae aaiem hoe ea in t e anctori. tcUicet. Fober.
1. 840. * de territ terram conerescere lOOtf Amdei] Vateo, iageati. ttc 6»
parvit.' 6. V90. «mnMlia ' Imbribnt 880. * Inde avidam partem montes,
el calido tolit ceaereta vaport.' £t tilvmqoe feramm Pottedere.' Lamk.
pattim apud Diogeoem eifnptem ha* 106O/Vw«trM«wamaiiriii,4^]Pne-
bet. Nota porvo, decrero, decreriniy lerea cnm laateriet tatit mnka eat»
decretteetiamapodCie.elLiv. For* eaqoe parata, et acoommodaCa ad
tattis et seqaeatl ^erta permitit tibiy gignendwa, id ett (uO leqaaatnr Pe»
altcriberet: fnerwd eacordia eemper. ripatetici) ad reclpieadae fmipmn, at
Vel,titf««iii|^iitaA^./iiiriN^. Groa. cnm locat ett, ret gignitnr. famik.
Obt% 1. 7. Ilemm vts. 10. hoc modo argnil;. P».
Cm^feeta} Sic laftm : * Coiljicere/ iiiis omolbot ad rem aliqna» paodB-
Ste, G(f. In unnm locnm teilicet : i. cendam reqnititit ; quidai res ista pva-
e. oongresea, ooUeetay ceacta, eom- dncatnr ? Al est sufieieas mareriae
palta h» cooctBnm. Qmdam legunt copia^ idoaeiit latuper locnr^ nec de*
eontectnt sen eeUecta, eg» laBtea nlhil Ocit ista vls aaturi&, qum baac mim^
mntavi. nam et Infra moz ita loqai* dom ez semiaibos fbrtnito oecitratui-
tnr, et alibi ntitur verbo boic contra- tibas composuit ; qnidni igitnr p
rioy 'disjicere' pro dissipare: et paralametsibiobeidienlem
^disjeetnt materiat' similiter apod in aliis etiam spatii infiniti
enndem legitnr^ cni oppoailnr * con* conjnngali et otelaasy terraty
T. LUCRBTII OARI DR RBRUM NAT. LIB. II. 1187
liOtii)fi€l^y atqite aniniAlia prodncat? nnt tam interitnra (ideo antem ge-
Metrodorns dicit, Strvwoy Am ^ fM- nera animaliiim plnrima eomplectim-
yiK^ vcMq» Im tfTdixvr Yffivi|9iiiw, «J tiir, qaia singida interennt, nt isti
ha ic&triat» h t^ iantp^ Zri 91 tampoi philoeoplii affirmant, contra qnot dis-
Korit rh vX^of ^iikoiw 4k rov Itntpa rk pntat Lncretius) qnam cstera con*
«A-ta thair fi Tftp 6 fihf xSfffMt mnpaff' creta. Creteh,
pJvoSf r& 9\ cina vdma Armpa ^ ^ 10T8 Qaiji ^aq^Mtgve tieni ueeH, 9^J]
ttc 6 KStfpof yiyoirfff Mm ianipovf Ho« dnos versas, contra librornm
Am. Sirov Tftp rh «dira y4yon¥ dPna, consensnm, eircnmdncere non snm
Ikm inil rit ianrtK4apara, Plntarellns ansos, licet videantnr iifuvffSrtpot,
de Placit. Phir. 1. 5. Ita hoc et su- Alii iibri babent : Qtttn aUo in quovU
perins argnmentnm complectitnr Me- siml sedo, muUaque, Oifan. Hic iltnd,
trodorns familiaris Epicnri. Cmch, Q$dn e^itupu $ieni aeeli^ Hier, Avantil
1068 Grent defrenf nimJnim] Le. gig- cst,Aldinarnmcorrectoris: namrlibri,
ni. sic autem legendnm esse vincit ^inMelio^ovtstirsecfOyantytflioMfico-
ratio, atqne Ipsa Teritas, qnatnmifis vts. Nec tamen istnd commodins :
hlc reclament Kcet barbari. confirmat neqne enhn ' qnisqoe ' est aliquis.
Iianc emendattonem id qnod infra non Lambinns denuo et hanc et seqnen-
longe ponitnr: *Hnc accedit, nt in tem versum amputat: quod non an-
summa res nnlla sit nna, 0nica quse sns Gifauins, judicat tamen eos i/ioo-
gignatur,' &c. Lamb, Geri Oifsnins, cuewripovs, Sed scribendnm ex Vos>
qni de hac voce cnm Lambino perpe* sianis membranis : Qttin dSqw^ nti
tno litigat; suam sententiam e libria aeeU, Esse antem Lncretio KcuUiy nn-
tnetur Oifanins : se defendit Lambi- meros, geoera, corpora, tnrbas, nemo
nns Ts. 1077. * Unica qnv gignatnr,' amblgit At in snbsequenti, ' in pri-
4cc. Creeek, mis animslibus indice mente,' longe
Geridebent'] Lambinns: ^eiit; cov- snspectioreshosversusreddidit. Lip-
tra omnes libros. Gifan. sins lib. 0. Epist. quaest. 12. tentat :
Ctmftm\ Alibl Lncret. et Virg. iiwprimiBy animalibu» ii^ice mentem,
JEn, 4. 116. ' Nonc qua ratione qnod Panllo ante diximus de iq|ectu ant-
instat Confiert possit, paods adverte, mi. Scio etiam Ciceronis : * eni de-
docebo.' Creeek, omm ira mentem injecit, ut Milonem
1076 /n swnjmi] In snmma rerum, tacesseret' Sed nentmm eam jnvare
in omni, in nniverso, argomento a sl- conjectnram puto. Legendnm : iii
mili probat, mnndos innumerabileis primie animaWmtf inciiie Memmiy /»-
et nasci qnotidie, et interire, et hoc renief. Est enim hic Memmins, qnem
modo. Qnemadmodnm nifail nnicnm appellat identidem, cni totum opns
gignitnr, neqne crescit : sed infiniti dedicavit. 8. 8. * dens ipse fhit, deus
homines, infiniti eqni, infiniti tanri, inclite Memmi.' Yossianus quoqne
Stc. et genitl snnt, et qnotidie glg- et tres Florentini pro genitam habe-
irantar ; sic et mundi innnmerablles. bant iremnMm; quod et ipsnm forte
Xiaiii6. Tertium denlqne vss. IS. pro- non spernendum. Hoc etiam, inquit,
ponit argnmentum : Res omnes crea* argumentnm est mnltltudinis muiido-
tascircumspice,inunoqnoqnegenere mm: in tota rerum nniversitate nul-
plnrima, qufle vocant, individua inve- la invenltur res, qu» sola et unica
nies; in genere hnmano homlnes, In siiae forms sit edita, seque propaget:
ferino feras, Sie, Unicnm igitur so- (neqne enim de phcenice videtnr cre-
lem, nnicamque terram dices? Inepte didisse Lncretius:) sed quscnmque
id quidem, cnm sol, terra, ccelum, arc. snnt, alicujns sunt secll et numeri, et
1188 NOTiB VAHIORUM IN
oomplares ^iudem generit agiioscttii- per mBtu peanlet, nallo alio addit«>,
tor. In animalibna maxime, o Mem- iifnilicantnr simpliciter animalia ra-
mi, palam Tides sic feramm mootiv»- tionis et sermonis ezperfla. at 5. 201.
gamm esse non priva et singnla di- * Qnom pecndes motap, qnom denl-
▼ersas formv capita, sed allqnod ge- qne saecla feraram/ &c. L«r^.
nns pinrimoram capitom ejnsdemfor* 9ie] I. e. Itidcm infinitnm. Fa5.
me: sicethominom «tro?it sexnin- • G«mla«i ^roJea] Nescio qois fnnt-
telligis genas esse et mnltitndinem : nmm i. e. ntramqne sczom. Creeek,
sic pisces et volocres nninscnjosqoe Ita jam ex Ms. Logd. Bat.
fomae, non singnloSy sed genns et co- 1086 Uwiea] Umtm Ms. Nonii, qni
piam. In prtmis mmmtUnUy est, in landat hnnc versnm in voce ' Innnme-
animalibns primnm. Sic apnd Virg. ralis : ' at Ms. isti ne credas. Creeek,
JEn. S. 612. ' Heic Jono Scsms scvis- 1086 QMmdoquidemviUef ^P^] Qoo-
sima portas Prima tenet.' In Oeorg. niam ccelnmy sidcra, &c. tam interi-
1. IS. ' Toqne o cni prima frementem tnra snnt qaam cetera coocreta. Fmk»
Pndit eqonm magno tellns percnssa I>epactMi] Defixus. Xaaifr. 1. 78-
tridente.' Errant Servins et Parrha- et alibi, ' Alte terminus baereos.' Soa-
sins, qui Atticam terram ita notant vi translatione oraatom e»t, ab agri-
designari, qnia Athenienses primam colarom terminis profectnmy qni In-
terram snam seqne primos homines terdnm alte pangnntnr. Termlnmii
gloriarentur. livius 4. 20. * Romnli auCem transilire nefaset violare : eo-
spolia, qnai prima Opima appellata, qne magis si alte defixas loco move-
sola ea tempestate erant.' &c. Grm. ri, Idnginsqne proferri non posslC.
06t. l. 7. Hic versus cnm sequenti Harc translatio Maroni placita est*
Jjucrettanos non est ; qnod et inter- scribenti JEn. 4.614. ' £t si fata Jovia
pres vidit. Faber, Libros seqnitnr poscnnt, hic terminas haeret.' TWra.
Oifanins; retinet licet non appro- iide. 25. 1.
bet Corrnpti forsan; at mntilus 1087 ram iMmel Jkw, ettam\ Huoe
sioe illis locus, ideo omissis aiioram locum restitni a oodicibus mann-
conjectnris, hoc modo corrigendos scriptis admonitns atqne adjutna.
censeo, UwUa qua gtgnalicr, et uniea Nsm cnm in eis reperissem scriptnm
mlaque ereaeai C^jueemique tiet aecU ; et tam, non, nt in vnlgatis, etiam^ la-
PermuUaque eodem Sunt genere : /m- cile mihi fuit conjicere legendnm Tms
prtmtf AnimaUbua i^jiee mentem, /n- manet Ais, et tam native httCf non, nt
nenieeiie montivagum, ifc. ' Injice men- vnlgo, Toj» maaet hme diofa. ordo a«-
tem * a Ltpsio accepi ; et ex his vo- tem verboram eat : qnandoquideni
cibus commoda et digna Lucretio sen- termlnns vitae tam alto depactos ma-
teutia effingi potest. Creeeh, nethis, nempe ccelo, terrae, soli, et
1080 Inoeniee eie montivagum'} Dnos Innae, &c et tam nativo corpore hapc
versns, sine dnbio spnrios, inter hunc constant, quam genus, Sic, i. e. qno-
etversnm 'Unlcaqn8egignatnr,'dec. niam caelnm, terra, &c. a&qne finem
inculcatos, delendos censeo. Inve- habent certum, ratum, et fixnm, ad
nies (inqnit) sic feras esse genttas> qnem cam pervenerint, sont interi-
Hempe infinitas, sic bomines, slc pis- tura; et tam nativo constant corpor^,
ceis, et aveis. Lom^. qnam animantes, &c. Lamb.
1081 Mutae equamigerum peeudee] Tam manet htec] Ita in veteribns
I. e. pisceis. sic sup. eod. lib. 842. qnibnsdam, et fere vnlgatis ; in ve-
4no epitheta posnit ad pisceis signi- teribns quibusdam et Tam. Oif.
ficandos, • mntiequa uatantes.' Nam lOQS Quod hie generatim rebu» abum^
T. LUGRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. 11. 1189
Art] Crescit ex tere, aqna, calore to- 1000 Damhu prwaia mperhu] Diis.
Ils, 4rc. secnndmn genera et species l4mb. Refer ad illod * privata do-
•oas. F4h. iore/ in 1. 60. lU at < privari ' in
1080 Qmm beme e$gmta H temoM: na- bonam et •eqnioreni partem Bamatnr.
fnro videtur Liberm e^mHimo damtiitf Fab,
privmtm mperbU, ^.] Recte ez poaitis : 1001 Di» agere expere^ Dne eaepere^
Dii enim ai ex iisdem prindpiis con- i. e. Deomm expers. sic loqnitnr et
stent, qnibna cetera, qna ratione im- Catnll. de coma Beren. * Qnicnm ego,
mensnm, sen rh ww regere possint, dnm virgo qnondam fnit omnibos
ipst finiti P Dein qno pacto omnia expers/ &c. qnamqnam hunc Tersnm
poteruntqnipantantnmtotinssnntP sie cnm proximo legunt qnidam,
8ed bapc deliramenta snnt, dioes. fa- QatOMi ego^ dwm fnrgo qmmmdmmt JmUy
teor. at ponamus rh wSm esse finitnm, eiiHit6«« earpresaa Umgmemtis mma mti-
et aliorom philosophornm opiniones Ua mtmitm biln, 8ed si nos hic de-
seqnamnr; non minns absnrda da fieit Catnllus, Piantnm testem ci-
l>eo enascentnr; vemm alind est de temos. Sie igitnr Ampbitr. S. 1. 81.
Diis, alind de Deo agere. Tnm ex« < Eo more expertem te fsetam ad-
tremse dementist videri debet, hsec Teniens offisndi domi.' Idem Asi-
cognitionis nostns modnlo metiri vel- nar. 1. Sl. ' Dono te ob istnc dictnm,
l^, qnsB quid sit infinitnm nnnqnam nt expers sis metn.' Idem Persa 4,
plane comprebendet. Fmb, Yss. 16. S. 40. * ea res me domo expertem fiu
E positis pro more Lncretins in Pro- cit.' Lamib, Usitatins est, expere «H-
▼ideotiam impetnm facit. Pace et e^fme reiy qnam rej sed tamen ita
otio Deos olim donavit, qnia nihil Salnst. et Plantns ss^pissime. Fmb, »
beatum qnod negotiosnm : jam vero 1008 Nmm (pro eamctmj 4rc*] Iternm
fstlix beatnmqne Nnmen aliqnibns exdamat non sine stomacbo, quasi
cnris distringi posse snpponamns ; fieri non possit, nt nlla vis, nllave
qnse antem vis infinitos mnndos re- providentinbanc mundi fabricam re-
gere, qumsolilHi8,terris,&c. innnme- gat. Sed errat Eplcnras, et cnm
ris praesidere valeat P Infinitl enim Epicnro Lncretins. Lamib.
nnndi major snnt provincia qnnm nt lOOS QiMr pfaddiim, Ijpc.] Sic 6. 8S.
a Deo vel maxime negotioso eom- * Nam bene qni didicere Deos secn-
mode administrari possit. Hsec im- ram agere «vnm,' drc. iMmb.
pmn de pnsillo isto Deo qnem homi- 1094 Qmie regere imumemei emmumam,
ai similem efllnxit. Scommate deni- ^.] Sic Velleins apnd M« TalL lib. 1.
qne, qno athei commnniter ntnntnr, de N. Deor. ' Qnibns enim oculis in*
conclndit omnia, et certe fnlicitts tneri potnit vester Plato fabricam il-
seommate qnam argamento contra faun tanti operis, qna constrni a Deo
providentiam pugnatur. Kci2 ^ ^ atqne tedificari mnndom fiicit : qnsi
TMf lAereApou ^opbif, leol rpmri^, mai molitio, qnae ferramenta, qni vectes,
iKXcf^, jcci2 ^bwroXV» «Md S^cr, maX rk qn» machinm, qni niinistri tanti mn-
0^oix» To^oit, fntre XurovpyowTis neris fuernnt?' &c. ibid. 'SiTcenim
•riyot M»fc/fciv Xf9>^ ScSrOcu, ftiffr% Sia- jpse mnndus, Dens est, qnid potest
rdfrrorroe l^ 8untI{«rrof , «ol ifui rifp «fi* esse minns qnietom, quam nnllo
ffOM fuuMpUnfTmixomoe fjm^b i40mpaiaf pnncto temporis intermlsso versarl
eA^^fbpvvfjupmreXiffiwpopfpMreuu^KMlL^poif* circnm axem csbU admirablli eeleri-
vibtSj jBol 3p7al,fcal x^*e fuueapt6nrn, tate ? nisi qnietnm antem, nihil hea-
ikAA^ 4oOci^, md f^, «al wpoffMiffet tnm est : sive In ipso mundo Deos
«fir «rXiirW. Eplcorns ad Pylhoclem. iDOst aliqnis, qni regat, qni gnberaet,
Crmeek, qni cnrans astrorami motationes tem-
1190 NOTiE YARtORUM IK
^orom, renHn vieiititiidiiiM, ordines- liBivlaora, pedeniqiie Ponere/ Ae*
4|ae eonservet, terras et maria eoo- ibiden : 776. * Quippe obi priiiia. pe«
templaiiey hominam conmoda, vitaa- rtt, alioque est altera nata lodo ata*
qoa toeaUir ; n« iUe est implicatns tyJ et 6. 191. * Nec jacere inda ma-
molestifl negotiis et operosis.' Ad nns, Tia qaa jminita ftciei Prosima.'
pnorc« illnm Cioeroiiis locnm perti- et 6. 890. * Qaod genaii inda mart
aent iUa LaetaiUii, sen Lotatii Firm. spirat fons daJcia aqnai.' Licet ta-
iSK liii. S. de origine erroris : * At men etiam eado mami iegere, et aM(«-
idcm qaoties Epicnreas est et non grediy H md^pediUf et<Md»wMiaat,et
vnlt a Deo &ctum esse mmidumy cadaaiart: nt nonnaUi voinnl. Ne-
qnstere solet, qiubns manilMiSy qiil- qne tamen in boc eis assentior, qnod
bos madiims, qnibus vecttbna, qme negant Teteribas naarpatam esse
molitieiM boc tantiim opus fecerit.' * indu ' pro in. RefeUit enim eoa et
Oom hoc antem Locretii loco con- grammaticonun vetemm auetoritas,
gmit illnd ejusdem ex lib. 1. 162. ia his Probi : et Ubroram reteram
*^Qaippe tta foraiido mortaieis conti- consensns. iMmk,
»eCoauieis,'dec.et iliadezeod. lOaD. £adom<iii»] Ita in vet. cod. Gif,
* Nam certe neqoe oonsllio primor- Plores tamen bic M«, qood et de-
dia rerom,' dec. ec Ulad ex faoc lib« fendit Voss. de Arte Gramm. 8. i6.
167. * At qnidam cenftra bsec ignari/ Ennii quoqiie Ulnd addncens Annal.
dtc. Hac eadem de re sic Laert. lib. 17. ' ludo magno flaetos exlol-
iCol fUp! Ir rotir f/uer^Apou ^o^, miI lere certaat.' tfee.
rpovV, «ool KKku^^ Md dbittroAV» Md Moierimter] aA MpArovSf ita nt ao-
96w, jcai rh ir6ermx* To^otr, fn^ Xm- deretur. Fab,
T0vfyo!h>Htrm9t po/MSfw x^vai S««a- 1096 C«ioo] Non memini me le-
0ac, /nfire ZusrArromoSf 1l Suir^arros, atol gere apud qiiemqnam veterem acrtp-
$fm tV a^oy ^wapidnyra Ix**'***^'^ torem, t^ eeeht ; ea enim voz aemper
iiifiBopeFias, e/b yitp ^ufkpttreSvi wptryftth imc«f dicitur,ntaitCoraeUas Fronto
irsSiM, ital ^petfrHot^ xek 6pyt^ acol jffipf *9^ AgelUum lib. 19. S%d Epicn-
res tMKopi&nrriy kKkk iufimfti^f iml frf- ree secto» scriptores, q«i infiDitoa
0^, «cal fr^o#Mv« rSv «Aqo^fdr. j. e. mondos atatiiehant, necease hnbne-
* Atquft in lis qnc soblimia et snperaa runt dicere cetloe ; idqne j&raXdywt,
siye snpera dicontnr, rootnm ex loco «010 et ccehis et e«lum retosUcHret
nd hienm, solsUUa, defectns sotis, et -"'bis scriptores n»orpavere. F^,
lona», ortom, occasnm, et bis simllia, CUia infinitos moodos stataebmat £r
aon esse exisUmandum qaoqiiam ad- picorei, binc facinm ease ot Lucre-
«ninistratofie egere, neqne guberna- tius Eplcareos r^ C^lof nnmero niair
lore, aot sliqoo qoi ea ordine dige* titndiois, qasB vox 4rMwr semper di-
tat, aot digessisaet, qoi idem omnem ^tur teste Frontooe Coraelio npnd
l>eatltadinem cam immortalitate ob- OeUium 10. 8. TanaqaiUos FaJber ed
thMret. Non enim congroont mo- I<4iereUum observabat iageniome. •cb
setciina,ethr«,etgraU8e,onm Cetk tamen vhi^lfwrutAs ocoarrit ie
beatitndine ; sed cam imbecillitate ^ versu vetasti»simi po^iae. * J».
^los, et metoy et indigentia opis P>^ter in C«Us, Csisar r^git
aiUnm. Idtmb, Terria.' Menagins. Creeek,
vm hidu tmmu] I. e. in maan. sic 1997 Sttfire] Vaporare,
oap. Ub. 1. fia. ' vUmiqoe lodiigredi gM«* Item 4. 116&. * £t
eeeieria.' et snp. bec lUb» 19t. *M ta^tris »e auffit odMiboa fpe
noaeasetamenperplezisindupedita/ Vir|^ Georg, 4. S41. ' £t
el 4. 8W* * Indngredi porro pariiler tbynio, terrasque recidere
T. LUORBTIl CARI DB RBRUM NAT. LIB. II. 1191
IffMfr. Vaporare, cAlflKere. F«k
109» Ctiqm •enm ttmaUud tmUiu]
Ex l\Br. in £1111. S. 5. 41. * Qm ten-
ple coli MnniMi •eaitaeehciitit :* Te*
reDrim aulefl» ipie ex Bnttio. 8e4
qeomodo taaileai toi oblitas ett Le*
cretiM, cimi dici^ lereaa eteli teiii*
tm ceBcatiP Begablt enim aliU et
ipiidem accoratey fieri «iMfnam poeae
«t cielo sereao toaet. Videlicet ex
enlgl senteatii, nen «aa, loqaitnr.
qnod manifettnm ent. qnasi dieat,
Qoi tattdem> «t isti palpottes Deomm
niant, lieri qaeet, nt Japlter coelos
nenTertat, sereno cqdIo tonet, Stc.
Virgilins ipse haad aliter in Oeorg^.
1.487. arcipiendns : * Non alias cae*
lo ceciderant plnra sereno Fnlmina.'
Ham llle aiter, non minos Epicnreos
qnam Vlrgllins,anlse Imponere Tolebat
cnm caneret, Od. 1. S4. 8. * plemm*
qne per p«imm tonantes E|pt equos.
eolncmmqne cnrraoi,' 5ec. Qnls aa-
tem satls ex dignitate rideet iUnd
^terumqm? Diccres certe tertio qoo*
qoe die Id ierl. Videlicet naso opna
est, nt cantas, mtionesqne, et conflllla
icHpteram sagadter odorari poiels.
F9k, Hie miiUa Paber, qnesi oblltas
sai fiiisset Lncretins, qol allbl nega-
bit, et qnidem accnrete, 6eri nn-
qimm posse nt ccelo sereno tonet;
vei saKem ex vnlgi sententia,iiott sna
loqneretnr. Corft «srnia melios Inter-
pmteris empla et spatlosa coell tem*
pla, qnid enim ex mlgi sententie lo*
qnemtnr Poeta,cnmad argnmentum
ennm nihll faceret? quid deniqne coe-
Inm semnnm cogltamt, cnjos faciem
tenebrosis nnbibas In priort versna
parte obscnmvemtP Nihii hle de
palpoBibus saeerdotibus Lncretias;
niMI Vlrg. cnm cecinlt Gkorg.- 1. 487.
' Nott allas cmfo oecidenuit plora se^
mno Fnlmina.' Nee Avl« imponem
voinlt Hor. Od. 1. 14. 8. * Pleramqoe
'per punim touaiftes Egft equos vo*
Ittcmmque cnrram/ N aso opns e«t,
mtlnqois, Priver, nt ca«m^ ratlonet-
qtte, et consllia aeriploram aagaelt*
odorari poaaia, sed ttaanm nole nimia
■aatttnm. CrsosA.
1101 De$9rtm] Dm$rm Oaaaettdna 2
et in aeqtteoti veraa pre gnad qoidani
Godd. exhibeot qm. Creech. Lac-
tatttitta taeerta, qttaai vellet tn ittflsrta,
Sed recta ae valgKta lectio habet ;
recedem enim Jovem ait in deaertat
qiiasi Ibi bmehia eoBsiielhciat el la«
certoe firaaet, aianti loqnitnr tt. 806«
flae.
IIOS iSMat ecsraBMlabatt» fps.] Sle
Bb. 6. 887. ' Qnod al Jnpiter, atqtttt
alii fblgetttia Divi Tarriaeo qnaUml
sottitn ceelestla templa, Et jaciottt
igneis, qno cttlqiie eat ciimq«e vo»
Innias ; Car, qnibna incaatntti aeeltta
averaabile cnmqne eat, Non faciuat»
icti flammaa at falgiiria halent, Pee^
tore perfizo, doonmen mortalibna
acm f dcc. totne enim ille locaa mim
cam hoc coBgndt. aic et M.TnlL Ub.
de eoBaolatn : * Nam pater altitoiiaBa»
Btellanti nixtis dyttipo, Ipse anaa
ttmaiii, atqna Ittclyti templa petivit,
St CapMottBla i^iaeit aedibno IgBcia.'
Qnod Mipe] Ib qBibaadam libriai
f«e. Oif.
llOi /ad^gnaa] Ittdlgttoa, q«i ex«
attimetttnr, nt explieat ipae, lautte*
mttteis. Sie loqttitni' Hor. Sat« % S.
lOS. ' Cnr eget hidigtt«a qaiaqaam,
te divite P' M.Tnil. Tnsc.4. * Miaeiik
cordiam datam eaae dicnttt ad opem
fereadam, et calamitalea hoadBom
indigttorttm aablevattdaa.' Lemb,
1104 Maftafae poH nwadi] Redit
ad Inatitutnm. iMft. Mnndoa infi*
nitoa extmxit,ni#rtalea aaaeraity ani»
malibna aknilee, «iqne Ideo nntrirl,
oreseem, aliqBattdo etiam dimhml,
eoBeaoem, et ad iBteffitom verfon
«flknmt vm» If . iBfioitnm «Bhn «bI«
eonam aahmliiiatiat ee«iiaa, q«NNM
reooptiaetdeblte ooBfaactia enselt
moBdaa, et fit vegetior ; eam tat
eemlBa emlttit qaot raelpit» tam «ob^
1192 NOTiE VARIORUM IN
sistity i. e. neqae cretcit» neqne di- Ttlet acqoireret, aibi adderet» sea
minnitar : cum ▼ero plora e moodo sibi compararet spatiom, i. e. ampli-
emittnotor semina, qoam recipinntnr tndioem : atqne hoc totnm appareret
et debite conjongontnr, tnm debilior spatium, id est amplias et spatiosina
fitmnndos, etsenescit. Creteh* fieret, aogesceret, amplificaretnr.
itfaltafiie . . . corpara fwil] Repetit Lamb. Sic {adpareretj ife,) restitoi ex
propositom. Si^ ti4aw aotem legendi Teteri meo qnodam, i. e. adqoireret.
illiTerso8l5.abillo,QiMr^eiie«0fiit<a, In aliis: Aptarttj Apariret^ Afptnt^
tfc, Fal>er. AperiarH, Oifan. Ita optime in 2.
1106 AddiU corpara naU, ^r^.] I. e. editione emendavit Lambinns: adpm-
et multa post ortom mnndi eorpora rere antem ab odjMTMt proprie est
addita sont, alia extrinsecos, alla qnod OrsBce «ponercMu, acqnirere
circom. hic ▼ersos, qoi deinceps se« aliqnidy adjoogere. Faker,
qoitor in omnib. liliris, Semmoytpue 1112 EtadmuLeadarecedtnU] Nod-
magn, &c sine dobio non est Lncre- , nnlli libri, ot Flor. habent, Ei ad
tii: sed ab aliqoo nimiom sibi anro- $aa eemina cedamt: qoam scriptonmi
gante pro Locretiano ioterpositos est, non probo. Quomodo enim corpom
qoasi aliqoid deesset. itaqoe eom de- prima ad soa corpora prima cedant?
lendom censeo. Lamb, Hsec Lambi- nisi dicamos, corpora prima confln-
nns, qoam sententiam qui seqnitor, ere ad corpora prima sibi cognata et
errabit. vid. 1. 996. Creeck, similia. cod. Vatic. habety ild siui
Magmamjacuhauia cmUaUt omtu] Et reeeduatj plane mendose. Atque illod
hnne contra omnes libros rejicit etede factnm esse poto ex eteda, nam
Lambinns ; male. JacakmdCt nt sopi s»pe reperimns in libris manuscriptia
jactaia, Oimie, t6 war, Ita ^ Magnom scriptom d pro cl^etcl prod, propter
Inane/ snp. 1. 1096. Gif, Qonm ita similitudinem. ita com ex ttda fnc*
ait Poeta, nb imroenso ilio oniverso^ tom esset eadaf facile jam librarioa
qood oimie vocat et interdom Aumnom imperitos scripsit eeede, Sed qoidnm
SMmnflricm, corpnscola conferri diclt, non indoctos potabat hic legendam»
quibos mondi hnjns elementa con- Ad eaa /cedera cedamt, ex illa scrip>
stent et augeantnr, mnndosqoe cres- tora Yaticana faciens co^jectnmm.
cat et amplificetnr. Tum, Adv.S, 27. addebat ille, qoo soam conjectomm
. 1108 Umde] E qoibos corporib. ad- confirmaret, verbom recedwi^ hnie
ditis extrinsecosy et additis circnm. loco non convenire» qoia com signifi-
Lam$b, cet Lacretios» corpora prima ad aot
1109 Adpareret «|Nrft«m] Libri scrip- generis principia convenire et eon-
ti alil habent appatiretf alii apparet^ floerey recedere antem sit retro cec
alii aperirat: quod postremum in pri- dere, et discedere, verho ab eo qnod
mn editione probaveram, existimans sentiretyalieno nteretnr. ' Ad sna fcs-
ita a Locret scriptnm : nt intelliga- dera ' antem ioterpretabator ad en
muBy versom initiom capere ab ana- corpora, ad <\nm per fisdera, et leges
psMtOy Aperiret epatimm : aperire epa- natorsey concedere et confloere de-
Itnm aotem, id est, sscpUcare. et ta- berent. Ego respondebam, verbom
men lectionem vulgatam, Aptaret ^ recedant mihi videri ad honc locnm
fuoN, secntns eram. in secunda edi- maxime accommodatnm. Nam cam
tione vero, et itidem in hac, Appare* dicat Locretios, corpora primn i»er
ret magis probavi, Tornebo nostro plagas ad sna saKcla recedere ; motim
assenttens, ' Appareret' aotem ver- aotem, qoi fit per plagam, non n|t
bom est jonctom ex ad et pario : et natoralis ; oeqne ad lineam^sed cois-
T. LUCRBTII CAAI DB RBRUM NAT. LIB. U. 1198
trtriuf : propri» %t sigBiiicanter ea fem faisti, dbnicani me tibi iDter*
disiMerecedere ad soa avcnia : qaod dixit rem eapitalem/ Hactenui Cn-
C8t plagif 8<Mi ictibuB repolsa cedere. rit. Cato de re rontica: 'Ponieant
Sed de bi8 bactenns. ejf^o Bcriptnram solotnro erityant ita satis datnm erit :
▼nlgatam, et receptam» et triom an« qu» in fiittdo illata ernnt, pigneri
tiqoornm tettimonio eomprobatam 8nnto«' Lncr. inf. 1138. ' Do.nicam
retineo. hoc tantnm. cetera jndicio olescendi snoimam tetigere cacn*
lectoris permitto. Lamb. Hvc (et ad men :* et itero 8»pe. ordo antem et
Mo MTcia raccdiml) eat Tetemro libro- aententia veri>omm est : Donicnm,
rom optima scriptara. G^aii. Ad* Beodonec»natararernmcreatrix,om-
jangant se humida hnmidiSy terrena nia ad extremnm crescendi finem
terrenis, &c. notanda significatio. perfica, i. e. perficiendo, sea perfi-
Fab, Ad mtm temina eedmU alii. A4 cieos, aen perfectriz^ perdnxit. Cnm
«na fadera aiii. fmstra: dom etCo- hapc scripsissem anno 1563. prodiit
dices, et ipse poeta alibi exhibet in Incem biennio poMt Nonins a qno-
* sna saecla.' Creeek, dam aliqnot locis emendatns. ubi lue
1114 PrecudwU'] Sic babept qnat- locns ad oram libri sic ab iUo emen-
toor libri manoscr. otriqoe Aldini, datnr, dissironlante, nnde snmserlt.
Vicetini, et Logdnnenses. Xiom^. Utitor aotem eodem nomine et Ar*
1115 DoiiinoR ad earfrfmicm, 4*«.] nob. lib. 4. adv. Oent. * Etiamne pei^
Sic legendom, et ita habent qnatnor fica nna est e populo nnminum, qnas
libri Mss. nisi qnod in dnobos pro per- obscsenas illas et loteas voluptates ad
JUOf legitor perfiee^ qoemadmodam et ezitnm perficit dnlcedine inoffensa
apnd Noninm Marcell. plane men- procedere V £z qnibiis Arnobii ver-
dose. Nam qnod ad Noninm attinet, bis intelligere licet, ' Perficam/ deam
apnd qnero ita scriptnm est, ' Perfice, apnd illos Romanos fuisse qnse rea
perficeris: Lncret. 2. 1115. Donicam Venereas ad exitam perdocere cre-
ad extremnm crencendi perfice finem/ deretur. De Tbrasone antem illo, qni
Scc. sic est corrigendns : Perfica^ per^ hunc qnoqne locum ff^rrtpij^eiy piget
JkieM: iMcret, 2. 1116. Donicum qoeri. Usqueqnaqiie licet hic illnd
ad extremMm creeeendipefjicajinem, ffc. asnrpare, icali^ ^huaOJidov, hamh*
' Donicnm ' antem idem valet qood Ita ssBpissime veteres, pro donec*
donec, eoderoqne roodo interpretatnr Exempla passim reperiaSy et saepe
anctor vocabnlarii Latinognecl, mihl nsos Locretias. Faber,
a Cl. Potaneo, jnveoe ingeniosiss. et Doniemn] Ita ex veteribns libris
eraditiss. commodati. Sic enim ille, scripsi. Vulgati : Denique. Oifan.
^ donicnm,' inqoit, &x^ tov, Iwr. Plau- Perfiee /nero] Sic lego ex qoodam
tns Aolnl. 1. 1. 19. * nentrum reddi- veteri. Ita et P. Victorius invenit
bo, donicnm res dijodicata sit,' ex invelerilibro,et in Nonio. Quidam
Prisciano. Idem Plant. Trncnl. 1. veteres : p«r/Sca. Vnlgati: perepiee:
1. 18. ' usqae adeo, donicnm foras pessime. Vide Indicem. Gifan.
edoxit.' Sosipater Caris. * Doni- Pfi^] EffectriXyperfectrix. Vss.
com ' pro donec. ila nsnrpat Livios qni hunc seqnontnr, perqnam faciles
Androm. < Ibi manens sedeto, doni- snnt; Itaqne illos transiliam. 'Faber,
enm videbis me carpento vehentem Effectrix, perfectrix. Perfice Oifa-
domnm venisse.' Plaotas qooque in nins, et Pareus, i. e. perfecte : no
Fragm. 2. 16. * Iniroicus esto, doni- credas lector. Alia vero prater na-
rnm ego revenero :' sed et Cato : tnram Dea olim dicebator ' Perfica.'
' Cnm otiosns ainbnlas, qni apud re* Arnobios llb. 4. adv. Oent. p. ISl,
1194 KOT^ VARIORUM IN
* Etiainne Per6ea aiia est e popnlo rm gnmd, «tf mieiwm, licet etiaiB le«
«naiiBom, qa» obtcttnaii illat et lu* gere, kUmignaid. arf— rfa : et ita •cttp-
teas voliiptates ad exitmn perBeil tam est in eodice Bertiniaiio* iMmk.
dnlcedine inoffensa procedere?' Et imDidtfnrJI.ebdistrilMiitaryBoii,
pag. IM. 'Pertandie^Perficam con- nt TnlgnB pntat, di¥iditor. Naa
jnogit. CrMe/k. ' dido ' verbmn est integraray eoaipo-
1117 Ut JUf «M] Hftc refenintnr sitnin ex di et do, das» non demlna-
ad superiora: et ett arg^nmentnm a tnm a verho diTido. Utitnr eodem
•imili. Qnidam tamen legi votnnt, verbo hic idem scriptor plnribas lo*
idftif My ^. Lamb. cis : nt S. 246. ' Sensiferos motm
UiJW] Forte: Idjit. Oifan. qn« didit prima per artna.' et 4.
1119 Hi$ «lat, et Hia nohira] AIU 695. ' Inde quod exprimimns, per
Bie €et9My et Hi€ nmtnra e Codicibn. canla« omne palati Dlditnr.' et 6. M.
CrcecJL ' Ex qno Bnnc etiam per magnaa dl-
1190 Hi9JMtwn mn9Tifrmnai'\ Com dita genteis Dnlda permnlcent anl-
In qnattnor libris mannscr. scriptnm moi solatia vite.' Vlrg. An. 1. 144.
reperf flsem, Hie naiwra «vw, ifc, re- ^ Diditnr hic sublto Trojana per ag-
posnl, H%M wahirtL: nt slt voJ^JsX&yUu mlna rnmor.' et 8. IS9. *Cognaiiqne
Omnibos bis rebns mtas eonsistit, pntres, tna terris didita fama.' Xenii.
qn» ad extremnm finem a natnra, 1136 £1 plai diipendi] Plns damni,
ereatrlee rerum, perdncta snnt : his deiyimenti, snmtns. Linn6.
(inqnam) rebns natnra desinit sals Qnmn TiteilnT edae\ Quidara vir
viribns tncrementnm dare. Lamb, doctns, amicns mens, legendam cea*
Hie natura] Ita vet. cod. Forte : set, Qnein pnacttirr «fot. ego MM
Htt,nt Lambinus. Vnlgati: iSic. Olfan. mnto. Lamb. Versns snnt illnstrcs,
1191 Nam iputaKaqat viie$t ^c.] et ex penitisaima corpomm aDimato-
Qnoniam mnndos sno8 aliqnando cres* mro consideratlone petiti; sed In
cere, aliqnando diminni assernit, to- lllo, < Et plns dispendl fsciant, qttam
tam rationem et incrementl et de- veicttnr stas,' plane aliqnld est q«od
crementi in animalibns (et eadero est contra Poetae roentem Ikciat. Coa-
Temm aliarum ratio) vss. 93. explt- stat qnippe b»c verba, * qnam ▼esd-
cat. Crescimt antem animalia, quia tur,' oppoiita illis esse, * plns dispeB*
In prima «tate plus atimentl conver- dl faciant :' Itaqne rh < vescl' al^nifi-
titnr in animalii sub«tantiam, qnam caret acqnirere, parare, &c. €!iu rri
ex illa depereat ; media tantnndem lingn« Latinse utus reclamat. Qnam*
cmivertltnr, quantiim deperit : ideo obrem hunc locum ita semper legca-
consistit anlmalis »tas, td est, neqne dum existimavi : Ei pbu diepfndi /•'
crescit nec decrescit anlmal : ex- eiaU pum nanciiar ata$. < Nancitnr*
trema antem vtate amptins deperit antem [i. e. acqnirit] cnm ▼erlmm
qnam convertitur. Ita crescnnt et protritl nsns non sit, depravnsae lUi
decrescnnt animalla. At unde evenit videntur, qul memoria patram iner-
qnod tn printa setate plns redpitnr cede conducti libros deicribebaBt,
et adjnngttnr, in medla tantnndem, proque eo intrasisse, noicitBr, qood
1n estrenia minos, nondom inqnlrlt nihilo roelius est ; nnde^alii siraiii cev-
'Poeta: Utet caiua, et, id sdo, atheos cUur effinxerunt, qiiod ego ▼itioaiim
semper latebit. CreecA. esse arbitror. ' Nancltnr'aiitem III
Hitaro grandeeeere adoMctn'] httto et a nandor ; id a nancio est, qood oRm
«tacri aug4?scero incremento. men- osnrpavit Gracchns, ut ex Prlsoafln
'doie anteiu legitur tn llbr. virig.JUfa* novimns: Ex * nnnclv' antcm sMva
T. LUCRETU OARI DK ftBRUM NAT. UIB. II. 1195
prolet orte eti Mncitcor, quam re-
ceDtior oiat retinnit. * Ntncior ' an*
tem tignificat occopo, prehendo, ca*
pio. In 12. tab. ti «uiD pigmeru
RAMCITOR, tlBI HikBETO (ubl «aRCttor
ireterit orthographie ett pro aoad^iir)
inde ' renancitnr ' apud Panlum Dta-
connm Fetti Epitomitten, pro repre^
henditytea iterum prebendit. Cnm
anteni Tideam vocem aatlqnam, qnm
in foro nottro et tabotariit etiamnnm
obtinet, de» nmtft, pro pignoribot tn*
mi, unde et noiuir et iMNlttt, et raa^
rij^tt in Or«co-BarbarOy Aicile addn-
cer nt credam e v«leri jnre Romane
eam etae petitam, cnm, nt dixi, in
12. tabnlit legator, * Si qnid pigne-
rb nancitor, tibi habeto.' Fab, Fetti
tamen Codd. exhibent rewmdtdter.
Lncretii codd. «ewilary qnie vox for-
taa cooMnode retineri potett. CrHcK
Vulgata lectio recte te habet; nam
nt altemm ett qnod exit e oorpori*
bnt, ita vucUmr ett qnod ingreditni'.
Itaqne noo minnt hoc rectnm qnaa
qood apnd Virgilinm * Vetcitar anra ;'
ted et apud Plautnm et Fettnm ett
* renatcitnr.' /A Vott.
1127 Ae deeedere} Atqine reeedere
alii : et pro MuUUf wumue dendum eei
in toqnentt vertu JlfiiittaiM^t, damdum
ed. Creech.
1128 MuiimodUy dtmdum tK] Ita
in veteri qnodam nottro. Vnlgati:
JUiftta monict; qood non tam placeC.
Gi^oii.
itfaaiit domiiwi ei<] Concedendnm
ei\t. ' dandum est' autem, pro dare
oportei, 9or^, nt tupra itertuB at-
que iterum. Alii quidam iegnnt,
Mtdia modie awttit, damiimi eet, ego
aic tcriptnm reperi, nt edidi, in qtmt-
tnor librit mannscr. X«m6. Conce-
deadum ett, fatendum est» molta flu-
ere, dcc* Dandum ett rkt * raannt,'
de qno diceiidi geaeie in 1. liitiut.
Fab» Ita Mt. et omn. cdd. vett. recte
probante Lamlwnou Maie tuppotnit
Gifaaints Afnlluatditdaadam ci^. Mi^
mae daarian utt i. e. fateiidttm ett, ae*
gari nequit. Ut tnp. 1041. 'ti vera
videtnr, Dede maant: at ti faltnm
ett^ aeclngere contra.' Hor.Epod.l7.
I. * Jamjam efficaci do manue tcien-
titp.' Nre aliter tcriptitte Claudia-
nnm exittinM lib. 1. in EotropiMn,
vera. 166. * Qaicqnid amat, dabit ille
mannt.' Ipte nimiram Eatropiat
mannm proauttet: non atfo. Ovid.
lib. 1. de A. A. ' Sed temel ett cne-
tot longnm redimendnt in mvam»
8»pe dabit, dederit qnat temel, ille
manut.' Frequent antem ille Orm-
cismus Lncretio et aliit. &c. Grmi.
06t. 1. 7.
1129 Demkmu aieecendi] Sie ia va*
terilwt nottrit. Vnlg. Doatc. In Noi-
nio: Dettique; male, ut et modo.
Noaint etiaiii« deeemedi videtnr le-
gitte. Sed in veleribnt omnibBt:
aieeeemdi. Oifaa.
l>oaicam oittcoidi tamiaam] I. e.
donec ad tummum cretcendi caoi^
men pervenernnt. non ettamtem do-
binm, quin ita iegendnm tit. Nam
qnod apod Noninm Marcellam ia
verbo ' adoletcere,' Ita legUar. hie
vertat, Dmupie adekeeemdi
ifc, cormptnt ett eo looo
atqoe ita corrigendnt : < Adoletecre,
cretcere, unde oletoendi dlcit La-
cret.' 2. 1128. * Donicnm oleaceadi
aommnm tetigere caonmen/ Errant
autem qni aleeeemU legnnt» nt dixl-
mut. nam verbum aletco non ett La^*
tinum, ted in ejnt locnm tnbttitaeD-
duiii est^oletco/ ex qao tmit
compotita, adoletco, iaoletoo,
letco, exoletco. Prteterea < eeali-
lum ' (nt dixi) non ett vox LatiBa,
quamvit reperiatar in codicibat Aril
Gell. et Amob. et aliomm aactoram.
Nam, nbicumqne reperitiur, «•eNlohi
reponeiidttm ett» BtqDe ila dieo, lafc
mihi viderii aal hoc me 4(pioari,aad
roe tcire. £am&* Vide vt. IM.
Creeeh.
lUO Rt6oradaaam] SichabeMl^
Il9ft MOTJB VARIORUM IK
bri DiaDoteripti, et pleriqiie typit Nee aatU eti, propum fargv#] Ita
ezeosi. Lamb. Ita Teterefl Itbri. Teteres Kbri qaidam, et qoidam ^pte*
Volgati: r^lmr. Oifan. rm; proqua, qaidam: fwigyaaw. Alii»
IISI UquUmry Tkbeflcit, rticerat. «ifiM. ' Proqoam * adverbiom est.
Lamb, Nothoro potat Lambinos. G^<t
),112 Augmme demio] Sic codez .^ifat, opinor, pro nltioM Toccy qomm
^^icanoa. augmiMe demto autem, i. in contexto habet Gif. orfiu. Preis-
e. detracto: qnod fit, cnm desinit fieeentuettfroqfumlargite^
cretcere et angeri. Ordoeat: qoao- orliit, Unde queat tantioii «Hfrortri ef
to res aliqoa amplior, et quo latior tuppedUare^ QuatitMm opme eai, et^ quod
ett; ecplora in omneit nndiqne par- aitftf eet, natura noMrr] Monoic Lam-
teis corpora ditpergit, angmine dem- binns tertinm illom versnm, < Quan-
to. Limb. Bene : nec Augwnna tnm opus ett,' Sct. In Mss. Codd. noa
mdepto recte scribitnr. Creeck. rrperiri ; qnem ipse genninnm tincre>
. Ilt4 PfarM eo dkpergU] Eo plnria tiannm arbitratnr, eontra nntem,
dispcrgtt. sic autem legendom, non, hnnc, ' Nec satis est,* Sec. spnrium
nt in vnlgatis, et qnibasdam scripiis, esse contendit. Cur ita ? nimimm
Plura modo, ' plnria ' antem dhiisse non dispiciebat, qna ratione eroeD-
▼eteres testantnr A. Oell. 5. 21. et dandos foret. Sic antem legendas
Carisiuf lib. 1. et ita Terentins in Tidetnr: Nec mttiM esiy preBquam largoa
Pborm. 4. S. 0. * nova bic eomploria.' exmtuat auetue^ Unde, ^c. Cnjns hic
et idem Lncretins lib. 4. 1082. * Una- erit sensns : Ubi corpos ad crescendi
qne res bsec est, cujus qnam plnria eacumen venit, tonc definere et
bnbemns, Tam magis ardescit.' &c. minni debet, qnia nihtl satis est ande
Lamb, la aliis : Piani modo. Oifan. tantnm snboriri possit, prapqoam ez-
11S6 Nec eiii» est, qua per] Versns «stnat largos anctns ; i. e. snbstan-
adnlterinus, neqne Lucretianns ger- tiam prins acqoisitam amitlit. * Aoc-
manns : qni ita varie legitnr, nt pi- tnm ' enim vocat eam sobstantiam
geat me referre. In scriptis qnidem qna illud ant illnd corpns anctnm est,
libris tribus sic reperi scriptnm, Nec nt et alibi. Faber tn Emend. In al.
aatu eit pro qua largoe exasiuat artUM : edit. Nee taftt etf , pro quam iargaa er-
in Bertin. Nee eatu eetproquam largue, euiuat artue, Sed nt oper» parcamns,
t^e, in Aldinis antiq. Nec toltt eet tnlegendi, ego tcribendi, videemen-
cum pralatot, 9^e. Atqne nt magis dationes. Faber in Noi. Lambinns
eredas etse adolterinum, versnt, qui legit JVee ti'<tt etf qua per largoo^ ifc*
est ab hoe tertins, cnjns initinm est, totumque versnm tanqnam adulteri-
* Quantnm opns est,' &c. non reperi- nnm rejicit. Faber ita legit, Nec aotit
tnr in libris scriptis: cnra librarii ett praquam largot excBttuat aacfnt.
hmic ineptnm versnm scripsissent, Nulla est ntrinsqne interpretis con-
Locvetiannni omisissent. Credibile jectnra : iniqnns ille, qni rejicit banc
ett antem, adjectnm esse ab aliquo versnm, nec tpqnior ille qni emendat.
confidente, qni cnm videret a Lucre- Qnis enim neacit corpora animaiinm
tio de cibo sermonem haberi, nnllum tantum effluviomm copiam qnotidie
de potn verbnm fieri, pntarit aliquid emittere, nt alimentnm, nisi copiose
doesse* qood si qnis versns hic desi- subministratnm illis reparandis non
deraretnr, et locnm vacunm ezplere snfficiat ? Jure igitur legitnr Nee tatit
Dobis liceret, talem versum substitu- ett, Quis etiam ignorat efilnvia bta
erero : Nee potut proquam tiiU arlat In modnm aqnae e fistulis ezpreasae
arida torrei. Lamb. erumpere P Qnaenam igitur voz si|^.
T. LUORBTII OARl DB R£RUM NAT. ilB. II. 1197
nificftDtior ista voce * msVMi' Crueh,
11S7 Unde^ Ex qno cibo. Lamb.
' Submiri] In lociim eoruni qaa
ftmiflsa et coaiumta snnt, oriri. sic
inp. 1. 1048. ^Qaare etiam atqae
etiam saboriri malta necesae e«t.'
1U8 Quantum 9^ e$ty et quod MatU
eU] Ordo est: unde, seu ex qno
cibo, tantuoi, qoantum opna eat, snb-
oriri ac soppedltari qneat, et nnde
natura id oovare qneat, qood «atis
eat. quidam vir doctos legendnm pn-
taty pioad sath ttt wd, aoe. Lamb.
Ita et mox. Qiiod satis est, et opus
est ad ministrare ac snppeditare ;
satis est ad novare. lo vnlgatis in-
verstts bic est ordo. G^aiu*
1141 IWtfoirfta] I. e. tondentia. et
ita FestnSy qni hnnc locnm citat.
Paallos a(>od eandem: 'Tuditantes
rem, significat negotinm tundentes,
i. e. agentes, Todites, mallei a tun-
dendo dicti, iode et coidam cogno-
men Tuditano foit, qnod capnt mal-
leo simile ^haboerit,' Idem Liicre-
tins infra S. 896. ' Et qoam interval-
lis tantis tuditantia possint Concur-
sare,'&c. Lamb,
1143 Sic igitmr magni quoque] De-
mum vss. 29. cooclodit, Mnndnm
eo modo qno aniinalia seoescere,
meatus viz. qaos in animalibus venas
voces, assidois corponim extemorum
ictibas labefactati segre recipiant
materiam mundo reparando idoneam
ez infinito defloentem : et jam tam
late expansa est hec compages, nt
plns roateris e se dimittat, quam ex
infinito accipit, atque ideo dimiuna-
tur necesse est, et devigescat. Qnin,
ot Epicuros statoit, omnia genera
animalium, froges, arbores, &c. spon-
te soa tellus olim produxit, quam
tamen hodie eflfcetam sentimns, ideo-
qoe ipsam senescere fatendum est.
Creeck.
Ctrcam] 'Ey Kitck^ adverbium. nam
' mocnia' recti casus est, neccoojaugi
debet cum voce ' omnia,' quae se*
quitur tertlo veno, ut Toigata inter-
pnnctio ostendlt. Lamb»
1144 Dabumi labem] Collabentor,
et corruent. liomb» Qtiemadmodom
mlnora avyKptfMra qootidie perire
aote oculos videmos, ita et ro^iora,
tellus, aer, coelom, aliquando ex ne-
cessitate pfaysica ' dabnnt labem,'
dissolventnr, dilabeotnr. Sed ante-
quaro bis notolis finem impooam, da-
bts veoiam, spero, si metas egrediar,
et ab lioc Lucretii loco admonitns,
qnid sentiam de quodam Yirgilii loco
qui in ore est omnibos, aperoero. Is
in JEa. 3. 97. iegitnr. ' Hioc mihi
primamali labes.' Nil facilios, io-
qnies ; vemmalitermulto jampridem
sentio ; neque me pudeat profiteri id
ignorare me qiiod rorroptom esse et
a nemine noqnam intellectom fuisse
arbitror. Certe licnit niihi dissimu-
lare, et ignorantiam cauto silentio
obtegere ; sed aliter visom est. Dico
igitnr, et clare dico, locnm honc a
nemine intelllgi posse, nisi qoi ultro
et volens sibi imponst. Qnid enim
est ' labes V Aiiquando repentinam
aliqiiam calamitatem significat vel ab
aquis immodicis, vel a grandtne, ful-
minibus, &c. vel a chasniate et hiatu
terrae, id quod docti annotaruot. 11«
lod ipsnm est, opioor, quod in libris
Jorisconsnltorum uostratium * vi-
mere' dicitur, i. e. vis m^or: qose
cum advenit, tunc damnum coloni
non est. Haec antem significatioiiol-
luiii hic locum habere poteitt; quid
enim erit 'calamitas maU' ant 'la*
bes mali ?' Vel, si metaphorice somi
dices, necessario expungenda erit
illa vox * mali ;' cuni ea enim stare
non poterit rh ' labes.' Altera aotem
significatio hujus vocis est, macula,
et metapborice probrum, dedecus,
icc, qoae nihilo plns loci Iiic habeblt
quam illa altera. Quid enim esset,
* macnla' et ' probram mali ?' Ut
voles, inqois, quidvis afferas lirebit ;
constat certe ita scriptum a Virgilio
versum illnm fuisse; nam unde ii-
1196
NOTA VARIORUII IN
tad Jastini In M. nisi e Virgilio ?
' Hinc illa priina mali labes, hoc ini-
tiom impendentia rninae fuit/ Bene
•ane, inqoam ; etiamnam puer imi-
tationem illam Virgilianam apud
Jottinnni annotaveram. Sed si vera
illa tnnt qne de tignificatione rov
* labea ' saperius scripsi, in eodem
Into hftsitamas ; idquc tantum pro-
ba« qnod minime probari necessefnit,
locum iltnm Virgilii scilicet a qnibus-
dani veteribns ita lectum fuisse ut
niiiic legitur, i. e. jampridem depra-
vatos esse codices Virgilii : sed non
aliter scripsisse Virgilium, id vero
^t qnod probari oportuit. At ego
affirmare posse videor scriptnm ab
illo fuisse, Hine odMcita mihi lahe9 ....
Papae t inquies, * Jam mihi vehemen-
ter nova res molitur ad aares Acci-
dere, et nova se species ostendere
reruml' Ita est: sed et illud non
minns verum erit : ' nihil tam mira-
btie qnidquam Principio, quod non
minuant mirarier omnes Paulatim.'
Hec enim lectio, quae tam longe a
volgata abit, sciii' qiio fundamento
nitatur? Excerptis Servii, mi lector,
ex qoibns liquido constat, non potii-
iase aliter legere clarissimnm illum
grammaticum : cnm ejus expositio
receptae lectioni non congruat, sed
hanc, quae a me proposita est, plane
et necessario snpponat : sic antem se
babet Servii explicatio: ^ Hinc pro
hac causa, vel propter hoc,et estad-
▼erbium locale pro conjunctione cau-
•ali : quia secnta snnt postea oraco-
lum, et Adscita Calchantis factio:
Adacita sane dicitur^a&snmp/a.' (le-
gendura ai/siiinp<a.) 'Labes' vero
ruinam significat a lapsu.' Vides ita
▼erara e$»e eam lectionem, qoam ego
ab obliviooe redocem feci, nt iilnd
' Adscita' non modo in explicatiooe
Servti reperiator, sed, qaod omnem
dobitatiooem tollet, ab eo etiain ez-
ponatnr per 'adsumpta/ Praeterea
* labem ' expiicat per ' rolnam.' Ita-
que illud * mali' stare non potest.
Sed onde mnd * prima.' Ex ghitse-
mate grammatieomm, qni ad oram
fihri adscripseraBtf ^riaM Iii6er. ad
oraenlnm, teaatdm. ad Calchantis cnn
UljBse compositam frandem, lcrlfir.
8i qnis haecotiose et aeqvo animo apnd
se repntabit, a me opinor non lofDg^
nscnle abibit. Nonc fbrtasse jam
tempns sit ad Lncretinm regrediy sed
est et alind In JEn. 8. 6S. qood me re«
vocat ; idqoe tale esse existimo, nt
tecnm commonicatnm oporteat ; cer-
te de illo tecnm agere decrevcram in
N. ad I. Lucret. Loqoitnr Hberi-
nns : * Bgo snm pleno quem flomioe
cemis Strlngentem ripas, et pingnia
cnlta secantem, C^ralens IS^bris coe-
lo gratissimns amois. Heic mihi mag-
na domus celsis caput nrbiboa esdt.'
Molta vero ad hsc interpretes, et eo
qnidem conatn, qoi qnam magnns et
operosuSy tam et profecto irritos et
ob rem nullam est : alii enim ad vo*
cem * caputy' notaveront, ' de fonte
fluvii in editiore EtrarisB parte ez-
eonte intelligi debere, nam capita
fontes amninm vocari soleot.' AUt
de exttn sen ostiis flominis id accipl
debere arbitrantur. Alii deniqne de
dignitate et praestautia urbis Roma-
nae mnlta 'hinc illinc corraserant ;
magoum iy^hwrfM scilicet, et dignum
isto genere hominnmy qni oiTarcina-
tas scholasticis nngis editionea nobiiB
obtrodnnt. Sed nemo, qood sciam,
extitit, qni vel minima suspicione Te-
rom tetigerit. At si, quod nnnm
esse in interpretando, praeqne omni-
bus unum ante ocnlos esse debet, sly
inqoam, sermonis Latini geniom con-
snluissent, pauclora quidem muftOy
sed et mnlto meliora scripsissent.
Primnm enim qnid est, ' Hic mifal
magna domus capnt exit ?' An qnin
latissimos fontes Tybris habet ? £sto,
quamquam, Acc. Sed an e moutibns
Etrariae repeute circa ea loca fbntes
illi delati snnt, in qnibns poste» com<
dita Roma est P Dein si * capat' fbn*
tem signlficabit, qnid erit qnod
T. LUORBTII OARI BB RJiRIJM NAT. LIB. IK 1199
* eekb DffbHNiif Jmgl qneatj Pm*
teff«A qoid itthiie, ' domiM ezit i* As
id morie ent temporibiu Heroici«t
ttlCeeto boruim ittoffanm uDe macbi-
aia tffoiiBmovereBtiir i (QaaoqNMB
nyecti smitqoibiu toleoiliqttid iii Pi-
oeno eirca aBdiculem saeram magaa
bodieqoe celobritate iiisifliiem malti*
potlea MBCiiIia factiim foiMO penoa-
dere libuerit) Sed «i mota Tybridis
domns ett, qua ratiooe iatelligetur,
* exit hic/ Uooitaqoe Terbo dicam»
loqni Deom, et io eo Tertn vatici-
iiiameste;itaqMe ti ▼ocem aliqiiam
^AkV osttrpaverit Virgiliut, id ex
Decoro pertonte fecerit, qnemadiiH^
dum alibi aspe ; et quia, oti dizi, ya-
ticininmhie ▼ertos eompleetitur (tunc
onim et Roou et Romnlot hr Mmn
OXAnmm jacebant), verbmn aliqood
fotnri temporis in eo fuerit neeetse
oet: Qnare naaqnam dnbitavi qnin
sit ieigendemy Hlff wtiki magna domm
e$kk cai^ mrMlmg eict^y son €$mi, i. e»
orit; deqno ad Lnorot. iib. 1. antea
dictum. Hoccerteliabet emendatio
noetffa» qnod omnibus oranino difli*
enitntibns obviam eat; senstt tam
perspienoy nt nil sopra. Hic mihi
magna domos, aliqnando cnnctarom
nibium capot erit* Atqne eqnidem
bood scio an te hec legisse taedeat^
mo qnid(>m scripsisse hand sane pos*
nitet Sed tandem, tandem tempus
est nt in viaro redeamus. Pabif> Adde
ot Lips. de Pbil. Sleica p. 866.
Puhruque retnes] Oasseodns IVMsff-
foe. Creecb.
. 1145 Omota] Res omneis. nam vox
•amie est easns accnsandl. regitur
e«m ab infinitivo hiiigrm^ : aeqno
pertiaet ad dnos snperiores versos.
Lo«i6. Hiiic versoi aoimnlli snbjnn-
gani prorsos ineptnm EtfiUeire dMs,
aemmaki mieUniere, Hic enim delen-
dos «sty imo, ti libri pennitterent,
tree alfot rejicerem. Creeeh»
1146 EifiUcire eiib, ae emaia, ife.}
Quit BOB vidoly bonc vertnm esse
waptlifiefiktifiirar, et ab eadem incnde
atqne officinay ox qna sttperiores ali-
qnoty profectom, tive legamnt ft/ul-
eireeikie, sire £i/uleireeibmf sive Ei
/aicire artae, tive (ut qnldam malnnt)
Ei faleireMe? Lamb. Hnnc ver-
sum ootbnm com Lsmbino potamoe.
Forte Inlerim : eHme. GifiEin. ImmO"
rito versum ^ £t fulcirey' &c. expnn»
gi volunty ob depravatam pastim lec-
tionem, qusB ex Codd. Logd. Bat.
clara et perspicne vera a nobis est
reposita. Dicitnr antem * fulcire ci*
bus/ ttt (notsate Casaub. ad Persii
Sat. 1. p. 74.) Oregoffio Nysseao dici-
tnr if rpo^ bwoarnfiifwr t6 rris tpiemm
llftmr iiMs, Atqoe Seneca de Beata
Vita. dixit * animo fnlcire corpos/
qttomodo etipte Lucret 3. 125, ' Noa-
eere nt biBc possis, non seqoas omnia
partea Corpora babere, neque ex m*
qnofulciresalntem.' ifoe.
1147 Nee venm perpeHesUur'] Reci-
pionty habent : ita et Gr. iro^x®^**
Fobsr.
1149 Jaatfoe adeo] Vim probandi
hebet ittod adeo, qoasi diceret : Id-
qno ita vemm est, ut ante ocuiot oia-
Bta paulstim effoeia fieri videamot.
iui5fr.
JajRfHff odffo fraeta eei miae, effmta'
que, tfe.'] Sie mihi videtur legendumy
et ita tcriptum fere est in omnibns
libris manuscr. nam libri quidem
Faemi, et Tettiiyhabent, Jamqaeadeo
faeta eet mtaey i^eetaqae teUue, Berti»
aian. autem, Jamqste adeo faela eei
eetaef^mtaqae teUae : MoBna. sine uila
varietate, Jamque adeofraeta eet ataa,
effmtaque teUae. Quod si quis malit
ita legi» Jamqae adeo fraeta eet mtaei,
effeetaque teUae, eqnidem libenter ei
assentiar. Videtorenim teUnsaffoe-
ta quidem etse, sed noadom effmla»
Ne luec qnidem rejicienda ett, Jem»
qae adeo iffeeia eet mtae, affeetaqae tel»
/ttf. qnid sit antem affecta sBtas, ai&
iectnm bellnm, et slmilia, scinnt, qai
Latioe seinnt. JLam5. Ita(/rasla)om-
nes fere libri veteres^ Qttidam' la-
men: faeia; et affeeU^ Sed hoe ea
1200 NOTiE VARfOftUM IN
prommctatioae «aiMvit. VideetiDf. taiii,etoaM|aamlnterniptaBi*'
6. 8S5. llia siinililadine et loqoendi E terray inqnun, bsc omnia orta ;
forniiila a fsmina somptis in eadem neqae eaim at isti proTideBtim aa-
re utuatar Virgilias, Colnmella, et sertores aannty animantia e coelo pcr
Sallastias. G^«a. Locnm SalluKtii eatenam Ulam, qoam nnas licHUBiHi
aliosqne in Indice Oifaniaao habes. Homems vidit, demissa aunt ; nc^oe
Opponit autem ' feta' et * exhansta' porro a mari et flactibas littora pad.
i. e. effaeta Lncanas in Catonis Mar- santibos edita ; sed qae teQaa laidia
cta 2. S38. * Dum saoguis inerat, omnia genera alit, illa ipta eat qase
dom vis matema, peregi Jossa, CatOy concta protulit. Fa6cr.
«t geminosezcepi fietamaritos.Vis- 1164 Nec aave] Soleot poetv.
eeribns lassis partaqne eahaostaf re- qnera significare volnat inhfimaiio
vertor.' De bac autem Epicureomm atqne immiti ingenio esse prmditaaB,
opinione adi Turaebi Opera Tom. 3. e mari eam dicere esse natnm. Ua-
p. 20. etLipsinm Philos. Stoicap p. mems IX. «. S4. 7X0^ M «^ fruers^
872. flar. kurva, Lamb.
115S AwTia d§ cir/o] Hunc versnm PkmgetUetl Verberantea. Ltumb.
profert Nonios in voce ^fonis/ et * 1166 iVttaiaf yr^get] Nitidas, i. e.
X. GelL IS. 19. notans ' funis' dictnm plenas, et opimas. sic ium saepe
esse a Lucr. genere fcemineo, ut ver- bi. Sic Hor. Epist. ad Albian Tib.
sus esset grandiore sono. Animalia de seipso : 'Me pingnem et nitidnns,
(inqnit) non siint e cselo delapsa, ant bene carata cute,' &c» Vide anp.
perfunem illnm aureum demissa, sed eod. lib. 594. et90S. 'Tnm porro
a terris initio edita. Alladit ad cap nitidas froges arbnstaqne Imta.* ¥ fift .
tenam illam aoreamy quam coiume- 1160 EtvireiM iigrieoUnm} Sicha-
morat Homer. lA.. $. 18. EfS* Ayt, bent libri manuscr. aut, ne mentiar,
avify^ocrtfff Osol» l^ dScrewdbr^cf, "Xctf^ rtris : quod indocti non inteUigeiiteay
Xpwrthpr 4| olfpw66€p itp€ft/iawT€Sf IldEy- corrapernnt, et sttbdidemnt otrtlaa :
rcf 8* l(i«TC(r6c 0col, wtural rc B^aanu^ eademque opera addidemnt dnaa
ftc Plato in Theset. per banc cate- versos, qui deinceps sequantnr : Cmb-
nam, solem sigoificari arbitratnr. sic fidmiu ferrum vix arvU mtfp, vel, at
ilie, 'fir Mk¥ &XXo ^ ical ^Xtaiv *Ofivp9s alibi legitur, Coa^ciaiMs terig^ 4a-
A^i, ical hfiiJoT, xpvo^i' ff€tpdtr Hn Un deinde aiternm, Uwqne adeo peremmi
^r fty ^ mpi/^opii f KmtvfUifii^ ical & fiXi- /tetui, vel, nt aiibi legitur, parhaUfmi-
oSf 'Kifra iffrl Koi o^i^i^crot r^ Ik Ocoiir rc las; vel, ut aiii libri babent, partaml
ttal ia>6p^wois' c2 i^ ora^ rotrro, &cw^ i^c, qnos ego delendos censeo. Lamth»
Mkr, irdtn-a xt^tuera t» luu^ap^ri^ Et mrii ogrtcolaram] Ita veterea
Scc, i, e. 'Namque nikil aliud Ho- librt. I. e.agricoIas ; ut ^vis eqao-
nieras quam solem dlcit, et ostendit mm,' pro equis. Vulg. viribui. Gil^.
esse auream catenani : quia dum sol CoNfmMtasfae foifcs, ^r^. Camfei'
mundum suo cursa ambit ac lustrat, mas ferrma, 4r«-] Hi dno vss. aode
omnia salva sunty et conservantnr, olim malum pedem tolere, eo eC
tnm qnae apud Deos snnt, tum qua referre debent : neqne eaim La»
apod homines : si vero stet, et quies- cretii lucerna digni snnt. Fmber.
cat tanquam viiictns, res omnes in- * Sera' autem arva, tristia, qnm froc-
terierint.' At Macrob. lib. 1. in tum segre reddunt: nt ^Seramors'
•omninm Scipionis, catenam illam ^n. 6. ' Mors gravis ;' et * seram
Homericam vult esse * a snmmo Deo belliim ' apud Salostium, ' Orave
ad ultimam rerum faecemi connexio- beliom.' Servius. Quidam lef^ant :
aem onam mutuis se vincolis religan* Coa/Sctmas, ferrum vix orvis «iippodi-
T. LUGRBTII OARI DK RBRUM NAT. LIB. II. 1201
lcril. Creech. Reete amM leglt Oro* nuit G^fim. Si retlnere vellea, pot-
nov, Obfl. 1. 17. atqne sioiiltbus ex ses legere, TriiiUiiem vehUa 9id«
VirgUio aliisqne locis illustret, ve- Mtor ttgm/aiigat Tempcra^ et hunuai
rum ostendit ' sera arva' bic non sig-
nificare tiistia et laboriosa, venim
tarde provenientia, atque ita pro
tanto labore maligoe et sero froctom
reddentia. Hos autem versos omni-
no Lncretianos esse patet ex colia-
tione 6. 207. et seqq. * Quod super-
est arvi, tamen id natnra sua vi Sen-
NumenfttfebmmuefoHaeeiu, Ita Virg.
Georg. 1. 76. 'Aut tenoes fsetns
vicisey tristitqne Inpini.' Est enim
vicia legominis genus; et tenuis liic
victos antiqois iilis^ et antlqna lau-
daotibos convenit. < Fatigare' vero
simpliciter dixere pro conviciis et
maledictis incessere; nt docet Sal-
tibns obdocat, ni vis hnmana resistat mas. ad Vopisc. p. 796. Hav,
Vitai causa valido oonsneta bidenti
IngenierCy' &c. Dicit vero ' suppe-
ditare arvis/ pro soflBicerey ot Plaut
Asin. 2. 4. 17. 'Labori non queo
soppeditare.' Cicero Catilin. 2. * Sed
si omiftsis his rebus omnibus, quibns
non suppeditamus.' Hao,
1161 ConJUimue, eeris vix arvie eup'
LoMdatfmimutt aape parentiM'] Huic
fere, qnamquain aliofine, lilud Flacct
A. P. 17S. simile est, * landator tem-
poris acti Se pnero.'.JPjfii6«r.
1167 Tri»tigiUmvetuUe;ife,]\ide,
sodes, lector, ongatoris illius, qni hos
doos versns affinxit, impndeotiam
cnm pari stnltitia atqne Inscitia con-
peditati] Ita ex veteribos qnibusdam junctam. qnemadmodum snpra ver-
libris, et ratione siiadente scripM, et
interpunxi. Qnidam libri: ferrum;
male. Quidam libri : jNiruiN^. For-
tasse hi duo versus snnt nothi, ex
mendosa prscedentis versns scripto-
ra interjecti : qood et alias cootigit.
Vide versns praeccd. Gtfan,
1162 Ueque adeopfreuntferiuilVnU
merins parcunt feetus, i. e. parcios
redduntory et augeotur labores.
Creech,
1163 Jamfiie caput ^iMifMiis] Quas-
sare sen movere capnt, gestns est
irascentis, ant minantis, ant lamen-
tantis. Virg. ^n. 7. 292. de Junone :
* Tnm qnassans capnt, hsec effadit
pectore dicta: O stirpem invisam/
&c. idem 12. 894. * Ille capot
sniy io qoo nescio qold de cibo dice-
batur, sobjunxit versom de poto,
seo potius de siti ; ita bic, qnla Lu-
crelius aratorem dixerat sospirare et
lamentari, se toties frostra laboras-
se, tom praesentia tempora cnm proe-
teritis conferentem parentls sni for-
tojias prsB sois laodare ; quosl allod
deesset, addidit de suo quiddam de
vioitore. Hnnc igitnr versom, TWs-
tia Uem tetuUef ifc, et alterom ei prox-
imom, Temporie imeusat nomeUy 8f^, ille
sibl habeto : nos hlnc^ deleamns.
Lamh,
1168 Bt erepai] Et crebro habet in
ore, crebris osurpat sermonibus : ^f ,
i. e.' quam,'*Ve1 qnomodo antiqunm
genus pietatis plennm, * facile,' I. e.
quassans, non me ttia fervida terrent sioe magno labore, koI /mt^ pfar^s,
Dicta ferox,' &c, Homer. 'OSwrcr. c.
285. Kivliams Si icdfn wporl tv /u/^o-
r« evp^, Plaotus Trinom. 5. 2. 46.
' Quid quassas capnt P Ch. cruciatnr
«or mihi, et metuo.' Lain6.
1166 Laudat fartuna» sape par^] Sic
babent qnattnor lib. mannscr. vulgati
p<ir<ii/iiin. Lamb. Qni hnnc seqne-
bantur versns doo, delevimus ; qnia
et inepti sunt, et a libris nostris abe-
* tolerarit aevum,' egerit setatem, vi-
tam tradnxerit, aot sostentarit an-
gnstis agrorum llmitibos ac terroiois :
L e. parvo agello. Hnoc versom
profert Nooios io verbo ^crepare,'
com illo Horatiaoo : ^ Qnis post vina
gravem militiam crepat ?' Lamb, Jac-
tat, dictitat. Hor. Faher. Argomen-
to, qood modo dnxerat ex Eplonri
placitis^ sobjnnglt poetanim iabiilas
Delpk,et V(tr,Clai,
Lueret»
4 G
1903
NOTiB VARIORUM IN
de aoreo secsle» vis. tam tenporit
mire fertiUa erat tem»omiii« tponte
prodozit, qii« jommDlto labore •«!»•
acta «gre iiomiiies soatentat : eon-
•dos antem poetas istos banc terrss
fortilitatem Nominis benevoientisi
piis bomlnibos fa?entis attribnisse,
istam opinlonem scommate Impng-
nat, et despicit ignorantiam iliommy
qni tellnrem senio offmtam lleri noo-
dnm inteUexerlnt. Crtick.
1170 PetfiuUetoUnrU mvMM'] Bea»
ti Yiverent; sic enim hnnc locnm ca-
piOy Dt lilom Terent. * Qnam tos fa*
ctle vivitis.' Inde apod Homer. 11.
f . 138. Dii pua fi6orm dicontnr. Per
' scopulnm' aotem intelligit exltinm,
labem, raioam. Fa6.
1171 QDommtasr sssst^fri«.«.o.
0.] Cootrarinm Inter minsB Romaam
Reip. causas enumorat Lucanos 1.
107. * Tnnc longosjungoro fines Agro-
rum» et qoondam duro sulcata Ca-
milli Vomere, et antiqnos Cnriornm
passa llgones Longa sub ignotis ez-
tendere rnra colonis.' fltfo.
1178 Neetiiut] Nec intelllgit. Stc
g. 187. * Nec tenet, amissam Iwvam
cnm tegmino ss»pe,' &c. Plaut. Poe-
nulo 8. 1. 79. ' tenetis rem.' Respon-
dent Adhrocati, riso qnmsito ex joco
prseter expectationem subobscsno :
* Vix qnidem hercle, ita paoxilla est,
digitis prfanoribns.* qui jocus, si cni
nondnm etlam plsnns est, enra suo
locoy cum Piautum commentariis
lUustratnm odemnsi dedarabimos.
Tabeeeere'] Minni, liqoescerey T^Kffr-
«oi, ^$^te^ Plautus Sticho 5. 6. II.
* Postea accumbam, qnia senstm
extaboscit dies.' Ltmb.
117S Ad scopaimn] Ad Interitmii.
translatnm a nari, qu» Infligitnr sco-
pulo. £aai6. Per * scopotnm' intelli-
git exitiam, labem, reinam : Faber.
Salmasios aotem asserit Seeptiiitm es-
se metam, sen panrnm scopnm : oie
Snetonins in Domitiano cap. 19.
^Nonminqaam pueri procnl stantisy
prvbentisqne pro scopolo dispansam
dextrsB manns palmaro,' Ser, Creeth.
Qnoniam in Ms. optimo L. B. legitvr
Ad eepuhm^ a manu antiqna pnto
scriptam olim fnlMe Ad eapmkam, i. e.
ad locnm funerls et interitam. Na-
▼fbus enim qusB scopnle allidantnr,
illnd in roedio cnrsu accidit non sen-
sim; mete quoqne scopnlas, nt di-
mlnntivum, qn«sitnm in Snetonio,
hic locum habere yix pote»t ; neqne
trv, sed oirrere Yel simile qnld tnoe
dixisset. At qnum de tem nt * ef-
fceta' agaty qnam modo ^tabescere'
dixit, nihil videtnr conTenientias,
qnam od copiilMm, quod ctati ▼etnatm
couTenit. Hor. de Lyce jam Tetola
et effoetae forma 4. 18. 96. < Possent
nt jnTcnes tisere fenridi, Mnlto noo
sine risn, Delapsam in cineres facev.'
Uen%
\n boc libro posita sant omnes
Epicuri fortunc, exigosB quidem ists»,
quas tamen nuiiti oiim afflixemnt, et
Tullins diripuit. Instanrare demnra
magoo conatu nititur Lncretins, eo
snccossn, quem mcretur. Idem eniin
Bpicuri opinionibns accidit qaod foe-
tni mali staminis : oopiosnm licet, et
saluborrimom alimentom ingorasy do-
bilis tamen manet, et infirmos.
A vs. 66* ad ?t. 8S. docet pootn
motom essoy noc diffitemnr ; motnm
eliam remm omninm e rootu semi-
nnm oriri, illod quoqno agnoocimns :
sed duffl vs. 8S. pondns seminibns, et
inde lyiotnm attrlbuit, nimiom stbl
I
T. LUCRBTII CARI DK RBRUM NAT. LIB. II. 1203
et sqU atomis indulget : qoit pondm
omiii materiv, et quis corporibufl
ejnndem molis idem pondus eonce*
dat? Sensns enim et experientia
reelamanL Vidit -autem Epicurns
lapides, ligna, cnncta deniqne intra
mnndi hiijns arobitnm contenta deor-
snm tendere; atqne ideo credidit om-
nia ab sptemo descendisse : qnam opi-
nionem qni amplectitnr, nm ille erit
nitidissimns de grege Epicnri philo*
sophns. Idem enim ae si diceret,
rota«, elateres, et reliqna machinss
alicojns membra id factnra seorsnm,
qnod coi^nnGtim facinnt. Sed nt
hoc quoqne largianinr. Habemns
tandem infinita semina per inane in*
finitum pari passn et cqoali veloci-
tate deorsnm tendentia. In immen-
sitate latitndinuni, longltndinnni, al*
tltiidinum, inflnita ¥is innnmerabi-
lium volitat atomomm, qos interjec-
to inani colMerescnnt tamen inter se,
et alisB alias appfehendentes conti-
nnantnr, ex qoo efficinatnr hse reram
formsB et fignrsp. Unde vero aliss
alias apprehendanty cnm pari velocio
tate omnes ferantnr f vis. panlinm, et
qnam mlnlmum declinant, vs. 2SI.
Scd ipsa hsec declinatlo ad libidinem
fingitnr, (ait enlm Lncretios decli*
nare atomos sine causa, quo nihil
tnrpitis physico,) et illnm rootum na«
tnralem omninm pondemm e regione
inferiorem locnm petentinm sine can-
sa eripnit atomis. Nec tamen \6f
Gujus cansa hsec finxerat, assecntus
est : naro sive omnes atoiui declina-
bnnt, nnlltt nnqoam colMsrescent ;
sive aliae decllnabont, alic sno nntu
recte ferentnr, erit hoe qnasl provin--
cias atomis dare, qn» recte, qntt
obliqoe ferantur. Tttliins primo de
Finibiis.
Hanc difficnltatem sensit ipse Ln-
rretins vs. S86. nbl non tam solvit,
qnam vi ejos snccombit oppressns et
prostratns. Sed vs. 251. aliam diffi-
Cttltatem raovet, cnjns ope vim prlo-
ris etfttgere cooator; vel, at si^pia,
t^nebras et caliglnem offnndit, ut
difficiliiM inveniri et capi possit. At-
serit enim sine ista seminiim declina-
tione libertatem volontatis, qiiain in
omnibns animalibua sentimns, expli-
cari non po»8e. Respondet Cicero
lib. 1. de N. D. Hoc persaepe faci-
tis Epicursi, ot com aHqQid non ve-
ri«iniile dicaiin, et reprehenRionem
effogere velitis, efferatis allqoid qnod
omnino ne fieri qnldem pos»it: ot
satios foerit illud ipsum, de qno am-
bigebatur, concedere ; qoam taiu im-
pndenter reststere : velut Epicurus,
cnm videret, si atomi ferrentor in lo-
cnm inferiorem soopte pondere, nihil
fore in nostra potestate, qnod esset
eornm motns certn» et neceMaarioii ;
invenit qno modo necessitatem effn-
geret, qood viz. Democritiim fuge-
rat: ait atomnm, cnni pondere et
gravitate direeto deorsnm feratur,
decilnare paiillnro. Hoc dicere tnr-
pios est, qoam iliod, quod volt, non
posse defendere. .Et lib. de Fato c
Epicums uno tempore res dnas sns-
ctpit inenodabiles, nnam, ut sine
cansa fiat aliquid, ex quo existet ut
de nihilo qnippiam fiat : qnod nec
ipsi, nto cuiqnam physico placet:
alteraro, nt cnm dno individna per
ioanitatem ferantor, alteram e regi-
one moveator, alteram declinet. Fn-
sins deinde hanc cansam agit in eod,
lib. Qna ergo nova causa in natnra
est qm declinat atomnm ? ant num
sortiuntnr inter se, qnse declioet,
qnae non f aot cur minimo declinet
intervallo, mi^ore non ? ant cttr de-
clinet uno minimo, non declinct duo-
bns ant tribns ? Optara hoc qnidem
est, non dispntare; nara neqoe ex-
trinsecns impnUam atomnm loco mo-
veri dlcls, neqne in ilio inani, per
qood fmtnr atomns, qnidqnam fuisse
caosse cnr ea non e regione ferretnr,
nec in Ipsa atonio mntatlonis aliquid
fiictnm est, qnamobrem naturalem sni
ponderis motom non teneret. Ita
com altnlisset Epicnrns nu|lam cai|«
1204
HOTifi VARIORIJM IN
sam qtiae istam decHnatioaem effice-
ret, tamen aliquid sibi dlcere vide"
tiir, qiinm id dicat qnod omuium
mentes aspernentnr et reapnant. Ila
hortos Epicnri yaatat Cicero, et
evertit totam illara, qns providentiaB
iniqnior est, phiiosophiam.
Melins tamen snccedit longa illa a
vs. S38. ad vs. 580. dispntatio de va«
rietate figuramnv qnae in Beminibna
invenitnr; «imiliter illa de seminibnt
diversimode figuratia in unoqne com*
posito contentis, a vs. 581. ad vs.
728. Argumentnm enim fabnlis snb-
inde introdnctis ornat, et sententiam
suam variis, iisqne firmissimis rati-
onibns confirmat.
Nec nllns onqnam Epicnneae phi-
losophiae adversarios efi^ngiet ista ar-
gumenta, qnibns a vs. 729. ad vs.
1021. demonstrat semina colorls, odo*
ris, caloris, omnis denlqne qualitatia
et sensQs esse expertia: originem
sensus ipse, fateor, non recte expli-
cat, at sensum animalinm seBsiUbns
principiis (qnod nnnm in hoc libro
agit) minime deberi eo, quo Lncre*
tium decuit, acnmine persnadet.
Quod deniqne a vs. 1022. ad vs.
1108. innnmerabiles mnndos extmit,
hoc etiam ferri potest, si aliquem
arcliitectum adbibnisset. Sed qnis
credit ex atomorum concnrsione for*
tnita hnnc mnndi pulcherrimnm of'
i^atum esse perfectnm ? An cnm
machinatione qnadam aliqnid moveri
videmns, nt sphseram, nt horas, nt
alia pennulta, non dnbitamns qoin
sint opera illa rationis ? cnro antem
itnpetnm coeli cnm admirabili celeri-
tate moveri vertiqne videamns, con-
stantissime conficienteni vicissitndi-
nes anniversarias cum sumraa salute
et conservatione rernm omninm, dn-
bitamns quin ea non solom ratione
fiant, sed etiam excellenti qnadam
divinaqne ratione? Qnod si mnndos
efficere potest coneursiis atomorara,
cnr porticnro, cnr templnm, cnr do-
mnm non potest, qnas s«nt minns
opefosa, et mnlto qnidem. fiiciliora i
Haec Cicero, providentiae gratlssiatiia
vindez.
Demnm a vs. 1104. ad vs. 1179«
mnndos innunierabiles qnotidie naa-
centes et interenntes contemplare,
et l>eatnm te jndicabis, lector, qni
inter tot tantasqne minas integer
manes et illaesns. Intcrim ridebis
lactentes istos, et seoescentes mnn-
dos, modo fame enectos, roodo pin-
gnedine nimis obesos. Certo eniin
certios, tnm perire omne Lncretii
acumen cnm providentia adversetnr.
Creech,
l RERUM NATURA LIB. 111«
1 E Tenelnit tantie] Epicnram af*
fatur, enmque, nt harnm reram in-
ventorem, etvitse beatse parentem,
laodat. Sic L. Torqoatns libro priroo
de finibns, de Epicnro : * Qoem ego
arbitror nnnm vidisse vernm, maxi-
misqne erroribos (al. terrorUnu) homi-
nnm animos liberasse, et omnia tra-
didisse, qnae pertinerent ad bene be-
ateque vivendom.' E tenebria tantie.
i. e. ex tanta remm et cansamm i^*
Doratione. Lamb,
Tam elarumextollere'] Tantam reniRa
obscnrissimaram cognitionem e^pro-
mere, tamqne facilein et procUvena
beate vivendi viam demonstrare. M«->
taphora, sen allegoria, est ab iio qmi
navigantibns, snblatis facibns, lum«ai
pr»lncent, et ubi sint, qnoqae cvar-
sum flectere debeant, ex aliqaa
T. LUCRBTIl CARI DE RERUM NAT. LIB. III. 1205
cii1aBigiiificaiit.^pincrwpc>,etir«yMrc^iv miraoda ftiisset, Qiiam tibi/ &c. sic
dicnnt Oraci. Lamb, Id Graeci di- eDiro ynlgo legitvr. Sed, ut ad eam
enot ofpciy mpff^; et ciim qiiid e locum notavi, malim omnino legi,
apeculis ea ratione significabant, id NUy ut opinor, tto luec 9pecU$ miranda
Zik wvptrm^y et ira^ irvpawv nuntiari di- fuisset, Quam Hbijam nemofesna m-
cebatnr : Herodotos in Polyninia, et tiate videudif Suapieere iu caU diguO'
initio Calliopes. Hinc snmpta meta- turluddatempla: ut sit li»c senten*
phora est, qua Lncrctiut usns. Epi- tia : Nil, ut opinor : videlicet poterat
cumm autem alloqnitor. Fab, Allo- hia rebut mirabiliut dici, aut nil,
^nitnr antem vss. tO. Epicumm qnod gentes minua auderent credere
Atheniensem philesophise Epicurae» futuram. seqnitur jam hn^^/u :
principem. Invenit quidem Dcmo- * Ita hsec species/ dcc. i. e. nsque
critns, sed ita expolivlt et perfecit adeo hsec species, 1. e. hec faciea^
Epicurus, ut pater rerum et inventor seu haee forma, videlicet caell, et er*
a Lucretio hftud absnrde diceretur. rantium sideram, &c. mirabilis fais-
Huic qnidem fslix Ingenium gratu- set. seqnitur nunc, Quam speclen
latnr, beneficia agnoscit qnae contnlit mine nemo videndi satietate defessui,
hominibos, dnm natoram rerum ex- id est, cnjns formae vidend^e satietate
plicavit, et omnem de providentia defessns nemotibidignatursuspicere
opinionem et terrores inde natos dis- in cfflum. iibi dativiis casns est ve«
l^ulit: idem denique asserit, quod nustatis ea«sa positus. Sic videtnr
L. Torquatus in Ciceronis lib. I. de hic locos potii» et legendus, et intel-
Fin. £go arbitror Epicnriim unum Ugendiis, quara quo modo impressus
vidisse verom, maximisque erroribos «st. iMmb.
homintim aniinos liberasse et omnia 6 Qued te imiiare aveo] Ita recte
cradidisse, qn« pertinerent ad bene Ubri veteres. In qaodam etiam ve-
beateqne vivendnm. Creeek. teri : habeo, Oifan.
a J(hcs<niiis] Qui extollit Inmeo Quid euim eentendai kirmnda qf^ns]
procnldttbio illnstrat: in versn «e- Theocrit. «28. f.41. fidrpaxos M wr^
qnenti pro g^a^ deeuoi geutiedux iucpiBas(btnsipUr9v, SicVii|;.PIiarhi.
Gassendns. CreecL 8. 55. * Certant et eycnis uluic*
4 Fixa pedum] Libri seripti habent verbnm ^conteodat' conjunxit cnm
/Uta, mendoset quod ideo notavi, nt dandi casu, ut Horatius Epist. ad
admoneam lectorem, librarios illos LoU. 1. 1.18. 'mihi contendere noli/
veteres scribere solitos esse ceie pro Lamb. Cygnoram enim cantns admi«
ir, ut 'fisca,' pro liKa, * eonnecsa,' pro rantur omnes, qni ingratam Hirandi-
connexa. Ita factnm est ' ficta.' nnm garmlitatem damnant. Tl aoi
Lamb, Sie (Jteta) omnes veteres II- ^cct voi^,Ti,iavrUi}mAiMy;Anacr.
bri; optime. MafnUns et vulgati: Od. 12. Ita enim legendnm: nouTi
Fixa. Vide Indicem. Gifau. Qui- ^n», Ai\i| xoM». IL&riKoe antem Aifa-
dam ikp%(aSKmfieta^ sed quod cjusdem n^A^s, &rarc^, Uktos, AcUor K»r(Xi|
significationis sit. Faber. Nec enim AoXHn^. Hesycb. Creech.
Lambinns id oegare debet, quod Dio- 7 Artubue] Ita erat in vet. libris
medes aliique veteres grammatiei Vide Indicem. Gifan. Alii, artites,
asaeraerunt. Creech. qnod olim usorpare solebant; sed ego
5 i^Mi ita eeriandi eupidus^ puan artubue praetnlerim; cum sciam ab
propter'] Non ita certandi cnpidus, artee (rixF^) <Sici artitos (Horat. Od«
quam, Sie. pro, non tam certandl cn- 4. 1. 15. ^ et centnm pner artium ') :
pidus, quam, &c. sic sup. 8. 10S6. nt <Artitns' in Olossis PhUoxenl ver-
*Jia^tp ut opioor, ita h»c speciee titnr xdt^ex^s^ 8fti8a\of) lic ab orliii
1206
NOTiB VARIORUM IN
miiUQiy i. e. roboston vocabant. Soiit
tamen qoibiis h«c minns eerta ride-
mtnr. led nil nd Lncretinin. Fnkr.
8 FtrtiM £9«» vU] I. e. fortis eqnoi:
mpSffmris. Ennius : 'Sicnt forti» e-
qnus, spacio qni ssepe stipremo Vicit
Olympia,' Scc, profert antem bnne
▼ersnm Noninsy et * fortis ' interpre*
tatur celeris. Lamb,
9 ntpaieretrermM} Stc legeBdnm,
iion Tu paUr et. Lamb.
Pmtria] Patemn, sen patrita. Tn
patrias aobis pneceptiones» scn, tn
patria nobis docnmenta pnebes.
idtmb, Modo dizerat Epicorom esse
patrem ct inTcntorero reinm. Cneelu
10 Ikuqme ex imekUe duuim] Etex
tnU chartl^. Sic 4. 827. * yalidis es
apU lacertis.' et S. 861. * qnibns e
antens nniter aptL^ et item saepe ali-
bi. inelute antem habent Itbri scripii :
qnos secutos snm. Sic 1. 41. * petens
plaoidam Romanis, incfaitay pacem.'
Lttmb,
11 LJmanl] Sic habent tib. mannscr.
tralatio antem cst ab iis qni fer-
mm limant. Umamt antem, i. e. dete-
niDt, decerpnnt, depascnutBr. alii
ii6«nl. Bon probo. ncqne roe movet
illod Virg* Georg. 4. 64. *et flnmina
libant Snmma leves.' Virgilius enim
'libari llnmina' dixit: Lncretins:
aon * flumina/ sed flores omneis qui
snnt in saltibns floriferis. Itaqne
idemVirgil. eodem ▼ersn flores ab
apibus non dicit * libari/ sed ' meti:'
4|nod tantiwdem fere valety aut etiam
^»i^$oAiM(ripfr est, qnam Lncretia^
nom verbnm Mimare.' Sic Virg.
Oeorg. 4. 64. * IIIsb oontUiuo saltusy
siivasqne peragrant, Pnrpnreosqtie
metont flores.' Lamb, Ita Lambiii.
malim tamen nbique Ubtmi, cnm aliis
editoribus. G^oji. tn pr. Ed. Ita
Lambiniis e Codd. Alii Hbant: qnsB
▼ox cnm seqnenti ' depascimur' me-
lins convenit. Creeek,
Li6i0it] Ita legisse videtnr Vlrg.
Ooorg. 4. ae Victorin. et itajinpressi,
et nostri vetores. Aiii : Hmmii, quod
U-
nimb dnmm est, et repngBal n
< depasdmor.' Gif, impmt. Ed. Vide
Gifanii ladicrm, licet hnBC
celet. Cicero qnoqne !• de
« Natnrale (sc. dWinmidigeaw^t
animns arriperet, aiit exciperet
trinseciis ex divinilate, nade oa
animos banstos, ant acceptos ast
liatos haberemns.' Preig.
IS Amria diete] Jam alibi de vore
* anreiis :' fortasse hoc loco respexe-
rit ad x^o l^ Pythagorar. Pdber,
14 Rtttio] Philosopbla, secU toa.
Paber,
Voeifermri] Befir. Honit. Epist. 1.
17. 48. * Clamat, victnm date.' itemm
Lncretins snp. 1.782. 'Carmioa qnia
etiam divini pectorit ejns Voclfrrao-
tnr, et exponnnt praeclara reperta.*
Lamb.
15 Natmrmm rermm kamd Seima] Sna-
tnlerant negationem Christianl homi-
nes, non ferentes scilicet sententinm
Ihltani et impiam. Reete. sed Ln-
cretinni aKnd ft^erant loqneateiB,
qnam sentiat. Lucretina enlm et Ept-
curei onines volHnt^ hsnc renmi bb-
tnram non a mente ant providentla
diTina esse creatani, sed ex fortBito
atomomm concnrsn natam. Negam-
di igitnr particnlam restitnlmns em
codice Donati Jannoeti PloreDtini,
typis Impresso quldem illOy oed ad
mannscrtptnm emcBdato : ad enJBo
oram ipsius inanu httc negatio ernt
adscripta. Sed quld si legamBs^ ea-
dem sententia, INmmsine mumta
iam? nt snspicemnr ex dtewB
factnm esse dtvnui. Lamb. Umm4
abest ab oninibns veteribns llbris, et
vulgatis plerisqne. Gifmm. Hemd mh^
est ab oninibiis libris, sed restitttlt,
sententla ipsa postulantCy Lambinns :
conjicit etiam l<*gendnm DieinB rae.
pru Coortam mox alii cpnctam ntatnnt ;
quidam etiam iibrt eteatmm exhibent.
Creeck.
Coortim] Tres libri veteres lialieBt
eoartam: unde possit qnis conjicere,
legendnm eooctam* Quod si placeblt.
I
T. LUGRBTIl CARl D£ RBRUM NAT. Llfi. III. 1207
' CMctam* Interpretebor» coacretain, set, qmliiiiic teqiittiitnri ek Homero
collectau. In nonnollis aliit libria adnmbrati tunt; quod ti TNimebnt
reperi creatmm» Lanib. Recte Lam- noa annouttety alii annotare pottent.
binnt. Simile quid admitere, qoi F«6, Frigid^ vero iatat obtervationet
eontra mentem Poettp, pro yera lcc- retpnit poeta : Affwti Umm Nimen^
tione : quod tope lueeniti» PrtgterU^ qooniam per liiantia nundi mcenia in
inp. 2. IIOS. Joh. Bapt. Pio tnppe- immentnm inane proaplcient non mi*>
diuruut: qmd empt noctfnUu PerterU, nnt Deot, quam cieterat ret vidit :
Preig. yt. 35. ' Nntquam apparent Achern*
17 IHaeetfiml] Dittipantnr et dit- tia templa.' Crvidb. Virgiliana et hn*
parantnr : yel diridnntnr et hiant, nt jut vertnt imitatio exaut ^. 9. OSl.
apnd M. Tnll. Off. 3. * Com 'terra ' Apparent dirtt faciea, inimicaqne
ditoettittet magnit qnibntdam imbri- Trojt» Nomina magna Denm.' Hav.
bttt.' et Virg. /En. 9. 310. * ▼ideo me* 10 Qtuu tuque eonetUiMtU] Adriurai
dinm ditcedere citlom.' JLain6. Longe Tnrnebut, coilega meut^ vir doctiiti-
latiora, ampHora, Hnnt ; anlmHt fioei mnt, indicavit mihi, hoi qnattoor ver^
nullot habet, qnot intra coerceatnr, tnt, qni deincept teqnantnr, ex Ho*
ntantea. Faber, Meliut vero Lam- tnero ette expreitot. Venni antem
blnnt : di vidontnr et hiant Per didoc- Homeri tnnt 'Odwrf. f . 42. O^KuforMf
ta enlm et hlantla mundl moenia in Mi ^otrl Mv ^s A<r^b old f^
magnnm inane prospicit. M. Tull. i»ww e^* MiMiffirwiffirerui^e^win^
et Virgiliut tn locit a Lamb. cltatit. i^pi» A«^««, oiPrc xtk^ IvMrlXmnu*
Croeek. h^ iM fOBpii nhrmm Aw^^iAf,
Geri ret] A natnra renim. led for- A«iiiid^ 8* iwMpofutf fldFyA% qnot profert
tatte gtni etiam liic legendnm. geni Ariit. lib. de Mnndo^ cap. 0. Ltanb,
antem valet gignif nt t»pe diximni. 81 Sem^^erqmimmbibueether'] Siclia-
Vemm tanien geri hoc loco vldetur bent omnei fere vnlgati s qnibnicnm
eiie ferendnm, atqoe adeo retinen* contentlnnt manntcript. Bertin. et
dom. ijunb, Ita (geri) omnei veterei Memm. alii, Sempertinefmbibmimtker,
codd.. Dicit, mcenibni mnndi dii- Homer. Aiv^(i^«Aof • Laaifr. lUqvidam
paratit, videre le et qn« apnd Snpe- veteret eodd. In aliii veteribnt: tfw*
roi, et quft apnd Inferot gemntnr. per «int naWai. Fortaiie: eemper in»
Gif. Atqne ex hoc loco apparet me- wobHn». Oiian. Quidnm Codd. mi«
liorem Oifanii (qnod rnro fit) qiiam nMbus, roelint tamen fannMhit leg.
Lambinl ette caniam, qul perpetiio dnm Homerni, e qno hi quatnor ver-
invlcem litigant, ntmm geri an ^eni int detnmpti innt, ntitnr vooe Ann^
tit icribendom; qnoram prioiLucm- ^<A»fi Odytt. Z. 46. Creetk*
tio placuitie, vel hlnc dlicimnt. iTar. 22 IntegU] Sic legendnm, non Ai-
18 Apporei divnm nmnen'] Sed cnr teger^ et ita habent lib. msnnacr. Uti-
apparetdivnmnumen? Videlicet qn» tnr eodem verbo tnp. 1. 406. ' Narl«
nnte Epicnmm vnlgut pbiloiophornm bot invenlunt intectat frnnde qnle-
lentlebat, iU ab eomm natnra aliena teii.' et Catnll. ad Letbiam : * gemiwi
erant, nihil ut de ilt certl haberetur; integnntnr Lnmina nocte.' nbl tamen
at nnnc apparent, &c. fortaite etlam vulgo legitar, ftamM tegwftw: nt * ge-
non minot recte dixerit, apparet nn- mina ' colnereat cnm voce * noete.'
men deoram q nietum, (leqnitur enim, Lamb,
^ tedeM|ue qniet»,') iU nt ab iit nil £t lorge d^ffmeo lanrim ridet] Vlrg.
mall qnidqnam metnendum lit ; cum £cL 6. 56. * Candidni intnetnm mira-
jam moletta illa odlotaqne providen- tdr lumen Olympi Snb pedibntqne
tia remota lit. Ceteram 4. illl ver- videtcmkMetiidera Daphnit.' Ln-
1208
NOTJ5 VARIORUM IN
caiiiis de Pompeio pott fata Inter Se-
mideos recepto 9. II. ' Illic postqiiam
se lcunine vero Implevit, steirasqne
vagas mirator, et astra 4^ixa polis,
vidit qnanta snb nocte jaceret Nostra
dies/ Uterqne vero agit de loco
D«monibns seu Semideis adsigiiato,
' Qoodqne patet terras inter Innseqne
meatns/ at ibid. Lncan. vs. 0. at
perspicaciores ocnlos agnoscit Lncre-
tins, qui per omnes celos ad inane
nsqne ferantnr. Hao,
RidU} Sic vet. libri. Mamllns et
Tnigati : ridet. Oifan.
98 OmaM mppeditat^ Snbandi, < 11-
lis/ scilicet Diis. IUnd autem * aai-
mi paoem ' ad avertendam opinionem
de providentia. Faber, Diis viz. sic
1. 66. ' Ipsa suis pollens optbns, nil
indiga nostri.' Creeek*
84 De2t6mf ] Sic videtnr legendnm,
repngnantibns lib. omn. Adjuvant
haoc scriptnram libri vet. aliqnot, qni
habent deliberare. *■ Delibrare ' an-
tem vaiet decorticare, et per transla*
tionem, extennarc, ac deminuere. uti-
tnrque eodem verbo inf. eod. lib.
1100. ' Nec prorsnm, vitam dncendo,
demimns hilnm Tempore de mortis,
nec delibrare vaiemns/ 6rc. et 6. 69.
* Dclibrata Denm per te tibi nomina
sancta Saepe ademnt' sic enim le-
gttBt docti qnidam, non DeUbaia,
Lamb.
DeHbat^ lU omnes veteres libri.
Lambinns : ddibrai; male. Vide Ind.
G^an. Al. deUbatf melins mnlto. Fa-
ber, Qnasi decorticat, et extenuat :
Lambinns : Alii delibat, qnos seqnor.
Creeck,
S6 Naafmam ^parent Aeherueia teta^
jria] Nnlla enim tunt, si mortales ani-
mi bominum babeantnr; qnod Lncre-
titts asserebat. Faber,
96 Nec leUuM obetaf] Ratio enim ob-
stantia omnia pervadit. Faber,
Qaim aamia diiptcMliffir] Sic faabent
librl manuscriptiy non i/eipiamaar.
Lamb. Deepieiantur, qood Pio accep-
tum refernnt Var, Lectt. tane qnam
elegantissimom est et haie loco ap«
tissimum ; adeoqne immerito neglee-
tum videri possit. Loqultnr enim de
lis, qna infra nos, sub pedibns nos-
tris, nbtque per iuane, nt non sloe
empbasi ioquitnr» gerantur ; nt ea
non tam dispiccre atqne cnrare, qnans
ezcelsaqnadam sede, et voloptatio
gratia, detpicere lioeat* Statins ad
ejusdem sectae, ejnsdem horti, ejns-
dem gregis hominem : ' Celsa tn men*
tis abarce Bespicis emntes,' Scc in
Sylvis. Vide Senecse iilam ^aaraew^
si ita loqni iiceat. Qna similiter fere
« terramm orbem superne despicere'
sese fingit. in Nat. Qocst. in pro<e-
mio libri primi. Preig,
27 Per imme gerjodwri A natnva
reram administrantnr atqae aguntor.
Sed si legamns gemadmr^ interpreta-
bimnr, ut ante, giguuntnr, creanUir
ab eadem natura, reram creatrice et
perfectrice. Oninino genmdwr ferri
boc loco potest. Lamb,
28 HtBtibimerebuel Sic legendiuDy
et ita habet cod. Fiorent. tibi aatem
venustatis gratia positiimest, ut «pad
M. Tnli. lib. 2. offie. < Ecce tibi qol
rez popnli Romani ^eae concnpierit.'
et apud Terent. Phorm. 6. 0. 21.
* Qni mihi ubi ad uxores ventnm eal,
tnm fiont senes.' et iteram apnd La-
cret. hoc eod. iib. 178. ' Is tibi naae
animus quait sit corpore/ SiC, Idem
9. 9036. ^ Qnam tibi jam nemo feaana
satiate videndi, Snspicere in ceeli
dign. luc. templa.* Lemb,
Hie M me rebae\ Ita veteres om-
nes. Maruilus: tibi; et sic vnlKttti
alii ; male. Vide Ind. Gifaa, UXmd
* tibi/ ut aoii a^^ me, te, passim apod
OrsecoSy passim apud Latinos» vi^p^-
mr est. Faber, Lucret. 2. 1S7. ' Qaiim
tibi jam nemo fessns satiate vidcndi»'
&c. Hieubi Oifanins: et interpre-
tatur ' nbi ' in qua re, in qna ratioitey
pneceptiSyVia^ philosophia. Imperite.
Fayus vero ; abi^ postqoamycnm» qoo-
niaro, relative ad vocem 'qnoBittm*
vs. 91« LambinaslegitHii;«npp. fjb»
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1200
teor. Qii» demomtnint sscrificttlnm «tgttnto fnlgct, anroqne renidet/ &c.
istum ne legere qnidem Lembinnm transit jam ad disputatlonem de ani-
pottiisse. Creeek, Oif. M^ retative m» atqne animi natura. I4Um6.
nimirom ; atque ita in altera demnm Retorta] Sic ex veteri qnodam
editione. Sed qnis non videt, istins- malim. In aiiis, nt in vnlgatis : rt-
modi relativom prorsns exclndi per Ucla. Gifan.
Toces * His rebes/ qnae haec ad proxi- Ed] Male, contra veteres libros,
me prscedentia ita jam alligant, nt Lambinns : es. Naro totns sermo eat
nibiJ opns sit aliqua voce relaiiva. ad Epicnrnm. Giftm.
'Tibi' eleganter, et suo more dixlt, 31 Docui] In I. et 2. Faber. In
exempla passim obvia. Qnam facile primo et sec. lib; mnlta de seminibnt
antem Mibi' in ' nbi' et vice versa ipsis, de eomm fignris et motibns:
traoseat, dicere nihil attinet. Preig, jam vss. 10. accnratam de anima dis-
89 PercipU] Occnpaty pervadit. putationempromittit,ntbominesme-
Sic loquitur Plantns Ampltit. S. 1. tn mortis, et pmnarnm post mortem
66. ' Nam mihi horror membra ralse- liberaret. Creeeh,
ro percipit dictis tuis.' Iterum Ln- Exerdia] Atomi : qnas tamen nnn-
cretlus infra, dO. ' vitas Percipit hu- quam nominavit Locret. Manilinsan-
manos odium,' &c. ad qnem locnm tem Individua principia vocavit, &c«
plnra. Lamb. lib. 1. pag. 5. * Sive individnis, in
Perciii] Ita in Veteribus quibns- idem reditnra, solnta Principiis na-
dam ; qnod rectiiis videtnr. lu aiiis : tora manet post sacula roille, Et pas-
pereipU, etiam recte. G\f. oe ex nihilo sumptnm est, nihllnmqiie
Perdpit] Penetrat, snbit, &c. Ita fnturnm, Cscaqne materies c<£lom
alibinoster, PlautiisetVirgiltus. In- perfecit et orbem.' Feicr.
timssignificationisvoxest. F(ii6. Alli 82 QMolta] De magnitudine, soli-
Perciit, Quidam legnnt Quod eit ^op ditate, Scc, jam snpra. Faber,
twra tua tt Tam man^eela patene ex Z% AUerwe percUa.m9t%] 'AAXifAorv-
wmni parte reiwia, *Retorta' antem «ioy nominat Epicurns, i. e. mntnam
est evolttta, qnae prins quasi contorta, plagam, sen altemam et mntnam
et involnta videbatnr. Creech, ndm-a verberationem. qnidam tamen boc lo-
yvftifh Koi rrrpaxnKurtUi^ rotf 6^$a^a, co legnnt, eetema pereUa moiu; qao mo-
nt loqneretur Paulus ad Hebr. 4. 18. do snp.8. 966. ' Mnltimodis volitent,
Hat. ttterno percita rootn.' al. aUemo:
Herror] KarAeXri^iSf ingens admire- qnod idem valet. otenim diphthongns
tio, Bdfifios: vel dic proprie ^tmi, fnit antiqna pro tf , ut snp. diximns-
Tf6ftoSf tremor. Lasi(. ad lib.l. ex qna * mnsai,' ' aulai/ * ter-
80 Patei] Quidam, pate$f ad natn- rai,' et simil. pro musiB, aulte, teme^
ram conversa oratione ; male : nem- dec. Lamb,
pe metnebant, ne ob syllaba modn- AUemo] Ita vetemm more scrtp-
Inm rneret venus. Faber, tum ollm fnisse pnto : ex eoqne post*
Reteeta] Sic legendom, non reteeta ea (vt sape i in j, et contra, com-
ee, Epicnram enim alloquitnr. Pras- mutarnnt librarii) fiictnm, aUemo,
terea p<U«l reposni, neqne quenqnam Videinf.4. 28..nbi hi vcrsus repe-
movere debet syllaba posterior bre- tnntnr. Ibi diserte est : «tenw.
vis, ut saepe ostendimns. Non dis- Olfan.
plicet Umen mihl scriptnra illa, Tam AUemo moiu] Notnm qnld slt ; qni-
moM^feita patene ex emid parte reteeta dam tamen ettemo ; quod ob motnm
eti, Sed hec, meo jndicio, vera est, ingenitnm atomornm damnari noa
et gerraana. sic 2. 27. <Nec domos potest. Fab, Leg. eetemo: qnomo-
1810
NOTJE VAEIORUM IN
do enlai semim mUmm» notii pefdta
* ipoDte tiia' voliterent i 2. 10ft4. et
4. 28. nbi ki venus repetnntnr. Creeek,
Marg.nost. milento^ qnod et in Febri
ndit. boc loco habet, Mi. anctoritate
fnlcit. Additqne V. aitenia. VoMii,
credo, anctoritate. Sic et 4. S7.
Fabri contextns babet tfieme, noster
In marg. mnna ctttftne. Ec^ egUr»
«• recte se habere arbitrorv cnni boc
tnm illo loro. Laaibinns, si nsplam,
Idc friget. Preig.
35 SectMdnm] PMi^htfiiims To&rete^
4^9*. Faber.
Ammi «ffne awaus] Anima, ani-
mns, et ineiis differunt, et sede et
farultatey nti mox apparebit, et jam
dictum. Feber,
t6 Clarwida] Usns et Horat. sed
pro, illnstrem efficere, claritndinem
nfferre. Faber. 4. 770. ^ Mnltaqne In
hls rebiisqnaemntnr,mnltaque nobls
Clarandnm est.' Creeek, ■
87 ^Aennifif] Sic babent lib. ma.
anscr.et metns inferomm (inqnit) ex
«nimo ^idendns est fnnditns. Lamb.
£z hac itaqne schola (notante Tnr*
■eb. Adv. 21. 10.) VirgllU llla Geo.
ik 401. * Atqne metns omnes et in*
«xorabile fatnm Snbjecit pedibns,
atrepitumqne Acberontis avari/ Ad
^nem locum etiam liosce Lncreiii
versns citans Philargyrins, li»c iia
^hA notat, * qoia philosophi» cognl-
tione, et mortis metnm, ot inferos,
qnibns voloptas hiimana inqninaretnr,
domari et tolli credebant.' Hao*
gO Omnja Mi^inid<M« merltf fl^graiT]
Qnibus neino unquam aliqiiid venns-
tins: omnia quecunqne alii protn-
lernnt <*xciitias, nunquam pnlcbrior
Imago. Creech.
41 Nam qaad stepe Aomtnn, ifcJ]
Dicat foraan aliqnis, idem alios phl*
iosoplios prttstitisse qnod Lncretins
promtttit, nec solum Epicnram me-
tnm istnm Achernntis prsecipitem
egisse, cum plnrinii docuerint aniuias
interire, hullasqne post roortem p<e.
uas timendas esse ; Empedocles v.
g. dixit animam eiM eordi
sangninem : atqne ideo
non tantas mf reri landes, nec I«nGre-
tinin majiis benefidnm cooferre mor-
talibns qiiam alii olim coataleriat.
Respondet poeta vss. 14. omnes istos
philosophos Ibrtia qnidem verba lo-
qni, sed mortem timere 8»q«naftnaU
gus hominnm; intrr dolores, infaml*
am, angnsUas vitam tolerant : et coni
)iericulis, morbis, &c. premnatiBry
nnnqnam invenies magis hnmlii
mos aut snpentitionimagisobn
Creeek* Ad bnnc locnm InciaDt ver-
sns Mttcenatis apnd Senecnm ; * De-
bilem facito,' &c. Faber» inNat,
Nam p»d stfpe fcsmtnesmsr^os ;
tfmgndw, l^faa^enqaefenmt
Ttrtara kUdj ^ ee adre
naiaram eaof^aimie estc, Nee
qaidqaam tunirtB raHanii ^^f^l
istis qnatnor vss. posteriorea di
arbitror deleri oportere. Rriai
nihil opns illis eift ; dein, qni
Isthec Latiiiitasy * Naturn aninst eat
sangninis ?* Video qnid velit ; sed
barbaras slt et plane ^fisiwas i|ai ita
loqnntnr. Ille antem vs. * Nee
prorsnm qnldqnam nostrm mtioais
egerOy' qnid bmii taadeoi bnb^?
Hinc disdmns ram profecto aiimbl*
lem, bellam, et eleganti» Lacretia-
am^ scilicetl animnm nostmai noa
egem nostra ratione. Qni b»c a-
manty faciat Deus nt ne nnqtinm
tranmcDt. Faber, Dnos hoNoe
delet Faber ; quia primnm nibll
illis est, dein qnarnam istlHrc
tas, *Nntnraanimi est sangnima?'
iste autem versus ^Nec proniua qnid«
qnam nostrsB ntionis egere,' qaid
boni tandem habet ? Hinc dlacimiia
reni profecto mirabilem, beliamy et
elegantisB L^icretiane ! vis. AnimoaB
Dostrum non egere nostra ratioiie.
AdinirabileHi profecto rcm! qnnal
ntio apnd Lncretinm non sit philo-
sophia, et vox ista' se' in priori vcr-
sn cnm ' egere' iu hoc v». nilnas coo-
venint. Leg. aotem Ct §e eeare
T. LUCRBTII C^RI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1311
ml iNitiinm mmgtuMi taeue. Et tiun beiwr. In antiqiiiNimft menbnini»
•ententiam Empedociis, qoi dixit Vossianla est forte^ ut recte Lambi-
•nimam eme cordi saffnsnm san- nns. Fern viri cstera doctissimi
gainem, Cic. 1. Tosc. Quest non monstntm est ad barbariem relegan-
inepte adnmbratam assero. Qnis dnm. ProibtiiCyqaod e8tvnlgo,etiam
etiaro nescit Lucretinm, licet csr- legimns htec* Utnimqne sententia
mina Empedoclis admiratus sit, opi* necessariom facit* Ait metnm Ache-
niones tamen illins nbiqne convel- rnntis non posse melins prsecipitem
lere ? Creech, Pro ontmt marg. nos- agi qoam per Epienri phiiosophianK
ter babet mbiue, pro froj^eum^ pn»- Nam qood inveniuntur viri qnidam^
smn. Quorom illod qoidem conside* ut videtur, animosi, qoi scpe dic-
ratn difnnmnonopttsest. Hocdic- tant morlM>s et infamem vitam roor(e
tnm scriptomqne ut ' sosnm/ * deo- magis esse metnenda, et nosse se na-
som' alibi. Contra Fabrum antem tnramanimitotam essesangninis, ne-
in Imnc modnm disserit : 'Nempe qoe egere ad hoc dogmatnm Epico-
■quia pntabant natoram animi seqni reorum : htpc omnia scias licet jac*
temperamentnm sangninis*. sic sen- tari magis ostentationis caussa, ant si
sere Arlstoteles et complores alii. revera ita volunt seotiuntque^ si mor*
Vide Oaleni scriptnm de hac re. tem prsB morbis aut turpitudine ez-
Dicebant itaqoe illi, quos hic iodlbat petont, faciont id magis quia non ali-
LocretioSy nos non debere affici ter- ter possont, qnia illa, qoa spernnnty
rore mortis, qnia talis sensiis prove- vetita sunt illis, qnam qnod ratione
niatatemperamentosangninis. Illnm rem hal>eant probatam. Etenim Uii
itaque non cnrare rationes animi, nt- ipsi extorres patria et a conspectn
pote qnse e sangoinit vitio orinntur, hominum procnl acti, omnibns deni-
Jion ex ipso animo ant rei veritate. qne lemmnis adfecti, si llcet, tamen
Vide Etyiu. M. v6ce tdfut Addesis vivunti Stc, Grenev. Obe. lAb. Ne^,
Thom. Canteri Var. Lect. lib. 1. cap. 4. 13. Atqni utraque lectio snnm
5.' Preig, habet acnmen et defendi potest. Fe-
44 VeiiH, st /ert ita /era rofanfns] tiH si malisJnxU illad Medess apnd
Ita ex veteritMis llbris. Vnigatl : Ov. Met. 7. 19. erit explicandnm :
ffenti, Et forte : vetitum Inrdt, Fera * Alindqoe Copido, Mens aiind sna-
vetite rcspondet. optime. £x numero det. Video meliora, proboque, De-
mendiini. Gifan, teriora seqnor/ *Venti'atqne Man-
VemH] Inanis glorisB et ostentatio- dis' caosa aliqoid illi fariunt, quomm
nlscansa. Mendose legitor in qiii- alii videri tantum, alii esse landabiles
bosdam libris, veHH: quod qoidam volont ; qnomodo Arciiiam poetam»
secnti siint : iidemqne (qiiod non teste Cicerone pro Arcli. cap. ft. ' non
risn, i»ed ilagris diginim est) pro H solum coiebant, qni aliqnid percipcre
/ert ite/orte vehmtaef aut,. nt alii libri atque audire sttidebant, verom etiam
liabent, vstiqrfas, scripseroDt, st/«ri si qni fortc »imnlabant.' * Ventosos'
iU/eravohmtae, qold huic homini fa- dixere Horatius, Ovidins, aliiqoe in-
cias? £«m6. Gloriolff, fnmi. Orseci flatos soperbia; sed ^ventns' pro
etiam in ea notione ehtvev dicnnt. inani gloriola minus nsitatum. Inv^
Vide Peregrin. Locisoi. Feher, Sera nies tamen apnd Persinm Sat. 3. 27.
vehmtae Paliueril non est nauci. * Hoc-satis an deceat pulmonem ram-
Scribendnm vero : Hacy licet adeor" pere ventis, Stemmate qood Tnsco
toM aatmam, mcigts omjita Umiie Aut ramom millesime docis/ He», Pia-
etietm veiiH^ H /ert ita /erie vnbmtat, cet aitera lectio oett<i; nam Mans' et
■t caassa, qeam pted ree ipta yro' ' vetitnm,' mnlto eDncinniiis sibi op-
1212
NOTiB VAK10RUM IN
ponontnr, qnam 'lans' et ^Tentns.'
Et credibile est, rh * ▼etitnm/ nbso-
Inte ita dictnm imperftiomm anribni
oenlisve potint, qnam rh 'ventns'
pro inani gloria,similiterve tnmptnm
offecitte ; cnm tamen eodem modo,
et forte ad imitationem bnjnt lociy
loentot tit Clandiannt in Entrop. S.
62. * Nitimnr in ▼etitnm : damni se-
enra llbido/ Accedlt qnod et te-
qnens hemistichinm,Detcio qnomodo,
mnlto opportnnint nobis oggeratnr,
qnati booi-ominlt canta. Non ita
ditsimill ratione ab illo Homerico,
qni Joyit yolnntatem pott male omi-
nata illa primorum 5. vertnnm Ilia-
dos tntP, commemorat bit verbis :
Ai^f S* ir^tm fimOJi, Pftif,
Fafamfdt] In aliit libris nonnollit
«criptnm et imprettum ett, vohtpUu,
Lamb. In Mst. qnibntdam fera no-
bmta§: in aliit, ftn vobtptoB. Sed
qnia rh * fera' priorem syllabam bre*
vem habet, exittimo ette glottema
vocis alienjns, qu» hinc exetderit.
Ea antem esse nulla alia potest qnam
* dlra ;* * Dirns' enim non e^t, qnod
vnlgo pntant, deorum ira immiisos,
enm e Oreco Sw^t natnm sit. Ita Lu-
cretins 4. 10S9. de impetn ssvientis
et impotentis amoris dixit, ' loritata
tnment loca semine, fitqne volnntas
Ejicere id, qno se contendit dira lu«
bfdo.' et expresse magis postpanlo
icrlpslt, 1083. * Unaqne res hiBC est,
cnjns, quam plnria habemus Tsm
magii ardescit dira cnppedine pectns'
Quod et Vlrg. in se se transtnltt .9.
186« ' An sna cniqne Dens tit dirn
eapido.' Sic alibi in JEn, 8. S49. de
Capitolio loqnens, * Jam tum relligio
pavidos terrebat agrestes Dira loci.'
Ad Imnc modum ' diritas monim,' in
Tjbecin Snetonii, Scn^f erat et aspe-
ritas ; qnod ex Cicerone firmari po-
test,qulfratres illosTerentianos com-
parans, ait, in altero esse * dirita-
tem,' In altero 'comitatem.' Ita
deniqne, (nam alia proferre hand In-
bet) ' dims bydrops/ apnd Horatium
snmi debet. Ft^. Qnidnai /erm et*
hmUt : nnde Paimerins serc ooDuilns
i. e. stnlta, slnistra, tnrpis : Gifkiiias
ferm retinet, de metro minime sofici-
tns: dira scribit Faber: dnm nlii
corde reponnnt ex Virg. £n. 6. 67S.
* Si fert ita corde volontas/ An ▼cro
b»c verba illos spectent qul landcm
istam ant auram popnlarem ambiant.
an snbjnn|enda sint Hime Ueet csiBer-
tas animum: alii dispntent. Creeek,
Emendandnm estisemoolaiitet. Nam
fera nnmeri etiam respnant : qno-
modo tamen est in vet. cod. Et * vo-
Inntas sera' est sinistra, stnlta, ia-
ntilis. Sic 'seraarra,' 9. Ii61.,tria-
tia ac laboriosa et gravia sonC. Ita
interpretatnr Servins ^n. ft. 584.
'Seraqne terrifici cecinemnt oiDnia
( Af omtmi) vates.' Addit ex Hist. SaK
Inst. ' Semm bellnm in angnstiis fittn-
ram.' Et JEn. 6. 669. < Distnlit ia
seram commissa piacnla p<ena (Al.
mertem.y Qnaltter item Propertins
2. 7. 25. ' Sed postqoam sem captiva
est reddita pmna.' Sed et L.ncr. 2.
1162. * sere arva,' qnod tarde mgre-
qne fmctum ferant. Palm, in spictL
tom. 4. Fac. Crit. pag. 870. et seqq.
Tnrneb. Adv. 36. 17. ^ Versns ille
Mamnis, inqnit, videtnr refra^ri
rernm eventni, et cnm poetae senten-
tia pngnarc 5. 524. ' Semqne terrifi-
ci cecinernnt omina vates.' Naa
mox incensaclasse, illius diri portenti
fides reprsesentata est. - Sed ▼idetnr
* serum' non bic tardum signi6carey
led dirum,ac videtnrex eo male omi-
nosnro esse, qnod sera omina et tar-
da, prosperos non habeant snccessnay
quie erat cansa ut postridianoa diea
aversarentur, neqne bis qnicqnam
inciperent. Postridie enim qnod in-
cipitur, matore non inchoatnr, nec
tempestive. Itaque in nomioe ipao,
obscaenum inest, et Inauspicatnm
omen. Sed etiam * seri ominis ' sig-
nificationem explicavit Servins, ia
fannc Maronis locum ^Seraqne enl-
minibns ferali carmine bnbo.' In Ma-
T« LUCRBTll CARI DH RBRUM NAT. LIB. III. ISiS
rone, 4. 462. eliani legit NoDiiis, »1 bant mnlto mlnns formidari debere,
Codtces eJQ8 macnlosi non snnt. Ita qnam vanailla mortis terrtcnlamenta.
bnbo erit y/el noctncanens, vt\ inaus- Itaqne nng», fnrot, qnidqnid isti glo-
picatns.' Preig. riosnli vnlgo pnedicant. Faber, Mor-
47 Jaclari] Dici.Virg.^n.l. 106. tnia sacra facinnt, ideoqne animat
^talia jactanti.' Satunt. ' Jacit/ i. e. poat mortem superesse crednnt: ita^
dldty in Jugnrthino. Faber, qne nuge, fnmi, qnicqnid isti glorio-
QMom quod reii] Quam quod ita sen- snii ynlgo prsedlcant. Qnid enim
tiant. AbhisDon admodom abhor- yerba aodimns, cum facta ▼ideamna ?
rent, qnae snnt apud Aristoteiem li- Creeeh.
bro primo Elenchomm : 06 yiiprabTii 62 Ei nignu nuetont'] Macianiy i. e.
BcAxorrai rc jral ^oirh. iWh \4yovn fthr immolant. Sic Nonins : * nigras an-
To^f ff^x^iiovfOT^ovs Tfir kiymff fiod" tem pecudes Diis manibns et mortnis
Xorrot lArh paaf6pM»a KvarrwkNir oCw immolabant antiqni/ Virg. 6. 159.
rafhfdtm k«Xmi ftaXXor, ^ ffr 4fi4«0s ^aal *■ Duc nigras pecndes : ea prima pia-
ZtSif' kvSl «^irco^ai ^uudms /loXXor, ^ irXov- cnla tnnto/ Lamb,
ruf ahrxp&s, MKomai 5^ riofarria* i. e. Et niantfrais dtrit, t^c,'] Sic legendnm,
* Non enim eadem etyolunt,etdicunt et ita Nonins. cum qno facinnt libri
homines : sed loqnuntur verba qui- mannscript. nam vnlgati habent, 91«^
dem honettissima et speciosissima, monifrvo. Manes antem, nt scriptnm
Tolunt autem ea qnae expedii« viden- ett in yocabnlarlb Latinogrteco, 80/-
tnr^ esempli cansa : honeste mori po- fiopct x^«m» h. e. ^ dii terrestres/ sen
tins, quam jncnnde yivere dicunt ' dii inferi.' jLam6.
oportere : et paopertatem jnstam di- 53 In/eruui] * Inferise, sacrlAcia,
yitiis turpiter partis dicunt csse ante- qme diis manibus inferebant,' inqnit
ponendam : sed contraria yolnnt/ Fest. Anctor yocabnlarii Latinogrte-
Lamb» ci, ^Inferiie,'«inqnlt, x^- X^ *^
48 Exiorree Uiem] Eznles. Lamb, tem, i. e. * libamina.' Lamb.
Qnasi diceret, ventosam illam glorio- Mulioque tn rebu» aeerbie 'Aerius ad-
lam frigida perfnodens. Si ex animo veri, tfe.] Hoc ex Tito Livio mnltis
dicant infamiam magis metoendam locis intelligere licet. Lamb, Qnod
qoam mortem esse, qoid igitnr causse nentiqnam facereitt, si mortem mini-
eat, cnr exilio multati, et probris fos- me metnendam crederent. Fab,
datl, vivant tamen : moriantnr, prr 55 JfoMiiNem tpeeiare] Sic habent
m« licet ; jam tempns est : infamia Ubri manoscr. qnos nunc seqnor.
enim et dedecore flagrant. Faber, Nam vnlgati habent Aamtn^s, et seq.
50 Omnibu» ffraomits a^feeii] Qni- yersn, fict «int. Lamb. Sic (Aoaitnem)
damlibri babenta((/Itcli; qnamscrip- omnesveteres libri; recte*: nt sit
tnram probo. Lam6. mntatio nnmeri. Qnidaro tamen :
A4fecii] Veteres qoidam : a^/ltdi. komme» ; et mox : ^ai eimi, Gifan.
Oif. Alios philosophos, qnos tanquam Ept-
51 Pttreniani] Jnsta persolvnnt pa- cnri semnlos sectatores sni prsedica-
rentibns mortuis, aut aliis, qnos »- bant, rejecit, qnoniam illorum dog-
qne caros babent. Auctor yocabnlarii mata metnm mortis non penltns abs-
Latinogrseei. 'Parentat,' inquit,&vo- tnlerant. Delnde 4. vss. addit mini-
ttdei, sen iatoKalei poicpoa pmt6aut, Lamb, me credendum esse istis, qui latls
Mortuis sacra faciunt, quo illoa sibi rebus florentes magnifice loqnuntor,
propitios liabeant. Unde hoc ? in- spectandi antem sunt homines peri-
quit : ex mortis formtdine. £t tamen cnlis cincti et roiseriis oppressi, ai
qni h»c facinnty turpem famam aie- tnm se fortes prspstent, tum faten-
1214 NOT£ VARIORUM IN
dnm C8t iUtt pMloMphiam profoitie. CertwB enim est mortis loniiidiMm
Creeek. probri, dedecoria, peridiae, cnideli-
58 Ejkimdmr]^EUcmtUwr belient tatis9invidiv«de<«peratioBis,&c foa-
omnea libri maniiacr. et Tolg. qnod tem esae. Fabfr, Et binc orilor
aiprobemnayinterpreUbimar 'ezpri- magna Epictiri gloria, qai prmcep-
mnntnr.' 8ed exiatimant tamen doc- tia ania metom mortia, e qno tat
ti legendnm ^ieUmtur^ nt intelliga- mala flimnt et derivantur, fngat»
mna, hominea ipaoa In rebna adveraia Crteeh,
veraaTOcesejicere,ideat,mittere. et 60 Tmnteendert Jbteui] Tw^fialptm
ita amiciu mena potat legendnm io rehs Zpevs rov SucaCov. Lumk^
oratione pro M. Cariio, ' Nonue ip- 61 Et imteriwm mdMy a^.] Et co-
aam domnm metnet, ne qnam vocem gnnt eoa praebenteia se soeios, ae
ejiciatP^nbi vnlgolegitnrelidaf. Cni ministroa, aen adjntorea sceiciim,
propemodnm nunc aaaentior, qnam- ntti aainmo labore emergercy i. e. ex
vis olim diaaenaerim. Sed ai mnu- hwnili loco et reboa angvstis cva-
tio conailii eat inconaUntia, ut non dere, et penrenire ad magiias opes^
eat; et ai in toto vitas atatn licet in- JLa»6.
terdnm, Umporibna poatnUntibna, 69 FreeeUmie Ubore] In qnibnsdam
sottUntiam motare : qnanto magis in Ubris acriptnm eat fereUmie .- qnod
Ua qnm ad atndia litterarnm perti« gi probabimaa, peraUntem lalKiffem
nont^ ego igttnr etin bae Urtia edi- interpretabinmr, asaidomii, et im-
tione okumUr edendnm enravi, et probnm, et perttnacem» £go nihil
item in aectmda, enm in prima eliM- mnUvi. Loaifr.
miinr editnm esaet. neqne bic me mo- Prwarmilf] lu et snpm, 19». %
vent libri Toterea. Scio enim in eis vers. 18. Quidam tamen libri :
saapennmero i pro i, et l pro i acrip- atmeu. Oifiin. Sic lib. S. v. 11. Alii
tnm reperiri. £0016. lU (oicimiUr) Codd. peretmUe; i. e. asMdiio, impff»-
posni. Videlndicem. In libris,ta* bo et pertniacU Creed^ Biart. 7.
mens filieiMilnr. Oifaa. Sic ^ja- Epigr. 4S. ' Primom est, nt prmslea,
cere,' <rejecUre,' et ^ mittere' vo* si qnid te Cinaa rogabo Illnd delade
cem, Lncretins. AUi tamen e Codd. sequens, nt cito Cinaa neges. l>ifi-
£iicimiiiir. Creedh. Marg. noaUr go praesUntcm, non odi
sive Vossintf ille, sive Beveriandns, tem Sed tn nec pra^atas, nec cilo
ex Mas. EUeUmr eripUmr pereami am- Cinna negas.' le, Veee.
tutre. Qno et confinnctnr omninm, 64 iVon mtaismm porim] I. e. nen
qnoa qnidem Lambinns viderat, Mss- minlma ex paru. sic enlm loqanaiar
tomm lectlo. Addit OvidU locnm, alU boni acriptores. Ca^a. Ub. 4. de
* Voce mea voces eliclente Dei.' Bell. Oall. : *Neqne mnltnm fm-
Preig, Adde CUndian. in Rnf. f. menlo, aed maximam partem lacu
56* * Jnatitia Inanltat, vitilsqno a atqne pecore vivont.' M. TteU. Orat.
stirpe recisis, Elieit oppremas Une- perf. ' Msgnam partem ex Jambis
bffoao carcere legea:' bie ' elicere ' iMetra ronstat oralio.' Idem Offic.
est evocare, protrabere In Incem ; sic lib. 1. ' Maximam antem partein ad
idem Carm. 17. 190. 'Tn prima injoriamiaciendamaggredinntariioB.
bominem aylveatribns antris Elieis/ nnUi, nt adipiacantnr ea qme coa-
Haa. cnpivernnK' itemm ale Locr. 6. 1947.
A9 Deaique oooriiim] Venna, qoi * Inde bonam partem in lectnm mm-
mox legentnr, ab homlne reram Ethi- rore dabantnr.' aL in Mam. Lnmh.
camm perito non pomont aatia legl, Nem wnmmampartem i. e. Kord. Fmk,
celegi, tanU in ^ vb boni reperilar. 65 Tltrpie enm fmtm^ ^«.] Sectitvs
T. LUCRBTII OARI DB RBRUM NAT. LIB. 111. 1S15
sun ia boc venii codices ▼nlgmtos qui edidit IWpif emmfmmiaj l^. Epi-
potius, qouiii manutcr* nam cum ita cori autem prsceptnm fuit, M^
liabent mannscr. Twyi» etdm ftrmB {ios M rovwfof vpontSgBtUf i^* Zaetf
eontmhUy ^«. Tulgati autera sicy 7W- pdi itam^pmMiMm, Cre$eh,
jfi$ emmfmnm eoniemim^ ^v. lianc ynl- 66 Ferme eemtemphui] Ita Veterea
gatam leviter immvtavi, et ez /oim», libri. Vulgati : fmnm emUempiue,
fvci /oma, ^c. et cujui lectionia li«c Lambinns : famay <l eentemiut* Ve«
sententia est : Turpis enim * fama,' rom alternm retpondet c«c« horot-
i. e. inlamia, seu ignominia, et * ron- nnm cnpidinl, alternm avarltias. Gjf.
temtus/ i. e. l^rrttpia, vel imrmppiie^' Semata eb dulct] Sic loqnitur 1. ft9.
o"»» et acris egestas, luec videntur * Semota ab nostris rebns, sefnncta»
^$9^ a dulci vita remota. tnrpis fama que longe.' et item 2. 19. nisi qnod
et contemtns pro nno videntur esse pnepositionem non addidit : * mente
posita. Nam qiiamqnam inter se fruatur Jucundo sensu, cura semota,
differant, in eo tamen certe similia metoqne.' dixit enim ' semota cnra,'
siint, qnod bonori opponuntnr. scrip- pro semota a cura, dec. LaM6.
torara antem,qua» reperitur in libns 67 Ei fMosi jam leii fOTiae'\ £t vi-
calanto ezaratis, nt probarem, a me dentnr qnasi jam ante mortis portas
impetrare non |>otni : qnamvis sciam, residere^ seu ezspectare, seu morari.
eam ita explanari posse : ' Turpis Lmab, Ductnm videtnr ab illii, qui
contemtusy' i. e. vita obscura, et ad portas ant jannas cnm venere, iU
bonoris eapers, atqne adeo infamis, interdum cunctantur, nec recta sta-
et acris egestasy ^ferme,' L e. pro* tim ingredinntur : ut apud Aristoph.
pemodum, videntnr esse remota a in Nob. vn. 181. Tirmh^ ix^farpary
▼ita beata, et mortls instar. Nam yeiopMi ; Itemni vs. 509. I^ atnrrittie
illnd ' ferme^ non mihi videtnr apte ix"" ^p^ rifif ^Apai^ ; 7^. ildr. 30. 9.
hoc loco positnm. Itaque vulgato- 68 i>iim ee r^fitgieae] Sententia
mm codicum lectionem manuscrip- Bpicnreis mirifice piacita: eosenim,
tomm scriptnne anteposui. Reperi- qui pertnrbati sunt, ant qnos aliquid
tnr et baac tdia scriptura : Twrjn» nrit, et e pertnrbatione mtdoqne ez*
^nim/mtMr, sen /onM coaiemiu», ife, ire contmtnr, 'se fngere' veUe di-
quam etiam mendosam arbitror ; ex cnnt» nec tamen plernmqne effugere
qua quidam facinnt, Tarpi» eaimfor' posse, nt bnjns libri dausnia vs. 1061.
mn, et eoaiemipia»^ ifc, Vemm neqne * Hoc se qulRque modo fngitat : qnod
baec lectio mihi probatur. 'Tnrpis sciiicet, nt fit, Effngere haud potis
fama ' autem ita dictnm a Lncretio est.' In sensnm igitnr snperioris lorl
est, nt ' tnrpis existimatio ' a M. est. Isti, inquit, quos pertaasnm est
Tnll. Orat. pro CsBcina. Jam vero inglorios et despicatos vivere, effu-
etiam Epicnri praeceptum foit : Mk» gere se volunt, i. e. sniun Indignita-
{kf kfX romwToif vpaaoeto^^ l^' Ztroa tem, ignobilitatem, et hnmiUtatem at*
idi Karrwppoif€ffdm : L e. ' bonn fama» que contemptnm, et omni contenti-
usqne eo cnrtun teat habendanii one tul gloriam et divitias cJiitnntttr.
quoad non contemnaris.' Si qois TarmA, Ai», SO. IOl Jam tmtcn
tamen scripturam antiqinun hnlc an- mnltis exempKs probatnm est» vete*
teponetf noa reclamabo : mnlto mi- res, ^ me/ ' te' et ' se* in modo infini^
nus pngnabo. Lamb. Qnidam Godd. tlvo nsiirpasse, waft^Mhrm». * Onmis
Tiirj»ts einm feraee, Unde alii scri- homines qui se se stndent prmstture
bunt Tarji» cntm foraue: alii 2Wpif ceteris animantibns.' SaUnsl. Istnd
enim fama: .at codicibus istia et con» ' se' poterat abesse. Fab,
jecturis melius Lambini Jndiciumy 60 R</l|gtMr] fi^ivissf;Biale. Gif .
\2ia
NOT^ VARfOBUM IN
JjmgnpiB remam] Volgftti : rem$me.
Qnod qnia agens est, ' refugisse' aa-
tem absolatani, non convenit lioie
loco. Itaqne conjectnra doctntyre*
poMi verbnm Enniannm. Gif,
ReffugiMU voluai longty ^c.] Sic le-
gendnm, non effugiaee. 8ed manebat
•crupulnt, qnod rtfugieee hoc loco ett
irerbum abtointnm : r<flMotit« antem,
qnod reperitur in librit omnibnt, pro
eo qnod edendnm cnravi, reeeue,
agent : qni exinietnr, ti reeeeee lega-
mnt. Qnare sic plane pnto ette legen-
dnm, et ita a Lncretio tcriptnm :
qood cnm minns esset intelleetnm a
tciolit, ette depravatnm, et reaiMte
anppositum. reeeeee antem dictnm
ett pro recestitte: qnemadmodnm
* promisse,' * extinxem,' et timilia,
pro promititse, et extinxittem, Ac.
atqne ita hac terlia editione «xco-
dendnm cnravi. Qnod antem batca-
DHt quidam Yult legi, Umgeque te-
nuteee^ pro remeaeee; ferri bie non
potett, neqne nllo pacto conyenit.
nam remeare, ett reTerti.- At qnl
revertitur ad enm locnm, nnde print
abiit, ex eo qno potterint venit, red-
ire intelligitnr. qnod hic qnadrare
aon potett. Lamh. Ter. in Andria,
4. 6. 2. ' Qnae tete inhonette optavit
parare hic divitiat potiut, quam in
patria honette vivere.' Creeeh,
Receeee'] Al. rcmttie. Oifan. ant4>m
remaeee, id ett remeatee, fort. etiam
non minna recte, rcmaasf , ^oXei/^99h
rcu. Fab, Scribe remoeee^ tobaudito
mrtut provocabulote,notistimo Grte-
cUmo, atqne Lncretio perfamiliari,
nnde etiam 4. 70. * Nam certe jacere
ac invergi mnlta videmnt.' Se tcil*
legit Jo. Fr. Oronov. Obt. 2.-7. il-
Inttrant illo Comici Enn. 8. 8. 7.
^Ait rem divinam fecitte.' Recte
vero idem judtcat qnia ' rerootte'
agenttit, 'refngitte' abtolntum, ali-
am lectionem ab interpretibnt Aiitte
tnbttitntam. Ha»,
71 Cadem eetdi aeeammUmleel Sic
fere ioquitnr M. TuU. Catiiin. 1.
^ Nonne eiiam allo ineredibili neeii
hoctcelnt cnmnlatti^ iMtmb. *Caed7
pro ctpde, nt inf. vs. 7S4. « coatngi'
pro contage, jnxta Lanib. Tamen
ibi, nt et hic Mtt. eamtage atqae eaede*
Utmmqne veteribnt nsltatnn ; ted
pro eesde etiam facit Macrob. 6L S.
citant hetc Lncretii, nt cmn Maronia-
nit illit conferat Oeorg. 2. 611.
' Oandent perfntl tangnine fratnnn,
Exilioqne domot et dnlcia liraina Bin-
tanl.' Hav,
75 Timeutifmel Metn veoeni. Ica-
qne omnem coenam dnbiam esse p«-
tant ; sed allo tentn qnam n Pamaite
Terentiano dictnm ett. Fab,
76 Macerat mvtdia] Hor. Eplat. 1.
2. 57. ' Invtdnt alteriut macrescit re-
bntopimit.' Lamb,
76 Clariit ftd incedit Atisare] ]>no
lib. manntcr. habent,clcro qui imcemdMi
kenore ; ex qna tcriptnra feci, olnt
9ict tRtferfif konere. nam ^ dam,' fke-
tnm ex clarot : ' claroa' antem pto
darus potitum. Qnomodo atepe ve-
teretloqnebantor. £x 'eadem tcrip-
tnra ollm feceram, elaroque tnoendif
henore: nt ettet haec tententia : illom
ette potentem, illnm digito nnonstra-
ri, atque adtpectari, macemt alios
hominet invidia : et * bonom,' L e.
propter illiut honorem, hominea iavi-
dos * incendit,' nrit, et craciat. Sie
Horat. 2. 1. 19. Epitt. ad Angntt.
' Urit enim fnlgore tuo, qni praegra-
vat arteit Infra te positat,' &c, vel
dic, ' et honore,' i. e. honoris stndio,
et cnpiditate hominet illot inflammat
tie Hor. Sat. l. 9. 53. * accendis
quare cnpiam magit illi Proxirans
ette.' Nunc autem malo ric, GEorv
qui incedit honore: vel tic, Cknmqne
incedere kenore, Lamb.
Claro qui ineedit kenere'] Qnidara
veteret : daro qui incendU. Qnidam
veteret : idaroque incedere ; etiam be-
ne. Incenditf non admitto. In qm-
bntdam veteribnt etiam: ineendere;
male. Gif.
CUtroque incedere hanere] Alii damt
T* LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1217
fni ineedit homre. Alil elan fm <n« pereeplt fameif' sfe idem Loeret.
cendit honore, Fayoin vtdeylector, et sop. eodem lib. ▼&• 89. ^ Hii tibi me
ridebis. CreecK rebns qnsdam divina yolaptas Per*
78 SUAtumm ei ndmkiie ergo] * Er- cipit.' hmb. Lneret. siip. ft. S7.
go' eorreptum (inqait Festn») idem ' His tibi me rebna qaBBdam di? ina
signifieat, qnod apnd Oraecos o9r: volnptas Percipit.' Ubi tamen alii
productumy idem qnod x<^9 ^* ^- legnnt PercvU, Pro ImmaMe Oaasen-
* gratia,' cum Bcilicet gratia intelli- dus legit ingratos. Creecb.
gitnr pro eansa. vide cetera apnd 80 Lticitgue eidend^] L e. vita eo«
enndem. Virg. JEn. 6. 670. * illius lendte. Virg. ISjk, 4. 631. * qnam pri*
ergo Venimns.' PrsBterea admonen- mnm abmmpere lucem i* et 6. 4S6.
dns est lector, In quibnsdam libris ' Ineemqne perosi.' Cicero pro Mil.
vet. scriptnm esse, Statwd et nomtms ^Lncem intneri.' Orseci poetse, dpfv
ergo» ^dof 4^c\loto. Lamb,
Statuaiy et «omtnts ergo'] Cum in 64 PiatUem eoeriere /kndifiis] Ita
qnibusdam libris esset: s/a<ici9, in conjectnra scripsi. Volgati : SHadei.
aliis : sUttnarumy in aliis : ttoHm ; ego In veteribns libris qnibnsdamykiid«f,
flfoliiai. Qna in re saepe est pecca- etfundit» Hinc feci, fundUm; nt sit
tnra. £t olim, * statuse bonor^ dice- dactylns in fine, qna in re ssepe est
bant et Oraeci et Latini. Stainarum peccatum. Vide Indicem : * Versns.'
etiam non male. Gi^. In qnibnsdam Lambinns : fnndo ; non male. Gif.
Codd. Statnau Alil Interennteefastue Pietatem evertere /ondo] Slc hnne
iantumy vel Intereuntque potentatuB. locnm, in omnibus libris sine dubio
Creecb. depravatnm, restitui, a veteribns qot-
iSftahiaram] Marg. noster : staiam. dem codicibus adjutus, sed magna ez
Addito : Fedt Is. Voss. Intereuniee parte conjectora doctns, cnm exyim-
/oslHf fanhcmefnomtfiisefgro vel /nler- defy fecissem /iaido. Qoam conjec*
eimfgtie patentatu». At vide, ne sit turam nemtnem litteris medioeriter
necesse, nt qnicqnam mu temns. ' Par- tinctnm, jndicioqne non impolitissimo
tim' ita citra geminationem ponere, prsditum, improbatorum arbitror.
et in hnjusmodi partitionibus, amat Suadet antem, quod est in omnibos
noster, ut alibi dictom. Nec noster libris vnlgatis, rejeci. Sic Virg. locn-
tantnmySedetCic. l.deDivin. <Sta- tns est 10. 88. * Nosne tibi floxas
tnamm' antem mentio non Itahnie PbrygisresverterefundoConamnr?'
loeo ineonveniens. Jnven. Sat 1. 8. * vertere fondo/ I. e. funditns per-
* Stemmata^ &e. et stantes In cnrri- dere. Thraso quidam mavnlt scribiy
bns ^milianos.' Preig, verterefunditua^ ut sit daetylos in ex-
70 Vita Pereipii kumanoe odtam] tremo versn : mendoslssime, et plime
Sic loqunntnr et aUi boni seriptores. ridicuie. Lamh,
Ter. Eun. S. 1. 14. * Tunc sicnbi eom 87 Nam veluii pueriy ^e.] Positi
■atietas hominom, ant negott si qnan- jam snnt hl vss. snp. initio 2. 64. et
do odium ceperit.' ibid. 6. 6. 2. * Ne- tertium legentur non looge a princl-
qne agri, neque nrbis odium me nm- pio sextl> S4. Laai6.
qnam perdpit.' Idem Heeyra 2. 1. 04 Primttm ajttaiKm dieo'] Lil>er hie
22. * Jam pridem equidem andivi ce- tertius, qno animi immortalitas a Ln-
pisse odium tui Philomenam.' Plau- cretlo oppngnatnr, a Christiano ho-
tos TrocnL 2. 6. 14. ' Si bene facere mine caute est legendns : neqne ejns
inc<epit, ejus enm cito odium perci- . argnmenta, qnantumvis probabiliay
pit' Idem Sticho : 2. 2. 17. Hduid cnm sint infirma, falsay fallaeia, et
cgo, qnoi mlsero medullam ventris captiosa, nllo modo vel aodienday vel
Delph, et Var. Oa». Lueret. 4 H
1318 NOTJE TAftlOBDM IN
in peetoris §e&tm fttAp9etAt scd q«eMiiflio cMittat ham^z ergo
aninio jam pnepanto, iustnictOy at- im lioniitte t^ttrtea. Et tanea Yideft
qne amatOy ne, qeaai Yeiienata tela qnid liinc colUgat Epienrns. Scd
ln «inB penetrenty in eo^ine inhttre- ms hoino ammns eat. Fefr»
ant, nd hn|ns libri lectionem vemea» 98 PtiUtrHJ Ita veteres qntdnnB II-
dmn. Ommno nnlla tatior armatnra brl. In aliis : pnturei. Alii :
ndfaiberf poteet, ^am pietas et reli- Gif.
gio nostra: qne non sinet nos in kac 99 Senmnm ammi ctrtOy 4nc.] Inf.
de anima dlspntatione titnbare ant eod. libv 647. *■ £t qneninm mena eat
erraie : ▼ernm tamen llcet etia» ex heminis pars nna, locoqne Faaa
seriptoribns Christiaiiis arma qnsB* net certOy velut anres atque •cali
dam bnjns quiestionis proprta snmere. snnt, Atqne alii sensns/ &e. Immh
Jnvabit antem non parnm Tertttlltani 101 fliinnawMan Grm£\ Sic Plale
libros de testimonio nnimfls, de snb- in Phtfedone : Kal 7^ nllv, i :SdKpmr€ty
itantla anim», de anima deniqne, «ijtuM f)«ryc lui oMr 0« roDr»
pervolntare et perlegere : qnibns li« pi^a^tuy 9ri rauvri n pAXara, hroKaf^
brls Tir tlle totam qnsBStionem de ani** /Bibw^ r^ ^hoA" ^«» Hfm^
»a non adnra maxime pie et Ghris* /Ummrovir^/mrrotiitttmf jca^ oim^xvft^m
tiane, sed et peremdlte tractavit. M BepfuVf Kmt iwxpwy md (iiyms ■«■^
JUnn6'. ^ypov^ mU roioirtm ^tPtm ttfSuruf ^nuj mA
SUniem fnmi wmpe toemma] Sie ba* hppuwUm mbrm ro&rmr r^ inr^A'^ 4f<^»
bent qnattnor iibri manuscripti et iwoMof rmrra im?Jh Kmt pmrpims mpt0§
antiqni Veneti : qnam scriptnram non mpbis lUXafXa. Lege cetera qnse seqoan-
▼ideo qnamobrem mntare debnerim. tnr apod Platonem : Yalde eniin ad
Hic enim ordo Terborom est : Pri* hnnc locnm pertinent. Hsec asitem
mnm igitnr dico, antmnm qnem se* aic interpreter : ' Namqne eqnldem
pe mentem TocamnS) esse hominis arbitror, Socrates, te qoeqne hoc nli-
pnrtem, dte. Vnlgati nntem habenty qnando tecom consideras8e,ta]e qnid-
nMnlmfiiam: qnam lectionem tamen dam nos existimare animnm eaae»
Don damnoy cnm prssertim sic refe* Telnti intento corpore nostro, et oon»
rat Caris. lib. 9. ' Primnm.' Lncr. stante ex calido et frigidoy aiceo et
' Piimnm aBimnm dico, mentem hnmido, et qnibnsdam alils bnjna ge-
qnam/ &c. nbi VeHus Longnsy ' Prr* neris, temperationem, et barmoDlam
mnm (tnquit) adrerbialiter andien- hamm ipsarum remm esae aniiBinn
dnm est.' iMmh. Ita {q»em) oiiines nostromy onm hae res recte «t mode-
libri yeteres. Mamllos, et Vulgati : mte inter ae fiKriiit terapemtae.*
fttom. Olf. HinCy qunm et ipse, non- Hanc veternm opinioaem mfert et
nnnqnam Eplcnrens, Virg. *• mentem Aristoteles II br. 1. de animo, eamqoe
nnimnmqne' conjunxisset in illis /Sn. reftllit, his Terbls, Kol fkkhn 94 rw
6. 11. 'Magnam cni mentem ani- dd^ vaptMfrrm "rcpt ^hfxv»» metmk
mnmqne Dellns inspimt mtes :' Ser> ^ «oAXoilr, jmU o^fukt^rnmrSm J^
vlns hsec notavit : ^ Perissologia est : yofUmm* xSjovrikf Sowep cM^m», M».
Nam secnndum Lnoretinm nnnm eet^ mkm iml ^ rdk ^immfKeYfUpmsXiytr
mens et animns.' Hoe. hpfMmimf ydp rmmtiibfiprmtsXiymm». tmA
06 JEssc AoNiMiw parim niM/o mlNMS^ jitp rV hppumkm, KpSbtrm «nl «^Meoir
tfeJ] Immo mnlto magis : nam homi* rma hmMmr Jtmu^ itc, i. e. * AUa qno-
nis qnidem pars est animus : sed pei qne opluio de animo tmditn eat, pro*
et manns^ corporis hnmani partea babilis qnidem illa mnltis, hollnqtte
Bnnt potinsy qnam taomlnis. X4mi6. earnmqosesermonibnshoiDinirainaiRv
£lae hnMe parim] Corpore at« paotnr, •idftriory sed qnm fnit ecm*
T. LUCRBTII OARI BB RBRUM NAT. LIB. III. 1219
mnnibiupliiloiophoniBidUpiitatioiii* ct fadt effloere imbreis.' Idem 6.
bos agiUU* »c Yelati jndiciiim ratio- 700. * Qaas faciant igneis iotentin-
nam referendanim subiit: harmoni- goi, atqae perireP' Lamb.
■m enim qnandam eam qaidam esse 103 Ciim seiijtt] lu Codd. et recte.
^cant;qaippeharmoniam,tempera- Tacere Umen non possnm mibi ali-
tionem et compositionem esse qnan- qoando placaisse eonceniUy ista enim
dam contrarioram/ Scc, et M. Tall. vqx voci < harmonia' non absona ▼!•
Tnsc 1. * Proxime antem Aristoxe- debatnr. Cueeh,
nns musicns, idemqae pbilosopbos, 105 Ntn etrta parU reptnmwt] Eam
intentioiicmipsinscorporisqaandam, statim dicet esse in media pectoris
▼elat m canU et fidibus, qosB barmo- regione repositam, ts. 141. * Idque
aia dicitur, sic ex corporis totius na- sitnm media regione in pectoris he-
tnra et figora yarios motiis cieri^Un- ret' LaiR6.
qoam in cantu sonos. Hic ab artifi- 107 Sape Uaque in promp<N] Sic le-
clo sno non recessit, et tamen dixit gendum, et ita babent libri niaouscr.
aliqaid, qnod ipsom qnale esset, erat et impressi Paris. et Veneti antiq.
molto ante dictnra et explanatnm a Nam vulgali habent fere, Sape uiique
Platone.' Lamb. Qaamvis alind A- a» promptu, ^e. Lamb.
ristoxenns, aliod Plato Yidetnr do- ^grit'] Cum in aliqaot libris vnl-
enisse. Lactantius 7. Instit. ' Sicnt gatis legatnr, iegntm est, in manu-
in fidibas ex intentione nervorom scriptis vero, ognifn, sine verbo sub-
efficitnr concors sonns atqoe eantns stantivo : ego in prima et secnnda
qnem mnsici harmoniam vocant, ita editione agnun eet, ut in lib. vnlga-
in corporibns et compage viscemm tis, probaram. Nnnc vero commo*
ae Tigore sensuum vis sentiendi ex- tns ab antiqua scriptura, et commo-
istit.' Hanc opinionem poeta primo nitos, (non enim temere omnes librl
Ts. 10. explicat et eyertit: qoippe antiqni habent agnim») ex boc <rgnim,
qiri eorpore aUq«iaiido dolet, animo qnod depravatom esse arbitror/ feci
IssUUr, et qai nihil doloris in oor- agrii, qno verbo utitur iUrum inf.
pore sentit, animo miserrime crncia- eodem lib. 8S0. ' Prseter enim qoam
tnr ; anima igitnr non est totins cor- quod morbis tnm corporis segrit/ &g.
poris intentio et concentns, sed pars Lamb. Dicebant agrU et agret, Fa*
hominis a corpore distincta, non mi- ber. lu veteres, ut et tegrei, Oi-
Dus quam pes, manns, caput, &c. fanios tamen et alii, agrum eet, Rec-
snnt partes hnmani corporis asein- te antem illi faciunt, qai vs. 108.
Ticem dbtinct». Creeelu retinent latentiy et rejiciont fxdenti,
QuodfaeiainoiVivereemneenMlSie An vero ubi vel uii legi debeat in
SBpeloqnnntnrboniscriptoresyPlan- seqoenti versn litigent interpretes.
tnsy Virgilinsy ipse Locretios. Uno Suumqoe labare vs. 112. retineat
Virgilii exemplo nnnc contenti eri- Fayos, dam alii dolore prseferuDt.
mus ; JEo, 2. 538. ^ oati me cemere Creeek. Verbum tegrire versu hojus
letnm Fecisti, et patrios fiedasti fn- lib. 8Sd. Locretio restitoendnm do-
nere vnltos.' et allqoot ex Locretio : coit Torneb. Adv. SO. 10. nti videtur,
infra eod. lib. S02. ' Qoae faciont tre- primns. Honc secntos Lambinus
mnlom membris existere motnm.' idem qaoqoe hoc loco (qoo jare, vi-
Idem 6. 260. ' Flomlna abondare nt derint, qoibns otium est) reponere in
facerent, camposqne natare.' Idem animnm indnxit suum. Scribendum
ibidem, 464. * Hsc faciont primom Umen si non hoc loco, at altero illo,
parvas coDstetere nnbeis.' Idemeod. «gre/, tanqnam ab segreo, aegrere,
llb. 511. ' Urget, et e sopero premit, post Gi&niom, saiis solide jam evicit
1290
NOTiS VARIORUM IN
vir exiniius in Etyroologico sno, ez
eoy qiiod ooii ' apgrisco' sed ' «gresco*
dixerint. Preig»
108 Parie Utenii] Nempe animo.
sic antem babent libri qaattnor ma-
Dnscripti, et aliqnot typis impressi.
alii enim babent, parie vtiUiUi, Lamb.
109 Et retrofit vli contra, ifc,'] Sic
est legendam, et ita habent codices
fide digni, nisi qnod in omnibos ii6t
scriptnm cst pro «tt, plane mendose.
Lamh,
Et retro fit^ mH] Sic vetcres libri
omn. et vnlgati ; recte. Lambinns :
«It. Oif.
IIS PratneamoXix evm aiemm\ De
somno et somniis iege 4. 906. ' Nnnc
quibns ille modis somnus per membra
qvietem Inriget/ &c. Laimb,
Jlfsat] Sic poetas Orflsci /taXeucf»
tmiHf, Virg. Oeorg. 2. 470. * molles-
qne snb arbore somni.' Jjsmh, Aliud
argnmentnm priori simile vss. 6. pro-
ponit : somno relaxentnr membra,
nnlla sit intentio membrornm, nnllas
sit viscernm concentns, sed effusa
jaceant omnia et langnida, interim
tamen variis insomniis aliquid qnod
ad hominem pertinet agitatnr, dplet,
gandet, &c. Hoc antem qnod sentit
est animns, animns igitor non est
corporis harmonia, relazato enim
somno corpore, nt io fide lazatis ner-
vis nnlla fit harmonia. Creech,
114 Omisliim] Cibo et potn. 4.951.
' Deinde cibnm seqnitnr somnus.'
Lamh, Alii cibo aut poto, alii cnra,
vel labore; ego mallem somno, sic
* sopor gravissimas' 4. 963. In verso
sequenti pro uiiud apud plnres ahqmd,
Creecb. Annotator qnoqne noster
henegium habet, Vossii nimimm ad-
scripta anctoritate. Idqae exponit,
integrum, laudato Cicerone teste.
£t is quidem suam sibi habeat ezpli-
catioaem. Nobis non intempestivnm
videtor liic aliquid novi moliri. Qnid
enim sibi volt vulgatum illud anua^
tum 7 otiosnm quid, planeque moles-
tnm. Vide^ ne legendnm sit : jiuet
eime eentu eerpui kenetto, Preig;.
118 Nunc ammam quo^'] Ab koc
loco refellere conatnr eomm aente»-
tiam» qui animura, sen animaniy hu'-
moniam esse volunt, eademqne operm
probare, esse in nomero portinm
corporis humani. Lamb, Terliam ar-
gnmentnmy qoe probatur antaiina
non esse corporis harmofiiain, va»
13. sic se habet. Ut in fidibna de-
tractis quibusdam nervis totns perk
concentns, sic abscissis qniboadaoi
membris tota totins corporis hanno-
nia interiret, nuUa itaqne vita foret,
nnllus sensns. At homines membrm
mntilos et vivere et sentire, non eat
qnod quis dnbitet. lacet anteia de»
tractis mnltis membris iotegra nu-
neat vita, et sensns integer ; si tamen
qnaedam caloris et aeris particol» e
corpore diffugiant, corruit animaly
nulla reiinqnitur aut vita, ant aenti-
endi vis. E qoibus conficttnr, ▼itam
et sensum non ex intentione oRiiiinm
membrornm, nervornm, et viscerom
oriri, sed ab istis caloris et aeri» poi-
ticulis dependere.' Creedu
In membrie'] In nnmero membro-
nim. nam statim docebit, aoimam
corporea natora esse praeditam. Lamb,
In nnmero membromm Lamblanay
et post iUom alii : at bic * in mem-
bris' idem spnat qnod in vs« ISl.
Creeeh,
120 Detraeto corpere mnUe] De-
tracta magna corporis parte, seo de-
tractis mnltis corporis partiboa: nt
detracta et ampntata tibia, reciso
brachio, et similibns. Lamb, Magna
parte snbstantiae corporeae. Faber,
122 Cor|Mra paHoa caloris] Infra
docebit, animom constare ex aara,
vapore sen calore, aere, et qoarta na-
tora, nominis experte. Lamb,
123 Per o$] Nam aegri moribmidi
dicnntor agere animam. JLamA.
124 ExtempUi] Continno. Lamb,
125 Noeeere ut Mnc poeeiSf Sfc,'] I«e.
ita, ut facile hinc intelligere poasis,
Don omnia corpora prima parteia le*
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1221
qaalels aDfinse obtinere, et ex a;qao ^iit, nohia moribundis, deierii artu$.
vitam ac salutem toeri ac snstentare : Alioqnt contra sensum locutua fuerit
sed semina qnasdam yenti et caloris Lucretios. Faber»
efficere, ot in membris vita roaneat. 131 Quapropter quoniam, ^c.] Dts-
Ad hunc locom pertinent illa qun potationem de harmonia vs8.6. cum
dicuntur a Cebete apud Platon. in scommate, nt erat pronns ad scom-
Phaedone : '^d 2^paer€Sy rh /j^p JtWa 80- raata, coucludit : Habeant igitur sibi
irc< ^/MM7« KoK&s X.4yfff9aif rh 84 irep\ rrjs boni isti et faceti mosici harmoniam
^XTIS iroK\i}y hirurTtay irofwxct roTs Ay- istam, vocem inepte fictam, et inep-
apdntois, n^y hrtiSiip &iraAXa7$ rou aA- tios applicatam, qoid enim In istomm
fuiT0SfOb?iafxov fri jf, &AX' ^jcc% rg iifif' nugis refutaudis diutius immorarer ?
p^ ^MpdttpfiTcd rt Ka2 &iroAX^a(, ^ &y CreecK,
^iv$ponrosiiiro6dpifytMsitTa\XaTroft4pri 1S2 Redde harmoniai Nomen ah or-
rov a^/iaros, Kot iafiaipovaa, &avtp «vcii- ganico'} Redde (inqoit) nomen har-
fia, ^ Karyhs, SuuriccScurOciicra oXxnrai 5(a- moniae delatom ex monte Mosarom
irratihni, Koi oh^\y Ihi ohSofwv ^. i. e. organico: i. e. ab iis sumtom, qot ex
* Cetera quidem, Socrates, praeclare fidibos et nervis soaveis eliciont so-
mihi dici videntor : sed qnie de ani- nos. Lamh. Scio de harmonia qnid
mo dicontor, valde sont omnibos in- dictom, fictum, scriptom foerit ; ne-
credibtlia, nt verendnm sit, ne, com <iue Aristoxenos ille Aristotelia dis-
ex corpore excesserit, nnsqnam Jam cipolus eam opinionem primos in-
sit : sed illo ipso die, quo die homo doxit, com jam ante Aristotelem ip-
interierit, intereat, ac perimator con- sum, in Phsedone, obi de animorom
tinno ex corpore decedens, egredi- imroortalitate agitor maxime, tale
ensqne, tanqoam ventos, aot fomos, aliqoid scriptom a Platone foerit.
dispersos diffugiat, atqoe in diversas Sed cur ^ harmonisB Domen ab Heli-
parteis evolet, et nosqoam jam quic- conis organico saito delatum' dicat
qnam sit amplius.' Lamh. Locretios, id vero nnom est qood
^•n itquoM partee] Anim» scil. mibi nonqoam placere potnit, qoippe
Faher. Animae viz. Lambinos et alii : qui ' montem organicom ' seo * mosi«
diversam interpretationem seqootos cam,' (nam organici, haud doble mn-
aom. Creeck, sici dicontvr, nt ex ipsomet Lucre-
126 Neque ex aquo /ukire mdutem'] tio alibi constat,) montem^ inquam,
Vitam sostinere, retinere. Faher, mosicnm, non magis qoam gramma-
127 Venii caUdique w^orii] Nota ticom aot dialecticom dici posse pu-
partea qo» animam constitount, qui- tem. Inde adeo factom est ot sem-
bos et tertia qoaiitas accedet infra. per legerim, neqoe adhuc scripsisse
Faher, Loeretiom aliter arbitrer: Nomenab
128 Curare'] I. e* efficere : trans- orgamco cantu ductum citharai, Sed
latio eat a rebos animatis. Sic 4. com ex ' cltharai,' i. e« citharsy ut
804. * Quod ne miremur, sopor at- ' terrai,' * harmoniai,' ^ aolai,' et alia
qoe oblivia curant.' ibid. 246. ^ Effi- id genus, librarii r6 CHharonie feds-
elt ut videamos, et internoscere cu- sent, facile fuit doctis, qoi vitium in
rat.' et 6. 230. ' Curat item, nt va- metro animadverterent, eam vocem
sis integris vina repente Diffugiant.' mutare in rh HeUconie, ut laboranti
Lamh, versoi subveniretur. Cetera autem,
130 Moribundoe'] Morienteis, seu nti et corrupti carminis ratio postu*
jamjam morituros. Lamb, labat, pro captu cujusque mutata,
Qui nabi» maribundoe deserU artuB'] versa, interpolata fuere. De hac
Fieri non potest quin legendum sit, nostra conjectura judicabunt qni et
1332
NOTiB VARIORUM IN
namiin habent, et poeticae faciiltati«
ezpertet non snnL Qnod aaiem ad*
dlt Lacretius, ' Sive alinnde ipsi por-
ro traxere.' Non temere factom,
cum ^ liarmonia ' «imatnr etiam pro
janctara seo compage ligni vel loli-
dioris alicigus materi»* Inde apud
Aristophanem kfpmnm SiaxaavMtf^fir.
Inde et Hesychius in qoodam loco
veteris scriptorisy qaem ipse qnidem
Bon nominat, sed nos Herodotam
esse scimnsy hpfiwUof interpretatnr
ff^fnCcy» sea coiyanctionem* F«6€r.
H«c Faber, ciyas ingenio plortma
indolgeremy si sibi ipsi imperare po-
tnisset. Saltom Heliconis non ab-
snrde diei probari potest ex Manilio
qjosdero fcre fetatis seriptore, ' Pri-
masqae novis Helicona movere Can-
tibas, et virtdl notantes vertlce sii-
vas/ Astronomicwn lib. 1. 111 am sal-
tum dtci posse organicum» atpote
masaramf canninnmque plennm ne-
mo dubitavit, qni meminerit enm to-
ties a poetis vocalem foisse dictum.
Est tamen qai legit. ild Or^foiiiMS
dUo delatum Hdieoney Et pro traxere
in sequenti versn texere. Creecb.
Bedde harmmiud Nemenj 4;«.] Sic
Is. Voss. presse vestigia secutos vui-
gatsB lectionis; et ex eo Annota-
tor noster; qui explicationis gratia
addit : ^ Organici snnt, quales Aris-
toxenosi et alii mosicl, qai animam
dicebant esse harmoniam.' Quod ta-
men vereor, ne longe nimis petitum
sit. Noster organtecM (vide Fab.) mn-
sicos flimpliciter et alibi dixit. Preig,
Restitae organicis (inquit Tameb.
Adv. 21 . 2. et SO. 10.) nomen harmo-
niae, qnod illi Helicone deportarnnt,
nbi Mus» et Musarum praeses Apoi-
lo, modnlis et cantibns prsefecti, ma-
sicornm instrumenta snis addita sig-
nis habent, et eornm inventione cen-
sentur et nobilitantur inter mortales.
Hspc Tumeb. Verum neqne hac ne-
qne multis aliis explicationibns, qnse
fluctus in simpnlo excitant, egemns ;
si simpliciter ita constituamus atqne
interpnngamos locnmy ntl jaai a a«bia
factnm est, optimornm Ifss. ciMiseii*
sn. Redde, inqnit, harmonlK noiBeB
Heliconi, cni est proprinm atqiie HA-
tivnmy ntpote ex nmbrosis ejiu salti-
bos ortum atqne deiatnm. SaltBs
enim et arbores quis Heiieoni
bit, ploribas poetls Manilio nccii
tibns. Testes Propertios ft. 2. 1. * Vi-
sns eram moUi recabans Helicoain m
nmbra, Bellerophontei qoa 6nit km>
mor eqni.' Statins SylTar. 4.4. W.
^ Paraaasiqiie jngis, siivaqne HeM-
conide festis Thnra dedit flamnria.'
Atqne ibidem vs. 40. ' cni non HeR-
conia cordi Serta, nec imbeiles Par-
nassi e vertice lanrns.' Qaare etiaaa
de Ennio Lncretias 1. 119. ^ 1>etB£t
ex Helicone perenni frondecoronani.'
Hnnc vero saltum Heliconis * organi-
cnm ' appellari posse nemo dnbitabit^
qoi contnlit hosce Clandiani ▼eraas
de Consal. Mallii 17. 270. ' Noncia
votoram celeri jam fama volato Bffo-
▼erat Aonios, andito consnle, lacoa
CoDCinnit felix Helicon, fluxitqne
Aganippe Largior, et docti riserant
floribns amnes.' ffoo.
It4 Et ia UUml Rem, qa» reay&c
Lamb,
1S6 7V«jii<«fennil]Qnid«mVeterco :
Traiutmlere. Gifan.
Ree nomtfie egebat'] Miror : naa ante
harmoniam usitata nomlna erant A»^
M'y i^^t *v«». Sed de BufAs propter
voKofutBUaf est qni contradicere, qoan-
qnam frastra, possit ; de fowr^ dlxeiit
aliquis esse actionem non facnltatemu
At de tj^vxh oon video qoi contra stait
possit ; nam quod ^^vx^ aliquaado pro
sangiiine positom legimos, (qnippe
locos est ad rem in Nebolis Ceaici,)
abi ciroices, qoos Corintbios vocaty
''V ^hfX^ 4tariyewruf, Sed id ita int^
ligi debet nt orientales vnlgo acntie«
bant, qui sedem animse in sangfnine
ponebont. Faber. Hsec item Faber,
qui labori sno parcere potnisaet, si
hec omnia esse scommatom plena
percepisset. Creech.
T. LUORBTIl OABI 0K BIRUM NAT. LIB. III. 12S8
117 Nnme mdmnm, of^M mAmtmf dfe.l
Nunc docere incipity inter aniauini et
animayi qnid intersit, volt nttteDi^
animam esse roeQtemi et oonsilinm,
et rationem, eja«qae domicUipm ease
in medio peetore : animam autem per
totom corpas omo fasam, Sed non
diMimnlabo in cod. Vatic scriptom
esse» coi^mieU temeru Lamb. Voci-
bas 'anima' et 'animus' indiscrimi-
natim asas est Lncretifis ; et qnidni id
faceret, cnm 'animns' et *anima'
nnam tantom natoram constitaant?
Animos aatem, in qno ratio sita est,
istios natnrae pnecipoa pars in corde
sitos esty nbi oranes paasiones sedes
snas habent, et sese ostentant : t^ 3i
haymbp hf BApaiu ifs S^Aor lic rt Tfiy
^fit», ica2 riif X"P^* I^iogenes Laer-
tins. Docetetiam Epicoras r jk vci^
Koi rhs oMiaw h rois vewoMcrt rAms
esae, Piotarcbns de Pi. PhiL anima
▼ero hnjns naturae pars ioferior in
qna facnltas locomotiva praecipoe sita
est, per totam corpus diffosa est, et
ad notum aniroi movetnr. Licet ta-
men iiii obseqnatar, non omnes illins
affectiones sentit, sed ▼ebementes
tantnm ; hinc dolore et tristitia ani-
mns afficitur, cnm tranqniUam SBta-
tem anima agat ; at si magno dolore
tota anima commoTetur^ deliqnium
patitur animaly nec in tuto ipsa vita
est. Unde certom est animnm esse
animsB conjunctam, quoniam movet
animam et ab iilo impulsa anima cor-
pns etiam propellit. Hsbc omnia vs«
26. Pro cMVKiwia qoidam Codd. «9ii-
vtiicla. Atif»4KpirQSf 'l^UcovpoSf Ztfup^
rV thOcA''» ^ M^ hoyuAiif txoooaif 4y rf
BAptuci KiMpn^ihrojff rh Bl A^,ayov koB'
SAiffr rV oijKpuw rw o^tiutros Zitowop"
li^. Plutarchns PUcit. Pbil. 4. 4.
Cmeh,
Cpf|;MiMto] Veteres qaidam : ^-
timeta ; ot inf. vs. 417. G\fan.
U9 Sed eoftd este qjuasi] Sed con-
silinm esse qoasicaputyficnrcpKf^a^V
Ixcu' vel «Irau, ' instar capitis esse.'
tjmb.
140 QMod itoi
eamM] Egregie vero ToFtaUianns, qni
' tuggoatnm animn ' vocavit. Locns
est pag. tl4. edit. post. ^Proinde
et animoay sive mena est, NOTC apnd
Orsecosy non aUod qoid intelUgimns,
qnam anggestnm animsB ingenitom et
insttum, et nativitns proprinm, qno
agit, qno sapit/ &c. Faber.
141 UqaeeilvmmedUregiomi] Diog.
LaSrt. T^ tk Xiryuc^v h OJ^pam, &f «h
Aw Ik r§ rmr ^ifiuv md rj|r x^'« ^* *•
* ConsiUnm» sen rationem in thoracey
(i. e. nt interpretatnr Tertullian. lib.
de anima, in lorica pectorls esse,) nt
apparet ex timoribns et laetitia.' Idem
Lncret infra 5. lOS. ' via qna munitn
fidei Proxima ferl hamannm in pec-
tns, templaque mentis.' Idem snp.
2* 277. ' Jamne vides igitnr, qnam-
quam yis extima multos Pellit, et in-
vitos cogit procedere sspe, Prasci-
piteisque rapit, tamen esse in pectore
nostro Qniddam, qnod contra pog-
nare obstareque possit?' ibid. 45.
' Tnm vacnnm pectus linqaant^ cnra-
qne solotum.' ad qnem iocnm plnra.
X<air46.
Media regiene pectorie'] Ideo * pec-
tus ' pro animo, et ^pinsy dec» Faher.
Quod et Stoici affirmarnnt Vide lo-
cos apnd Lips* Pbys. Stoica Lib. S.
Diss. 18. Han.
142 Hie exeaUai enim] Hoc Locr*
argumentum va)de est imbeciUnmi
In pectore versantnr et exsnltant ani-
mi motus atqoe affectus : ergo in pec*
tore animos locatos est. Idem inf»
ex eo quod animus pertorbetur affec-
tibus; curisy iiictu, metu contatiesca^
tra exardescaty laetitia exsnltet ; col-
ligit esse mortalem. Sed hoc refeiii-
tur a M. T. lib. 1. Tuscul. ot ano looo
dicemus. Lamb.
142 laHtia] Nota, ' Lsititias.' ita
' panpertates ' apnd Varronem in
fragm. ' glorias ' apud eondem et Tnl-
Uum. 'andacias' dixitCatoapnd Fes-
tom. * Quietes ' Salust. pro somno.
nt et Cicer. de Offic« «fiaiHentias/
1234
NOTA VAKIORUM IN
Itenn in Tue. * Paoet/ Varr. et Ho-
ret. Orsci qooqoe nonniilbi dabont.
'AXafi^Utt Isocrat. Eoagor. initio. va-
rpOcs Diodor. peg. 60. raTr /^u«f,
Ibid. 0i0Ao7ftar peg. 2S2. idem. •&m
SSO. rjkt «w(ar| ot Verro 'Panper-
tetet/ Plato pag. 351. In Lediete.
Falnr, Cicero Epist. Fem. 2. 9. * Re-
pente Toro ioc^ati omnibos ietitiis.'
Pomponios ^Qootlatitis inflperat»
modi mihi irrepsere in sinnm !' At-
qoe itemm Cicero de Finib. lib. 8.
* lUe Cscilianoi qoi omnibos Istitiis
IsBtam te ease nerrat.' Hao,
145 Ad mMmemmeiUitfWi&meMque] Ad
nutom, et momentomy seo motomy et
qoeai /M^ mentis. Lamb. lof. ts.
189. et 190. ' Momine oti parro pos*
sint impolsa moTeri. Namqoe move-
tor eqoe, et taotillo momine flotet.'
JEum.
146 Idque eiH eolum, ^c.] Hoi;, in
animo habebat TertolL topra. Faber.
147 UUai Qoidam Codea : «flia.
Oifan.
148 Qiuui aa» esjwt] I. e. et qoem-
admodum, 6tc, Lamb, Pergit porro,
animam OMe partem hominis, ot pe-
dea, manos, &c. Faber,
152 Nemiaie] Joconda sdlicet;
itaqoe Toloptatem inteliigit. Quare
▼oloptas et dolor, novitatis nomine
▼eniont ; causa aperta est. Ceterom
qos mox addit, commode per spiri-
tos eaplicari possunt. Faber»
15S VeramtibivehemenH] Idem de
qoaTis alia magna pertorbatione sen-
tiendom, ut de^amore, de ira, de mse*
rore, atqne angore. in nomlne *ve-
hementi' dua syllab», prima et se-
conda, pro nna habentor : aut ana-
psBstus est pro spondeo, sen dactylo :
ant legendnm vementi, ot saepe alibl.
Lamb,
VemetUi] Sic Veteres ; recte. Ma-
rullus, et alii : vehemenH. Oifan.
155 Smdorea itaque et paUorem] Sic
restitoi, secotus cod. mannscr. nam
▼olgati habenty Sudorei foo ita, pa<-
loree, ordine perverso. JLmb,
156 If^Hagi Imgmm'] Det»iUtari,
tltnbare. Lamb,
Aberiri] Interdodi, intermori. lo-
eom habet proprie In fvminia. Ar-
nob. lib. S. adv. Oent. ' Et qaonianB
qosedam sunt fieminamm generia pro-
prie, seqnitor, nt eas qnoqoe creda-
mos circomactls persoivere snaa neB-
sib. leges, fastidiosos docere atqne
habere conceptos : alioriri, perferre,
et prvpropero partu septimanas
edere aliqoando ftetoras.' Jjueh, Ita
Codd. Abe/riri vero proprie abortom
facere, Nonios; eaqoe voce utltar
Amobios Locretianarnm vocnna con-
servator Lib. S. adv. Oent. * £t qa<K
niam qoflsdam sunt fceminamm ipea^
lis propria,seqnitor ut eas (Deas vis.)
qnoqoe credamns circomactis persol-
vere soas mensilHis leges, fastidioeos
dncere, atqne habere conceptos, abo-
riri, perferre,' d(c. Aliqoando
Iegia6dm. Creech.
157 Semete] iTinnere. *Sonere*
tiqonm a sono, is, it. Nonins: A so-
nit, sonere. Lncret. 5« 157. *• Caligare
ocnlos, sonere aureis, succidere ar-
tos.' Accitts Neopl. *Atque adeo
Talvas sonere sensi regias.' lege ce-
tera apnd Non. ntitur eodem ▼erbo
idem Lucret. infra, eod. lib. 886.
' Scire licet non sinceram sonere, at-
que subesse Cs»cum eliqnem cordi
stimulnm.' legc et Prisciannm lib. 9.
nbi honc versom Ennii profert ez S.
Ann. *■ Tum clypei resonnnt, et ferri
stridit acnmen.' Lemkn Unde asaal
eara legit Scaliger in Severi ^tnae
versn 292. pro rewmeit dta, ^r^. Hav.
Saecidere orhis] Plant. CnrcaL2.
S. S. ^ tenebras oboriuntnr, genoa
soccidont.' Lamb, CBteram nlhQ
In 9okuOpv?^Xordfr^ isto Sapphus car-
mine, qnod Longini beneficio Orsece,
et a Catnlio Latine ejusdem metri
carmine redditum ex parte habe-
mus, tam snblime, quod non qnam
elegantissime et copiosissime htc
exprimat Lncretios: sic illa; ex
emend. Is. Voss. T^ fm riu^ KofSfar
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. lU. 1225
h ifTffi§99 ^rrto«r. 'Af yitp ^t9m ^f , librU veteribvs. SeDtentia poitulat.
fip^imt fM ^mmsO^ iPr* ffmt. 'AAA^ Alii eaBHra. In Nonio etiam : Pereuha
Kntifiwykikrva ^Arryt, Xffirr^r 8' Aikka eti ; male. Priscianiia, lib. 10. ear-
'Xfm 'Kvp hnMp6iuat9^ 'Omrfrwririy flT hme: etiam recte. Gt/im. Seu exkmc
M^ipvifUffiefifimkwViumaint^KM* legi poteaty nnilo yero modo extra»
I9pifs ifvxp^s X(^«» rpSftiOs tk nS^flv Creech*
Aypc? -jO^upvripa M ««(os 1^fvU| rtft^ 162 Htfc «oiImi rafto, ^.] Eodem
«n|y ar jAfyt» ViSeStra. ^alirofuu ^a. argnmento probat tss. 7. animum et
Catoll. ' Lingua sed torpet : tenaes animam esse corpores natartB ; dnm
■nb artnH Flamma demanat, sonitn animns movet animam, iliam tangat
snopte Tintinant aures ; gemina te- necease est, dom aninm corpns pro-
gnntur Lnmina nocte.' Prwig. peilif, ibi etiam contactns ; at ' Tan»
168 Ex aaimt terrore^ Ez terrore gere enim et tangi, nisi corpns, nnlla
animi, non est enim legendum exanl' potest res.' Hoc et quod prozime
nd conjonctim. Lamb. sequitur argnmentnm hts yerbis ipse
161 PereuMeaesi] Sic habent iibri Epicums eomplectitur : ol \4yorrts
manuscr. et plerique typis iropressi, hffAfuiro» clvai tV ^'vx^ fumudfovcw^
quos sequor : quamTis apnd Noninm odSiy y^ h^ A^roro woiWj otfrc viiaxccyy
in verbo ' icit/ legatnr PereaUa esi, c2 ^ roiadrn* vw V ivapy&s ift^fpa
Lamb. ApndNoniumlegimus: 'Qnse Tavra IkaXaftfid^» vcpl tV t^vx^ '''^
cum animi vi Percnisa esty exinde onytvri^Ta. Crteeh,
propellit corpus, et icit.' Emendate 16S Corpeream doeet etse] Sic Epicu-
forsan. Solet enim Lucretius pra- rus apnd Laertium : *aoTc o/ x^yorrcf
positionem ' pro' in compositis cor- Aa^i^^oy cImu tV ^^vx^, fupratdfowr»,
ripere; quod non usquequaque ita oM^7V^^»woiroic<y, o^vtloxco^jcS
yidentur potuisse concoquere ex- fy roiOiirn r». i. e. 'Quare qui anl-
Bcriptores, quin aliquid quandoque mum incorporeom esse dicunt, ina-
immutaverint. Ezemplavidein^pro* nessunt: nihil enim neqne facercy
cnmbere/ 'profari/ ' profundercy ' neque pati possety si talis esset.'
* propagare. ' * Denique et in hoc Sed Epicums ipse inanis est : meli-
nostro ' propellere. ' Nec obstat, nsqoe et verius, qui animnm incorpo-
quod versu ab hoc tertio, ac tantum renm esse putamnt, nt Piato. Ita-
non eOdem halito, primam in ' pro- qne cnm antiquiores Pliilosophi om-
peiiere' prodacit; nam sic qooqne nes, ut testatur Aristot. lib. 1. de
6. 1026. < Aer, a tergo qnasi prove- Aniroai ^fwx^r finierint ac termina-
bat atqne propellat' Cum mox, vs. rint fere tribns^ icii^ciy ^Mfcroi^ Airw-
1037. * Sed tali fit nti propellat fUErVi i* e. ' motUy sensUy incorporeo :*
tempore ferrnm.' Preig» immerito illi quidem reprehendon*
JSxt» eorfus propeUii, ei icU] Sic mr, qui animum movere seu movendi
reperi scriptnm in libris manuscript. vim haberedizemnt, meritissimo au-
quibuscum consentinnt volgati Pwi- tem, qui enm moveri^ aut agitatio-
siens. et Veneti antiqniores. atqne nem esse, et (|ni enm ez quattnor
hanc scriptnram agnoscit Priscian. elementisconstireputavemntyUtres
lib. 10« apud Noninm autem legitur : omneis sentire possit. Vemm qood ait
£xtade propeUit eorpms ei icU, * lcit ' Lucr. ez vehementi animi metu to-
antem, i. e. verberat et percotit. in tam animam in corpore pari motn af-
nonnullis libris legitury Exira eorpas fici : ez quo exsistere in corpore pai-
propdiii,8^, Lamb. lorem, sndorem, lingns» hsesitantiam,
Pereussa esiy exim eorpas propeOitf ei et similia : metus, ira, iibidOy et ha-
idt] Ita Nonius : /ctl, et in nostris jus generis motus non snnt animi,
1296 HOTM VARIORUM IN
8WI BMitif^ Md MniBi aaUni par- cMUtaui. PostMO* ittad 'ialoi
timm, qas Mot ilUe qoidttm ratio* adacta' noii ndetar Latiiie dicta» :
iiia cootUti cxpertet, ratione anteoi ' iatro' enia 'adigcra' Latiiie dioft»
et conailio regi possont : qoalia aont raiDOfy non < intu : ' qnaaBqnaaB Jjar
T^ MiyarriK^y HtiifywrueU. JLamk, cretiof * intns ' pro iatro iatcrdHB
UH €mm ]^0paiere] Sic argtunen- nsnrpara ¥idealnr« f—ift, Nothea
latar Lncratini : Aoimns et aniina pnlat eate hoa qninqne verua LaB-
corpos propellere, atqne ioMMtara binns: inaignicrrore* £stetinm(He
vnltnm poasnnt. at impHlsio non fit Gifan. posteriora ed. priori n«lem :
aine tactn, ncqae tactns sine cor- fsfMMiJantbypopiioracfregin. Ita
pore. ergo animns et anima corporca abrapie, et snp. 1. 91& aliln. Q^.
natnra sunt prmdita. Umb. Ubi TeU] AUi IHhit prsfero Idi ex ra.
caiai, dictnm ntGraMoram5ir0v>^, 177. Hnnc et qoattaor aeqiMBtea
i.e.cnm enim. 2Wii«*. Adv. 81. S. Tersns anposititios esse et Lncretio
104 Ctnpen ex mmme\ Iste versns indignos snspicatur Lambinnsj ilUna-
mibi nnnqnam placnit, et si eodicet qoe sospicionem Tir masimi jadicii
permitterant, rejicerem. Creetk, Oassendns approbat, cnjos sentea-
167 ^ap fadionporrs] Sop. L MS. tiam milie Gifaniis et Pareis libeotrr
* Tangera enim et tangi, nisi corpns, praefero. Fal>er Uiostrara, et corri-
BoUa potest res.' Laai6. gere conatnr : /a Cami aMnitffvi g^-
160 Prerterea parUer Amgif Sfe,'] mtm- eeehu rs. 174. mutat in Interdma
AUnd VM. 9. continetnr argnmentnm : aMTMndi gigniimr eutue. Deiade ad-
Cum corpora patitnr animns ; alteri dit ; * Hoc qoid sit nernnt optimey
infligM mlnns, et langoet alter: dEC. Qni panlo tristiorea sant rel
sivc aotem telom, sive corpus Insnm o natora, vel ab eraninis,bssc opinor
bos rootns et pcrturbationes in aaimo probabunt, ncquc fortasae alu ias-
ezcitaret, periade est, atromqne probabnnt.' £go qoidem et a aata-
eaim aaimnm corporasB natnrm eara n> ot ab srnmnis panlo triatlor,
probat. Creedu hsc tamen inprobo. Pertnrbatio*
/kigi] Pati, ot sop. 1. 444. ' At bos motosqoe animi in corpora toI-
facera, et fongi, nisi corpus noUa po- nerato describit poeta : Ad primi
test res.' Xaai^ Pati. Feiber. ictom coliabitor, dom bomi jacot no-
170 CcniMlirv] Tviatifrxw^ nt snp. ▼<>* Motit motos, ioterdomqoe aubit
laaiA. volootas, ea aotem non oerta satis et
171 Si mmm •femiit^ ^rc.} Hic ver- confirmata, a terra surgeadi. Usee
sns, et qnattnor dcinceps seqnentes, omnia volnerati sentiunt, et qnm iati
vereor nc non sint ««nrroG: scd ejns, ezpertisont quidni aarretLucratias i
qni putaverit aliqoid deesse, com ra Mentis io terra igitor interprator
vera,sidiligenterattendas,nihUdesi« 'Animi ooa cum corpore volnerato
derator, liis qoioqoe versibns sobia* bomi jacentis.' AUi tamen lagnat
tis. Hocenim dicit Lncratios: Prm- Inter meerentee. Alu /alsr tam— Im,
tcrea vides, aoimoro aobis paritcr XiOMMtaf aotcm pro laaienMtloaeB,
cam corpora perpcti, et seatira, si Pacu. Harmonia, Nonios. Ocsdb.
qoid corpori acciderit. Ergo corpo- Xe<i] Vctcres qoidam : tOL Oif*
rea animi est natnra, qnandoqoidem 173 /atas adaeta] 8i legeramna aa^
malornm corporeornm est pertiecps* <^ ede/Ua^ effugeremns genos loqnea-
Adde qood bic primns vcrsos non di minoa ositatom. lamb. GeaiM lo-
Mtis apte eoancctitor cnm superi- qoendi minns ositatnm Lambinaa di-
ore. Adde qnod elocotio non since- cit. At ita qnoqne Virg. £n. 10. 850u
rum sonat, neqoe oiet lucernam Lo- et fortattc, dum Canua nostruffl hoc
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM MAT. L1B« 111. 1397
locoiiiiratar,«iimitatiir? ^NaMal- halMiit dicerei ▼•riri m, se iiU t«v
U ▼Bloiit adMtiuB' Vlde * Intvs/ pro «MifroO dod aint. Et seae bmi eliler
lotro. In Collectaneis Oif. Qn«i« judicare potnit, qoi Tideret ez illit
qoaiDy nescio qnid ifa^mAnpaif luu ant obtcnrisainiani esse, ant cormp*
l>et hoc * Intns adncta' qnaa si dixo tissimnni. Sed Pyrgepolynlces nosler
isset 'intro/ Frtlg. cnr postremnm ilinm non ezplicairit ?
irt Terrofm» pMuB SmoU] Dnm << {» tsrra msnKt fiit f«n««r asfns.
ii qnibns sgre est, terram cnpide Si corrnptns est^ danda saltem opem
petont, Id est, in terra decnmbere fnlt, nt emendaretnr. Sedhomomn-
cnpinnt. non possnnt enim ii qnibns lignns, invidnsqne tim etex—Tia^i'
aliqna vaietndinis pertnrbafio desn- nallambabuit; neqne nllo nnqnam in
bito accidity recti sUre, sed cognn- his literis jndicio ralnit, qaod Ipsina
tur decnmbere et Jacere. sic Virg. editio plas miUe dncenUs loeis liMsile
JEn. t. 9S. * Sabmlwi petimos terraroy probare possit. Ego aatem cnm rea
et ¥oz fertor ad anreis.' et Lncr. ipsam, qua de loqaitnr poeta, atten-
snp. Ub. 1. 9t. ' Mnta metn tcrram tins considerassem, pro hls verblsy
genibus snbmissa petebat. Lemfr. Ter' tt in terrv matH» fid gigmiwr «stas,
rwtfu$ peHhUf est tristitia» nam tristes qnse nihil sani hsbent, legendnm pn-
terram contnentur: qnod Horatio taviy <i <a«€rdiMi Msrisndt gignitur
' poslto capite flere :' vide Noninm. «sinsy Interdumque fnnijy tfo. Hoe
Sed verius poto nihU mntandam. Pe- quid sit, norunt optime qni Upothy*
tnnt terram moribnndi» in tem vero miam ez animi anxietate aliqnando
prostrati flsstnant interdnmqne de- passisnnt; tnncenimnonsineaUqno
nno exurgendi iUis nascitnr cupido, jncnodiutis et snavitatis sensn ter-
U» Fosf. ram siiecidai petimnSy et interdnm
174 Ei tn ierra msnfis] Sic liabent mori hibety interdumqne volnntas in*
qoattuor Ubri manoscript. Floren- eerta flnctnat inter vivendi merien«
tini antem, et t» ierrawri^. Oniniiio dive consiUnm. Tale aUqnld deserip*
homm verbomm, cnjnscanqne sint, sit Virg. 4. 961» in Didone moriente,
sententla obscnra est, nisi forte Imsc enm jam sibi pngionem adegisset*
sit : et inseqnitnr raavis terrm pe- Versos snnt plane admirabUes : * Ilia
tltns, et mentis mstns, i. e.contiir« gravesocnloscoDataattoUere,riirsns
batio, qum fit in tem, segro Ulo In Deficit : infixnm stridet snb pectora
terram sensim coUapso. Qnod si vohius. Ter se se attoUens, cabitoqiM
quis malit legi mt<tf, mitem sestum innixaylevarit;Terrevelntatomest;
intelligenins, non letaiem neqne pes- ocoUsqne errantibns alte QnflBsivit
tiferom. Lamb, ccelo lacemy ingemnitqne repertn.'
MeniW] Quidam veteres : mi«is.Gif. Sed legenda illa in primis snnt, qnm
175 Ei inierdmm exenrgendi] I. e. a Michaele Montano scriptora QaUo»
et iDterdnm deliberatioy seu dobita* quflB de seipso, onm ex eqno vi sn-
tio, otrnm exsnrgat, an etiam j aoeat. bita detnrbatns esset, flsemoria
sed non est qood his verslbns expli- darit Qnod enlm Mc lincratios seri-
candis tantam operam ponamus. nam bit, si emendatio nostra veraesli
si nothi sant, inanem operam snmi- niom optime interpretaUtnr vir cla*
mns : sm gerroani, satis explicati rissim. Ceternm * morieiidi sestns'
sunt. Lamb. Insigni errora, inqnit erit mortendi impetus, «onsiUwn oerw
Oifanios, hosquinqae venas(ab 171.) tumi dec. Qoi paulo tristioras snnt,
nothos esse putat Lambuius. Sed nec vel a natnra, vel ab mmmnisi hmCf
vercy neque sine impndentia hflec io- opinor, probabnnt ; neqne fortasse
quitnr Oifiinins : nam Lambinns satis aUi improbabunt Nam plnribns
1228 VOTM VARIORUM IN
agere ea ot confinnem, nec Tacftt, 18S Nil mieofitri celeri raHome ni.
neqne adeo iubet. Faber, Qtiam n menM] Vide apud Honaer. in
178 Is tUn mmc] Nunc docere in« Odyss. de admirabili celeritate,
cipit, cnm animns sit corporeut, ' Ocius cogitatione/ Fab, Unde
qoali sit corpore pnedttus, et qua- icon fere summe celeritatts, apnd
libus ant quantulis corpntculis con- poetaa, ex gr. Aartv^nM^' ^^ ^^^f^f
•tet* Et probat, ex minntissimtt, et lih i^/ui. et similia, qus Tlderi poa-
tnbtiliiiimit, et rotundistimis princi* tunt apud Rittersh. ad Oppism. Ha-
piit ten corpuscnlis esse conflatum lieut. lib. 6. Ters. 660. Qnibaa adde,
et coBcretnm» Lamb. Animum na- qnod Heiiodorns in JEthiopicis rakle
tursB corporets etse satis, si Lucretio ^miliare habet X&yov 9lmrw^ et xAfmf
credimut, demonstraturo. Quo autem rdxw. pag. 410. S06. 17S. 28. Iten
corpornm genere constet bic animns ptg. 188. hXJC i(r Kpa kouwO 'warrbs
docetvss. Sl. Atomi yiE. qnae ani- ^^cpor r5 9cior. Preig.
mum constitttunt, minnt» snnt, te- 18$ Ocywt ergo aaimMM] Vult L«-
nnet, et rotundts. Qnippe animnt cretius, cum Epicuro, antmnm esse
est mazime mobilis, at quod maxime mobilisHmum quiddam, atqne a te
mobile est debet componi ex iit moveri : qnod autem ita mobile ett,
particBlis, qns tnm propter textu- necetsario constare ex primordlis mi-
ram, tum propter moiem et figuram nntittimit, ItBvitstmis, et rotnndissi-
tnnt ad motom aptat. Ret enim mit. Etiam Plato dicebat, animnm
aliat contemplemur, ideo mobilit a te moveri, et ette mobilitsimum :
aqna, quia partet ejnt parvte tunt et Pythagorei tic animum definie-
et voiubilet; mel interim motum bant, nnmemm teipsum moveiitem.
difficulter recipit, quia componitnr Sed Aristoteles lib. 1. de Anim. eos
e partibns magit implicatis et per« refellit, qui animum a te moveri vo-
plexis. Pariter ievi vento papaveris lunt, negatque omnino animnm mo-
aliornmve granornm acervut distipa- veri ; cx quo efficitur, neqne a teipso
tur, dnm tpiculomm aut lapidum moveri : docetque non esse neceasa-
acervns fortiter resistit : ti cantam rium, ti anima sit principinm motns,
requirat, teia itta et lapidet grandia eam quoque moveri : ted contra ip-
tunt corpora et atpera ; grana vero tam qoidem ette immobilem, cur an-
rotnnda, Isvia, et minuta. Vvjch v^- tem corput moveatnr, esse cansam.
jcifrai ^ ^6fuaf \cior<lrMr, koX (rrpoyyv' Lmb»
Xardnwy ob (ittam particulam inter- 186 AfUe eailof fwmun] Sic legen-
ponit Qastendus) voAA^ rtA Sio^ dum, non fHonnii, nt est in libris vul-
pova&rra¥rcvavp6s. Epicums. Cree^ gatis : nam haec est verborum atrac-
£1 imde] £t ex quibut primordiis. tnra : animus ocyut te perciet, id ests
Lmab* permovet, quam ret uUa eamm reram
180 PembHlem'] Sic Epicuras : quat cernuntur. Lamb.
^ ifwx^ AcrrofMp^f o&ftOy koI Acipro^c- 187 Conttare rottmdbj tfc'] Sic Epi-
pcordroir aAftaai o&yKwrm. i* e. ' ani- curat : KcU 4( br6fuaf a^Ti^ avyaMka
mut corpnt ett tenuium partium, et Aciardhw, icol crpoyyvKurdiTtMrf nXXf
ex tenuistimamm partium corpori* rip\ Ztaptpovadif ra» rov avpin : i. e.
but conflatnm.' Idem, i^ if^vx^ a&fjid * £t eam ex atomis conttare iKvissi-
^i Xearofjutp^Sf mp* ZXop rh SBpourfM mit, et rotunditsimis, et ignit ato-
wap§aaappi4»o¥. i. e. ' anima corpos est mos rotunditate ionge tupecantibns.*
tenuibut partibus praeditum, per to- Lamb.
tani animantis mattam diffusum.' 189 ilfomtiie icli ponw] Ut parvo
Lamb, momento impulta moveri poasini*
T. LUCRETII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1229
tAtmh, ItaFestus; qui tamen habet : yelMarallos immatare debuerit, li
«t pwrvo ponent. Quidam libri : JVo- verom est ab eo esse imroutatam et
mine ; male. Ita inf. 6. 47S. Gif. comiptam, vel ego seqni noo debue-
190 TioUUlo] MinimOy ScucrMws. rim. Quarovis enim ea quam habeat
•^"*^* iibri Florentiae impressi, ait speciosay
Fluehiat] Ita restitui ; ut sit Dac- JVom pappoa minma aura poUst^ tfc.
tylus in fine. Vide Indicem. Qoi antiqna tamen, qu» reperitur etiam
numerus hic optime congrnit, In in aliu impressis, sententiam conti-
libris qnibusdam : fiMetat^ in quibns- net non absurdam, sive papanens
dam : ftutat. Neutrum Lucretio dig- legatur, sive papmenm. est antem
num. Vid. etinf:4.75. G^, hic ordo verbornm: Namqoe anra
FUUai] Sic habent libri manu- parva et levis cogere potest, ut altus
scripti, qnibuscum consenUunt Pari- papaverum, seu papaveris, acervos
sienses et utriqne Aidini. «flntaf tibi ex imo diffluat. Pappi autem, si
autem positum puto pro fluitat. Alii qais forte scriptnram Florentinam
habent/iM:<<rf. Quod si cui probabi- nialit, cui nnllo modo asseDtior, soot
tur, <fluctat' erit positom pro floc- carduorom flores: qua voce otitor
tuat, qnod postremnm nonnnlii pro- infra Lucret. Sed com io libris ma-
bant, atqne adeo, aliis scripturis re- nuscr. plane scriptum sit partim,
jectis, solnm tuentur et retincnt. Nmnque papaeerie, partim, Namque
Lamb. Fluitat, flnit. Locretio in- papaverum : eornm seqoamor potios
dignum,inqnit6ifanius; vellemcan. auctoritatem, atqne harom doarom
sam diceret. Fab. Et hioc « flut» scripturarum posteriorero magis pro-
murenaB,' quia solis vapore calefact» bemus. Lamb. Namque papaeerum oii-
in snmmo flultant aeqoore, nec cute ra, Hsc verior videtor scriptora.
siccata mergi possont. Tum. Adv. Vide simile sopra, lib. 1. vs. 362. de
19. 34. Annotator noster in marg. verbo, ' corporom.' Alii : papaverie.
ftuctrat. Ita fluctuatum hoc loco; Oif. Ita Codd. et recte. Aiii:2Vam
neque qoo pedem figerent viri vel pappoSf qua voce ntitor Lucret. vs.
ernditissimi babnisse videntur. Cau- 387. At ' pappos' istos sen cardoo-
sa mali, si dicam qood sentio, fuere, mm flores lavigatos et rotondos qoit
qui ftuctuat, simplicissimum, et hnic dizerit ? Creech,
loco aptissimnm verbum, cnm ZurvK- Suspensa'] Aura Muspeneay i, e. pla-
xdfitts efferre non possent, ferendum cida, lenis, silens : et ita Nonios»
non esse existimanint, adeoqne im- Ter. Pborm. 6. 6. 26. < hoc nbi ego
routarunt : nnde flutare, fluctare, audivi, ad foreis Suspenso grado ire
fluctrare, et qusB non ? Idem autem, perrexi.' Lamb.
qood hoc loco, etiam, 4. 76. statoe- 109 Lajndiim eotOeetum'] I. e. acer-
rim. Pro verbo * flotare' qoid faciat vom lapidom, lapides in nnnm locnm
* flnta mursena' apnd Macrobium, ab conjectos. qnidam viri docti, in his
Turheb. Adv. 29. cap. 34, adducta, Muretns, legunt lapidum eonlectum.
qoippe non a ' Antando,' sed a ' fluen- Ego, com in omnibns^ libris scriptnm
do' itadicta,ntsolidesati8 ostenditin reperissem coiuVchan, nihil ansus fui
£tym. Oer. I. Voss. non video. Preig. mntare : ne nnnc qnidem qoicqoam
193 Et cunetautiar actus] £t tar- mutavi. Sed tamen conleetum magis
dior cursns, sen fluxus : tralatio est probo. Lamb.
ab iis qus aguntor. Lamb, Tenor, ConZedamJ Siclegendum pnto. Vul-
ductus. Fab. gati : coiijectum. Vide Indicem. Gif»
197 Namque papaverum aura potest] Spiclorumque] £t spicniornm, telo-
Non video, cur antiqoam scriptoram rom* iibri veteres tamen habent, spi'
UW NOTiB ▼ARIOmUM IN
nwH l«(«idoBi rasf leor fmm^ qa« foitiiM reete ■ciiptf
fpiMfwnfiie, i. «. tt npiemm, Nam Mt. Non m« Mtem, q«od qao»
▼Heres dixiite 'spicm/ lageBere qaaai ofiendat partkipinBi 'oMibili-
BMseolino, pro tpleam, testotnr Pom- tato.' Ett eaim natoni a ▼erbo ■»-
peins Fetlns. Jbon^. Alii MolfehMi, bilitor : qnod nsarpat infm eod. libL
fpicl0ramfaf. AUi fpicnramgae sen tpi- Bon longe idem Lneret. ts. S48. ' Ac-
vnteres eaim dicebont ^ eipit ; inde aSr, inde •nnia Bobili-
gjpiagfsmw Tero hnie loeo, et tantnr.' nsnrpat et Cftcilins oetivom :
poistm menti mafis eonvenit. OteeA. 'Itaqne qasB Isetitia nie inobilitat,
!•• Hfsnn ps^mt] L e. oon potest. mmror molitor metn.' Lmmh»
•ieaatom habent libri mannscripti: /<amo6ili<ate/mni<ar] Ita in qni-
Boqne dnbinm est, qoln h«c scriptn- bnsdam Tetefibns ; nisi qood proy
ra reeta sit. ^Nena' eoim dixemnt aMi6elitata, eraty oMMHtafo. Vnlgnti:
▼eteres pro nony nt notat Nonins: moNttoffyraiaitar. Oif.
«iUtqoe tostem LocilUam Ub. SO. 2O2jl#fMifri9aofa0fne mofw] Sic
'8ed taoien hoe dicas, qoid id est, legendnm, non fnoomfne mmgiMp nt
■isl oenn molestom est:' et Vorro- est in ▼olgatis. Lmmb.
I, eplitola od Fofiami *Si hodie Com poodfre] Fateor grmTio mo-
lo iwols, cros qoidem Teoies :' ite. tol resistere, at meUos hoic ioco
IdemLocretios4.7M. 'Neooqneoot Teott coryDre: qois eoim Beaclt
ropidi cootra eonstare leooes/ Luab, quam esse oleo graviorem P Ucet rero
Nfoo. Noo. Flt aotem o /d|rv. Hloc gravlor sit, qoooiam e mioDtiofihvs
Bogativa in sermoiie nostro. Cete- corporibos seu particoUs (Mmipooitor,
'io pMoa etiam oratiooe osorpa- ideo mobilior. CreedL
iMtor CiceroDls tompestate ; oam 209 flloc qmofue ra etaooiy tfeSl Am-
▼orro io Epistola qoodam dizerat, mom coostare ez otomis ouootia, Im-
'sl oooo reois.' Fa6. Et ihtftra Tibos, et rotondis docoit, qaia est
ooBt HU qoi legoDt BTalla. Creech. mozime mobiHs ; Jom tss. SS. deaaoo-
<hMO#o] Marg. fraqmmm^ idqoe ez« strat onimi et anuom natoram aol>ti-
pooit alfaoM, ot 2. 11S6. et 6. 10. lem esse, teools teztorm, et e miao-
'^nfii'* tis corporibos coDJooctam; qoippe
Frsfoam] Ito yeteres librl ftre moriator anloialy toto ovolat
OBmes. Ylde lodicem. ihiidam re- at si metiarls codarery eadem
teres taoieoy ot et MaroUos, et Vol- mortol, qol folt ▼ircDtls aiembi
gati : faoalo. Qoidam reteres etiam : moles ; sl ezpeodasy Idem poiidoa.
perfoam. Oifao. Igitor qood avolat est sobtHe qood-
201 Itm muibiliiata\ Adrerte aoi* dam et minatom, soUdam eoim aU-
mom ad hoc loqaeodi genos, qoanto qoam partem magoanuredetrohasy di-
parTissima et leyissima sont, ita mo- rerm erit totins moles, et diversnm
biUtate frnantnry sea ita mobllitata pondas. Brevitery ot jodicomaa flo-
fernntor: qusB posteriorscriptoraez rem rinl, odorem nngnentl, etmpo-
codice Voticano et libro Memmii ez- rem sapidl allcnjos corporis coDstafo
pressa est : in qnibns legltnr moKii- e particnlis snbtHibas et nUontia.
taff/enmtnr. *Qnanto,ita/proqnaii* qnoniam postqnam vinnm Tapidnm
to, tantom. sic sop. 2. 687. * Et qoam fiat, nngnentnm istnd amlttlt odorem,
qnicqne roagis, &c. Atque potesta- et sapidum corpos iosipidom redda-
tes, ita ploriay' seo ' plurima/ dEC tor, corpora tameo ista ejosdem soot
Sed ooo dissimnlabo, me scriptom molis,etejnsdempooderisqoopriiis;
reperlsse in cod. Bert. PmrvMma slmttiter etiom propter eaodem ro*
eorpora perfoam.* lo Vatlcano, prs. tlooem idem de aofana
T. LUORBTII CAEI DS RBRUM NAT. LIB. IIL 128t
••!• Vfe^ «fi^ i€Tt XwiiyiifU ««^' poslM tadtiiiii est : nt apnd MIm*
SXor r^ ll0^oM7Mi vaptcvmpp&m, Epi» tim io Cattl. Cap, 1. * Omoea iMNiii-
coms. CtmcA. aes, qui sese stodeot pnratare eat^
JMifaaf] Deelarat : at top* l. 8117. terit ainmaiitibQi.' Tmn, Aiv, M»
* plof io te oorporit eate Deliqoat.' S4. At ego illod, ' si postit/ potiot
fist aotem, quod topra ate lectori explicarem : tl tamen pottit fieri ot
tigni6caro Ibgit, hoc quoqoo onom cooglobetar atqoe ad onum locom
cz diioentit ▼ocabolit Latinit, qott redigatur inclnta h»c animi textnra;
aliit ctto tgnota, tibi oni nota, vero qood negat latit clare fai teq. qaom
gloriabatnr Oolielmot Pelitteriot, vert. tl8. dicat non io ooom locom
Epitc. Montpett. Prmterea aoctor ettettipatam,ted'nexampcr venasy
▼ocabolarii Lathio-grttciy mihi, a Cl. viscera, nerrot.* Hor.
Poteano oommodati, tic interpreta- ti% fiidfpla] 'lodipiicor' verbom
tnr hoc ▼erfoom: 'deliqaat,' Zafi^Tf compositnm ex timplici apitoor, et
ftni^ti: qom verbo Laitine twtmn pnepotitione in. interponitor d. qoo
reddita, tonant ' trantcolat/ * dofte* ntitor et Plaotnt noo ono loco. Vel
cat/ Qoit igitnr non videt, * deli« lege endepta, a verbo endipitcory es
qnare' et hoc locO| et aUit, idem praepotitione endo et apitcor. Ego
▼alere qnod dedararei tralatione doe» tamen indepta retineo. Lamb, In-
ta a vino, et thniHbm defmcatis, et depiici, atteqoi, adipisci, Festnt.
liqoidioribat effectis. Lamh, Vreeeh.
Nidmnm dedieai ^] Vide sop. 1. 114 NU m UmaiMm'] Nifail demtnm,
MS. G4^. DeUqnai* 9edarat;Tox nihil detractom, detritnmy deminn-
minns nota, ideo alii prefernnt dedi» tnm. Sic aotem Tidetnr legendoni
tof, nt 1. 808. Creeeh, potius, qnam, at vulgo, Ubatam. M.
Sll Sipoti«etoafiMi«rarJ] Comdno Tnll. Epist. Ub. 8. 'Etsi de tna pro-
Ubri veteret haberent ee peeeH^ tnt- lixa beneficaqne natnra limabit aU-
picatnt tnm,4ibrariiim trantpoinitte qnid posterior annns:' Umabit,!. e*
vocalels e et i, et scriptltte ee peeeUf deminuet, detrahet, decerpet : nbi
pro ei peeeet: qnam pnto Teram ette tamen nonnalU libri veteret habent
acriptnram : 'ti pottet conglomerari* UmUaHtf nt et Tolgati aliqnot, ab
aotem, h. e. ti pottet in imam mat- oodem yerbo. Si qnit tamen legi
tam, In nnam molem, et in nnum malct Jfftratam, nt assamta pnepoil-
qnati glomnm cogi et condnd. Lomfr, tione df , fiat deUiraimm, non pngna-
Si pttsit] Ita omnet Voteret ibre. bo : qalo magoopere probabo. Ixmifr.
MaroUut : pomil. Glftm. At yero io* Magn probem al. editionet, lifralam.
audltam et Inotitatnm gennt est di- Faber. Detractnm : AUI WKthm z
eendi, antlqnam tamen, ci^ot dno ted LamMnoi -maxime probaret NH
proferam exempla: ^qnamqne loco dsii6roi«ai. Oreedi.
to Contlneat parvo, te potth con|^ 215 Jlforf omiiia preniaf} 1. o« mor»
merarL' Sic vnlgoednot, adnlterantet onroia relinqalt integra. Idmb, Fadt
antiqoltatom : ot 1. 105. * Qoippo ne qnid detrimenti In molo corporia
•tenim qoam molta tibi me fingero appareat. Vadem te et pnedem in
poatam.' Vetnitatem aotem inter- oimiia exhibet. Ita * pnettare peri-
poiantet, jofli Jlagtr» pMioMf, ednnt. cnlnm,' ''fidem pnblicam prmttare/
£go voro notare malai Ittat, nt tin- Faber,
gnlaret et prope prodiglotat dicendi -919 'QwtteKm'] Qnoniam. Sic et
formaa, qnam Uko movore : cnm alibt. Lamb.
tolam Ardmltmi eontnetadiiie iUnm S90 Exiima membrermn ciraan-otf^
aooatatlvnm oxprtttum faiite, vbi wro] Exktma eireum-etnara^ i. e. ex*
1232 NOT^ VARIORUM IN
tremitaiy iwi^di^ukf suminiit cortez. etpondasdiaiiiioetar: vi4.cCUm.vft
Beoiqne ' circam-cssara ' est wfpt- 279. Creed^,
mnr4.hunc ▼eranm profert Priscian. 2S2 Nee tamai hmc sfaipter, tfrJ^
lib. si bene memiai, tertio. idem Sabtileshasntomosyeqnibns
Lucret. 4. 651. 'Ut snnt dissimiles composait, non esse oikiBS et eji
eztrinsecus, et generatim Extima generis asserit vss. 6. ObeenraTenC
membromm circum-CKsnra coercet.' eoim in morientibns cxlinlari aTMS,
Lamb, eamqae calidamy nna cnm aere (sine
222 QMod^enus eif] I. e. quale est, qoo calor esse non solet) inteniiisto;
vel cnjos generis est : nt snp. 2. 104. at qai moritar^ efflat Tel expimt aoi-
* Qood genaSf e nostro cnm missns mam ; ideoqae anima ista ex aw«,
corpore sanguis/ &c. et infra non aere, et calore constat. YOx^ ^mitii
longe : * Quod genus in qnovis ani- lcm Acwro/icpcs wap* (Uior t^ Mpsigyw
mantnm Tiscere ¥olgo £st odor/ dEC* wptffwap/U^^ vpoff^iup^iaraa-w tt
Malim antem sic legi, Qtiod gemu^ mfM^ium eappou rwk mpaff» ^x"^ "^
auJt Bacchi cumfto» «MHMtl, ifc, osten- «f ithf rair^ vpmri^pb , «p 54 tw^
dit a similiy animum minutis admo- Epicurus. £t apud PlatarchnBi ad-
domprimordiisconstare,qaia,qaem- Tersus Colotem Epicurei dlcnntni'
admodom cum odor Tini aut ungnen- d^ r^r ^fwxvs otoiar aviKnrfwiarm 1«
ti CTanuit, Tinnm aut nngnentum ni- riros 0^p^, koI wwwiitmmy nX Arp^
hilo minus est ad speciem atqne ad Sm. CrtccK
adspectum : tta postquam animus r^ntos citim fMidam] Primiu pei
excessit e corpore, ipsa extrema cor- hnjos Tersus est proceleosaiaticna
poris csBSora nnila ex parte Tidetur pro dactylo, nt apud Virg. JEn. 5.
deminuta. I/im6. 432. * Oenua labant :' nisi dicansss ■
Baeehi eimflft»\ Per florem Bacchi tme hoc loco consonantem. aic ite-
fortasse uTam labmsce significat : mm apud Lncr. 4. 12S6. ' Tenne,
qnam cauadKtn appellant Grfeci. De locis quia non potis est affigere ad-
qua sic Plin. 20. 11. 'Odor idem hflBSuin.' et hoc lib. 384. ' Nec nebn-
ei, qui germinantibns uvisy atque inde lam noctOy nec aranei tennia fila.' et
noroen.' Idem 12. c. ult. ' Eodem et tmpe alibi. Incipitnuncdocere, ani-
cenanthe pertinet £st autem Titis mnmconstareexTentotenalyTmpcirc^
labrusc» uTa. colligitur cum floret, aere, et natnra qnadam nominis ex-
I. e. cumoptime olet.' Alii simplici- perte, qua nihil quicquam subtilins.
ter de odore Tini dictum Tolunt. Sic nihU tenuins excogitari poteat.
Pbiutus Curcul. 1. 2. 1. ' Flos Tcteris 237 Miitta ctm] Sic coiyecit legcn-
Tini meis naribus objectus est.' Idem dum esse Turaebns, cum acriptnm
Casina 3. 5. 15. ' nisi h»c meraclo reperisset In cod. Bertiniano, aniita-
Se uspiam percussit flore Libyco.' giM n. qnam conjecturam magnopeie
Idem Cistel. l. 2. 8. ' Qoiaque adeo probo. Nam ex * cieri/ factom ^ceri,'
me compleTi flore Liberi.' Fortassis ex ' ceri/ ^ qneri.' Lmb.
autemPlautus per 'florem Bacchi/ Jlfovm] Qnidamlegendnmpiitant:
seu Tini/ significat Matritiaw^ i. e. deru Oifan. Cum Tnraebo cm,
Tinnm, cujos non solnm sapor palato Tel cum aliis moMrt legaa, perinda
et lingusB, Tcram etiam naribus gra- est. Creech,
tus est. Irfim&. 238 Triplex] £t calor, atqne aer.
227 Qttia mtitta] Nisi vox ista * mul- et Tonti caeca potestas. Fa6. Ani
ta* sileat, ▼ereornepoetasibiparam haec ex aura, aere, calore conatans
constare Tideatur : sint enim minnta est plane Imperfecta, nondmn vim
semina, at ' mnlta * detrahas, et moles tiendi aut cogitandi sortitur : qoar
T. LUCRBTII CAR! DE RBRUM NAT. LIB. III. 1233
tnni igitor aliqnod, qnodctinque ilind ^ifeTM moius qutedamy qua mente ro/a-
•it, nomiDe enim tenti* Epiciireis fe»; et ita habet editio Grfaiiii ; setl
ignotom, addendnm esr. Istnd qnar- ea lectione nibil nequins, ant ridicn-
tom e niinntissimis, maxime ladvibiis lom magis. Prior autem illa starc
et snbtilibos atomis constat, qnippe non potest, quid enim sani habet id,
primnm moTetnr, et tnm calorem, quodjam lectnms es? Men$nihilho'
anraro, et aerem per membra exci- rumreeipitpouecrearemotuiquimetae
tat, omnesque partes corporis pro qutedmm volutent, eaqoe pro bis ver-
diverso rootn vel dolorem vel volnp-
tatem seotinnt. Si motns hic vehe-
mentior sit qnam aniroi textnra pati
possit, fti nsqoe ad ossa et medullas
penetret, dissipatur anima, et mors
inseqnitur. Si minns vehemeos, si
Sn corporis soperficie sistator, tnm
bis, qutedam qwi mente volutent ; sic
legendnm existimo, quei» omnia dmM-
lUantur, Certe ita postulat ratio,
cni anscnltandnm est invitls centom
millibns Mss. Codicnm. Nam de ' mo-
bilitantnr/ qnod dicam nibil estycom
duobns tribiisve locis id verbiira
integra manet anima, et sensns sive apnd Lncret. S. 248. reperiatnr :
doloris sive volnptatis oritnr. Haec tiide omnia mobiHtantur, ct alibi in 3.
▼ss. 21. Plntarchns et alii dicnnt ftOl. quoqne queis mobiUtata /eruntnr.
Epicnrnm non fecisse simplicem ani- Fab. Oifanins Sen»ifero§ motus qum-
mi oatnram, sed esse voluisse ufnfAa daniy q[ua m^te volHtent. Enm, nti
4a roaadpmiff 4k wotovwvp^vsy 4k vouv solet, seqnitur Pareiis, ita tamen in-
&c^i(8ovf , ^jc «oi«v mfWfAarucov, 4k tc- terpretatur : ' Qnia ratio aniroi oon
rdpTov ra^s hKorropoydarov, % ^ aitn^
oMrrnoAf. De Plaeit. Phil. 4. 3.
Creeeh»
840 Nil harum quoniamy ^e.] I. e.
qneniam roens, sen ratio animi, noo
recipit, seu oon approbat, qnicqnam
homm trinm pos^e sensiferos motus
creare : qni rootns res aliquas cogi-
approbat qnicquam hornm triura pos«
se sensiferos motns creare, qni mor
tus res aliqnas cogitare et volntaro
qneant.' Ista vero Oifanii lectione
nihil oeqnins aot ridJGolum magis.
Prior aotem (inqnit Faber) illa non
stare potest, &c. Ita scribere debu-
isfle Lacretinm dicat Faber. Ita
tare et volotare qoeaot. reperitnr scripsisse minime concedo : (Jt senn"
antem b«c scriptnra in cod. Floreo- fero» motns, quadnmquimente volutent,
tinis dnntaxat. Lamb» Aliqnis non minns intelligat qnam
241 Mente vokUent] Sic Lncill. Motue iato» »en»i/ero», qui cogiiationi
' Hasc tn me insimulas? non ante io in»erviant. Alii tamen legiint, Se»»i-
corde volntas?* et Virg. JEn. 4. 683. fero» moliw, 4gui dant qua mente tohtte».
* Sic adeo insistit, secnmqne ita corde Creech. Non intempestive Marg. nos*
Tolntat/ et 6. 185. * Atqne hec ipse
sno tristi cum corde volntat.' et Plau-
tns Captivis, 4. 2. 1. * Quanto in
pectore hanc rem meo magis voluto,
Tanto mihi spgritodo aoctior est in
Aiiimo.' Lamb»
Jam iriplex onimi e»t igitur natura
reperta: Nee tamen h4tc »alt »unt ad «fa-
»um cuneta creandum ; NU harum quo'
mam recqnt men» poite creare Senetfc'
ro» motu»f quadam qui mente volutent^
Postremos versos ita in qnibnsdam
editiooibns legitor, poisf creare Sen'
ter ad Fabri illam emendatiooem ;
' Hac ratione,' inquit, * omnia ez om*
nibus fieri poMunt* Adeoqne Vosr
sianam prsfert, qnam et nos anv-
plectimnr, donec melius qiiid occur-
rerit. Prejg.
242 QttorU quoque hU igitvr'] Qnov
niam tria illa snperiora sensiferos
rootus creare non possunt, qni qnapt
dam. cogitcnt, qnarta eis qnsdam
natora addator necesse eRt : qna ad-
dita, suis Jam Ait omnibus partibus
animi oatnra absoiuta atqpe perfert^.
Delph. it Var. Cta».
iMcrei.
4 I
1234
NOTiC VARIORUM IN
Sic M. Toll. lib. 1. Tasc. Qostt. de
Aristot. ' QaiotDm fCDus adhibet
▼acaBt noroioey et tic ipsuni aDifBoni
irT€kix^*'^ appellat, dovo ooroine,
qnaDdam cootiaaataai motionem et
pererooeni.' Qno tamen loco repre-
benditvr M. T. a doctit, qnt potarit
iynXix^uat etae motionero, com ct
irrt\4xaa tignificet perfectioiiem
qoandam, tive fiinctionem tive ac-
tnm, et Arittotelet pertpicae dicat,
•Dimnm movere qaidem, ted non mo-
veri. MMb,
246 DidiilAiaSiMiw/dettribnere/
&c. Virg. dividere, alibi. vs. S72. in
eadem notioDe. Fab,
248 Inde cdor moltit] Same ver-
bom * accipit/ ot tit, inde, i. e. ab
bac qaarta oatani, calor motnt acci-
pit. Nam ' rootns' ett nomeri mnlti-
tadinit, accusandl catns. Lamb,
960 2\iin quaiitur stMgmiM^ ^c.] Se-
cotut eram initio rodicet dnos ma-
nnscr. Sed cuni pottea reperittem
in aliit libris item manotcriptit, Con-
cuiUur aonguis, tum viseera pertfn-
tiMCtnU, ex ConcutUur, feci Tuni ^iMfi-
tar, suspicatnt, ex Tum quaiUur fac-
tom ette Cum quatUur ; deinde Con-
eutitwr, et ita hunc versum ette de-
pravatnm. Nam omnlno tcriptura
recepta, CoRCMliiar tum tanguiSf vttc«-
ra persentiacunt, cum sit inepta, tom
ne ferri qnidem potest. Lamb. Ita
rectins, et sonantiut Lambinns. dnm
alii scribnnt ConcutUur^ium sangtns»
Creech. Quidni retineamus, Concu^
tUur, qnod non nisi Lambini anctorl.
tate in Tum quatitur trantiit. Concu-
titnr sanguis hffvMrvs, ut allassappe.
Preig.
251 Poetrenw] Forsan rectlns scri*
bas cum M»s. Lugd. Bat. postremie,
loqoendi genere hand inusitato. Hav,
262 Contrarius ardor"] < Ardor' htc
dolorem significat, si locus emenda-
tnt est. Sed qnibnsdam videtur le-
genduni, agror, seu angor. Ego nlhil
mnto. Nam sic fere nsnrpavit Ca-
tull. nomen ' ardoris,' iu secundo
carmine, * Crodo dom i^raTis acqmet-
cat ardor.' Lamb. Qoidasn lcgoac
cwrfrariiii ^egrory teo amgar; aed nilBl
nrataiit inlerpretet, caaa apmd Caiiai-
fana * Afdor* tit < Dolor:' ' Oedo at
gravit acqoiescat Ardor.' liret
itti neqnias aliqaid tobeste Vi
exittimet. Creeek.
Ardar} Hme ▼erissiiBa Bcrip<ara.
vide lodicem. Gif.
256 Uoqaamdaoy «i rite 4emi han\
Cam reperittem scriptvm in liWts
manntcriptit deslf , non dr^ dg|
aaU, non dijfkgiamt, tcrlptaram
rem adjovi, repotita partinila * ot '
pott yocem * adeo.' Nam Tiilgati K-
bri sic babeftt: UofoeaieaviUt^
laea», aiqae aaiami Dijfkgiami
per c. 9^. ot tit epiphonema.
teriptaram, ntmendosaai et anppo-
titam, rejeci. Licet taaes Tetere
tcriptnra tervata sine particala * at,'
aententiam ex en optimafli eKceie.
Lantb. Sic (dfftl) veteres iMmoet» «t
qnidam Ynlgati. In aliit ▼■Igatis,
defit ; et mox, l>ryMfsaiif ; mcBdose.
Lambinnt : ut dant. Vide : * VU
Gifan.
257 Sed plmmi^] Sed pienanfae
(inqnit) motot sensiferi et Titalei
interrumpontor, non in ossiboa et obc-
dallis, sed in tnmmo qoasa corpore :
qnod cnm fit, tnm non moritar aB»>
mant, ted brevi tempore, aot eerte
aliqoando, convaktcit. Lamb,
269 NttJic ea quo pacto] Nnnc do-
cere meditator, qno pacto qnattoor
IHa inter se mista sint I4UR&. Diffi-
cile opns jam aggreditur Poeta, et
cui pro dignitate soa perficiendo La-
tina lingna non soppeditat vocea coa-
grnas et aptas ; pergit tameo, et vst.
30. docet quatuor ittat res, calorefli»
snram, aerem, tertiamqne innemina-
tam rem inter se perfecte misceri, at
inde fiat nna qnaedam, eaqoe- teoois^
tima snbstantia, qnse per totom cm**
pns anlmalis fosa tnm ab ipso con-
tineator, tum ipsi cansa taiotis sit.
Omnibut vero noo eadem regio et
T. LUCKETIl CARI DB RBAUM NAT. LIB. 111. 1236
<!•• ; pan illa qaae aniinns proprie F«6«r. Juiwta alii : niliil mntat Laro-
dicitor, interJus et altins aita, est binni : sic 4. Sl. ^ Et qnlbns e rebus
veloti totins animae fundamedtnm : cnm corpoi^ compta vigeret.' Faber
•nra Tero, calor, et aer, ita ioter se taraen legit c«pfo sen eoaptttf ratio
miscentnr, ntamun, pro difversa ani- enim Tociferatnr, eo vocabolo opus
raaUum natnra, snbstantiam compo- esse, coi convenire possit ' inter
nant. Sic calor, sapor, odor, in qno- eese mista,' qood vSx. colligationem,
libet viscere miscentnr; nontameo aexnm, et vincolum aHquod notet.
diversa, sed wiim tantnm corpus Creeeh»
constitttvnt Creeeh. 260 Reddere wetdem] Reddere cu-
Qffiteifi» Comia mMt\ Qnidam pientem : lib. manuscr^ habent, red-
legendnm patant, Jmuia modm, et dere habentem^ qnod iccireo notavf,
item 4. ftl. nbi legitnr, * £t qnibns e nt meminerit lector, quod enm Jam
rebns cnm eorpore oomta vigeret.' ante admonni, 6 pro a, et contra «
ego nihil mntandum oenseo. Lamb. pro 6, a scriptoribns iltis librariis
Hoc nnum qnoqne ex illis vocabnlis perverse esse scribi soHtnm. Treis
•it, qnse nnnqnam ab interpretibns nnnc ex nno eodemqoe scriptore ex-
Intellecta fnere. Fateor qnidem empli cansa, praeter eos qnos alias
emaptum aliqnnndo slgnificare oma- collegi, afferam locos; ex Arnobio,
tum,aliqnapmstantiBin8ignem,prft- inqnam, adversos genteis: qnomm
ditmn, ic, Sed ei significationi qnid prinras erit ex llbro primo. ubi Sic le-
cnm hoc loco Lncretii esse potestP giturin librls vnlg. 'Atqoe a nobis
Niliil qnidqnam. Deinde ratio voci- procul, procnl inqnam, abermncetnr
feratur, eo vocabuio opns esse, cnt amentia.' legendnm avemmeeiur. al-
convenire possit cnm ' inter sese terum ex Hb. S. in extr. ^ Adestote
mista,' qnod videlicet colligationem, Dii penates,tu Apollo tuque N6ptnne
nexnm, et vincnlum aUqnod notet. omnlaqne b«c mala, quibas nror, ter-
Qnare ne dubita qnin legcndnm sit reor, vexor, vestri nnminis aberrnn-
eoapta^ sen meiias eepba; qnod etsi cate clementia,' legendnm oeernm-
anribns nostramm hominnm novam oute. tertium ex lib. 7. ' Satis, ut opi-
esse scio, non ideo tamen mimis cer- nor, osteodimns frastra Dhs immor>
ta minnsqne neoesaaria erit emenda- talibus hostias rebos cttmcenseqnen-
tio. Coapius antem sen roplas idem tibns admoveri, quod He^ne alantur
cst quod S. 861. dixil ^ nnitur aptns/ his, neqne percipiant volnptatem,
^quibus e snmns nniter apti.' Vides, neque iras ant aninios ponant, neqne
' £x illis apti snmns;' qnod hic onica ut res tribnant faostas^ Mqne nt abl-
voce exprcssit, * coaptom ' diceos. gant aberrancentque contrarias. le-
Item S. 668. ' qoi cintn oonjngioqne gendom, opemmeenique, ^ Averran-
Cdrporis atqne aaim» consistimus care ' aotem est avertere. Lam6.
•Riterapti.' Addeqnod in4.Si.lo- 961 AbetrahU invitwn patrH] Sic
cns est, qni Imcile et «do^ Mtk]? pro- snp. 1. 140. ' Propter egestatem lin-
bot v^ ' comptna' vitiosnm esse. Qnis gim et rernm novitatem.' Lamb.
enimLntinesinevitiodixerlfanima 96S Inter eatm curiflnl] I. e. pri-
compta est com corpore ?' Qood ta- mordia ex qnibus constat anlmns, in-
aien jam visnras es: * Atqne anlml ter se intercursant mntnis motibus,
qnoniam doeni natnra qnid esset, £t ita nt nuUnm ab altero distingui aut
qnibns e rebns cnm oorpore compta secerai possit, neqne uUo intervallo
vigeret.' Ibi itaqne restltneiNiom» separari. Lamb.
am earpore eopta mgwt. i. e. naiter 866 Sed ^aoi muUee vU] Sed snnt
apta, coaptai connexe^ «wo^Sta. velutimaltae potestatesio uoumcor-
123fi
NOTvE VARIORUM IN
paa coactfle et coagmcntataB, Sct. Se-
cutDS 8UIII antem io boc loco restitn-
endo codicnm maooiicript. anctorita-
.tem» Sic lap. asas est nomine ' vis,'
nnmero mnltitudinis, 2. 586. ' £t
qnam qaicque magis mnltas vis possi-
det in se/ &c. Lamh, Al9wdfitts, Sa-
lust. Faber. Salnstias, ' Male jam
assnetnm ad omnes vis controversia*
mm. Priscianus lib. 6. Cneek. Non
male Sed ^uasi nmUa fjut uniue eorpem
extiut. Ut sensns sit, . non divisa,
sed malta potestas, ejus nnius corpo-
ris. Preign
267 Quod genus] Qnemadmodnroy
cnjus generis^ t^w. Lamb,
Viicere] Carne, corpore. Faber,
Inept^ hic viteerie mentio. Temere
nt videtnr transsnmpta an arrepta,
ex vs. ab hoc septimo. Planissima
res est, si recipiamus qnod io var.
lect. est et anctoritate haud contem-
nenda fulcitnr : animautum eet vieere,
Verum tunc Ita dlstinguendum erit :
Quod genus ia qwfms attimamtum est
visere volge : Eet odor, 9fc* Preig. Sim-
plirisalma illa secnndnm . Mss. lectio
yidetor, quaro reprssentavimus. Di-
cit, ' Qnod genus,* Scc, nti mox vs.
277. ' Quod genns in nostris mem-
bris/ Scc. i. e. cnjns generis in qno-
cnnque animall snnt odor et sapor
quidam &c. viaere est, i. e. cernere
licet; confer 1.728. 788. et 2. 577.
Hop.
268 Quidam color] Alias, quidam eo'
Ur, Lamb.
QntdaMco/or] Ita habcbant qnidam
libri. Vide snp. 2. 678. Alii hic et
ibihabebant: ealor, Gifan.
269 Augmen'] ^Oyuos Orvcis * mo-
les' est et 'magnitndo.' Lucrptins
Latine augmen dizisse vidp.tiir, unum
Itaque augmen, est una moles, «fr
ijKos, Tum, Adv, 20^ 22.
270 Veuti]fotettas'\ Ventus ipse. ita
saepe Grsci. U Xipidtiov, &c, Faber.
Ventns ipse vs. 278. 'Aninii vis, et
AnimsB potestaa.' vf . 288. ^ Aeris po-
tesi3s/ Creecb,
271 MobiUsiUa Fm] Qnarfa illa na-
tura, nomints expers. Lamb,
272 initnm motua quet] Qnae tribnct
et impertit ceteris partibns initam
seu introitnm. in nonnnllia libria iegi-
tur initium: qnod si cal magia placeat,
t et V coennt in nnam syllabam. Lnmb •
Variavit h»c Ita2. 261. ' Nan dobio
prornl his reboasna qnoique ▼crfnn.f as
Principium dat: et hinc motos pcr
membra rlgantnr.' Ubi qnod * priD-
cipinm ' dixit, hic vocat ' initiani/
de cuins vocis vocalinm coitiooe coa-
snle notas ad 1. 18. Ha».
InUium] Initum, Giian.
274 Latet stAeet^ue] Maxime ioti-
ma est homini; ultra qnamnon dator
pergere. Faber.
276 Nee magis kae it^ra'] Si htc ver-
sus Lncretianus est, seDteotia c^ns
hec videtnr esse : Nec qaicqoara in-
terius est hac natura in corpore oos-
troy nihil magis abstrnsumy Dtiiil ma-
gis reconditom. itaqne, nt hvc ipsa
sententia magis expriroatury qoidam
legi volnnt tnfni, qnoa nonnoUi codi-
ces adjuvant. Sed videtor plaoe ver-
sus alienns et snppoaitus. Quod si
secus videatnr doctia etacntis, a qni.
bns dissentire difiicile est, llcot kaoc
lectionem defendere ac tneri, et aie
explicare : Nec qnicqnam eat maps
hac (anima)infra (id est, infra sensos
nostros) in corpore noatro : ot hoc
dicl a Lucretio intelligaroojip oihil
esse, qnod tam fogiat aenaus niMtros,
quodqne minns cadat snbaenans nos-
tros, qnam anlmaro. Haoe lectio-
nem, ejnsqne iuterpretationem, con-
firmat versusille libro qnarto, ooo
longe admodum a princip. vs. iio.
* et in primis qnoniam primordia ton-
tum Sunt infra sensus noatros^ tanto-
qne minora, Quam qnse primom ocoii
cceptant non posae toerV &c. Lamtb^
Hic versus Ijambino non placet, nec
mimmycnm ^ Infra' interpretainr In-
ira nostros aensus : situm enam doo
exignitatem qnartsB natnr» inoonti-
oatas Poeta axprimit; ,at anima oor-
T. LUCRBTII CkKt DB RBRUM NAT. LIB. III. 1337
pori intinia, bIc qatrtB tttt vis expers
nominis ipsi animaB ; et est qnasi ani-
na totias anim», qnoniare sicut ani-
ma corpns, sic animam ipsa vegetat,
et sensns perfioit. Creech.
276 Atque anima e$i 0mm4B] Ita hsc
qiiarta natnra ceteris prsestat tenoi-
tate, subtilttate) mobilitate> et simi-
libus, nt sit quodammodo auims to-
•tins anima. Lamb,
' 881 Atqw antiiMt foftits ipaa, ^c.]
Sic restitol ex anctoritate codicnm
maonscr. adhtblta tamen faciii et ii-
lustri conjeetora. Nam cum In aliis
duobos reperissem scriptomi AtqMe
aHtMie fuari fofttis ip§a Propam eet
«nima: in aliis, «ffnc aiiiaus tetUUf
sine voce qmuri : snspicatus snm a Ln-
cretio scriptom esse aaffiMty deinde
com ex annmd factnm esset amma,
cnlpa librariornm, ab altqno stndioso
adjectnm qnaeif ut versum per6ceiet.
Vnlgata lectio antem talis est, Aique
animue qaari fofws tpsa, tfc, Lamb.
' Atqne aaima qwui^ tatiue ipaa'] Ita
in plerisqne omnibns libris. In aliis
abest, quaei; qood taroen non est
otiosum. Gifan,
Anima eet mtiittf] Ita Pbilo in lib.
de OpHicio mnndi, mentem esse qnasi
animam animv dixit. Faber,
' 283 Praparro] I. e. prodncte, longe.
Lamb,
• te4 Inter ee eommtsf«] Hoc onice
probat, quod in emendatiooibus ad
vocem * copta' dictnm fnit. Faber.
286 Subeitmugiey emineatque] Aliud
magissobsit aliis, aliudqne magis emi-
neat aliis : 'snbesse' et *eminere'
dixit Latino sermone, quod Orvcl
bficruaBoi, mI iwtwohAfmi^, Lamb. Sub-
stf. Intimnm sit, * Infra sit.' Fuber,
. 280 De omnifriis] Sie legenduni po-
tios, qnam ab omnibue, Lamb.
287 Ne coler ae ventua] Libri manu-
scripti habent fit caUir : quam scrip-
turam si reciptmos, acctpiendum nt
pro iie. Lamb. Ita {ni cater) In vete-
ribns libris. Alii, Ne, Gifad.
t&9 Eft etim caior VU ammo, tfc,]
Ex anra, ealore, et aSre, animos com*
poni probat vss. S5. admittasenim,et
varise animalium temperiescommodo
explicari possont. Unde v. g. leo ad
iram proclivior, nlsi quod calor in II-
lius animo emineat ? Unde cervorom
timiditas, qoia io illorom animabns
aura dominatnr. Bonm vero constan-
tiam neque ir» nimis neqne metni
obnoxiam aeri tranquillo acceptam
referas: caloremenim ex irati oculis
emicantem, et sciotiilas taiitam non
erumpentes videmns : tremnnt ct
horrescunt cervl; et tranqnllla est
bonm gravitas. Hne, si Gassendns
permitteret, illa e Stobso desnmpta
referrem, t^ p^p wpevpia «(nK^^i ^ ^
&V4pcfA(ar,rb 8^ Btppbw r^ ^avofUrnp
BfppMffru rov <r(6fuvn>f, rh M Aicaroro-
/uaori^r r^ ip JipSp iparpoi eMiiatp, De-
inde in hominibus etiam aliqnod ho-
rum trinm dominari docet vss. 18.
Qoidam enim ad iram, alii ad metnm
prodives, dnm alit mansoetl sint ac
mites. Et quoniam hisc tria com*
mlsceri tanta varietate ob gradouni
varietatem possnnt, inde mornm di-
versitates inoumeras sequi. Philoso-
phla antem vitiosam naturam emen-
dari allquatenus, sed ita ut vestigia
qnsedam rrif Koicias remaneant, (qoip-
pe homines doctrina excolti et max-
ime poltti snnt qnibusdam pravis
affectionibns obno\ii,) id qnod non
impediet qno minus qols jacande
vivat. Creeck, Legendnm, £sf efe-
aiM. quippe eornm rationem affert
quSB in vs. 17. scripserat, ' Ne calor
ac ventas seorsum, seorsumqoe po-
testas Aeris,' &c. Probat, inqnam,
esie in aniroo calorem, auram frigi-'
dam, et aerem temperatnm : qnasl
diceret, Neque vero teraere assero
ralorem esse in animo : * est eteoim
calor itle animo qnem snmit in ira,'
&c. imo reliquas duas qiftlitates re-
sumit et astruit in versibns qni mox
sequnntnr, aoram, ioqnam, frigldam,
et aerem temperatom : * Est et Tri-
gida mnlta comes fomldinis anra,
1238
VOTM VARIORUM IN
Qaae ciet borrorem in membria et
concitat artna. £tt etiBm qnoqne
pacati stattts aeria ille, Pectore tran-
%uillo qni fit, voltuque sereoo/ It»*
que h«e satia plana piito, iis ut
aoqauft lector acqtiiescat. Faber in
^mend.
Eai tHam color} Vide Emenda*
tiones. Illqd autem maribMt pro
aaiui, qnod tamen a Gifanio proba-
tur, quanqnam nibili est, Passeratio
et Lambino aceeptnm referri debet.
J^nber tn Not. Ett etenim, Faber,
quippe eomm ratioaem affert qu» vs«
987. scripserat, ' Ne calor ac ventus
seorsum, f eorsumque potestas Aeris/
&c, Conjectnram non improbo, sed
ioepta ratio qiiam adducit. Crteek,
990 Et ex ocuUm wUcat] Ardor ocu-
lonmi iram ilgoificat. Hoin. 'IX. «•
109. f^Mor 9i fi4ya ^p^es iifu^ifUKaafM
lUftlw^MUfT^ l^4n B4 el rvfH KofurerS^i
^tvnfv, Lamb»
Acribu*] Sic n<*co88ario lefendum
est. atqne bunc locum imitatus est
Virg. i£n. 12. 102. nt mc admonuit
Passeratius : * Sciatillae absistunt,
oeulis micat acrtbus ardor.' Sic et M.
Tnll. Icquitur lib. 1. Tusc. Quaest.
* Nec vero quisqiiam de bec dubitare
poasety nisi idem nobls accideret, di-
ligenter de animo cogitantibufl, qnod
iis saape uan venit, qui acribus ocnlia
deficientem solem intuentnr, ntad-
spectum omnino amittereut/ &c.
Iiam6. Oifaniua taraen ^cHiif. vs. 295.
' Acria corda.' Creeck»
292 /a inetnbria] Tb in abeat ab aliis
qnibusdam veteribns. G^an, Neqne
iis vuigariboa» nam et in Lugd. Bat.
optimo quoque dcaideratur. At quis
de meiite Poet9,qnomodoscripBerity
jndicabit? Hav,
294 Fil qui voUik/ue'] Ita veteres li-
bri: more Lucretiano. Marqllos et
vulgati : qi^fit. Vide 2. 730. Gif.
205 Sed catidi )tlu$ e$t] Sic PJutar-
ctMs bbello irc^l ^iitqt ^i^MT^i, non ad-
modum longe ab extreme: Ob ybp
rais fiiv bXJtui Kak bpfuti wplbe r^ ^mem^
luam Smj^ vap/fTOiTcu, to? f 8i ^pekxamm
«TMol jrol ^^0ei T^a ^«xna* &^A aJi trmpX
rb o^M, iml T^ «rfi^, jcoI t^ eriatM,
SvM^icii, T^ rw' iraMr hmpopiks «mov*
€Wj ihntep hc ^ns tvS voBtgrmtav Tiiy
ffopichs iofafikaariafowras^ «td mmammpM
ponros rify «Wnfra, laA r^ upimm, L c
*Noa enUn propteren qnod rectas
ant pravaa opiniones Iwbeaat, tieeCii*
aliis excltanlnr viree et impcttts ad-
verana ea qnae bia videntnr aMln ec
incommoda, aliis ?ero pavorea ei
motus animae ; scd qnm circa smsgw*
nem, et sptritum, et eoipaa, 8«bc po>
testates, affectanm diffareatina eC
dissimilitndines efficinnt : ea aaiHMs
particula, qum affsctibns aestMt, ax
carne, tanqnam radtce, pollnlanCey «t
uaa qnalitatem et jndicium effareaCa.'
hembm
299 Irarumfiwetue] Sic Catnli. car-
mine de Pelei et Thet. nupt. * Pro-
apicit, etmagnia cnraran flaetiiaC ■■*
dis.' Virg. JEn. 4. 5S2. *• masaaqae
iramm flactaat aiatn.' I>e leoaibaa
lege PUa. 8. 16. et Aristot. Ub. O. de
bistoria animalium, et Enslatkiam a4
bnnc Homeri locum, *lKm w» 164» OqiLcl-
9^9 9 iriptAm irarriar ^pre, Xiam Ai
TJamiSf 5r tc icai h4poe kwonrd^nwm
HOfMdaawt 'Aypdpmmf «&»dqpot, &c. Ln-
cret. infra eod. lib. 741. * DeMqve
cor acris violentia Criate leoonai 8e-
minium seqnitur ?' Jjtmb,
$00 At teuieea wmgie streemaa] Die
eerris PUik 8. S2. Homenis 'Uial. «.
225. Kwbs %iar* $x^, KpMpr V ifiA^
^. Verbn anat Aebillis ia Aga.
memnonem, impodentiam et tioai^-
tatem ei oiyietentie. iMb,
m Jf notara 5oam} De bebaa, aem
bubns, PUains legendns libw eed. cap.
45. ZfOin^.
A04 SubdUa} Snbjecta. Sie Vlrs.
Georg. g. 271. 'Continooqne aTidta
iibi subdita flamaaa medallis.' Sac
M. TiiUiuB pro Milone dixitfSai^ieea»
faceis iovidim. Cicerenis verba sam%
baac: *Qvia bee tempei«ipiOy.<
T. LUCRETll CARI DB. RERUM NAT. LIB. III. 1389
omnes a tuis iuimicU fneetiDvidui
miiii subjiciantiir/ Sat, Lamk.
Pereit^ Perciet, permovet : tiibiB*
telL iMam nataram. Ltmb,
306 Pafixa] Traiatio ab iis, qai
tcUa perfiai siiiit. sopra 2, StiO» * De-
siderio perfixa jovaoci.' Lmnh,
806 iSicAMitaam^MiisMt} Signtfi-
eat, Batarm Titia non posse doctrina
fondittti exstirpari: ita tamen doe-
trimi, stndio, el diiif eDtia, mimii et
loTart possOy nt nihiJ vetet, qoo mi-
nna sapiens beate vivat, et bomo in-
ter homioes Dens qoidam esae vtdea<
tor.
SIO iliHiiii] Hoc ex ▼eteribos qoi-
bosdam malui. Loquitar enim de
anino ac mente. Alii : mdmm, Oifan.
Lngd. Bat. aliiqoe nahtrmf qoasi
▼ellet natoralitefy soa indole, Scc,
Hse.
Visiigim primn] Toile banc dis-
tinctionem; nam fmmrdarii virgula
satis foofit. Sonsos est: Doctrtna
vitiosam natoraa emendari aliquate-
nosy sed ita nt vestigia rfit Ktutimt re-
maneant; id qnod non impedlet qoo
miiwa qnsr jocnnde vival. F&b, Seri-
bendnm forsan prton, qoe piaribns in
locis faottliaris nostro vox est. Ita
inf. SOO. * nec priva pedom vestigta
qoasqne,' i. e. singniai siogoiaria.
H«c antem 'vestigia prima' sea
* pftva/ mox va. SIO. * principia ' vo-
cat. JSar.
316 Moretqiu ssfaacm] iSfgaacetf,
i. e. ad seqnendom faciieis et
flexibiieis, fu^MrriKo^, itinXm/0irnw6s,
Laask Horatins locom hnnc imita-
tiis est. Fab,
317 Cercof] Obscoras. Lmtih.
310 VmrimUui] Dilierentia. Lamh.
SdO 1/bid ia Ms r^u» videwr firmart
psAsms} Qnaromdam editionom lec-
tionem revocavi: necessario enim
legendnm est, vidfor, non eidfo.
Faiier. Becte Faber, nec oidss pati
possnmns. Ctu^,
Video firmare pateiu] Nodnm in
soirpo hic qoflcrit Faber. Video baod
dabie recte se babet, nt sit flensns :
Video me firinare potse, Su, An>aat
enim veteres rh impwr^Sictrrmf; nam, ul
hoc loco, ^ video firmare potesse/ sic
aiibi mrsns: 'possnm me fingere.'
^Stodent se prsfstare/ et * possit se
conglomerari/ nt vs. 211. * Flrmare '
antem verbom boic loco aptissimum
est, qoo et Tacitos ntitnr Anna). 6.
6. ^ Neqne fmstra prflfstantissimns
sapientiflB firmare solitns est, si re«
clndantur tyrannorum ineates, possc
aapici laniatns et ictos/ Ac. Preig.
331 iValararuiii] Docti qoidam legi
volnnt, aa^Mrai. Lamb. Qoibosdai»
placet aa<MrBt. £t pro Dtcfif in se«
qnenti versu Daetia scribitar. Creech.
32!» DepeUere doeiie] Secntus fue-
nm initio iibros volgatos. Nam
mannscr. habent depeltere noeie». nade
suspicabar tegendnm, raiio depeUere
dscte. NuBc doetis magis placet, nt
sithflflc sententia: qnflf vestigra na*
tnramm ratio neqoeat a doctis depei-
Jere. Ne cui antem niira sil, ant
absnrda videatur luec locutio, sic ct
M. ToUias locntas est in oratione
pro Milone pauUo ante confirroatlo-
nem : * Sin hoc et ratio doctut, et ne-
cessitas bar barisy et inos gtntibos, ei
feris natnm ipsa prsesciipsit, omnen
samper vim/ Sic. La$ttb.
DoetiM] Sic legendnm poto ex libris
veteribosy in qnibns est, dicHf. Ma-
rolins et Vttlgati : nssHf; male. Ut
alibiy 2. 086. Vide et inf. hoc libro,
vs« 627. 6|^an. A virls doctrina per-
politis. Notnm ilind est, qood a
Pindaro dictom de dbcrimine qaod
natnram inter etedncationemreperi-
tnr. Pdker. Valde fiuctnant in hoc
versicalo viri docti. Ita ut neqne
Qifantas neque Lamlmiiis sibi con-
stent; qnoram ille in priroa dietie
jaro ediderat, qood in postrema in
dsctif motavit, Lambinum sc tacite,
prflesertim Ciceronis illa anctoritate
ronnitnm, secutos, qoi et ipse diflif
ante aot doeiaf ad postremnm vero
dsflif legendum contendit. Vcrum
1240
NOTA VARIORUIC IK
^nm iMCMsitM dUeedendi avet. li-
bris ? qiii babent : Quei» rtBti» me^jueai
depelUre noeleii, Nonne ita more sno
loqnitnr Lncretins? ot in istis : * Hnnc
igitnr terrorem aoimi tenebrasqoe
neceaio est Non radii solis neqne
Incida tela diei Discotiant, sed na-
tnr« speciei ratioqne/ Snadet an-
tem hanc loquendi formnlam, quod
cnm Diii ipsis de felicitate ac sere-
nitate contendere inititnit, nt ex
vi. ieq. patet. 'Dignam enim Diis
vitam degere ' iis demnm, ex ipsins
Poetsi mente, iicet, quibns sedes
qnieUe, nt loqnitor hnjus libri prin-
cipio : ' Qoas neque concntiunt ?en-
ti neqoe nnbila nimbis Atpergnnt/
Sce. atqne adeo, apnd quos ratio om-
nibus rebus noctes depellant. Preig,
Qnonlam Orttci noctem eb^pArni' vo-
camnty quod opportnnnm mazime ad
stndia et consilia illod sit tempns,
hinc ' rationem noctls ' pro consilio
prndenti capi posse arbitratnrTnrneb.
Adv. 20. SS. Sed opportnne Cicero-
nis locum addnxit Lamb. qui nisi
videretnr obstare, legerem qua ne-
queat ratio dep^lere, doetoe Ut nikU
impediatf ife, Neqne enim qnivis tam
beati sunt, sed docti tantnm, i. e.
Epicnri sectam (si Dis phicet) secn-
ti; qua ratione fortios loqni mihi,
qnam alias, videtur Lucretius. Prei-
geri mei admitterem conjectnram,
sed 9«af pro qmte Voisii est, non Mss.
neqoe tenebrae absolute sed mentio
dixit 1. 147. 'doctia' prsBterea re-
spondet magis vs. sup. S08. £fa«.
S23 Dignam Diie] Beatam. sic Epi-
curus, {"^trp S^ itt Ms 4r MpAno^t,
Mkw yhp Imkc Brfri f fii' Mpmmn h
hBoofifTOis ^TfoBots, i. e. * vives autem
nt Dens inter homines ; noUa enim re
roortati similis est homo in bonis im-
mortalibus vitam agens.' Lojm^.
324 H(sc igilur natural Animos ex
qnattttor illii naturis conflatus. Lamb,
Animam ex anra, calore, aere, et
qnarto innominalo forroatam vu, 14.
ita corpori conjnngit, et immiscet,
nt neqne corpns sine nniinm imcofanc,
neqoe anima sioe corpore inlcgn
maneret. Epicnrei cen
mam a corpore conlineri, (Bpi^
apnd Laertinm ntitur verbo
f Mtfoft, apnd Empiricum BtaMpmrmHu)
corpns etiam mntno ab nnjna teocri,
ne promeret in ezsohsUoBcai* Nem-
pe voluerunt animal eaae «|iiftsi te-
lam, in qna stamen etset corp«At
tegmeu vero aalma, adeo nr nti
que mutno intertextnai opos
stans evaderet, altero vero dlaaota-
to altemm, atque ideo otrniBqM ai-
mnl, exsolveretur. Exemplona velia?
en thnris gltbamy odorem nb isto
thure separa, et nec odor,
thns integrnm manebity et
de animo ct corpore
Creeck,
S26 Nam eommunibiu imter ae]
nificaty animnm et corpns anunatis
ita inter se ease conjniicta et cd-
ligatai ut alterum ab altcro acjnDc-
tum vivere ant csse non possit.
Lantb,
528 Quod gemue] Qnemadmodam.
Probat a simili neqne anlinaaB a
corpore animantis sejnnctnniy neqac
corpns~ab animo semotna&csse possir.
Lamh,
529 UamdfaeUe] Ita alibi hBJasmc-
di fuictoiw nsnrpavit. Nam * haad fis*
cile' sigaificat planc 4Mp«rsr. Fmkar,
551 QKtn omnta dioioiemUmr] AIB
legnnt ita, rftssoiifsnliar, ut sit qaia-
que syllabatum, fialqne Sia^enr : aJil
dieeoleantur sine diaeresi, nt sit vcrsas
spondiacus : ego sosqne deqae tiabco,
Lajn6.
552 Implexi$] Implicatis. 'lai-
plexum ' compositnm a prspoaltioBc
in, qufe vim angendi habcat^ non ac-
gandi ; nt in hls * inenrvus/ * incaBaay'
et sirailibus, et * plexnm.' * plcsa '
antem (ut docet Festns) colligata
significat ex Grasco : cui aos etiaBi
prsBpositionem adjictmna» cnna dici-
mus ' perplexa.' Lamb,
SSS Coniorti tita] Notandnai, pas-
T. LUCRETll OARl DB RBRUM K AT. LIB. iri. 1241
•Ire snmi. Noo temere alibi. Ta-
meo ita atictor Celridit, seo ilte Vir-
gilios est, seo qois alios. * Sl me jam
Bomma Mpientia pangeret arce, Qoa-
tnor antiqoia qo» heredibos est data
coBSors/ JP^i^.
tS4 N€e m6I pt€eq%u fmeattmut, ^.]
Sic legitor hic ▼crsos in librls volga*
tisy prmter Parisiens. et Vicet. et
Venetos anttqaos, Nee nne vi qmc'
9iMm tiUerit» §Ufi p^m friditWf tfe,
in manoscriptis aotem, ArrcsiWfius^
9«e siNS ^etim» fri posse eidefiir, ife,
qnos secotos som. qoamvis alteram
scriptoram, qoam olim secotos eram,
non damnem. Loiii^.
Nee eiln quidque nne oXfaiiis] Ita in
veteribos orilnibns, et nonnollis ? ol-
gatis. Itt aUis : Nee eine vi fuidqiuM
eUeriM» eibi posse «tdetw. Ego a ve-
terom librornm cooseoso, etsi pa-
rom intersit, discedere noloi. G^am,
555 SenHni] Centim, Oifan. Codd.
CoiMCorei qoibos minlme credendom.
CreecJk.
556 Coif/lo<nr] Neseio qoa negli-
gentia factom sit, nt io otraqoe Oi-
fanii editiooe scriptom fuerit, eemfHe»
t9tur, Faber.
557 AeeeneuenelHeper otseero sensnt]
Sic sop. fi. M2. * quibos convenienter
Accensi sensos animantem qoamqoe
toentnr:' vel, nt legendnm potios,
fnttef eimiifveRleSy 4r^. Lamb. Aeeen^
en» senfns Jam antea dictum est, in 2.
(402.) opinor, qoid sit ; sed animad«
verti Oifiiniom in Indice soo longo
aliter senslsse. Exlstimat enim * ac-
cendere' hoc loco Idem significare
qood complere. Ita me amet Deos,
iibi isthsic lego, tom mihi < cerebmm
impHclscitnr/ merk nXoOror. Hnic
homini credas scilicet, inm bene se
tibl res habebont. Utinam modo per
otiom liceret cribro pollinarlo illnd
oposcolom snccotere; qnantnm ibi
forAiris ! qoantnm 1 PeAer,
-SS8 Cor^] Corpns homlnis, seo
cojoslibet animalis. lAunb, Istam ani-
mtt et corporis adonationem vss. IS*
iterom demonstrat Corpns neqoo
generatnr neqoe crescit sine anima»
et cnm anima avolet, distrahontor
iliitts particttlm, resolvuotor vita-
liaviocnia, potrescoot membra, dc-
niqoe perit corpns. Qoid interim d^
aniina existimandom ? Nempe iUa
dispergltor in tennes aoras, et eva-
nescit. Cnm vero neotniro sine ai-
tero maneat integrom et Incolome,
credendum est, eorom sobstantias
conjonctas esse, atqne intime nnitas.
Creeeh,
S40 Non entm, nlJkiMisr] Argnmen-
tom a disparibos sea dissimilibos.
Nooy (inqoit) nt aqoa ealefacta,
amisso calore, manot incolomis, ne-
qoe perimitor : sic corpos homanttm
efBata anima aalvum ot incolome ma-
nero potest ; sed penitos corrompi-
tor, compotrescit, atqoe interit.
JLaiii6.
JHmUHt eetpe vapvrem] Sic li-
bri mannscripti et item noonolli ty-
pisexcnsl: Florentini,etLngdoneo-
ses, et Veneti recentiores, soporem.
Egoillam scriptnram probo, efva-
porem' interpretor calorem, seo faa-
litom calidom. iMmb,
Vaporem] Snperem. Oif. Nonnnllt
Codd. eaperemy improbe : neqoe ab
hae eoMsa in ah ea eaaea motandom.
Creeeh.
S4S DtsetdiMii] I. e. discissionem
ac divolsionem, a verbo discindo.
Lamb,
344 Con^ ^ufreseiiaf] Et conpn*
trescnnt. Lamb,
545 Sieearporie, aiqueanimainmtaay
^c.] Ordo est: sic motoa corperis
atqoe animm contagia vitaleis motos
diseont etiam in membris matemis
reposita et recondita, Lamb,
546 Mutua vitaleie dtecwif eantagia
metue'] Verbom ^discere/ hoc loco
elegantissimom est; simili traosla*
tione ' noscere' osnrpat 6. Olft. * £x
alioqoe aHos lapidis vim vinclaqne
noscit.' ' Disoere' antem pro expe-
riri, aot cogi, similiterve somptum
1349 l^OTiE VARIORUM IN
fitinii a Virg. /En. 1. 6M. et 6. 9M. svHdtvM noB retiaeal ? Qai» nen^
iVMf*. BMi cerpori toU» aed cerporl j
347 Ah0queripmta] HincneBma- co^Juacte vis iata et facoitaft
gts i^oneam genaun iMmriri posse ait petiL Hbc omnia vu. 9. SiaiUter
Tnrneb. Adv. 31. 8. qeam ex pnmice Epicnnu apnd Laertiom liliu 10. «»
aqnam ; reponit itaqne reptete, qii» ft^ (Anima) ca\4^ ^ r«^nfr (aenti-
modo certe legitar in optimis Membr. endi &caitatc«a), W ^d^ M ««v
Logd. Bat. imo peaitas jiwta lectto* iiBpoiatiimm ivrrjf^tri «rwc* r^ ft^
nem l^meb. qiii hic m, et in seqHen* M|poi#)pM ire^airicMMipar ^tt6^TV oMmm
ti versn al, delet. Qaum itaqne at- ro^r, /cmlXv^ jhU oM
tentins locom hnnc ejosqae eon- tfiiywnfifiinruii «i^ MF^t" &^
nexienem coasiderare» ; yidi ndjn- yrinyf r^ t^«X^ «^ ^x» ^
vandom esse distinctione, atqae porro oi «yjkp efod ^ ^wnrf» Aieufie
ex Tumebo et Msa. itn tefingendnmy /uir, Aml' ^r^ l^ w|i')ii itnMi/wi ^vy
ut fscimas : legebatnr antem JSx m- oW^ ^ ^^ms «iipftfiif^cvi. CMdk.
aeite «vo sir esrpsrts ntfns oatBMi QikkI siipereff aatemy i. e. reliqanm
JMMfifa viitkm dmimi amttgia msiw^ est. Lamb*
Mmteni» etitm m membrii, mbi$qm r$* S$l lismila<l Sic legnndwm^ ms
pesia; JMscJdMm o^ nequmtjieri^ 4». r^ot» nmn < •efnlare' (in^ndt Fna.
Neqne tnmen Titdemnt interprete» tus) redargqete eat^ cooipoeitnai n
dnoe illos priores varsaa non perti- fandoy versa a litten Inn. ' renntat'
nere ad seqoentes, sed esse concln<^ aatea^ L e. nef^at, rennit, nMi vnit»
sinnem prseed6ntiai% alqiit respon- 4. 604» ' InBokunia transire potiest,
dere iliis^ qni iegmfttur vss. M2. SSft^ simniacva rennlnnt.' Hor* Efttst. 1«
Biijori itaque distinctione egere. No- 16. 49. ad Qninctiam. * rennit,
vam deinde argnmenti confirmatio» atque Sehellns.' Lamb, Itn
nem propeni ia snnilitndine et esem-> nos, dnm alii r^fiOeii pnelernnt.
ph» desnmle n fetn nendam in Incem Creeek»
edito, sed adhae latenie repoNtsi R^aiJ Ita omnes libri^
alvo nKmbrisqae materais. Hee. nn* : rranfel. Oifan.
S5I Qnod si^pAMsl] Piebare oena* Qmed eupereai, ei fuie
tor, eos errare qai emnem sensnm remiial, ^e. Yel wuaifeetee rm
attriboant animee, corpus nihiisen- veraefm t^pngnet. QMtfsitfmins
tjtfe opinantur. JLom^ Medo asae- s<ntirs gmt^ereHaU asisnti]
ruernt Poeta, neqne corpns aJ^anima PosirenMia versas cerrnptna eet.
separatumy neqae animam a corpero anlem lcgi debet : Qoid eit
separatamper se aiiqiiid agere ant pns smltre 9ks4 «isoiat
sentire posse, sed seosnm per v&seer% tcndhi plena el venu ^ Qnid mt
eseilari ez coouoanni ntrine^ cen- qned adasrat [i e. piebet]
jnnetim agentis motu. Deinde Phi. neslmm sensn prsidi tam snse» et
losophos aggreditur qni sela» ans- aetttire^ nisi iHnd qnod rea
mam istias motus qaem sensam vece- oet?* Enpiicat antam qimd
mus capacem affirmahanl :: istos a» ' Vei manifostas vei contm
tem ad experientiena prevocet, ceo- repugMt.' Neqne enim pmtit Fedln
oedatnr enim cerpaa aentise^ nen * Quid stt sensns V (qood fisccret im-
magie istin» sensus conaciL esasmaa, meo,.sii«ce^alectioseqneMlaleffet;
qiiam jam nancsnmiis; ideecovpna sed ait homniemqaemqne seniire ae
8en4ireeQafiilendnmest:dicatanlem sensu pimditum esse; ilnqne tmMm
aliquii, si eorpos seatiel^ nnde di- mole argameetoram nihil ease efinn»
misaa animn vim istom et fiicnllatem Pr»tema hec addam qnoqnay
T. LUCRBTII €ARI DB RBRUM NAT. LIB. 111. 1^3
ncn» qni qaidem a«iii capitis foerit, %9»m Codex VaticuKis noB ngBOftoiu
aic vBqiiani locatnrum : ^ Qnis boioo Rationeai pelit? en ▼aUdam ex ipeie
id aeseret nisi expertenlia?' ridicu- Epicori verbis dactam: Si^ jbraXAo-
lam eet ac delirnm ; ot lamen ita lo* ytt^ t^s ^ifxv' «^ ^X** ^ HffO^^f
qiieretnr JLiicretint nisi meBdam vi- oi yhp^ ah-b (corpua) h 4avr^ Mmira*
diueraus: quu td merelf nisi qnod tV oMirir. Laertitts lib. Ittw Ubi
lesy^ec IVi^. eidemobjeclioBiidemrespafidetEipi-
846 Qiiid ni «atm Cwpm imiire 9111« caras» qnod boc varaa Lncretina aBi*«
q^irel} AUi AsBerfi: sed Faber, fiiMi plectitur. Crsedb. Mire bk quoqM
asMfal : et boc modo explicat : ' Quid tarbatnai^ Al aiai vebementer faUer,
sit enim quod adaerat/ &c. Hicc aativo spieaderi suo reatilittns erit»
Faber, qni raro qaidem errat, ntsi modo levi immntatioBe illad Vossiaas
cum inaifBiter faliatar. Qnid enim tertiiy m 900» MatnMB faciaflMs* Fe*
bia verbis Inculentius, * Quis UBquam cil iade vur iile doctimimae : Pcnltt
aaseret qnid sit corpus seature, nlsi saim quod »ea pwpriiim fmi ^jut^ ta*.
id sit quod res ipse palam dedit» ae ^mm* £t, si beae qaid video» apud
docuilnes?' Crvsdi. Vnlsata lectio> annotatorem noatmmpvo versn JfaA*
proba eat. Qais eoim est ille, qui taqiu pf«lrrce, 4^ snbstitneiidnm
docere poasit^ qnid sit sentire oor^ ccMnity vel saltem iati proxime noB
pna, id est, qnid sit seBsnSy nisi ipsa prmauttenduai, sed ^obneclciidam.
res et ipse senans ? If. Vou, Imo : Acute sane et ingeniose ! at ai Itoet^
Qoia enim ^firei vel ^eret^ b. e. ver- quod facila eol» iaveatia aliqald ad»
bis exponet, qnid sit, ant sibi velit dere, lege i mifaaak et ita distiii|nie :
corpus aliquod seatire, aisi dicat» At dinusea muma earpm eerei amlJfNr
seasum consistere in eo, qnod rea srBfa, Jfaifafae prweerea feriU^ ram
ipsa palam Bobia dedit» et aos docoit ? estpeUUmr etve. PerdU «atm» fupd as»
Preig, prtprtam /Mi tjue weqeam* Vocaba-
956 St BM ipsa palam ipmd rcs] Co- lum ejuMf rpiwMJifim^ el prima pro-
dicea quidem et manoscripti» et ty- dacta, aescio qood spectmm porten»
pia impremi sic babenl : sed contcn* tnmve vtsiim librariis est. VevBm,
daiit doctissimi quidam viri, sic esse qni toliea st priori longa aaarpat
legoBdnm : ^t nMt tpsr, polam ^ ree Poeta (quod <rt lyronnm canaa ser ip«
dedit, ar dorat< aes? * ipse' antemt scre PalsBmones, non ipai, ut opiaor,
nempe sensus. Ego nibil muto. Lamk. auctorea velerea) qnid caosap dica-
&57 M diattsaa mima cerpas, 4^«] mna tandam, cur imb idem in ^aa
'Tvo^spj|,qnamstatimsolvit. At cor^ sibi permiserit: qnast pronnncian-
pua, inqiiity (dicel aUquis) dimisaa dnm detkrit ^taa» Qnod ad seBsum
anima» seosn caret : ergo corpus non vero attinet \ ' sbvo expeili/ non taaa
senlity sod anima. Xam6. » de ipsa mortOy qnam de pntretetioiie,
ft5$ Perdii saiat, 4r«*] Hunc Larobi* et oronimoda cadaveria humani, bra-
Bos extarbat. Videtur parenlbesi in« tive deformatione acceperiro podiisy
dudendus. Gyaa. Uanc versum re- ne bis idom dicat Lncretins. Cttle»
jicit LambiiMia» el seqnentem ' Mni- rnm agnosceiida bie fignra Poetae fa-
taqne prasterea' drc retinct, qoem mlUariaeat^Uirepetitioiie verbi^per»
Feber el alU aeqBmitnr: Oifanina dit.' Nam et boc Ub. snp. vs. 18«
ejneqne aeqnacea naa cnm Gamendo aimiUler : * depaacimnr aurea dicte ;
parealbesi inclndont. Ego vero re- Aurea^ perpetoa/ &c. Piuraexenipla.
tincwlnmceiweo, necaffirmarodabi- vide apud Fabmm 6. fSS. Preig^
lem iBom poliori jore kmnc lecnm Omnino retinendns; * levum' enlm
pomidflve qnam Jfattovw preiUreu bic vitam signtfica^ nt inC 452. el im«
1244
NOTiE VAtllORUM IN
pittty more Oracoram, naro et epvd
Uomerom et Sophoclem oUbr ita nsttr-
pator, ex qoorttm imitatione ita loqoi
Poetam obserTavit Turneb. Adv. 80,
2S. Prteterea Codd. Logd. Bat. cum
aliii versttm buDc quoqtte retiuent;
aed tamen non poMom, qain Preigeri
mei acamen laodem, ex cojnt ten-
teotia repottti eiat trityllabnm. Ver-
tttt aatem ita, nt tttnt^ conttitotot,
tervare malo. Si com illo ynqmm
legaty dicet Poeta teBsam tine ani-
wtB coojanctione nailom ttoqaam cor-
pori fttitte, onde &c. coo antem,
Dotat nibil etto mimm ti corpna
animadcttittttttm, i.e. mortoom,nibfl
tentiaf, qnttm, vel vivom etiam nibil
per te tentire potuerit nitt qooad
cvm anima foertt coDJanctam. Deoi-
qae iUnd et, qood a mann prima
foiite in altero Lagd. Bat. agnotci-
tnr, docet vetot latere olcnt roale
obdttcttt a librariit et correctoribot
cicatrice. Uav.
850 MuUaqu€ prmiena^tfeJ] Soltttio
objectionit. Quid mirum (inqoit)
oorptti carere tentn? vel qoid tum
pottea, ti corpot caret tensu pott
attimm ditcetnom ? Multa ctiam alia
prtpterea amittit, Cttm ezpellitnr ipvo,
id etty cttm detinit aptatem agere et
vivere. htec mihi videtor bttjttt loci
et recta tcriptttra, et vera tententia.
Itaqoe vertnm toperiorem, ot adol-
terinnm, delendnm ceoteo. Movet
me codex Vaticanot : a qoo abett hic
vertot, *Moltaqtte praeterea,*^ &e.
animadverti enim boc t«pe ntove-
nire, ut com adjectttt ettet bttic poe-
tae vertttt aliqait aliennt, tcriptor
librarina, qni pottea illud exemphtm
teqoeretttr, vertoni adjectnm et alie-
nnm acriberet, verum et germannm
praatermitteret. Atqoe, ot magit cre-
dat, lector erudite, hnnc locnm etae
corrnptnni, docti qnidam exittiniant
bic aiiqoot vertot deette, dobitant-
qne, tttrttm vertttt it, quem dico, tit
Tov «onrroi?, necne. ted nonattendant,
qttandocttmqoe doo vertnt inter te
prozimi in eandem vocem deatiMnff
magno id argnmento esse, altemm
eomm este alienom. Com igltar ae-
cettario alter ex hit doolraa ▼eraibot
forit brrepserit in allenom locom, lo-
cntionif timilitndo, et teatentim roo»
tecntio facileindicant,vcrtaiD, ' Mol>
taqne praeterea,' &e, eaae germoaiom
Lncretianam; illom aoteoi aopcri-
orem, tpariom atqoe 'adalteriDom.
SOO Dhere perro, ocoloo, %«.] Bc-
felliteomm aententiam, qoi dicebooC,
mentem ridere, mentem avdlrey &c
noinm illod Heracllti, mr Spf^ 9tm
hu6», 'nDeoa ridet, mena oodit'
qaod adteribit Tertollianos Epidiar-
mo lib. de Anim. aic enim ille: *Me-
minerat acilieet et Epicharml coaBici :
Animnt cerait, animot aodity reliqna
turda et c»ca tnnt' Idem videtor
tentitte M. Tnii. tic eoim llle fib. I.
Ttttc. ' Not eoim ne nonc qMidem
cerniront ea qnaa videmot. Neqoe
enim utlnt tentnt ett in corpore,
ted, nt non tolom pbyaici docenti
verum etiam medici, qni itto aperta
et patefacta viderunt: vim qnaai
tant ad oenlot, ad anreis, ad oareb,
a tede aoimi perforatap,' Sce, Eodem
pertinent illa, qoae aont llb. S. de
N. D. ' Cnr contnereria antem alters
ocnlo, cansa non esaet, cnm idem ob-
tntaJi ettet amboram, et com rerom
natnra, qnam tn taplentem esae vit,
dno Innina ab animo ad ocoloa per*
forata not habere voloittet.'
Qoia foerant, qnt exictimareot
debere totom compoaitom, pota aoi-
nial, dici sentire, sed animam per
80 et aolam id munua ita exseqni, nt
organa nibil cooperareotnr. Sed e«-
aent quaai mers forea per qnas reclo-
aaa anima intna eziatens extema per-
ciperet; inter quos emicuit £pt-
cbarmus dicens, Mvt 6pf, vws hnAn^
vas.ll. aubjungit Liicretius, et doobos
argoroentis demonstrat fotilem istioa
opinionis Tanitatem ; nempe al ocoli
esseot tantom fores, onde vim oU-
T
1
T. LUCRBTII CARI DU RfiRUM NAT. LIB. III. 1245
qotm aut laborem « fnlgidii objf ctit
•entinnt? OeiDdeoculos (foret itten)
eveilas, nnelias ezterna perciperet
aDima, dom liberior daretor pro-
•pectiu. Cn§eh*
M2 Dtnpere €$(] Hoc malui ex re-
teri Codice. Alii tamen, DijfieUe, Sic
et alibl eos * delirare ' dicit» imitatos
Epicnram. Yide Cic. lib. 1. de N. D.
nbi de Zenooe Eplcareo. Gi/. Sic
jam edendam coravi in aecanda edi*
tipne, cam valg o iegeretnr, DijfieUe
iii. Hanc emeodationem Thraio sibi
arrogavit. Lamb, Ita recte Lam*
biona contra Codd. qui exhii>ent D^-
JieUe eti. Creech.
Cemtra eum eeneue dteaij Sic lcgen-
dum vel codiciboa omnibus reclaman-
ttbttt: in quibus vel scriptum, Yel
imprettnm eat, ecntra eum eeneue rfa-
eei, Qaam tcripturam quid est qaod
accaratint refellere coner, cnm td
aentiat Lncretiut, qood Epicamt
Orttce dicere tolebat dumpMprvpearf
sea JamfUxfoBaii Praeterea Latine
dicinuis ' contra dicere/ ^ contra du-
cere' non item. Iiomfr.
Dueat] Ita omnes libri. Videlnr
tamen legendum, dicaty et proximnt
▼ersos nothns. Gifan,
S63 Srneue enim trahity 4r^.] Hunc
▼ersnm delendnm censeo .* nam pri*
nmm snpervacaneus e^t, eoqne sob-
lato de sententia nihil deperit ; im-
mo planior atque iliustrior est, ut
statim ostenJam : deinde falsnm est,
qnod per enm significatnr, etab Epi-
cnreis decretis abhorret : postremolo-
qoendi genus inelegans atqne adeo in-
quinatnro est. Lamb, Yersas expnn-
gendas. Fab. Omncs, si nnom Faynm
excipias, (quanqaam qnis iste?) inter-
pretes bnnc versum rejiciont. Creech,
Neqne tamen omnes interpretes reji-
ciunti nisi Turnebns nnmero illornm
sit exdadendus; cnjns Ii9c satis
commoda est ezplicatio Adv. SO.
10. Snsplcor (inquit Poeta) ipsius
sensus testimonio refelli eos, qui ani-
mam censent videre per oculos, ui
per fores ant fenestraa. Trahit enire
et detnidit sensns ad aciem ipsam ad-
spectamqne, et ad te^timoniom suum
addncit, qno conjunguntnr. Hav.
805 Lumina luminihme^ ifc.'] Qaia
ocuU nobis prsepcdinntar, objecto
Inmine et splendore, prssertim acri-
ore: cujas rei causam explicat 4.
S26. ' Splendida porro ocoli fugitanty'
&C. Lemb.
SOO QuodferibuB nem fit] Hoc sen-
tit hoc loco Lucretius : res splendi-
das intneri neqnimus, propterea qnia
oculi nobis pr»pediontnr a Inmine
extemo aerlore, qnam nt ferre pos-
sint : quod non fieret, si solnt animus
cemerety et oculi essent tanqoam
forrs aut fenestne, per quas cerne-
ret: cnm ezprriamnr, sl per fenes-
tram aut jannam aliquam apertam et
patentem aspiciamnsy nihil eam labo-
rare. Xoaifr.
Qva] H. e. per qnae ostia ; adver-
bium motns per locom. Lemb,
S08 Prmierea ei fro feribue\ Hoc
Lucretii argonientam, qao conatur
probare, faltom esse, animnm per ocu-
lofly tanqoam per fenestrat, ceraere,
refellit et irridet Lactantins lib. de
Opificio Dei, cap.8. his verbis : * Cnm
antem videamus momento temporis,
plerumqne vero aliud agentes, nihil-
ominus tameo universa, qum contra
snnt posita, intneamur: verios et
roanifestins est mentem esse, qnas
per ocnlos ea quae snnt opposita,
transpiciat, quasi per fenestras, lii-
cente vitro, ant speculari lapide, ob-
ductas. Et iccirco mens et voluntas
ex ocolis saspe dignoscitor. Quod
qiiidem ut refelleret Liicretius, inep-
tissimo ustts est argnmento. 8i enira
mens, inquit, per ocnlos videret:
enitiY et efiiisais ocolismagis videret ;
quoniam evoUae cnro postibos fores
pluM inferant liiminis, quam si faerint
obdoctae. Nimirnm ipsi, vei potins
Epicuro, qni enm docnit,effossi erant
oculi, ne viderent, effostos orbeis, et
ruptas ociilorum fibras, et flncntem
n
1246
NOTi£ VARIORUM IN
l»er veiiM Baofrninem, et ereseenteis
ex vnlaeribiM caraes, et obdoctas ad
uliimam cicatriees aibil poise hicis
admittere, nisi forte aoribus ocolos
simileis oasci volebant, nt non Um
•colis, qnam foranintbus cemere*
mns : qoo nibil ad speciem foedtns,
«d Tisnm inntilins fieri potest,' Scc.
S70 Res] Rem: forte vere. G{fan.
AiMattf pMtUnui] I. e. snblatis ocn-
lis, qni sont «nimi fores. Eodem
sensn etinm respondent apnd Varro-
aem lib. 4. de L. L. amspioes, Denm
Maninm posti leonem postnlari,i. e.
ciTom fortissimum co dimittl, nan
Denm Maninm postis appellatur ter«
r«B biatns, qni censebatnr Orci janna.
2Wv. iido. SO. n.
Pa9iUmM] l. e. foribns. slc 4. 175.
' Primns enim, citra posteis qni cer.
nitnr aer.' et Virg. iEn. 2. 466. * pos-
tesqne relictl A tergo ; infelu qnase,
dnm regnn manebant,' &c. Iiamd.
sen Fores cnm Postibiis, nt explicat
Lactant. lib. de Opificio Dei, cap. 8.
Cneek,
tn Blud in hia refrvs, ifeJ] Docet
errare Democritnm, qni sin^ula ani-
mi primordia singnlis corporis semi*
nibus apposita esse dicat. Lftmb,
Ollm declaravit Locretins animam
esse mole parvara, totamque IIHns
snbstantiam eiigno loco posse excipi,
si seorsnm cooglonieretnr ; id jeni
loni^e nberins edisserit vss. 28. ad-
v^rsns Democritnm, qui qnot essent
partes corporis, totidem partes ani*
me iilis applicitas ponebat. Inde
enlm sequeretnr nos omnia sentire
qnse parti alicui corporls applicaren-
tnr : nam curo corporis particnla, et
anims pars illi apposita moveatnr,
quidni sensns oriretur ? At plarima
snot, ut ex allatis etemplis constat,
qn« corpori nostro applicita neqoa-
qnam percipimus ; fmstra igitnr sin-
gnlas partes animn singulis partibus
corporis aliquis conjungat. Cnech,
Sumere poeeW] Valet ponere, dice-
re, afferre: estqne verbnm p&ilaee'
pUlcnm ant dialectienin, qiiod Xm^
/MiwF Gni;ce dicitnr; Qiide fmp-
«isnss dlcnntnr pnrtes ratiocinsUionis
complexionem antecodentea.
ildp* 20. 26.
272 DemM^rM ^Md «nncte oM]
mocriti sententia, periphranis: ■• »
Demoerltns. sie Horat. 8at. 1. 9. 21.
* Macte Vijtnte esto, inqvit som»-
tia dla Catonis,' i. e. Cnto. eojvs dr.
cnmlocntionis si plnra exenpla ^mm*
ris, petlto ex oemmeotafiia oooti^
in Hont. Porro antem hic Lacrefii
versns Iteratnr lib. 6. 621. £■■&.
Hic vs. in 6. 621. repetitoe Mt ; et
qnemadmodnm Tersnm illona ' Mag-
namm remm fierent exerdlm aemper/
qnem in qninto repetltnm etfam con-
stat fniste ; mendosnm atrolHqBe ease
snpra ostendii idem de hoc qooqne
sentio ; qnippe qni noo potem» did
commode et elegaater posae, * sancffa
sententla viri Democriti/ pro Demo-
crito ipao. Scio qnidem apti^Ho-
memm *Vim Hercolis/ *Vim Pri-
ami,' nt et alia id gcnns apod Pinda*
rnro et Tragicos reperiri ; pro Her-
cnle, Priamo, &c. neqne olilitns som
dici qnoqne * Cor Gnnii ;' pro Eaaio
ipso ; quin et * mltis sapieDtlo LaeHi/
apud Horatiom, Lslins ipse eat atro-
9povAwms ; et nos olim eoniteetis ex-
emplis ex libris, qua Onscis qoa haL"
tinis, id ostendimns, qnia tnnc otio
abfindabamns : sed illa exemplorom
seges nihil ad bnnc Lncretli loenm.
Aliquo enlm opus testimonlo Ibrer,
ubi * cor viri Ennii,' ' sententia vlri
Catonis* reperiretnr. Qnamobrens
'roi Lector, centies scribatnr faic ver*
sns, centies repetatnr, toties ego ex-
cUmavero, * Cormptus esL' Sed,
dices, QosB tna est sententia? Pri-
mum, si velim, iicebit mihi dicere,
itinp& clrca emendatlonem ; dein ali*
qnid, spero, dnbitabondna afierre
possim : si minus id licehlt, »qni
lectores biinc meum conatom ita fbr-
tasse interpretabuntnr, quaai ai ob-
T. LUCRETII CARI D£ RBBUM NAT. LIB. III. 1347
serTationem alk|iuiii circa yiiD.et ge-
niuiu proprietatifl Latintt scripBeriin.
Itaque pro Dtmocnti f iMd umet^ «trt
tinttntia poHit^ legi posse arbitror^
DemocrUi quod imuta §iH Bententia m»
mii, Neqae yero id «ine exenplo :
sic eDim in 1. 875. ftcriptura est : ^ Id
quod Anaxagoras tiM SQmit.' For-
tasse et alia alibi, et ita eue ado*
Siunere anteaiToxest qoam ubi Dia-
lectieorwn natio qnafli propriaai via-
dicaTit, ot et arrlperey quod ex La-
cretio coiutat. Faber. Haad eon-
temDendiM iste a Fabro injectnt •cni<*
pnlns est. Verum magnnm postidat,
qni dnoa Tertot^ similiterqne recnr-
rentem suo iooo atmmqne sibi emen-
dandum snrait. £fo corapeodiote
dictum arbitror qood hnc rodlret:
ai plene efferretur, Qifod Demieriti
Bententiaf eanctaf ittqaam, iatioa ant
tanti viri sententia poiitl. Sic iolent,
ac fere ex abrupto landare anctores
Cicero aiiiqne. £x. gr. Democriti
hec ett tententia. ' At quaDti viri ?'
Preig, Distingue itaque aute et pott
* viri ;' nisi praettet * aancta firl/ ca-
pere quasi dixittet, ' viri sancti.'
Hav,
873 PrtaMrdia JtDflrada prtmieAipe-»
nta aUermM variaTet 9fc.'] Nollo seoau :
qaid euim sibi vnlt, quo reapicit illod
' primia?' Scribo» et diatinguo: Cor-
poria aiqua anxmi frimordia eingula,
privM Adpoeitaf altemiM variare et nec^
tere membra, ' Privia/ h. e. propriia
qoaBque auia appoaita, altemia Tici«
bna variare. ' Alteraia ' abaolote eo
aenaa et alibi naurpat Lncretiua, ex.
gr. 1. 1065. ' Alteroia nobiacum
teropora cceli Dividere/ dcc. Ean-^
dem vAcem restitue 5. 615. Preig»
874 Nectere] Ita oranea libri, Fayoa
tamen e<r<«re. Creech.
876 Qmmqmbue^ I. e. quam ea ele-
menta, ex qnibaa corpna noatrum
conatat. Sie antem edendum curavi,
Qaam pdlmM e, noDoallia codicih. an-
tiq. approbantiboa; aliia reclamantib.
qni habeut, Qiumi ^nikm ei e&rp, ^*
Lamb.
877 Nmnero qnoftie eentedunt] Nn-
mero cedoiit, qnod valet, inferiora
aunt : i. e. panciora auBt. Lamb.
878 Promittere^ I. e. affirmare. Hor.
Sat* ]. 4. 101. 'quod vttiam procui
afore chartia, Atqne animo priaa, ut»
al quid promittere de me Poaaum
aliod, Tere promitto.' Lamb»
870 QManlvla prima queanty i^cJ] Hoc
dicrt : ut duotaxat affirmaro poaaia,
prima corpora animae tantam apatii
occopare, et tam late in corpore dis-
aeminata, quanto apatio quantoquo
Domero prima illa corpora Dobia in-
jecta poaaint in noatro corpore motua
aenaiferoa excitare. Legendom for-
taaae eat, Quantie prima queantf Sfc,
'Qoantia' autem nempe intervallia.
Verum nihil mntare auaim. Lamb,
882 Nam neque pulveria} Hoc argu*
raento probat, aingula animi primor-
dia non eaae aingulia primordiia cor-
poria annexa : qnia ai ita eaaet, aen<
tiremna pulverem exigoum corpori
adhaBrentem, cretam insidentem, ne-
balam, araneaa telam, et aimilia: hoo
non fit : ergo, &c. Lamb. ,
^dA^efiuR] Adhaeanro pulveria, i. e^
pulverem adhaerentem. Profertbnno
veranm Nonioa in voce 'adhaBatia:'
uaorpat Lucret. eandem Tocem 4»
1285. ' locia quia non potia eat adfi-
gere adhaeaum :' et 6. 471. ' Suspen«
aap. cum concipiunt humoriaadbsaum.'
crebro antem otitur hqinamodi nouii-
nibua Terbaliboa deainentibaa in ua,
conciliatua, commatatua, oifensuf,
coqjectua, injectua, adjectna, itua,
initua, adauctua, et i^imil. Lamb.
888 Ineidere'] Libri fere oranea et
Tuigati, et manuacr. habent atdcra, a
verbo aido, ia. Sed volunt qaidam
legi hic taatdm, in compoaito. qaibus-
cnm nolo pugnare. Lamb, Amat aim-
plicia fere Lncretiua. Sic aupra va.
320. ' firmare,' pro affirraare aut con-
firmare. Praesertim cum proxime
1348
NOTifi VARIOBUM IN
pnecedeni vocabolam vim pmposi-
tionis la» hic verbo ^sidere' com-
miifiicety qaemadmodam haad dobie
etiam fit, 6. 562. * IncliData minent
io eandem prodita partem/ pro, Im*
minent. Incassae aotem membris
cretae ezemplom hoc loco a petito-
nim togis mataatar, qaae cretatss
eraot, ande ' Candidati ' dicti sant.
Rcs lippis jam et tonsoribns nota.
Preig.
S84 N^ndam noUu] Docti qnidam
legi volnnt, Nee nebmUun n0e§i$, Lamb.
S66 Supera] Sopra. Limb. Ita (j«-
pera) veteres libri. Gifan.
Vietam'] Langaidam. ' Vietas ' (in-
qnit Festns) * langnidos, sine vi, et
nataralibas viribos privatns.' Et Do-
natas ad illam Terentii locum Enn.
4. 4. 81. ' Hic est vetos, vietns, ve-
ternosns senex :' * Vietus ' (inquit)
* mollis, flaccidns, et fleiibili corpore.
nnde et vimina, et vimenta, et vites,
rt vietores dicnntnr, et viere rellgare
dicitiir, qnia virgis vietis magis reli-
gare qnidllbet possnmns.' Lucretias
araneae dixit ' vietam vestem,' i. e.
pntri moUitta praeditam. Jjamb,
887 Pappotque voUmteW] Profert
hnnc versam Festns In voce ' pappi,'
et docet, 'pappos' esse carduomm
flores. Lamb, Vide quanta orationis
gravitate, ne dicara majestate rem
vel levissimam, ac nihiU prorsns de-
scribere doctus sit Lncretiiis noster.
Simile quid 2. 117. de polviscnlornm
volatn solis radiis per opaca domo-
rum illttstrato : * £t velnt aeterno cer-
tamine prselia pngnasqne F^dere tur-
matim.' In qnibos Virgilinm habnit
iroitatorem, sed, praedscine dixerim,
longo post se intervallo relinqnit.
JEn, 8. 22. 'Sicnt aqu» Iremnlom la-
bris ubi Inmen ahenls Sole repercos-
sum, ant radiantis imaglnelnnae Om-
nia pervolitat late loca, Jamque sub
auras Erigitur, summiqne ferit laqne-
aria tecti.' Preif,
686 Gramitim] I. e. gravate, ob ni-
miam levitatem gravate cadmit : i. e.
«gre, et vlx cadere possnot. Zdomh.
S80 liwn] Ineessnm. Utitar hac
voce et Amob. lib. 6. ' An babeat
itns liberos, cnm libnerit abire qoa-
cumqne, et ab sois sedibat aisDola-
crisque discedere ?* Lamb,
S90 Primk] Privata, propria, sea
singola. 'Nam' (ut docet Pestas)
' privos, privasqne antiqai diccbaBt
pro singnlis. Ob qoam caasaaa et
privata dicnntnr, qnae nniaacajosqae
snnt.' Lamb. Singnla. alias aigBificat
qnod cojusqne er t, privatana. Eoien-
da locum Manilii lib. 8. pag^. Sl. edlt.
Scaiigerianae ; dignas est eniiB qui
pnrins legator. Ait ibi pc»eta, ae La-
tinomm omninm primnm rem astro-
nomlcam attingere. Versos annt in-
geniosi et grandes, et sopra satcalaia
Manilii : ' Integra quaeraniiis roran-
tes prata per herbas, Undamqae oc-
cnltis meditantero murmnr in antri«;
Qnam neque durato gustarint ore vo-
lucres, Ipse nec aethereo Phcebas ii-
baverit igni ; Nostra loqnar; nBlIi
vatum debebimus orsa ; Nec fnrtnm,
sed opus, veniet, soloque volamos la
coelum corra : priva rate peliimns
nndas.' In paenultimo versn legea-
dum, n&ttroque volamw^ ^c. Hvc
emendatio poetici ingenii hominibas
placebit, scio : neqoe adeo explicas^
da est ; ab aliis enim landabitnr. F«-
6er. SinguUi, Lncil. Sat lib. 1. < Ad
caenam addncam, et primnm his ab-
dominaThynni AdvpnieotibQs priva
dabo.' Lncret. S. 722. ' Qnod si forte
aniroas eztrinsecns insinnari Vermi-
bus, et privas in Corpora qoaeqne ve-
nire Credis :' Nonias. Creeek.
392 Ueqne adeo priut est, 4v.] Srrip-
tnrsm antiqnam restitui, comiptam
ab iifl qnornm nominibus parco, prop-
ter ingenii gloriam : qna etiam mor-
tni et vivnnt et vivent. Sed illi ai-
mium licentise sibi permittentes, qnas
in bonis scriptoribns non intelllfe-
bant, soo arbitratn mntalMait et de-
T. LUORBTII CAtLl OB RBRUM NAT. LIB. UI. 1249
praYibant : nt, cam hnnc ▼muro ita powiot. Lambini conjectara, ingenl-
scriptam rcperissent, Usqueadeo priui osa qnidero illa eat, proxime ad vete-
eit in wbiM tmUia ciimdM, ^. sic ma- rero scriptaram accedens, et Lucre-
tarnnt : Ungue udeo prhu in nobi» mnt tiano more * sis ' pro suis antique ef-
muUa denday i^e. pneclare, et eadem fert, qoemadmoduro circa (inem ba>
sententia roaneote, fateor. Sed ca- jn« libri, vs. 1088. * Lumina sisocalis
jos confidentise atqne impudentis» esty etiam bonus Anca reliquit.' Verara
bomines non aliande, qoam a Locre- qnid caosae dicamos, cor Lncretins
tlOy CatoUo, M. Tnllio, et siniilibos scripserit hoc loco Et quum sie intef'
scriptoribus, Latini sermonis scien- valUey cnm piMnet: QuamqueeuisiMer'
tiam consecotos, eos ipsos, a qoibas vaUie, Preig.
didicernnt, Latine loqni docere co- TViditasUta] I. e. tnndentia: ntso-
oari ? Sic igitnr Locretios locotoa pra 8. 1142. ' Nec taditaotia rem ces-
est, Uefue adeepriue eet ta nebie muUa saot,' &c. Seoteotia aotem hojus loci
eienduM Semina, Illi hoc geoos lo- hasc est : osqoe adeo moUa in nobts
qnendi non probaront scilicet, et sic corpora prima moverl debent, quae
reposoeroot, Usque adeo priue tn nobie son t corporibus nostris inmiista, qnam
euniy ifc. Atqni illo potios modo Lo- primordia aoimie coocossa sentiant,
cretius loqoi solet, ot alias admooui, seu seotire iocipiaot : et prios qoam
et ita 1. 118. ' ^temas quooiam poe- primordia aoimse, pellendo, et crebro
nas in morte timeodom :' ad qnem tnodendo, otpote tam magois inter-
locnm plora exemplacollegimus. jam vallis disposita, possiot coocorsarey
qood oonnnlli libri scripti habent ct- et convenire, et ita sensnm gignere,
endOf hoc * ciendo ' factum est ex * ci- Sec. Sup. 878. * et rara per artus Dis-
endos,' ' ciendos ' ex < ciendoa :' ^ ci- sita snnt, duntaxat nt boc promittere
endos' autem idem valebat qood * ci- possis. Quantula prima qneant nobia
endom.' Scriptores enim illi imperiti iojecta ciere Corpora ; sensiferos mo*>
z pro m scribebaot in extremis nomi- tns in corpore, tanta Intervalla/ &c»
nibns : 'cieodom' porro, seo 'ciuo- Lamb,
dom,' pro ciendnm, seu cioodoni, ac- 897 Et magie eet ojiumw, ife.} Vide-
cipiendum est, o pro v: quod etiam tur aliter sentire Nonios. cura ita do-
sopra admonuimus. Latnb. cet : ' Animns, qno sapimos : anima,
395 Ei quam intervaUie tantie'] Sie q»a vivimus/ sed oon pogoant haec
legeodom est, noo, ot qoidam voloot, inter se. Lamb, Vss. 187. Animnin,
et nonnulli libri comprobant, £< ^ltian- in quo ratio et vis sentiendi sita est,
tie intervalUe tuditantia, ife. vel sic, io pectore posoit; animam vero, in
qood magis probo, qnia vox tantie ab* qna loco^motiva facoltas sita est, toti
est a veteriboscodicibus: flfKoinsw corpori adjooxit: Jam vss. 81. isti
iMtertaUie tuditantia poeeint. * sis ' ao- aoimo pracipoas io vita cooservaoda
tem, i. e. sois. Lamb. partes attribuit : nec absordum hoc,
Et quantie intervaUiel Sic recte oro- quicquid alii sentiant^ ant pbilosophisB
net veteres. Marnllus : Et quam ta- Epieurese dissonnm : animus vs. 874.
iervaiUe tanUe. Etitavnlg. Vide inf. qui magnaro partem constat ex qnarto
vs. 567. Gifan. Marg. noster, quan- iUo Epicnri innominato, qnod solnm
tie, etiam repneseutat. Interim, quis sentiendi facaltatem largitur, ita ani«
ait sensns, nemo explicat. Mihi hic mali conjnngitnr, nt nnlla res magis
▼idetnr : Multa prins semina cieri de- snbsit, imo est totios aoimalis et ip-
beot, et ad taota iotervalla, qoaotis siosaaimaefoDdamentum. Snbstracto
toditaotia possiDt coocorsare, h. e. aotem fondamento tota moles cormat
qaaotis opos est ot jconcarsarei Scc. necesse est. Aoimum et aoimam oc^i-
Delph. et Var, Chu. Lueret. 4 K
1250
NOTJS VARIORUM IN
lo recte GompareB, abi animus pnpit*
IflB vicem Biutineat, anima reliqui or«
bis; pnpillam laceres, cscitas inse-
^nitor ; alia* ocnli partes^ manet vi-
dendi potestaa. Crtech,
399 Nam tine mente] Videtor hoc
esse falsum ; idque adeo apparet ex
fariosis, qoi sine animo et mente, i. e.
sine ea parte qna sapimns, ▼ivnnt:
cine anima aotem neqne fariosi, ne-
que quisquam omnino vivere potest.
Sed dicendam, Lncretinm non ita ac-
cipere animum. Lamb, Id Larobinns
minns verom esse credeliat; sed Clia*
•netuB vir acotlstimi judicli et vir ad-
mirabllis P. Gassendus aliter sense-
runt. Fab.
401 Sed camee inMqu,'] Libri scripti
habent eumeMf mendose u proo: ot
* epistula/ et ' adolescens/ pro eplB-
tola, et adoleseens : de qoibns alias.
Lamb.
Cumee] Ita veteres omnes. Vide
Indicem. Vuli^ati: eomes, Gifan.
406 SHceipii] Melius qnam euteipU*
Excerpta Serviana alicubl. F<i6«r.
Servii locosi quem respicit, exstat ad
Virg. £n. 6. 249. * tepidumqne crn-
orem Snccipiunt pateris.' nbi doctns
ille grammaticus notat : * snccipinnt :
Anttqae dictnm, nam modo suscipi-
unt dicimns.' JEfae.
407 Omittmodts] Omnibns modis.
Lamb.
409 Vt laeeraJto oeuiki] Probat a si-
miliy animum vitae esse dominum, at-
que aoctorem magis, qnam animam,
hoc modo : Qnemadmodum oculo
Ifleso ac lacerato, si modo pupllla il-
Isesa et integra mansit, manet videndi
potestas sive facultas ; ita, cui adem-
ta antma est, animo incolami rema-
nente, is manet In vita. Lamb,
CtrcaM] n^fN^. Lamb*
Pujnila] *H in^, nh iv lUr^ ftikaj^ :
acies, qna cemimus, qoae etiam pn-
pilla appellaiur. Est aatem basc
ocnli pars crystailina, seu glacialis,
vltreus humor autem proxime sequi-
tur glacialem introrsum ; contraria
ex parte extrorBam, aqaetia. Vitre-
nm hamorem complectitar tuiicB,
quae appellatur hpu^iffisaiffTpom^ i. e.
* rete circnndans :' haac tonica exd-
|>it ea, qoae dicitnr nvea : qaam bbi-
bit cornea membrana. Lam6.
410 FuMta pofestos] KtiNilacc et om-
dva a vi magna dicantur, iDqnlt Fet-
tns. Lunh, Inf. vs. 559. Crteek,
411 iHMMiodo ne lolicm cormpei]
Explicat id quod dixerat obacnrios,
*■ lacerato oculo.' Poterat enim tar-
dinsculns aliquis sic acciperef toto
oculo lacerato, videndi senaam ineo-
luroem manere. Hoic igitur occor-
rens, dummodo, inqnity ne totafli
ocnlum corrumpas, sed aciera, sea
pupnlam integram relinqnaa, eamqae
ita circumcidas, ut intacta et saiva
maneat. Nam id quoqne, id ett, ea
talis aciei circamciiio, nt salva rem»'
neat, et sola intacta relinqnator, fiet
•ine oculornm pemicie. Seqnitor de-
inceps, ' At si,' &c. Lam6.
IiKmMts ofbem] Orbem ocnloraBi.
SicSoph.in(£d.Tyr.: 'ApeaHumv
fy&pa Ttg» ahrw KioKMff i. e. ' sablata
mann (vei sublatis fibulis qaaa naaiM
tenebat) orbcis oculorum saorum per-
cttssit, (vel artns orbium auoram per-
cnssit.y Lamb,
412 Ei cireumcida», tfeJ] Sic restitm
hunc locom ex vett. libris. Mamllas
et omnes Vulgati: Sed
Lambinus etiam, confiet, Male
nia. Ait Poeta, acie non laesa,
manere ; non tamen, si ita ocolam
nndecumque corrompas et circani-
cidas, ut praeter aciem aeo popalam
nibil relinquas. Gifan, ia edit, jMsf.
Haec Gifanius, cni nemo credet qai
versum sequentem legit, ^ At ai ta»-
tula pars ocnli,' et comparatio&cm
accuratius perpendit. Creeck, Maiy.
aost. Is. Vossii auctoritate,iionaBodo
et ipse coiyanctivani hoc leoo adver-
aativas snbstitolt ; sed et seqaeiis
verbum disjunctim scribit hoc modo:
£l «trouii cadae aciem, ^r^. £go ct
supra vs. 400. drcumceuia^ et
T. LUORETII CARl DB RBRUM NAT. MB. III. 1391
eumeada$ conjuDctiin legendniD arbi-
tror; itpxuXic&St non circumdsit^ aut
circumcidaSy et io liiijiumodi si non
canctis aut plerisqne, saltem mnltis
compositis celeberrimo ad Catull.
. commentatori, p. 170. obtemperan-
dum. Caeterum locut Ipse obscnrior
est ; Lambino Gifaniono accedaa dn-
bium. Viderint, quibns otium est.
* Circurocidere,' sen ^ circDmcsedere,'
yidendom, quam non idem sit ant
fere idem, quod ' ad vivom resecare,'
irc/Nrc/unf ir quod huic respondet pro-
prie, prseterquam quod in sacris no-
tissimi ac pecoliaris est usus, adhibi-
tnm etiam videas pro al>scindere in-
cludere atque separare a reliquo cor-
pore. Sic apud Xenopb. lib. 5. Cy-
rop. "Ena ^ kcU Ttptnfu^fuya ^nh riitf
Iwwitv iifJaKero, Spfutra nempe. Preig*
Aciem\ Pnpulam. Lamb.
418 Id quoqat efdm nne^ 4*^.] Cir-
cumcidere aciero, qiiod est, detracta
ea parte, qnss appellatur a Orsecis
KtparouSiiSf i. e. comea, solam aciem
incoliimem relinqnere, fiet sine per-
nicie oculomm : eonftet autero repo-
sni, cnm in omnibns libris non fiet le-
geretur, ab ipsa sententia ad verain
scriptnram veluii mann ductus. Quod
autem Thraso vulgatam lectionem
uimjiet tnetur in Indice, cura in con-
teztn improbet : pro Sed ciremneidaif
autemy legit Ei ciratmcida»^ boc sen-
sn : Dummodo ne totnm ocolnm cor-
ruropas,et nihil prvter aciem relin-
qnas : nam si hoc lierety non sine per-
nicie oculorum fieret, ea vero scripto-
.ra ferri non potest. Nam si tta esset,
hoc est^ si ita diceret Lncretius, Id
qnoque eaimeine pemicienonjiei eemmy
non apte snbjiceretur, ' At si tantuLa
pars/ &c. Nunc antem ciim dizerlt,
Id fuoftce ewim snw pemieie conftei
eorumy apte quadrat et convenit, ' At
sit tantnla pars/ &c. Pneterea, si
legeretur nonftet, copulatio quoque
esset sopervacanea. At supervaca-
nea non est^et profecto declarat non
posse legi nonftet. Lamb.
Conftef] Recte Lambinns. In li-
bris : nonftet. Oifan. in ed. prtori.
414 At st tantula pare, i^e,] Ordo :
At si media pars ocoli, tantola illa,
&c. Sic 5. 698. < Tantulus ille queat
tantom sol mittere lumen/ Vide
etiam, qu» ad vs. 372, snp. Preig,
416 Tenebritque'} £t ciecitas. Laaift.
417 Fiiiclt] Sie habent libri scrip-
ti: nam Yulgati minns recti, /imcii.
Lamb. Qnidam libri : juncit. Oifan.
418 Nune age nativoe, ^r^.] Nnnc
aggreditur ad probandnm animos,
seu animas, (jam enim alterntram pro
eodem usnrpator,) esse nativos, et
ita, roortaleis. Qoidquid enim or-
tum est, necessario aliqoando interi-
bit. Ex qno illud Xenophanis, ssqne
impios esse, qni Deos natos esse di-
cerent, atque qni interituros. Sunt
autem argnroenta quibus ntitnr, ad-
modum infirma et levia: neqne ta-
men possunt nlla afierri firmiora.
Qnod si essent firmiasima, nihil apnd
nos valerent tamen rellgione Chris-
tiana imbutos. Vetat enim pietas
cum in plerisque alils, tnm in hoc
maxime^ aodire Epicnrnm. Lamb»
Animas roortales esse probatorns
profitetnr vss. 8. se in hac disputa-
tione non indiligenterofore ; qnoniam
vcro ipse animnm ab anima diftinx-
erit, et Stoici maxime distingunnt,
ne vira rationnm non recte perciperet
Memmius, monet, omnia sua argu-
menta aeqne contra animum ac ani-
mam, e quibus nna tantnm res eoif-
stituitnr, militare. Creeeh.
Nune agCf ^T^.] Anironm natlvnm,
et mortalera esse, docet plurlbns ar-
gnmentis ; quibns Firmlanns respon*
det, 7. 13. &C. Gifan.
421 Dieponere]Snp. 1.47. «Studlo
disposta fideli.' Lan^, Deponere.
Gifan,
7\m friia'] Te; neqne aliter boni
scriptores Latlnitatis. Faber. Ali-
qnando tamen legi Tuo vate. Creech.
422 Tu fae irfnMifiie] Sic habent
libri manuscripti, non Tu faee. jam
1352 NOTiB VARIORUM IN
qaodseqtiitoryiiiiotM^faifi^y aiacrip- qaod valet, praeserttm cnm. Ait
tuni emendftta est, positnm pro Mib enim principia animas esse tenniora
tmo jiitif<u, Tel ' nno' dictnm pro nni, fnmo et nebnla, praesertim cnm fomi
▼ei legendani imt. Lamb. et nebul» imaginibns et simnlacris
Fac] Marallas : faee. Gifan. soleant moveri. Tumeb. Adv» 29,
426 Prmcipio ^iioiiiam] Hoc pri- 86. Quandoqnidem. Est aotera le-
mnm argamentnm est, quo ostendere pidam argnmentnm. Species ^ola
conatur, animam esae mortalem : fami, nebnlae, soni, &c. animnm mo-
Anima conatat ex primis corporibna vet, ergo debet esse ievissinms. Faber,
longe snbtilioribua et minoribna, 4S2 {76icenitmii«]Cernima8inaoiii-
qaam aqua, aat nebula, aat fomas : nia, i. e. cemere videmur. Lcanb,
at aqua, vaae fraeto, diffugit ac dif- 4SS Exkalare vapwrej Forte : £x-
fluit; fumaa et nebula, qoa patet eii- hakare vaporem aUaria, 9^e, Sic aem-
tua, diacedont in anraa. Ergo magia per < exbaiare,' nt et aimplex < halare'
anima,camexceaaitecorpore,diffnn- apud Noatmm non tantam aed et
ditnr ac diaalpatar. Lamb. Primam apud alios credo. Preig^
argumentum, qno probat animam 4S4 Gtfv«ii<ttr] I. e. gignnntnr : sic
(qno nomine etiam animnm compre- antem legendum non gertmftir, recla-
bendit)mortalem eaae,dncit vaa. 20. mantibua libria omnibna. aic enim
ex iliina anbtilitate et tenuitate olim loqoltnr infra4. 14S. ' Nunc ea qnam
demonatrata, et hlc ioci ulteriua con- facili et celeri ratione ge&antnr,' &c.
firmata. Eat enim qnid corpoream et iterum eod. lib. va. ISS. 'Sant
longe tenniua, mobiliua, et diaaolo- etiam qoae apoute aua gignnntar, et
tioni magia obnoxinm, non modo ipaa Conatitnuntur in hoc coelo, qai
qnam aqua, veram etiam quam ne- dicitur aer.' Lamb,
bnla, ant famna, quippe cum percel- Genmtwr] Lambinna : gemmimr,
latnr rebna fnmo nebulaque tenuiori- male ; contra omnea libroa. Gijkm,
bna, (ut puta illorum aimulachria, cx GenuniMr, an genmiKr legi debeat
qoornm per aomniam appnlaa, res litlgent Gifaniua etLambinna: me-
ejusmodi cogitamua :) ac ideo neceaae liua foraan ille qui /Ttwtor legit.
ait illam diasipari qnam iata faciiina : Creech,
fimatra antem aliqaia dicat illam a 4S5 Nune igiiur quoniam] Snperias
corpore aolntam in aere integram illnd, * Princlpio qnoniam,' non habet
mancre poaae, qnid enim tenniaaer byraarSioffun et qnia multa aunt in-
illam conaervet incolnmem, quae per terpoaita, aamit alterum orationu
meatoB craasi corporia aaepe effluit. principiom, < Nnnc igitnr quoDtaiB,'
Creeeh, cui reapondet id qaod aeqnitiir,
Qwmiam] Huic verbo, * qooniam,' < Crede animam,' &c. Laat^. 'AMwi-
qood et mox repetit, ob qnaedam in- XmfOop, quale aupra foraan, 2. 1029.
terjecta, ibi: ' Nnnc igitur quom,' in cauaafait, uttorbaretnrcontexuis
Sce, tandem anbjungit ianair^tv, ibi : varieque refingeretur. Sic enim ibi ;
' Crede,' Scc, Gifan. aactoritate praeatantiaaimoram codd.
431 Quippe ubi imaginibuifumiy ^rc] poatquam pneceaait : < Sed neqne tam
Epicnroa enim neque cerni qaid- facilia rea alla eat, quin ea primiim
qnam, neque cogitari, neque aomni- Difficilis magis ad credendnm coo-
ari patabat sine imaginibua. Qvippe atet : itemqne Nil adeo magnnm,
ti6t autem, i. e. quippe quia, aeu que tam mirabile quicquam, PaolU-
quippe cum. Lamb» lilud quoque tim quod non minna fiat mirabile
Gracanicum eat, eat enim quod Grae- cunctia.' Mox ita pergit : *
cl acriptorea hoy yt dicere aolent, pio ccaii claram parofflqae coloroflt»
T. LUCRRTII CARI OB RBRUM NAT. LIB. III. 1253
Qvemqae in ne eohibent paluitia
sidera passim, Lun«qae et «olis pra-
clara Ince nicorem : Omnia qaa sl
nnnc primam mortalibns adsint, Ex
improviso cea sint objecta repente,
Qaid magis his rebus poterat mira-
bile dici i Aat minns ante qnid ande-
rent fore credere gentet ? Nihil, nt
opinor, (ita h»c species miranda fn-
itset.) Qaam tibi jam nemo (fessns
tatiate iridendi) Saspicere in coeli
dignatnr Incida templa !' Ubi tamen
ordo potett esse, et meo jndiclo ett.
Ctdi cianm eokntm, t^. Qmm aemo
iibijitmdignaiwr nispicere.h,e, Qnam
panci» imo qnam nnlli omnino snnt,
dec. Preig»
440 Cam temel ex ommlmt'] Ita ve-
teres omnes. In qnibnsdapi : komimi;
qua in re saepe variatnm est. Snp.
1. 120. Cur ergo MaruUas: omat-
6«s e membri»? Vide Indlccm, * Om-
nibns.' Gi/an.
Cum eemel ex hemhnt membrie'] In
dnobas libris mannscr. reperi scrip-
tnm, Cum eemH ex hominitmewtbrit:
qaos nanc seqnor. Nam olim seca*
tns eram valgatam etreceptamscrip-
taram, quam alii veteres confirmanti
Ciim temel omidbat e membrity 4^. qnam
tamen ne none qnidem damno. llira-
10 antem ridicnle vnlt legi, CumtemH
ex (mmibut membrie, Nam omnino
vel sic, nt nnnc edidi, vel sicnt olim,
legendnm. JLojn^. Alii Codd. Ex
ktmmit membrit: Oifanins, Ex oamt-
butmembrit: 'omnibns' antem Te-
rentios et Plantus ssepe corripiunt.
Creeeh»
C«m temd eiiiJii^iif e iNeiii6rtf] Ex
Aomtiiis y. et Mss. et recte. Obser-
vaverat Scaligcr primam in * omni-
bns' brevem esse. Beverl.
441 Quippe denim^ tfc,'] Cnm anima
(inqnit, corpore cohiberi noo possit,
nbi id aliqao easn) tanqnam vas, con-
qnassatnm et rarefactnm est, qnanto
minns nllo aere contineri potcrit?
Lamb.
448 CiiM edkibere nequU] Qnidam
libri habent, Qimm eohibere mquiiy t^,
qnam lectionem probo, ut sit hic or-
do verborom: Quippe etenim, qai
credas animam nllo aere cohii^eri
posse, quam corpas, qood qnasi vas
ejus fait, non potait cohibere, &c.
nonnnlli, QifomMAt6«rs, Hfc, qnam non
improbo. Lamb,
Qumn eohibere'] Ita scripsi, cnm in
qnibusdam iibris esset, Ciim ; in aliis,
Quum, Gif.
44S Venit] Tollenda est distine-
tio ; minor enim esse dei>et. Faher.
445 Cerpare qui notiro rarut magit
am eiMbettit] Hunc locum ita feli«
citer restitai, ut omneis ernditos et
politos homines mihi gratalatiiroa
confidam. Nam libri vulgati, in qni-
bus scriptnm est, rariM magit tacoM-
6«sctt, plane mendosi snnr, neqoe
verbnm ineMbeteii Latinom est, ne-
qne probabilis ex ea lectione senten-
tia elici potest. Hme autem scrlp-
tnra, qnam restitni, facilis et plana
est. Qui aer (inqnit) nostro corpore
rarior, om (i. e. earo) eohibettUy i. e.
cohibuerit. 'Am' dicebant antiqni
pro eam, Mm ' et ^ em' pro enm, nt
testantnr grammatici veteres. Jam
'cohibessit' pro cohibnerit, etiam
antiqnam : ciijusmodi sunt illa apud
Plant. * servamim,' * sappiicassis/
'negassim,' ' prohil>essis,' Sic, pro
servaverim, supplicaris, negaverim,
prohlbneris, &c. Cnm hsec scrlpsis-
sem, et ita edidissem, nisi quod em
pro am alind agens edideram, Tbra-
so eoiU6€Sstl qnidem probavit, sed pro
em eahibetmif qood olim edideramns,
ameohibettU scribere se velle dliity
qnasi hnjns emendationis inventor.
Specta, lector,homiois ingennitatem
et candorem. Lamb,
Am eohibeteii] Cnm in vnlgatis \U
bris esset, ineohibettii ; Lambinos fe-
cit: Mtoomoesii/. Gif.
Am] Nos, an; nt ex * inqnirere,'
' anqnirere ' allbi. G\fan, m Ed, pr,
Nos, am, Vide Indicem. G\fan, in
Ed, poti, Dicebant * Im,' pro eom,
1254
NOTiE VARIORUM IN
' Am,' pro eam, &c. Faber. Cor 464 Ungmque^ mefuque] la qaibi»-
Bon, Eam eohibe$rit, ut inf. 607. < Car dam Ubris iegitor, Ung^ mummeque.
tandem.' Preig, £go umen nihii mntandam centeo.
446 Praterea gigm] Secnndam ar- ' Deltrat lingna' antem, i. e. delira,
gamentom: Mens nna cam corpore aut deliris convenientia loqaitar.
gignitor, crescit, senescit: ergo et Lamb. In qoibiisdam iibris, pro «km-
oam corpore moritnr. LactantinA, que est ammmsque. Qif. Alii, Im-
sen (nt alii appeiiari Tolant) Lotatios gua ammiuque : nescio qnis legtt Ita-
Firmianas, dacto hinc initio, omnia gua, madet men». nt rs. 478. Crwel.
fereLncretltargnmentaadrersasani- Marg. quoqne nwt madet «ms, nt
morom immortaiitatem dilnit ac re-
fellit 7. 19. de Div. Pr«m. Verum
qood ad hanc sententiam attinet,
eiiam Aristoteles et M. Tnllios pnn-
dare has easdem rationes dissoivant,
nt mox ostendemns. Antipater qno-
qoe clanis medictu, ot refert Enstath.
ad illum locnm Hom. IX. A. vs. 116.
'AiraX^ rc ir^* irop &«if^, ez eo ra-
tiocinabatur et conclodebat, animom
ana cnm corpore affici, qnod ona
cnm eo crescat et minuatnr : cnm te-
nernm corpos est, animnm qnoqoe
esse tenerum : cnm adoltnm, animnm
qooqoe esse adoltam et perfectom :
et ita ona cnm corpore interennte.
pag. seq. ▼erom ez ista aeq. pag. h.
e. ex vs. 478. invito, nt opinor, anc-
tore, transsnmptnm versNine lectioni
boc loco sobstitntom est, nt factnm
apod Lncretiom sspins in similtbos.
Preig,
466 Deeuut] Forte: d^^fiml. Gi-
fan.
467 Ceu jMmm tn aUoi] Subinteli.
dissolvitnr: ant legendnm, eeu /a-
miaii. Lamb.
Ceu/unmm tn aUae] Sic legendum
assero : etsi in libris : fumue. Th «,
non extritom, mendi origo. Vide
inf. hoc lib. vs. 682. et snp. S. 456.
Gi^oi». ta ed, poet, tantum. Vide Emen-
interire. Crebro autem nsurpat ^jrop dationes. Faber. Sed nihil ibi ad
iaraXj^j et &«-aXal ^p^m, Homems, hnnc locnm reperitnr. Ceu fumum
i. e. ' tener animns,' et' tenera mens,' Oiianins. Qnanqnam non video qnid
de animalibus nondnm adoltis lo- ibi agat ' fnmos.' Qnl argnmentnra
qnens. Sic Lncretios inf. eod. lib. perpendit, fatebitor Lncretiom scrip-
766. ' ScUicet in tenero tenerascere sisse cicm corpore: nam vs. 466. ' Oig-
corpore mentem Non fngient. qood ni pariter cnm corpore, et ona Cres-
si jam fit, fiiteare necesse est, Mor- cere sentimns.' cireeek*
talem ease aniraam.' Lamb. Secnn- 468 Pariterque videmue'] Sic jam bis
do V88. 14. hoc modo disputal: Qnod edidi, neqne nonc factnm mnto. Sed
cum corpore gignitur, adolescit, se-
oescit, et deficit, id mortale est : at
hsec omnia de aninio dicenda ; pneri
entm aeqoe mentem ac corpns debi-
les incedunf, adolescenti cnm firmio-
ribus viribos accrescit firmiiu judi-
ciom, dnm senis mens et corpus pa-
riter vacillant. Creech.
449 Aninn seqnitur eententia tenuit}
Ter. in HecyraS. 1. 30. * Poeri in-
ter sese qnam pro levibns noxis iras
gerunt P Qoapropter ? quia enim, qoi
cos gubemat animns, infirmom ge*
rnnt.' Hav.
non displicetmihi tamen altera aerip-
tnra, Pariterque videtur Creeearef et
(mI docifi) timul tevo feeta fatieei.
.Lamb. Pro pariterqne videmne alii
legont Pariterque videtur CmesMr», et
ut docuiy rimul eno feeea faiieei. non
tanti est, priorem tamen lectionem
lit>enter prnfcram. Creeek.
469 Feeea fetieeit] Sic habent on-
nes fere libri vnlgatl, et tres calamo
scripti ; anns,/a<tsct. qood si recipie-
mns, legendum erit in versn superi-
ore, pariterque videiur. * Fatisoo^'
antem dixisse veteres, pro fatisco,
T. LUCRETII GARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1255
notat NoDias: eoque ntUiir Liicret.
6. 309« ' Non delnbra DeuiSy simn-
lacraqne fetsa fatiBci?* Jam qnod di-
ctt bic Lucretins animam sen ani-
mnm cnm corpore senescere, negat
hoc Aristot. lib. I. de Anim. docet*
qne, qnemadmodnm si 8enex,ja¥enis
ocalnm sumeret, fore ut «que acute
cernat atqne juvenis : ita si instm-
mentnm, ant vas animap, detnr seui
integrum et recens, fore ut contem*
pletur, cogitet, iotelligat proinde ac
sijuvenis esset. non esse igiturani-
nii vitium, si senes deiirent ant desi-
piant, sed corporis : neqne senectu-
tem esse in animo, sed in instrumen-
tis et sedibns animi. anlmum enim
esse morbi et senectutis expertem,
et divinnm quiddam. Lamb, Quidam
veteres : fatiacu Oifan. Legendum
tfTcy^ MrfKjif^ legendum, inquam,/a*
fiMt. Geminat autem voces suas Ln-
cretius. Ftber.
400 Hwe aeeediiy mti, ^e,'] Sic ba-
bent lib. manuscr. non, nt vnlgati, ttf
ipsum, Sic aotem Amob. lib. 2. adv.
Oent. ' Qnicquid enim cansa ingrn-
ente nonnnlla, ita mutatur, ut inte-
gritatem snam retinere non possit, id
necesse est judlcari esse passivnm.
Quod autem est promtum atque ex-
posltum passioni, corruptibile esse,
ipsa passibilitate interveniente de-
nnntiatur.' Hoc arguraentnm refel-
lit etiam M. Tull. lib. l.Tusc. Quspst.
bis verbls : * Alteram affertrationem
Pansettns' (adversns animorom im-
mortalitem scilicet) ' nibil esse, quod
doleat, qnln id spgrnm esse quoqoe
possit: quod aatem in morbnm ca-^
dat, id etiam interiturnm: dolere
antem animos: ergo etiam interire.
Hvc refelli possunt snnt enim igno-
rantis, cum de SBternitate animorum
dicatnr, de mente dicl, quse orani
tnrbido motn semper vacet : non de
partibus its, in quibus «gritudinesy
ire, Ubidinesque versentur : qnas is,
contra qnem hsec dicantur, semotas a
mente et disclusas pntat.' Lamb,
Tertio vss. 16. Cum eorpns morbo
tentetnr, mssror, timor, drc. animom
occnpant ; at morbo isto corpus cor-
rampitnr, par igitur est nt animus
mserore corrumpatur. Imo morbis,
qnorom sedes in ipso corpore esse
omnes confitentor, mens aliqnando
attingitnr. Sic insani animus delirat,
lethargici sopitur; cum vero vis mor-
bi et dolor ad animnm nsque pene-
trent, mortem etiam insequi niaxime
credendum. CfMdk.
(71 tpsiim] Id ip$um. Aliis : tji ip»
ium, Gif.
401 Damnque dehremi Sic habent
lib. manuscr. vulgati autem, dMmm-
^e iaberem, Lamb. Durumque labo»
rem alii : quam lectionem non rejice-
rem, com vs. 807. ' ' Ostia snscipiunl
uUum reclnsa laborem.' Dolarem vero
defendi potest e vs. 478. * Nam do-
lor, et morbus letbi fabricator nter-
que est.' quamvis aliqui legnnt pavar,
Creech. Ita (dolerem) in veteribus
libris, ut et inf. Namdehr ae meirbuM,
Vulgatl: laberem* Gifan.
404 Qmiueiiam'\ Tertinm argumen-
tnm : Animns interdnm est particeps
morbornm corporis, i. e. morbornm
corporis sensns et contagio ad ani-
mnm penetrat, ac permanat: ergo
seqne, ut corpus interit. Hnc perti-
net illud Arnobii ex lib. 2. * Ipse
deniqne animnsy qui immortalis a vo-
bis et Deus esse narratnr, eur in ae-
gris seger sit, in Infiintibus stoUdns,
in senectttte defessus.' Lamb,
405 Demeuiii etitm, de/.] Quidam
libri habent, demeukia eiitm, deikaque
/aiur, £go scripturam receptam re-
tineo, dementU euim: quamqnam de-
meniia euim^ reperitur etiam in non-
nuUis Ubris vulg. Parisiensibus, Ger-
manicis, ItaUcis. Omnino Yerbum
demeuHre mihi luspectnm est, nt a
nemlne alio, quod sciam, nsurpatnm,
nisi forte a Lactant. lib. 4. ubi for-
tasse pro dementire, dementare le*
gendum est. Usitatius enim est ' de*
mentare:' eoqne utuntnr Apoleius
1256 NOT^ VARIORUM IK
et Tertullianus. Lamb. Qnidam lU niftgna supremum voce ciemns/ Ne
bri : demeniia. Gifan. illud quidem ab hoc alienom est,
466 iMhargo] Veterno. Ex quo qnod iUi iidem veteres, eorum qni in
vetemosns, qui gravi premitnr som- terris longinqnia et alienis, ant In
no« Lamb, prcelio mortni essent, animas ter vo»
467 Nutuque eadenii] Ita habent care solebant. Homer. '08ii7<r. «. 64.
tres libri scripti, et aliqnot impressi : OM* ipa fiM wpcr4p€t vrits tda» h^/pUxn^
Florent. autem et Lngd. vuiUmipuca' irm,npbfrvarw¥li&Xmh^dpwrfAs€Ka8''
demti, quam posteriorero scripturam row iSerai, Ot Odbwy ^ vctiy Kuc^MHr
non improbo. Sic enim fere Virgil. ftro thpmOefres. u e. * Neque vero mihi
JEn. 6. 868. ' Sed frons l«ta parnm, prios seu ultertus naves ntrinque in-
et dejecto Inmina vnltu.' Vernmta- curvae cocnrreninty qnam unumqneiB-
men hanc, quam secntns snm, magis qne infelicinm sociomm, qoi in cam-
probo. Nam hoc ' nutn cadenti/ il- po Ciconnm ferro interemti erant» ter
lis simile est, quae snpra coUegi ad vocassemns.' £t Virg. 2. 769. * mm^
illum locnm. ' Sonitn distare sonan- stnsque Creusam, Neqiiicquam inge-
ti/ 1. 826. qnibus adde et illud ex minans, iterumqne, itemmqne voca-
eodem Lneret. 4. 686. * Lndoque jo- vi.' Idem 6. 605. ' Tunc egomet
canti.' Nam per nutum nihil aliud tumulnm Rhoeteo in Utore.inanem
significari videtiir, qnam capitis de- Constitni, et magna maneis ter voce
jectio, seu demissio: vel caput de- vocavi.' Lamb,
missum, et quasi cedens. Sic Piau- 470 Laenfmis rorantee'] Ex qno ver-
tns Asin. 2. S. 28. * Atqne hercle l>nm ' complorare.' £««16.
ipsum adeo contoor, capite casanti.' 472 Qtuuidoquidem penifr.l Profert
Ita enim iego apud Plantum, non, bnnc versum Nonius in voce * cott-
ut vulgo, capUe ifuaasaHiu Atque biec tagiuro.' Lamb,
est una ex sexcentis emendattonibns 478 Leti fabr,'] Mortis caosa effi-
nostris, quibus Plautns a nobis in in- ciens, sen mortis efi*ector. Tralatio
tegrnm restitntns propediem in ma- «st. Lamb*
nns hominum, Deo opt. max. appro- DoUtr] Marg. noster : pawr. Coa-
bante, perveniet. Lam6. Ut * soni- fer Var. Lect. ad vs. 461.
tn sonanti,' et * Indo jocanti.' AIU 474 MaUor, exUio perd,] Post hniie
vuUuque cadeuH: ntramvis eligas, versnm inculcant qnidam dnos via.
DulUbi vero invenies lethargnm ve- Pratereameutem eanari, 8^^, Eipariier
nnstius depictnm. Creeek, JUeiiy ifc, non recte. Qni sno loco
VaUuque eadeati] Ita erat in libris infra non longe ponentnr. Htc lociis
nostris ; quod rectissimnm est AUi : ^s alienus est, neqne hnc rectpi nec
«itfic. Gif. debent, uec possunt. Lamb*
460 AduUam qao reooeaxtee] Sole- Praterea meutem samariy corpm nf
bant veteres aqna calida mortnos ab- (ugrumy Et pariter flecti mndiiema pamt
loere, et per intervalla conclamare, rtdtfini»] Ex Cod. Anglicano boa in-
qnod plernmqne solet spiritos extre- terjeci ; qui, etsi infra panUo poat
mus eflUtos esse pntari, et homines repetantur, hic tamen non snnt aiieni.
fallere. Donatus ad illum Terentii £t illud : * £t quoniam,' &c. indicat
locnm in Ennnch. 2. 8. 64. ^ jamcon- hos versns hic jani antea fuisse posl*
clamatum est,' haec annotat : M. e. tos. lisqne hic ostendit, morbia ob-
transactnm ac finitnm est, nt, ooncla- noxiam esse mentem. Gifau, Marg •
matacorporanihUreliqnijamhabent noster, hnic non nisi nnicQm sob-
ad vitas officia.' Virg. £n. 8. 68. nectit verslcnlnm. Isqne ita habet ;
< animamqne sepnlcro Condimns, et PnHerea meuie muari earpua
T. LUCRETII GARI DE RERUM NAT. LIB. lil. 1257
Addita expl. * mente ioani, i. e. va-
cna ab omni feura et dolore. Male
exponxit Lambinus.' Sic ille. Mihi
vero nondum liqnet. Turbatum non-
nihil hoc loco, facile mihi persnadeo.
▼ideri enim postunt vbb, 47S. et 474.
' Nam dolor/ &c. potius' ▼ersni 463.
•nbjiciendi, hoc modo : Quare paHu
cipem leiki quoque cowenU e$$e ; Nam
dokr mc mortef, i^, Nimimm nt tan-
quam ad aiind argnmentum transeat
in seqq. * Qoin eliam morbis/ &c.
Quorum haec denique sii clausula:
Quare eamnaa quoque duaolei faieare
Meceeseeet; Qwmdoqwidempenetrant in
eum contagia morhiy Et piuiter menie
eanari corpuM inani, Monendom quo-
que, ita vnlgatam potius lectionem
vs. 4dl.laiorm, quam do^orein arripi
debere, ut.vertu sequenti^ * dolorem'
quidem ad animum, * morl)um ' aotem
ad corpus referat, atque ita evincat,
iiium animo idem quod hnnc corpori
prestare. Vernm penes lectorem
eruditnm judicium esto. Preig.
475 Deniqme cur komiMem] Qnartum
argumentum quod eat itcm valde im-
beciilom. et tangit Aristoteles libro
primo de antmo. est enim non intelU-
gentisy haec omnia fieri et aecidere
vitio corporis, non animi. Lamb.
QuartOy vss. 11, elMrinm in scenam
producity delirantem,Glamantem,c»-
Inm deniqne cum terra miscentera;
cujns, ttt neqne manns neque pes, ita
nec aures nec oculi, neque mens ipsa
officium snnm faciunt Unde vero
hsBC omniUy nisi qnod spiritus vini
agiles et impeiuosi per corpus omne
dilfusi lurbanty agitant, et distrahunt
animum? At qnicqnid iqibelii vi tur-
bari disjiciqne possit, idem vehemen-
tiori impetn cormmperetnr. Creeck,
477 Pr€Bpedmtdur CncravaciUJ Sic
Chremea ille Terentianns in Eun. 4.
5. 1. ' Atat, data herde verba mihi
sunt: vicit vhmra, quod bibi, At
dum accubabam, quam videbar mihi
puichre sobrinsl Postqnam sorrejLi,
Doqne peS} Qeqne meos s&tis snom
officinm facit.' sic Pseudolus ille
Plautinos 6. 1. S. < Quid hoc? sic-
cine hoo fit? pedes statin' an non?
An id voltis, nt me hic jacenlem a1r«
quts tollat ? Nam hercle si ceciderOy
vestrnmeritflagitium. Pergitin' per-
gere ? ah, ssriendnm roihi Hodte est.
Magnum hoc vttinm vino est : Pedes
captat priroum ; luctatordoiosn' est.'
Ijamh* Uti Terentius tribn» verbiSy
sic nnico lxx. Interp. Jer. SI3. 9.
Mptnro$ inmx^iJuafos ka^ tXifowy qnem
Propheta sacer ' virum, quem vinum
transiit/ in ipso fonte vocat. Preig.
481 CnreasMiU] Marg. nost. Cur'
baMcuni, Forte CicrMsciiiit, nisi qnla
malit Ciireeiaia^y ant Curneeunt, inde
exseolpenduro doxit. Certe apnd
Cic. 1. Tosc. Qnsest. cap. 28. ex ve-
teri poetalegimus : * Rami baecarum
ubertate incurviscere.' Subit hoe
loco cogitare^ veteres fortasse * cur-
vascere/ ad formam roS * teneras-
cerey' qnod inf. nsnrpabit noster,
vs. 700. &c. usurpasse ; Lneretium
autem hoc loco ad habitus corporia^
&c. inordinatos traduxisse, queraad-
modum primitivum curvuOf aiii etiam
ad animom transtulerey ex. gr. < O
cnrvsB in terras animsp, et coelestium
inanes.' Ut sit sensiis: Etjamctt*
tera, de genere hoc, qnsB sequi solent,
hoc est, csBterfls actiones, facta, dic-
taqne, et gestus corporis, ' quare cnr*
vascunt?' Amat hanc similitudinem
poeta, nt in illis : ' Deniqne ut iirfa*
brica si prava 'st regula prima, Nor*
maque si iallax reetis regionibns exit,
£t libella aiiqna ex parti clandicat
hilnm, Omnta mendose fieri, atque
obstipa necesse est, Prava, cubantiay
prona, supina, atqne absona tecta.'
Oass. habet: Cur ea eint? Preig.
Optime Preig. mens, et confirmat
Qterqne Cod. Logd. Bat. Hoo.
483 Conturbare aaMMfli, 4*^.] Atqni
non animam conturbat vini violentla,
sed corpus: qno conturbato, minua
expedite suo mnnere animns Congl
potest. Lamb, •
1258
NOTiE VARIORUM IN
Corpore in ipto] Tot» argomentt vis
in hifl daabns vocnlis sita est ; iis op-
ponet rh * aevo fotnro/ vs. 485. et rh
* aere aperto/ vs. 507. Fdb*
484 /iittfiiiari<] Intrarit, nobiertt.
Lamb.
486 Qubn ftum mbit.'] Qnintaro :
eojns eadem ratio est, atqne anperio-
rii: et conjongit ntmmqae Ariato-
teles his verbis, Koddiwtp iv fi^aa nai
pSaois, i. e. ' qneraadmodom in ebrie-
tatiba8etmorbi8/&c. Lamb. Qoln*
to, V88. 23. po8t ebrinm, spectacn-
Inm non illepidam, comitiali morbo
prostratnmi horrendnm qntdem, et
qnod nemo libenter spectaret, ocnlis
nostris exhit>et, attamen vennstas
versnnm Lucretii facit ut aliqna jn-
cnnditate contemplemur ; ita enim
diatendit miserum, ita sua membra
jactantem depingit, nt qnamvis in-
genio maie collocato irascamur, arti-
ici tamen ignoscere debemns : comi-
tiaii morbo affectus desipit et deli-
rat ; desipientia vero ista «iissolutio-
nem substantiae animi, saitem con-
torbationem indicat ; qnod vero in
ipso corpore dissipari possit, quis
arbitretnr in aperto aere (anima cor*
pore ezsoluta in aere degat necesse
est) integrum manere? Idem enim
diceret aqnam in vase nndiqne con-
qnassato manere posse, qnae vase
perforato dtffonderetur. Creeeh.
487 Ut fmlmUn» ietu Cotieidit] For-
tasse significat morbum comitialem*
conjnnge autem verba sic: snbito
concidit ante ocnl. nostr. vi morbi
eoactus, si legas, Qntiietiam sa6tfo,
Sic. nam alibi legitury nbita vi morbL
Lamb.
488 CoRadie, t^.1 Hand scio an
nllibi versns r#xrMci^T«^» reperiatnr.
Fab.
490 IncoHstmUer'] lilnd, /namcfan-
teTf quod habent Var. Lect. nescio
qnomodo mihi magis arridet, nndt
unde emerserit. Forte in llb. vett.
repertnm fuerit, Ineontanter, nnde
vulgatvm, Inconttanter. Certeqnam
insnlse qois membra sna ant ' jac-
tare/ ant ' fatigare inconstanter' di-
catnr, quilibet facile videt. Con-
stantlam quippe in hnjuscamodi mo-
tibns nemo, cnnctatlonem, sen inter-
missionem ac moram cnncti optabont,
qni circumstant. Sed fortasse ita
distingnendnm : TerquHuTf oHkelat /n-
evmctanterf et in jaetando membmfaii'
gat. Qnod si cai placebit, IneemtoM-
tery qnidem retlnere poterit, sed et
Inewnctanier apte quadrabit. Prc^.
Constrtie : * et flitigat membra in
jactando inconstanter,' qnod is facit,
cni nulla in nno ioco membrove din-
tnma est reqnies. Ha».
491 Qifia vts] Lngd. Bat. nterqne
qva rls, non inepte, respectn ad mem-
brontm inconstantem jactationem ;
qunm nunc manus, nnnc pes, Scc.
moveatur. Dnos sequentes vsa. haod
pejos ita iidem constitnnnt : iSjpnaMnu
teht aquore aaUo Venterum vaUdiM
/erveeeunt virilnuundeB. Hav.
492 Ageui animam] I. e. pellens ani-
mam. Lamb.
Spumantee eequere] Qnia inter se
non consentiunt hoc loco iibri calamo
exarati, secntus sum vulgatos. Pro-
ponam tamen scriptorae veteris va-
rietatem. Alii habent, iSJpiimaiis ta
eequore odloo Vent&rum taL ferveoami,
virib. unJw : alii, ^noimiis vetut eequan
ealeo, ffc, nt snp. ez qnlbns scriptnris
vel sic legendum, Spomum» utim et*
quore oaUo Venierum vaUdie /ennoeit
viribue unda : vel sic, Spumano vetut
eequere eaioo FailonNii, ^. nt anp.
^spnmantem' nndara etiam Virg.
dixit Oeorg. 4. 529. < Qnaqne dedit,
spnmantem undam sub vertice tor-
sit.' Lamb.
Spumantee ui in eequore] Ita ex Tet.
librls restitul; slitera in * spnmaotes'
extrita. Vide Indicem. Cnjns rei
iguoratio mendnm creavit. Quidnm
veteres: opumemevelut; male. G^kn,
Alii, jpwmraf eefai; Alii epumemtev <e-
quore ealoo Veniorum vf, ^. Offanitu
epumante» ui in eequore eafeo^ti litienni
T. LUGRBTIl GA&I DB RBRUM NAT. LIB. III. 1259
s ia * iipniiiante«' abradit £n Utem
grammaticis dignam 1 Creechm
496 miehmiwr] I. e. emittiintnr:
aic doctissimi firi legi volnnt : qui*
bna assentior: nam Hbri omnes ha-
bent E/tctamlnr. Sic sup. eodem lib.
68. ' Nam ver« voces tum dcmum pec*
tore ab imo EJiiciuntor/&c. obi tamen
Jibri omnes habent EUeiuntur. Larab.
Eieittntur'] Ita et hic malni. In
libris EHeiwUnr. Vide Indicem. GfT.
Marg. noster, ona cum Vossianis,
&c. EUeiuntwr. Sic et anp. hoc lib.
vi. 68. 'Nam verm voces tom de-
mom pectore ab imo Ejiciuntnr/ Stc.
Ubi similiter noster, inter alios : £2t-
dim^Mr, verbum, boc loco, adeoque
et supra, appositissimnm rei, prae-
sertim postqoam jam praecessit ver-
bnm 'exprimitnr' de gemito, et
' affictontnr/ de membris ; quae vim
extrlnsecQS illatam nianifesto notant;
sie enim et ' eiiciontor/ tanqoam vi ez-
terna, vocis semioa,non ' ejiciuntor/
qood vim intrinsecam notaret Preig.
497 Qua qutui eoiuuenmt, ^T^.] Lam-
binos hnnc versnm, nt sporium, delet
com sit eiegantissimos. Gtfan. Honc
versom me aoctore deleto, ot spo*
num ; qoem qoi dicont esse elegan-
tissimom, ipsi sont omnis elegantiae
expertes^ et iroperiti, et cteci jndi-
cant de coloribos. Eodem jodicio
paullo ante sic iegendom putavernnt,
SpumimteM ut im etquare ealao Ventorum
vutidie ferviecunt^ ife. ot litteram $ (in-
qoiant) in ' spomantes ' iutelligamos
esse extrttam. O elegantiam et ve*
nnstatem inaoditam, et vei ipsa Ve-
■ere venustiorem, si Diis placet !
Lamb. Qui eiegantiam hnjos versos
com Oifanio admirantor, isti sibi ha-
beant. Id novi, istnm cum omni sua
veuostate abesse posse. Creeeh. Tan-
githunc versum Palm. in Spicil. Tom.
4. Fac. Crit. pag. 681. enmqoe Lo-
cretio viodicat, contra Lambinum.
' * Canes consnetos,' inqoit, absolute
sine pneterea verbo, vocat, (4. 996.)
exemplo eodem, senso alio lamen,
qoam Plaotns * consoetom poernm.'
Idem io Pseodolo (4. 7. 82.) < ' Eti-
amne facere solitus es pner? scin'
quid loqoar ? ' Male, hoc modo ; nam
legendom est : EJtiwme eeUtue et puer ?.
Sec. Neqoe enim meritorii poeri fa-
ciunt, sed patinntur. Vernm igno-
rata vis est illins * solitos.' ' Con-
soetos domi ' pellepide, qoantnm qni-
dem ejns jodicare possnm, appellaf,
contra quam qui venatici. ' Consn-
escere' autem 'domi/ qnemadmo-
dnm ' Curare domi,' Plaot. ' Servare
domi,' Ter. alii alia. At interpres
Lucrctianus snnm hoc loco versnm
inculcat ; si Diis placet. £t qnasi
parum sit, aiibi bunc delet : * Qna
quasi consueront, et snnt monita viai.'
Ut aotem pueri ^ consnescere ' dicnn-
tor, atqoe hinc, 'consneti,' qni, nt
Petronius ait, ' terontor.' Sic * vim
consoescere : ' et easont ' monita via-
rum.' Oraeca figiira sciiicet, ^ visBmu-
nitae.' ' Hec Palm. At ^munita viai,'
qnid nisi Homeri illod tpuos Mmw^
per quod lirof ^vyw ipsi solet i Con-
fer Iliad. 8. 860. et (. 83. Odyss. etiam
4^.70. Hav.
600 Eodem Ulo diitr, teueno'i Di-
vnlsa et disparata illo eodem veneno,
nempe acra bili. Lain6.
603 Tum quan vaeilknui] Ita omnes
libri. vaeillantem poeta fecit versnm
ratione rei. Qood tralatitinm. Nam
Tov * vacillo ' prima est brevis. Lam-
bini talipedtna^ etsi egreginm, et
Eonianum sit, non aosim reciptre,
contra omnes libros. Fortasse etiam
^vacillo' primam habolt ancipitem.
G^an.
Tum guasi taUpe^ane] Sic honc ver-
sum restitoi, baod dubia conjectora
ductus. cujus mei facti nomine
spero politos omneis his litteris ho-
mines roihi gratiam habitnros. Nam
vnlgata qoidem scriptnra, qnae et
in mannscriptis et in vulgatis li-
bris reperitur, sine dubio mendoia
1260
NQTiE TARIORUM IN
est i nec potest nomen eacUUoM io
lioc loco, salvis metri legibus, ma-
nere : nec verbnm ' vacillo ' primam
habott umqnam ancipitem : nec Lu«
cretins voUiit versnm facere iracil*
lantem : nec ftcribendnm est tfaceiUmB
gemino ce. Deniqne legendnm talU
pedansy ut ego edcndnm cnravi : qoan-
tumvis licet reclament Thraaones et
sycophantce. Mee antem coi\jectu-
rae ratio hsec est. Scriptnm ejrat in
emendatis membranis, Tum quari te-
lipedans^ &c, studiosns aliquis lector
ad oram Ubri sni, in quo sic erat
scriptnm, adscripserat vaeiUanMy ut
vocem obscnriorem hac notiore de-
clararet. Scriptor iibrartus, qui pos-
tea ez eo exemplo librnm descrip-
sit, omisso vero nomine, supposuit
altcrnm interpretationis causa ^ad-
scriptum, nempe pro toitpedaiu, vaeU'
lane, In quo genere stepe peccabant
scriptores illi, qnemadmodum snpra
admonuimns in ' andeas/ pro ausis,
et in * re vera tamen band sit/ pro
re non sit tamen apse : et boc libr.
in extr. ' invitns adhseret, et aogit/
pro ingratis haeret, et angii.' Sicapnd
Catnll. carmine in Egnatinm, scrip-
serant ; ' atqne niffam defricare gin-
givam,' pro russam pumicare gingi-
vam ; qnod ex Apnleio in Apolog. no-
tavitTumeb. Sic nnper apnd De-
mosth. in oratione jcariit Mci8/bv, non
longe ab extr. reposui ikkAf^trt ex
Harpocr. pro iKeKpiry«r§ : quod eodem
librariornm errore in codices Demos-
thenis irrepserat. Sic in oratione
pro Milone, in prooemio, vulgo legitnr
prisftnicm merem Judieierum mtniiiM
vutoil, cum libri mannscripti habeant,
et a Qnintiliano referatur, prtsltmcai
morem jadie. requimni, qno modo se
Fr. Fabricins Marcodnranus, Oer-
manns, homo doctiss. et vir optimns,
in libris manuscr. reperisse ad me
scripsit. 'Talipedare antem (Inqnlt
Festus) antiqni dicebant, pro vacil-
lare podibns lassitndine, qnasi quis
trahat pede», et talis videatnr insis-
tere, aut identidem pedes tollere.'
Lamb. Egregla Lambini emendatio.
Antea legebatnr iMciauM, contrame-
tri rationes. TaUpedare antem, ex
Festi glossis, est vacillare pedtbns
prse lassitndine. Faber. Syllabte (iii-
qnit Tnrnebus Adv. Sl. 2.) vim ad-
fert, qnam contra naturam brevem
proceram facit: sed eadem fere li-
centiatendit Miquidum,' in qno ta-
men tnra andiri debet itasonans «,
ntin * vivido,' quasi Micnidnm,' ant
si nt tenue dissyllaburo efferretnr n
consonante: aut *vaxHlans^ eritle-
gendnm ea dednctionis ratione a Ta-
cillo, nt a pauculo ' paoxillum : ' ant
e geminato vaeeiUanM legendam, nt in
antiqno libro reperio. Hsec Tnrne-
bus, cnjns scriptnram confirmat uter-
qne Lngd. Bat. nimimm nt * relliglo '
et mnlta slmilia geminata; neqae
possnm Lambini praeclaram .vocem
admittere, quam certe vel tmoa ex
tot Mss. servasset, vel yestigia ejoa
ostendisset, qunm complores aotiqnoa
et ioosltatas ejosdem poetse vocea
nobls exhibeaot. Neqne Featoa qno»
qne (qnonititnr) Lucretinm ibidem
landat. Hae. Marg. noster: ' r«-
eiUane^ Mss. et recte, vlde qnae md
Nonium.' Vossins qnoque pater, in
Etymol. ad y. ' vacillo.' ' Scio, In-
qnit, Lamblnnm, ubi 'vacillans' legri-
tur, priore longa' (id antem wm
nisi hoc loco fit apud nostrnm) * aive,
nt in optimo nostro Mssto legitnr,
iMMctlfaiti}, scribere, (a2tpeil«xs, voee
Enniana. Sedfiicit id praetercodd.
omnium fidem.' Lambino, cojos iatn
speciosa magis, qoam necessaria eat
emendatio, ' facile contra OifaidQn
concesserim, Locretiom non feciaae
versos vacillantes; at quod addi^
nec verbom ' vacillo ' onqnam anci*
pitem haboisse primam, id vero doih-
dom ita liqoet : aatis est, si tcI aemel
taotom, oti hoc loco, omniam Ubro-
rum fide, prodocat. Prsasertim» eom
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1361
ipia Tox 'bacnlas/ nnde iioatnim partes, detrahuDtur aliqn», ant alio
* yacillo' qaam commoditsime deda- ordine particaiaB animi coUocantor {
cltar, primam suam brevem in com* omnis enim alteratio fit vel adjec*-
positione Tocifl Mmbecillas/ non tioneyveldetractione, vel trajectione
apad Horatium modo, qaem laudat pariicalaram. At quod novat partes
VoMins, loco citato, aed et apad noi- recipit, qaod aUqoas amittit, id etiam,
tram aaepiai producat. Yide 6. 1029. cujus partiam sitas et ordo motator,
nt et S.60S. Preig, mortale sit neccsse est. Sive igitnr
505 Hwc igiiwr] Hcec, nempe ant- «grescit animns, nt argnmenta supe-
mos et anima, ubl jactentnr, ct labo- rius allata probant, sive convalescit,
rent, &c. vel dic hoc modo : haec, vi- soam mortalitatem confitetur. Creeeh.
dtlicet anima, ubi tantis morbis in 511 Prtesagit] Praesignificat. Lnnb,
corporeipsojactetar,mi8erisqnemo- M Adoriiuryetinflt] Aggreditor,
dis distracta laboret, cur eandem cre- et incipit slc idem 5. 1S07. * Illa qoo-
dis, Scc, et ita * eandem ' erit dissyl- que expergefactum capnt erigere in-
labum, quod non est novum. Si in fit.' sic et Virg. 10. 100. * Tum pater
ipso corpore (inqnit) inclnsa anima, omnipotens, rerum coi snmma potes-
in quo ab omni injuria tntior et mn- tas, Infit.' et 11. 301. * £t Venalos
nitior esse debebat, quam in aere, dicto parens ita farier infit.' Plant.
tam gravibas tamen morbis afilcitur, Aul. 9. 4. 89. ' Infit ibi postnlare plo-
et tot malis conflictatnr: qnanto cre- rans, ejnlans, Ut slbi liceret milvium
dibilius est, eam conturbatum atqne vadarier.' Fest. ' Infit,' incipit. Ne
agitatum iri extra corpns in aere a- quis autem de hac scriptura dabitet,
perto a ventis Jactatam ? Lmb» sic habent tres libri manuscr. ubi vul-
507 Cur ocfufem] Sic malo legi, ut gati, ad^ritwr et ipeumt plane vitiose.
jam dizi, et sup. ys. 446. ' jactetur,' Mendose autem apud Prisc. in verbb
' laboret,' nt referantur ad animam. ' adoriri,' hic versus adscribitor Lu-
Atque ita in voce * eandem,' e etun ciilio. Lamb, Pfo incipit liqnido qoo-
coolescent in unam syllabam, ut ssepe que suniit Plautus Anlul. 9. 4. 80.
alibt Quod si quis malet legi eadm, ' Homo ad prvtorem plorabundns de-
tum legendum erit Jacleadir, 2a6erffii. veoit: Infit ibi postnlare, plorans,
Lamb. cjolans.' Idem firmant Olossas Phi-
Aere aperio] In snpremis stheris lozeni, in quibus legere est, * Infit,'
aaris, Fayos : nbi vlz. nulli flant ven- Hpx^ Ktyeof, coogrne sane istl Liviano,
ti, nailflB saeviunt proceiiae : acute ! ' Ibi infity annum se tertinm et nona-
Creeeh, gesimum agere.' Voss. de Anal. 8.
500 Et ^omam mail«m, i^,] Sez- 40. Paene ejnsdem significationis
tum argamentnm. Animum apgrum ntrumque est. Faber,
sanari videmns, nt corpus : sanari au- 516 Tran^erri] Sic vet. libri, recte..
tem nihil potett quin ei vel addatur MaruUas, et vulg. traM^erri. Gifan.
aliqaid vel detrahatur, vei trajicia- inalteratantomed. Vitium,utcredo,
tur. quod autera immortale est,. ei typogr. hic latet Hav,
Dihil neqne addl, neqne detrahi pot- 517 Neque defiuere kilum] Itascrip-
est : ergo animus est mortalis. Lamb, tnm reperi trib. lib. mannscr. et In
Sexto, V88. 16. animnm hunc deliran- ontiq. Venet. nam valgati habent d^"
tem et desipientem medicinaa ope re- ftaere, Defiuere autem, i. e. decedere.
stittti posse, et in pristinaro sanitatem tralatio. lamh, Ita (defluere) recte
reduci cernimus; ideo fit aliqna tn Lamblnns. Vnlgati: difiuere. Con-
anhno motatio^ ergo addnntnr novaa tra, noa in Noct. Att. fecimus. Gifan.
1262
NOTiE VARIORUM IN
618 Nttm ifuodc, tniSf ^T^.] Hic ▼&.
et proximas positi Jam sunt snp. 1.
071. Lamb»
580 Ergo miimua] Sive igitur (iii'
qnit) fftteamnr animnm incidere in
morbum, et «grum esse, sive adhi-
bita medicina sanari : ntrovis pacto
immortalitatis snas signa dat. Lamb,
522 Ftdsa ratiom] Eomm scilicet
qni dicunt, animum esse immortalem :
nt vnlt Lncretius. Lamb.
523 Et effugimm pntelJ] Sic locntos
est 1. 074. * Qnorum utrnmqne tibi
effugium praecludit, et omne Cogit nt
ezemta concedas fine patere.' Lamb.
524 Aneipitique rrfatatu] I. e. re-
fntatione duplici, et in otramqne par-
tem valente, sive hoc, sive illud dicas.
tralatio dncta est ab ense ancipiti.
Lamb,
525 Denique eape hominem] Septi-
tnum argumentum. Partes hominis
singillatim morinntnr, id est, bomo
membratim interit, et ita scinditnr
anima : quod si fit, mortalis habenda
est. Lamb, Septimo, vss. 22. horai-
nes Ksepe membratim moriuntnr, et
sensim exspirant, iJeo etiam aniroa
sensim perit, qois enim dicat animam,
vividam viz. rem et sentientem, in
mortnis et sensns expertibiis corpo-
ris membris residere } quod si existi-
mes animam introrsum se recipere e
membris moribnndis recedentem, cnr
in istis partibns nbi conglomeratur
anima non vividior apparct sensns?
An anima ita ccnstipata et in angns-
tias redacta vtm sentiendi amitteret ?
cave ne id fatearis, illnd enim quod
ita contractnm interiret, aeqne mor-
tale est ac quod per aera dispersom
et distractum volitat. Creech.
PoMUatim cenamae ire] Sic ha-
bent qoattuor libri mannscrlpti : qni-
bnscnm consentiunt impressi Pari-
siens. et Veneti antiqoiores. ire antem
Talet interdnm idem qnod o7x«<^a(>
nempe inlterire, nam et ' abiisse ' dix-
isse veteres pro 'obiisse,' testatur
Festus, ut snp. dixirans. ItOiii^. Ita
in veteribus plerisque. In aliis : e«r-
1IW o6tre. Prios malim ; nt ante : ' Cer-
nimns, et flecti,' &c. Gif, Al. Cemtt
ehire : Sic vs. 532. ' Qnod si forte po-
tas.' et vs. 542. ' Fateare necesse est/
Versu seqnenti qnidam legnnt Di»'
pergere, Creech.
Si& Deperdere eengum] Qaidamlibri
veteres habent diiperderet ex quo pn-
tant nonnnlli legendum ditpergere^ nt
infra 638. < Dilaniata foras dispergi-
tnr,' &c. Lamb, Veieres qnidam:
ditperdere, Vorte : diapergere; nimox:
di^perta, Oifan.
528 Inde pedet et cruTo] Sic apnd
Platonem in Phaedone extremo, So-
crati, haosto jam pharmaco, cnm aii-
qnantisper ambnlasset, et mox snpi-
Dus recttbuisset, pedes et cmn pri-
mum frigore correpta sunt, deinde
tibiep, postremo sensim vis pharmaci
pestiferi ad cor pervenity et ita iUe
animam efilavit. Lamb,
530 Atque] Hoc, in quibnsdam li-
bris inventumy malui. Vide Indicem.
G^an,
Anima] In aliis: oiitiRi; Don male*
Gifan,
532 Quod tiforie putat] Occnpatio,
sen Mvwt^opd, Qood si forte arlM-
traris (inqoit) animam se poase in
unnm contrahere, et introrsnm reci-
pere, totamqne vim snam e membris
omnibns dedncere : boc posito et con-
cesso, sequetnr necessario eum locum,
in quem sese receperit, et coDtrax-
erit, egregie sentire ac sapere. atqni
id non fit : ergo dispergitnr ac dissi-
patur, et ita interit. Lamb,
533 Coiidiic«retii Mmuii] Condncerc,
ffwdiyeaff contrahere. Lamh»
534 Adeo] Et hoe rectios ett. Id
aliis: ideo, Oifan.
535 LoeutiUe tamen] Pro < taodeaB.'
Foi^r.
540 Glomerart] In nnnra cogi et
contrahi. Lamb,
544 An contrada tuit e partibmt o^
T. LUCRBTtl GARI DB RERUM NAT. LIB. III. 1268
brtUncai'] Ita libri, et vulg. et vet. bllo minas ac raanos, ac pei/ Sec.
Nonios : ' Bratnm :' An contradu in Lamb. Octavo vss. 10. aoimas eat
$e partibui, Forte : contacia $uU in pars bomiois, ot lopeHus vs. &4« pro-
p. Ita et apud VirgUinm accidit, 8. batom est, certoqoe loco continetor,
Georg. extremo : * contractos artos,' perinde ae nares et oculi. At ocnlos
&c. ez vett. libris: contadoi^ Sed effodias, et absciodas nares nec ilii
^contracta' reapondet ' dispersae.' colores, neqoe ists odores perclpiect.
Oifan. Quid ' obbrotescat' slt, lippis Idemigitor de anima separata dicen-
non est notum, ne moltis quidem, qui dnm est, dom illa non sit minos, qoam
sibi ocnlei toti, ot Argus, videntur. c«terae partes, corpori conjnncta.
£gO * obbrotescere' esse pnto, sen- Creech,
sum amittere et vitam, et Interire. 660 Et vekUi manns, atqKe oeuiui]
Nam * brntnm ' est non sentiens. Pars enim a toto separata, pars esse
Lactant. 7. 12. ' Corpns enim qnla e desinit, et habctur tanqoam pictnm
terra est, compreheosibile est, tem- quiddam: verbi gratiai^mannspicta,
porale, bmtam, atqoe tenebroanm est ; pictns oculus. qna de re snpra. Cum
anima vero, qoia e coelo est : tenois, bis autem Lucretianls congronnt illa
aeterna, senaibilia, iUoatria est.' Hic Arnob. lib. 8. ' Neqoe enim partes
aperte * brutum,' i. e. non sentiens, hoc ipsom esae, quod totnm eat, ali«
stfnaibili,i.e.8entienti,oppoBoit. TVr- qoa in re poaaont: aut aibi aapere,
iwfr. Adv. 10. 8. sibi sentire, quod sine totins animan-
An eontractiiin ee partibuM obbruteS' tis assenao nullis propriis afficiantur
eaf] Sic legitnr hic vs. apnd Noninm motibns.' Idem lib. 6. * Neqne enim
ifi nomine * Brotom.' * Brntum' (in- manas a capite separata, aut pesdi-
qoit) *dicitor hebes et obtnsom.' vlsos a oorpore, sommam possont
Lucret ^c. Fest. ' obbmtnit, obstn- prastare totius,' &c. Lamb,
poit, a broto : qood antiqni pro gra« 661 Nequeani aentire'] Sic habent
vi, interdom pro stopido dizerant.' dno lib. manuscr. alii nequeuni. Lambb
Afranius : * Non possnm verbnm fa- 662 Sed tamen in poreo, tfc.] Hunc
cere, obbrntui.' NU refert (inqnit) versnm non pnto esse Locretianom :
utram anima dispersa et discerpta in- itaqoe delendnm censeo. Qoidam
tereat, an contractis et condoctis in doctos eom ita legendom putat, Sed
se partibus obstupeacat, et sensus tamen in parto it^MHnliir tempore talL
soos amittat : qood fieri videmos in Lamb. Vide Emendationes. Fa6er.
homine moribondo. Lamb. Ita honc (Yeram in Emend. ejos nihil reperi-
locom profert Nonios. 'Obbrotes- tor.) Qnidam legit. Sed tamen tn
cat' aotem accipio pro, sensnm amlt- porto Uqmmiur tempcre tali: Sed ntra-
tat. Fa6fr. que lectio Lambino displicet. Fayos
647 Et qumnam mens est] Argomen- volgatam lectionem toetnr, et dicit
tum octavum. Mens, hominis pars poetamhocvene:pedes,ocuU,manos,
est, ot manns, oculos, Ste, At pars &c. nihil sentiunt, etiamsi vel mlnimo
a toto homine aepareta, nec sentire, tempore scparata slnt a corpore. Re-
nec ease poteat. Ergo animoa sine jicit6assendus,etprofectohuncver-
corpore constare non potest. docoit somneacio quiainseroit, utcomrooda
autem anpra, animom eaae hominis interpretatione voces istas * neqne
partem^^nt capnt, anrem, mannm, &c. esse' in praecedenti versn ilUiatraret ;
va. 04. < Primnm animnm dico, men- Nec dnbito iUum acripaisse Sed tamen
tem quem aaepe vocamns, In qno con- in parvoHquunturtempore tabi. Creech.
ftilinm, &c Esse hominis partem ni- Egregia, omniomque applaosn digna
1264 NOTiE VARIORUM liV
Is. Vossii emendatio est : Seeia etemm alii : cotmeetius : oon bene. 6)/'. ik eL
pano HqwaUwr iempore ialn, Quam poei. At cemuxwM heic improbnrc
et MarK* nott. agnoRcit. Addtto : volnit» Vide Collectanea ejo», in
* tabi' pro tabe^ nt ' parti/ ' contagi/ * Connectius.' Preig,
&c. lificamiier qnoque verbum Ln* 656 Cmnexiu eorpcri] Com repe-
cretiannm. Sic2. 1181. 'In partem rissem in dnobns lib. mannscr. Gm-
pejorem liquitnr setas.' et 4. 1287» nexua corpor adhteret, reposoi corporiy
' Ltquitur extemplo/ &c. Hinc Virg. addita vocali t, qnae lectio perspicne
Georg. 1. 44. 'Oelidus canis cnm est recta. Licet etiam legere, «mh
motttibns bnmor Liqnitur.' Preig. nexus corporeadharei, i. e. nezns cam
664 iUtiu qmei quod vat] Plato in corpore adhasret. qnamqnam minns
Timseo o&pa, h. e* ' corpns/ ait esse probo. Alii legnnt, cotmexuo cerpm
4^x9' hdPOj i. e. ' aniro« vebicn* adkoBreiy qnam lectionem «sqne im-
Inm:' in Cratylo «r^^, i.e. ' sepul- probo. Xam^. Marg. qnoqoenoster
crnm :' Xenocrates, seu, ut alii volont, eomiesu eorpus adkarety Is. Voasii anc-
et testatur Harpocratio, £schines toritate adscripta. Genns loqnendi,
Socraticos, in Axiocho, ^icqws, i. e. corpns adhterei, nt < corpns' sit quarti
* tabernaculumi et domiciUum.' M. casus, contra Lambinnm satis probat
Tull. lib. 1. Tusf . * Nosce animnm in eoliectaneis snis Oifanins. Ceamexu
tnum ; nam corpns qnidem qnasi antem elegaatioribus roagis arrisu-
vas est, aut aiiquod animi receptacn- rnm, qnam connexus, non dobito.
luni.' Lamb, * Connexu/ nt simplex nexu, in vett.
666 Sive aliud qmdvi» polie esll Sic formolia : mancupio ei iNam, ntii H
legendnm, non poiiue : nt est in lib. /rueiu, De qnibus ad hnjus lib. vs.
vulg. *potis es' autem valet potes» 984. 'Vitaque mancnpio nnlli da-
Qoidam legnnt poeeie^ Lamb. tur omnibns nsn.' Preig,
Petie ee] Msstornm lectionem po- 657 Denique eorporie aiqiue am*an,
ftMagnoscitqooquemarg.nostqoam 4^*] Nonnm argumentum vss. SS.
si ideo tantnm tn poiia ee commntaf continetnr : Dnm corpus et anima
tam voloero critici, nt esset, qno re- conjnngitur vivit animal, et sentit ;
ferretnr infimtivom * Fingere,' ot sns- abeat anima, insensile fit corpus, pa-
picari licet, inanem haod dubie ope- riter anima a corporesoluta fit inaeo-
ram snmpsere. Qnippe praroedens, silis : animam dicas ocotom corporu,
* qnid vis,' qnid ni idem possit, quod, at qnis in effosso ocnlo visom qnserat?
* scilicet,' 2. 468. < Scilicet esse glo- Prssterea si anims semina non cofai^
bosa tamen/ &c. Aut ' videlicet/ 1. berentnr venis et nervis, nnnqiuui
211. ' Esse videlicet in terris primor- istis motibnsy e quibns sensus oritar,
diaremoi.' Verborum itaque hic sit affici possint ; omnes enim isti motna
ordo : sive aliod qnid conjunctius ei certum spatium et limites definitos
potins vis fingere. Preig, postnlant. Si vero dicas animaiii a
Coi^unciiue <h] Qoidam libri vete- corpore solutam rite ab aere cobibe-
res habent coMMcltics, ex qna scrip- ri posse, perinde est ac si affirmsoen
tura videtur legendnm«coiiji«m«s eii, aerem esse aniroalem, qnod absardis-
Ltmb. simumsimul et falsissiranm videtvr.
Comiexiue] Ita veteres libri omnes, uaX /ikv kcA hvo/thwf rov ZKo» &fl|p»(a-.
nisi qnod habeot fere : conneciiue, furros, uai ^vxJ^ Siaavctpcrai, «U oAk^
MaruUns: coryunciiue» Gifan. in ed. Ix« f^ «^^ 9wdftMts, otfk luycSra*,
pr. &s r« obi* aMrioiP ic^mfrM. Oh y^
Conneciiue] Marollus : conjunciius, ot^ rc mt^ o^r^ oMoy^Aovr |4 ^
T. LUCRBTll GARl DB RERUM NAT. LIB. 111. 1265
To{rr^ r^ trwrHifkvri rcuf «o^cvri ra^- 2. 5. S6. ' Coiitemtnm cassa nace
TMs xp^^% ^WTik artydfovra aca2 paiiperet.' Lamb, Camun vetereit
mpiexovra fi^ TouSrra j(, iyfi^svw oZffa inane posneront, et arbitrandum cst
txu Talras r^i Kirfiff€is, Epicnnii ad
Herodot. Creech,
Vtvata poteataa] Ut snp. ts. 410.
^ stat cernendi vivata potestas.' £x
variantibus tamen lect. patet, in qno-
flam exemplari sno reperisse Pinm :
«ntmo innata pottstaSf neglecta, ut iity
elisione. Qnod ipsum viris doctis
cjns verbi proprietateni magis ab
aranearum Cassibos dictam, qnod
sint levis ac nallins ponderis ; non ut
qnihnsdam videtur, quasi * qnassum :'
Plaut. Anl. 2. 2. 14. * Virginem ha-
beo grandem, dote rassHin, atque
illocahilem.' Nonius. Creech.
662 Scilicet avoUus radicitus] SiC
ansam prvbnit, et bOC loco aliquid jam rdendnm cnravi in sccnnda edi<
excogitandi, quod otioso huic, ac
tantnm non intempestivo epitheto
sobstituerent. Nam, ut snp. loco
jam citato pro vivatay fntata, ita hic,
non minori mentis acumine sibi sen
persnasere, seu suspicati snnt, repo-
tione, longe nielius, quam vulgo le«
gitnr, Scilicet avolsis radicilnu, Ifc,
Lamb.
AvoUu» radicituit] Probat hanc lec*
tionem marg. nost. cnm Msstonim
tnm Is. Vossii anctoritate. Preig,
nendum vasta potestas, Quam apte Veriorforsan Lngd. Bat. ntronimqne
autem snp. reponatnr, Stat cemendi lectio aco/si» radicibuSf i, c. ocnliis
vUata potestaSf satis ipse conteztus
declarabit. Hoc loco nnmeris modo
prospiciendum. L«*ge itaqne, nt in
promptu est : Denique eorporia atque
anifiiat vasla potestas Jnter se co^juncta
vaienif vitaque fruuntur, Sensns aper-
tos est, et Lttcretii liypotbesi^aptns.
' Vasta' enim est lata, late dispersa.
Sic fere S, 1289. * et vulnera vasta
serebant.' Cseternm cnm hoc, tuin
anperiori loco illnd vivata non ali-
nnde incnlcatum pntem, qnam ez
versu hujns lib. 680. 'Prseterea si
separatus a radicibus snis qnibns
corpori adhterebat ; nti vs. 650. om*
nia illa * serreta a uobis' negantur
sentire posse. Hav,
663 Ideo, tfc,'] Forte : adeo. Pulcre
hapc restituit Lambinns ex lib. vete-
ribns. Gif.
668 Cendusa moventur sens\feros mo^
tus] Primordia animi (inquit) in cor-
pore inrliisa, non possnnt magnis
fntervallis evagari atqne dissnltare :
sed moventnr motiis sensiferos et
vitaleis : mortno autem homine, non
jam perfecto corpore nobis Iiiferri jam continentnr vincnlis, sed solnta
solita est animi vivata potestas.' nbi et libera diffnginnt, et dissnltant ina-
propriam absque controversia sedem joribns intervallis : nmeniur autem
occupat. Qnoniam antem ibi ' animi
vivata potestas,' simiiiter, et eodem
colore, imo et sensn dicitnr, qno 1.
7S. 'vivida vis animi;' vix dnbito,
quin utrnniqne locum, si non unice,
certe prspcipne ob ocnlos habuerint,
et inter se contulerint Orammatici
veteres, cnm scriberent, nt apnd
Verrinm Flaccnm : * Vivatns et vivi-
dus a poetis dicnntnr a vi magiia.'
Preig,
661 Canuni] Inane, vacans. Virg.
^n. 11.104. 'Nullnm cum victiscer-
tamen et»therecassis.' HoratSat.
rcposni, cnm antea legeretur move-
buntf secntns qnattnor li]l>. manuscr.
atqne ita loqnnntnr non solum Latini,
vernm etiam Grieci. Aristot. lib. 1.
de antma : V uUntviv t^ tr£/ia KivM-ai^
rainifv ko\ i\ 4^x4* i* c. * quem motnm
corpus movetnr, hunc motum move-
tnr et animns.' Thucyd. lib. 1. ku-
IkivTi B4ff»j i. e. * sita sitnm.' Lamb,
Ut ab Horatio^ sed sine nietaph. dic-
tum est, Od.d. 6. 21. ' Motiis movert
gaudft lonicos matura virgo.' Fab,
670 tj^cta moveri] Sic legendum,
non movere, ut est in vnlgatis. Con«
Delph, ei Vwr, CUu,
Lucret,
4 L
1306
NOTJB VARIORUM III
jonge autem haeci * ejecta in anras.'
Lamb.
572 Corpus enim, atque] Si animi
priroordia, seu animi ip§i, simili rati-
one extra corpas sese cdliibere, et in
eosdem motus concludere potemnt,
atqne in corpore : aer, corpns, et ani*
mans erit. At hoc absurdnm : ergo,
&c. Lectionem vulgatam non sum
aecotui hoc loco : qute talls est, CoK
pu$ e*im aque aidmU erii aer, ifc, Nam
cnm manoscripti sic habeant, Corpv»
emm alque oittfiiaiii serit der : ex hac
aliquantum cormpta scriptora, rec-
tam et emendatam feci, Cerpus enim
aique animani erit aer, tfc, quam scrip-
tnram taciti probant Tbrasones.
Idunb,
Ccrpui animane erit «er, ei eohibere
Se $e anifnaf atque in eoa poterit' conclu-
dere motuMy Quo$ ante in nertie, et in
ip$o corpore agebaf] £t ratio et series'
^ersuom proxime superiomm pro-
bant locnm hunc in optimis quibus-
qne editionibns esse depravaturo ;
legiqne debere, non tn «os, sed ta eo :
epnm Toz referri debet ad * aerem :*
...umtmaiis erit aer, $iin eo moha $uo$
edii. Sensns est planissimus : ' Si ani-
ma poterit non dissipafi oZffa in aere,
siqoe in eo motos illos concludelf,
quos prius in venis agefoat, tum vero
rem ridiculam iiiferre licebit, aeVem,
scilicet, esse animantem ; quod fal-
sum. Ergo/ Sic, faber in Emend,
Atque afttman^ Alils placet JStqu^
ikfttmis. In seqnenti versu in eo (vis.
aere) recte ^git Faber : id enim tnm
versus pyoxime superiorps, tum ver-
SQS proxiiae inferior ' Qnos ante in
nervis,' &c. omnino probant. Creech,
6TS At^e m eo$ poterit] Omnino
leg^lMlUun, otl quaedam editiones ha-
benty atqve in eo, Vide Emendatio-
nes. Faber in Not, Durum est, qnod
emendationi sufle firmandae, in expli-
cationem sensus affert Faber: quis
enim dixerit, animaro inotns suos
(ant ftinctiones suas) in eorpore aut
aere coucludere ? Sensnssit, ^futn*
rom, ut corpus atque animans sit aer,
si anima,' quae nempe in aeris anras
ejecta, h. e. qua de sermo est, ibi
'sese cohibere etconclndere poterit,
in eos motns, quos,' &c. i. e. ad ob-
eundas eas fanctiones, qnas ante in
corpore obtit. Nota ha?c vis est
praepositionis Mn.* Adeoque nihil hic
mntandum. l^ro $e$e marg. nost.
JE$$e; mendose. Preig,
574 Quo$ ante in nervi$] Libri vet.
plerlque habent tii rents: qnod magis
probo. qhahiquam non admodum re-
fert, utro modo legas. JLam^.
/ti venie"] Ita in libris nostris. Tnl-
gati : nervie ; quod est Maralli.
iiifan,
578 il^^iie aaimam] Ouidam legiint»
Atque animcB: quod non improbo.
Lamb,
579 Denique cum corpuM^ ifc,] Deci-
miim argumentnm vss. 12. inclusam
est. Snbducta anima, qoas in par-
libns intimis sita est velnti totiua
animalis fundamenturo, corpus colla-
bascens putre»cit, et in pulverem
afoit. Unde vero ista tanta corporis
ruina, nisi quod anima qnai meiubra
omnia fulcire et continere vidrbatnr,
per poros et meatns corporis ema-
narit? quae vero sic minutim diviaa
fuit in ipso sui egressu, comparata. ad
dispersionem videtur. Creech,
580 Ditctdttfm] Sic legendoHi, et
ita scriptum est in membranis ca-
iamo exaratis. de qua voce jam aspe
alias. Lamb,
Quin id] Id, nempe corpus. L^an$ib»
Improbe Quin vi, Creech.
581 Peniiueque] £t ex intimis at-
qne abditis hominis partibns, et qnod
proxime dixit, ex imo. Lamb,
582 Uti/umu$y dijfuea] Sic Epi.
curus: Kai ph ical Kvofi/^ov rov &lo«
iidpolirfjLaroSf 4 ^^^oA 8ca<nrefp€Tau L «•
< Atqui vfoi dissolvitnr tota aiimnam
(i. e. totnm aniroal) dispergituf aiil-
mal.' Lamb,
588 Atque ideo] AU Atqua adeo^
Lamb.
T. liUCRETIl CARI DE RERUM NAT. LIB. III, 1265'
Puire] Qnidam libri vnlgati : jmte;
fortasse non male. Ut modo : * tetro
odore/ Gifan,
589 Esie'] Forte : iese ; iit mox 59S.
* ire anlma/ Gifon, Non sequor.
Creech,
591 QvAneliam fineu\ Alind argn-
mentuni. Quinetiam (inquit) anima
interdum in ipso etiam corpore in-
clusa, et intra fineis yitfle consistens,
labefactata videtur interire, et mem-
bra onmia dissolvi : ergo mnlto ma«
gin, cnm erit extra corpos, interibit.
lamb, Undecimnm vss. 14. In vulgo
vocato animi deliquio animse animi-
que Tts sip fracta est, ut paulo gra-
viore causa incidente plane dlssol-
Tenda argoatur. Cnm vero ita labe-
factari possit animus dnm corpns
illum tegit et toetur, qnis credat te-
nnem istam substantiam suo tegmine
exutam procellamro et aliarum re-
rum jugiter incnrrentinm impetns
perferre posse P Creech,
692 Labrfacta videtur /reantma,^c.]
Ire, i, e. abire, et interire, nt alibi
diximus : secutus snm antem codices
mannscr. nam vnlgati sic habent, to-
brfacta videtur, MoUiaque exeangui cd-
dere onmia corpore membra, Et ijuaH
supremOf ifc, atque hlc proxlmus ver-
sus, qnamvis eum retinnerim, non vi-
detnr mlhi Lncretianns. Lamb, For-
tasse spnrins est A quibnsdam li-
bris al>est. Vide tamen supra, vs.
467. de vnltn cadenti. G^an,
595 Ire ansnM, et teio^ ^e.] Sic ve-
teres libri. Vnlgati fere : MotUaque
exangui cadere omma membra, Gifan.
Hnnc versum l0t\(f€i interpres. Fa-
ber, Hnnc et sequentem versum
mnlti rejiciunt, nec ego qnideni illos
injnriarum postulo. Creech,
596 Quod genui eUy emimo'] Quod
genu», aut oiitmo. £t: liqmtse ubi^
Ifc, non male. G^oii.
itfilmo malefactum'] Oenns loqnendi
nsitatum veteribns, cnm significare
Tolebant Xcnrofvx^» s^o animi de*
fectionem. Plaht. Mil. Olor. 4. 8. 21.
' Postqnam abs te abiit, animo male-
fictnm est huic repente misera".' et
alicui iiia(</ac<Hm dicebant, cni ali-
quid incommodi evenisiset. nt idem
Ibidem 2. 2111. ' Nexcio qnid male->
fEictum nostra; hoic familis est.' con-
tra < bene facturo/ et * melius fae«
tiim.' M. Tnil.Tusc. lib. 1. * Praeter-
ea Pompeio nostro familiari, cum
graviter spgrotaret Neapoli, melius
est factum.' Ter. Andr. 1. 1. 78.
'factnm bene. metui a Chryside.'
Legendum antem, ut edendum cu-
ravi, Quod genus, eeee animo malef.
cum perh, non, ut antea, Quod genue
eety ommo, &c. ' Qnod genus' enim
solet per se poni, et valet qoale est,
cnjus generis est, &c. Quod alibi a
nobis observatnm et notatum est^
Xam6. Kam apud Plautuni et Te^
rentium, < animomale est,'Mgnificat^
aninii deliquitim patior. Aciir(nfa;xcik»
in al. edit. legitur, quod genus esse,,
sed T^ eet damnari non debet. Faber^
597 Atque animam liquiese] Actird-
^vx^oi' nomlnant Orspci, i. e. ' animi
defectioueui.' Aristot. irepi 9*vov KcSt
Xeiroi|a;x^a : !• e. < Animae defectio est
sensnum debilitas, sive impotentia.'
sic apnd Honienim Hector ab Ajace
lapide percnssus, aninio et corpore
concidit, 'U. (. Lamb,
Ubi jamtrepidatur] Ab astantibus;
omnes, astantes, tota familia, amici^
Fayns : jodicet lector. Creech,
598 Extrew:um cupiunt vtree, ^c^
Marg. nbstr. vHa reprendere vincbm;
emendatio n<^cessAria. Vulgata lec-
tio nullinr est sensus, certe nihil ad
rem facit. Loquitiir haud dnble hoc
et loco de cognatis amicisve, ' Ad
vitam qui revocantes Circumstant,
lacrymis rorantes ora genasque.' nt
sup. vs. 469. Preig.
600 Contabeftunt] Sie legendnm,
Don, ut quldam indoctissimi, iidem-
quc arrogantiss. homines volont, eon"
im
VOTJR VARIORUM IN
labiueiaU: qaod verbain non poteit
liic loconi habere, propterea qiiod
ejas syllaba gecanda brevis est.
Lamb,
Conlabaseunf} Sic ▼eterea nostri.
Marullns: amUibefiMmi, Gifan. Pro
canlabeflMnt reponit eonUbaaemU Gifa-
nins, viz. existimavit ille poetani (O
reni ingoniosam I) cnm infirroum ali-
qnod descripserit, infirmos et vacil-
lantes ver^iis de indnstria feci^se.
Creeck. Conlabaeeunty marg. quoqne
doster refert. £go vero circa lioc
verbum Mx^» Gifanio arrisit, opi-
nor, nt versus ipse coilabascere vide*
retnr. Qnod si ita est, accipiat con-
ditionem, cni lubitom fuerit. Mibl
solidios qnid circurospiciendnm vi-
deatnr. Conf. qu» supra, ad vs. 60S.
Preig,
602 Prodiia] I. e. fnras edita, et
prolata: nt sup.2. 1162. ' Ant a!i-
quo tamquam parto, qnod proditur
extra.' Sic Arnob. loqnitur Jib. 4.
' Per humani generis jura, atqne ip*
sitts mortalitatis consortia, cum andi-
tis et legitis, ex iilo atqne ez illa
Dens ille est proditns: nonne animi
vestri sensns tangit, humanum nescio
qnid dici, et ex terreni generis humi-
litate proficiscens ? ' Profert hunc
versum Festus in voce * prodita.'
Lamb,
60S Tegmine demti^ Corpore de«
tracto, qnod anime est tegmen.
tiomb,
604 Non modo non omnem poteii^ Ita
▼eteres libri. Cur ergo ronterons;
vel, cum MaruUo: o»iii« uH; vel,
cnro Lambtno : omiie ineolumis; ex
lib. ff. Gifan. Hnnc versnm sic oiim
excndi josseram, Non modo non otnne
ineolumi», tfe, ex 6. 62. Nee poaee ui-
eolumitmagnumdurareperavum, Nam
in libris omnibos sic legltur, Non
modo non omnem po»eU durare per avum.
qnse lectio ferri potest, ot intelliga*
mus ' sevum' usurpattim esae a vete-
ribns etiam in roasculino genere.
Lam^. Sic ' vitalem aevnm* apnd Ptas-
tnm dlci in Pen. 6. 4. 14. notntnm
Vosslo patri in Etym. Qni locas nisi
in promptn esset hanc lecttooem de-
fendentibuB, non levis apnd rae sn-
picio oriretnr, omnem «raoMy aon a
Lncretio profectnm, sed ab aliia sab-
Btitutnm simpliciori lectioni, amne
tfnon. Passim hnjasmodi locis* qnod
numeri non constare viderentnr, va-
riatnm scimos. Sic ' comom ' S. SS8.
mascnlino genere dictnm volnni,
nihil obstet qni nentrnm servet^ i
' vemm' pro vero ejnsdem condi-
tionis, sen form* vocabolnm ap«d
Plautnm manifesto nentrins generis
est. nt supra 1. c. monitonn. Vermn
merito dnbites ntrum slc, an vero:
Non mod» non ojime peeeit dmnirt per
etvumj Lucreti us scri pseri t. A I temm
enim rationi Grammaticap, aliemm
metro rennnciare visinm; ntninK|tte
erieo satis idoneum, qnod male a nn-
sntioribos acciperetnr. C«tera, qme
proferantur, manifesto mendicata
■unt. Preig.
606 Nee eibi enim ^arisytiastj Dno-
decimum vss. 0. £t neqnid intm-
tatum relinqnat, ad morientes pro-
vocat Quis antem morientiam ex-
peritur animam suam ab extrenus
partibns surgentero per os snom in-
tegram exire, et non potins in rin-
gnlis partibns, nt quemlil>et sensnm
In suo organo, deficem ? Nec dnbi-
tandnm est morientea animaram dis-
solutionis conscios esse : alias qnid
qnererentor? Laeti profccto depo-
nerent exuvias, nt anguis peliem, vel
cervns praelonga corona. Creeck^
608 Et euperae euecedere famceie}
Sic habent libri mannscr. ' anccedo^'
autem, i. e. sursnm cedere, et ascen-
dere, ut sup. 2. 20S. * per anras Aeris
expresssB sursum succedere.' et 5.
1274. ' Nunc jaret aes,aurnm in snra-
mnm successit bonorem.' Lamb»
610 In parti] lu parte, nt scpt
alias. Lamb.
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1269
611 Qu9d H mmorttiU] HaDc hu- 619 Et M qvdeqvid] Sic legendum^
juB Tersns partem, cam duobns deio- non, ut io vul^atis, quiequum, quie-
cep8sequenttbu8,etpriocipio qnarti, quid autem^ i. e. quiequey ut sspe
profert Lactantias Firmiaous lib. 7. alias, tum apnd hunc scriptorero, tum
de D. P. Lamb. apod alios. Lamb.
613 Ut anguU, Gmideret] Virg. eiO JltqueUamMUimoiU$,ifc,-\HQne
Oeorg. 3. 437. *Cum positis novus versum et proximnm deiendoB cen-
exuviis, nitidnsque JuventEy Volvi- seo, ut spnrios, et a nencio quo te-
tur.' Idunb. mere inculcatos. non pigebit me ta-
614 Certnu] De cervis Plln. Nat. men admonere tectoreni, hunc prio*
Hist. 8. 32. ' Cornua mares habenty rem versnm non uno modo legi : sed
soliqne animalium omnibusannis sta- in quibnsdam scriptis sic, Atque ita
to veris tempore amittunt.' Creeeh. muUf modU in toiU artubue eeee, in nno,
615 Denique cur uittwi] Etiam ez Atque ita muUV modU par totU, ^. in
hoc loco intelligere licet, ex Epicuri aliis, Atque Ua muUi' modU per totU^
et Lucretii sententia, animi sedem tfc. in vulgatis nonnulliSy Atque ita
esse in pectore, seu in prsecordiis, muUi' motUe pro totU: in Paris. Atque
non in capite : et iccirco eos errarcy Ua muUimodU de totUf ifc. Omnino
qni snp. 8. 45. legnnt, Tum taeuum his versibns deletis sententia mane-
temipue UnquuMt, curaque eoUttum, pro hit integra, eritque planisstma. Lamb.
Tum vacuum peetue. Lamb. Decimura Ita in vett, libris. G^. Hnnc ver-
tertinm vss. 9. Olim docnit pectns sum cum seqnenti expnngit Lambi-
esse animi sedpra, et jam inde con- nns ; recte. Pab. Hunc cnm seqnentl
dudit, illara ita pectori esse aUiga? versu Lamblnus, Oassendns, alii reji-
tam ut extra istnd degere non possit: cinnt : Oifanius retinet, illum seqni-
animura in aere existentero quaeras, tnr Fayns, et dicit Lambinnm delere
et flammam in aqua, geln in ignibus hos versus sine ratione, namque rec-
expectes. Creeck. te confernnt ad rem, ut patet ex
Animi numquam ment'] Lib. 4. 759. ipsorum interpretatione nostra : En
* Mens animi vigllat.' Lamb. . bellam interpretationem f * Et ita
617 Omaw inkaret] Sic restitui: fleri, ut nunquam ordo artuum slt
nbi vulgo legebatur, omuibut karet. perversus varils modis secnndnm va-
Lamb. Restitui omnU haret^ ratlone rla omnia raembra.' Aliam apposoi,
ductut. In libris : omnibue ; nullo qu& mihi ipsl non placet. Codd. ex-
sensu. Gifan.inpoet.ed.taMtum. Vos- hibent Par totUz Pro totU: In totU:
sianam sen emendationem seu con- De toiU.' Creech*
jectnram refert qnoqne margiualis Pro] Pro^ par, w, de. Gif.
noster ; nempe : et certU regionibue Artibue eeee] Hunc versnm et se-
omne ibue hmret. Idem vocabnlum quentem delet Lamblnus ; ego mi-
restituit, felicissime, ut mibi quidera nime. Gif. Marg. nost. diepertitom
videtnr, 2. 87. in hisce: * neque quid- artubue. Niminnn, ut sup. 587. dixit :
quam a tergo ibus obstat.' Nom et * Multimodis ut noscere possis Dis-
hoc loco eundem applausnm merea- pertitara animv naturara exiisne per
tur, judicent alii. Mihi certe vulgata artus.' Aeute. Obscnms taraen sen-
lectio: omnU iiUueret nihW difflcultatis sus. Pret^.
habere videtur. Quid autera sibi 692 Cr«aH iii)l«mtiii6tia] Sic legen-
vnlt: eertU regionibue iU harett Sic dnm, non^ ut in vulgatis, ereari flu-
inf. 6. 1238. Idem vir doctus pro mbnbue^ sine prspositione. Lamb.
Petmbat, margini aspergit P«m ibue 628 AXgor] Frigus. Utitur et eo-
at, licet nullo sensu. Preig. dem nomine in qnarta decIlnationQ
1270
NOT^ VAEiORUAi IN
iof. eod. Ub. 7a8.. * SolUcit» ^oUtuit
IDorbU, alguqoe, fameqoe.'
624 Praierea n immartdlis, tfc.'] A-
lind argumentuQ : Si aDimA a cor-
pore nejuneta sentire poteit, ergo
erit quinque sensibnt prttdita: at
neque ocoli» neque nares, neque ma-
nun, neqne iingua, neque aurcs sine
anima esse possunt; neque sensiis
sine ocnlisy naribus, lingua, auribns :
•rgo animm a corpore semota non
•entit : ergo non est ioimortalis. Hoc
argomentnm refeUi potest ex iit
q,uae sunt apud M. TuU. lib. 1.. Tnso.
* Animos pcr se viventeis non pote-
Taot meqte complecti : formam ali-
qnam figuramque quaerebant.' seqoi-
tur paocis interpositis : ' Has tamen
imagines loqui volebant: quod fieri
ittc sine lingna, nec sine palato, nec
•Ine faucium, laterum, pulmonnm vi
et figora potest: nihii enim animo
videre poteraot: ad oculos omnia
referebant. Magni autem ingenii est
revocare mentem a sensibns, et cogi»
tationem a consuetudioe abducere.'
Lamb, Decimum qnvtum vss. 10.
Animam separatam et immortalem
coDcipey substantiam sentientem con-
cipies, ergo qoinque sensibus orna-
tMn ; at unde sensus, cnm sensoum
organa ocoli, nares^ manus, lingua,
aures, in dereiicto corpore putres-
cant? Creech,
626 Cerie ; yd optaor] Ita in veteri-
bus libris nostris. In aliis: Qviy
Quaiulo, Quti^iic. Gif.
Qittii^Ne, }U opinor]. Sic habent libri
veteres, qnibn» usi sumus, et omnes
viilgati, paiicis exceptis, in qnibns
impressom est Qumndo^ trt ojnaor, 9fc,
plane mendose. Quod autem qui-
dam, Cerie^ nt opinor, tfc, iegi volnnt,
DugM agont. Loni6.
Eam facnmdMm eeH] I. e. eam ik-
cere oportet : leoarr^w. Supra nota-
vimns hoc loqoendi genus, admonui-
musqne esse huic scriptori fawiliare.
Lonii^.
62T Nee rattouf a/tOy ^t.] Immo
vero possemoa, * st coKtUtiMeB a
consuetndine abducerc posseniimy' ni
acribit M. TuUins : et ai mente
plecteremur animos aliom ▼itam
los, et per se, viventeis, qaam caa is
corporibns inclnsi snnt. Lmmb.
628 Aehmutte ragavc] Ut videre
licet apud Homer. et Virg. A«*#-
rwUe antem excndcndum ciinvi,
qnemadmodum scriptum est in meni-
branis calamo exaratis. dicebaateniai
veteres, Acheruns, Acbenintia. Plaut.
Amphitr. 4. 2. 9. • Verbero, etiaa
quis ego sim ; me rogitas, t&lmoram
Acberuns ^ Tom tNfgare excudi vo-
lui, cnm in dnobus mannsrript. ita
scriptum reperissem, in totidem, oo-
care, * vagare' autem idem valet qvod
vagari : eoque vert>o utitnr et PlaaL
Mil. Glor. 2. 6. 14« *te allo^iiory vi-
tii probriqoe pient^ Qu» circani
vicinos vages.' quidam reposaeront,
eocart: quae scriptura, qnaroqnam ic-
peritnr etiam in uno atqne altero
cod. srripto, non probatnr mihi ta-
men. Lamb.
Vagari] Ita in veteribns libris.
Vulgati : eocori. In aliis : c«c«re. Ut
etiam non malum sit : vagwre, Gif.
Fagor^] Pro uigarL Fab.
6S0 ^east^tis aitcias] 1. e. prvditas.
sic CatuU. Carm. de Manl. et Jul.
nupt. ' qme nnlUs sensibos ancta
Nec missas audire queoot, oec red-
dere voces.' Liamb»
631 At neytie seorra»] In voce ae-
orsuM, e et o coeunt in nnam sylla-
bam. qnod non cst oovuni, praesertiai
huic poetse. Nam qnod P. Victorios
sorsam legcndum censet» testificans
ita legi in quibnsdam iibria veteribas,
ego quinqiie lib. maniiscriptos data
opera hoc loco iternm consalai, can
ante eos accurate cum vulgatis coa*
tuUssem. Sed liqnido jnrare possun^
in eis sine uUa varietate srriptuB
esse sforstim. Lamb. In quibusdam
yeteribus : sorsant. Gif.
Ipsa Esse potest anima'} Sic legen-
dum, non, ut quidam potaiit,
T. LUGRBTII CAitl I>B ABBUM NAT. LIB. III. lj|7il
cohaeret eniin cam voce * seorsiiiii,' suspicantiir, nempe talels qnosdam
ut sit : seorsiim ipsa anima, i. e. seor- versiis desiderari : Nec sensMt ipri
snm ab ipsa anima. Lamb, iecrmm eonnttere pMnmi Narilm»y ot»
6S2 Anima] Ita omnino legendnm que mami, aiqne oeuUSf atque a«nbu»,
est, oisi et Poetam ineptiae arj^iiere nifiM Ltii^,ii«cper sepossiiiif «fntirf,
felimns, et versiis aliquot deesse, neceeee: fieri autem potuit, nt, cum
contra veteres omnes libros. SeoT" versns Lucretianus boc loco ita desl-
JMni : i. e. absqiie corpore. G\f» neret, nt ille, qui est supra, eentiret
Seoreim] In quibusdam libris: $or- nec eeee^ tibrarius scriptor, snperiore
«»m. Gtf. illo fersu scripto, deceptiis eztremo-
63S iltidi<Miii pff ee poeeuni eenHre'] rum similitudine, treis versus praeter-
Ita in Vulgatis, et veterit^na quibus- ierit, et ita ad versnm ' £t quoniam,'
dam i i. e. sonnm, seu rem auditam. &c. transilierit. Cum bsec scripsis-
Alioqui essent hic tria : eeortuMf <i^- seni, qnidam simins, idemque sycp-
que antina, per ee* In qnibusdam )i- pbanta, ausus est boc loquendi genas
bris tanien : Abequt ^nima; male. repreliendere, 'seorsom,' * absqne
Gif, anima,' * per se sentire :' qnasi vero
Abequt animaperee pifeeunt] Sic le- non |ta soleant loqui boni scriptores
genduin, non, ut in qnibusdam ma- Grsci, et Latiniy ad majorem vLm
nnscr. et omnibus vulgati», Auditum exprimendam, et itarii fX^A^ ^ *^
per s«, ifc, Nam sentire coromuniter oAX^v. Lamb. Existimavit Lam-
pertinet ad oculos, nareis, manun), biniis aliquid e teztu Lncretiano ex-
l^nguam, anreis, non ad aureis tan- cidiffse, cum vlderet argumentum non
tiim. At si legeremus auditum sentiref plane explicatqm fuisse, qnod sen-
ad anreis tantiim pertineret : qt ta- tire non potnit Gifanins : it^qne in
ceam, qnod Latine dici non potest contraria abiit. Ad seriem ratioci*
^sentireauditum,' pro audire. Docti nationis notandam tres illos versus
complures existimant inter bnnc ver- Lambini in textnm recipi. Faber,
snm, et eum qui proxime sequitur, Codd. Auditum per ee poeeuni: aodi-
Gujus initinm est, ^ £t quoniam toto/ tum i. e. sonnmy sen rem anditum :
Sic* aliqiiot versus deesse. Et vero Gifanius. Salmasius in Epictetum et
ita videtnr, si qnis attente conside- Simplicium p. S24. ez optimo et ve*
ret (ucretii sensnm et argumentum. tnstissimo Codice illustrisAimi Vossii
Alia ratione (inqnit) nobis proponere hos versns ita legit : At neque eeoreum
non possnmns aniroas apnd inferos ocuU^ neque nareet nec numus ipea Eeee
vagari, quam si quinque sensibns poteet antma, neque eeoreum Unguaj ne-
prseditas faciamns. At neqne oculi, que aurie Audiium 'per u poeeunt sen-
neque nares, neqne manus, neque <tre, neque eese, * Anris auditum' dixit
lingua, neqne aures sine anima per pro anditu. Quid sibi velit magnus
sepossunt seniire, nec esse: nec pa- ille vir, alii coi^jiciant. Aliquid e
riter sensus sno munere fungi, aut textu Lncretiano excidisse existima-
esse possunt slne ocolis, auribiis, vit Lambinns, cnm videret argnmen-
manibus, Itngiia, naribns : ergo fieri tnm non piane explicatnm fnisse;
non potest, ut animsB sint sensibns atque ideo snbjungit, Nec sensus ipei
prfcditse, cnm ocnlis^ auribns, &c. ca- eeoreum consistere poseunt Naribus, a(-
reant. Videntnr igitnr tales quidam que manUf atque ocuUSf atque auribuSf
tres versus deesse : quos ascribam, aique Ltn; aa, nee poeeuni per ee een-
non ut pro Lucretianis babeantur : tirej neque esse, At quid tres novi ver-
non ita insanio : sed nt lector velnti sus fingendi sunt, ut unnm prorsns
ocuiis cernat, iu ease, nt docti viri inutilem retineamus? Oele btnmf
1272 NOTiE VARIORUM IN
Abaqve anima per H poaaunt $entire nec est, unaro animani per totam corpns
eB8e: tn prscedenti Versu lege E»se animalis futam in multas partes di-
potett aninuty Sfc. atqne argumentum 8ci»sam, et proinde mortalcm es^e*
erit integmm, et satis explicatum. Creech,
Creech, Ego vero liquido affirmare 635 Et totum e$$e aHimale vidtmm]
ausim ita Lucretium scripsisse : Eeee Totum corpns scilicet. Animadverte
potest; aninuB neque Horsum linguaf hic animale esse adjectlvnm: nt I.
nee aiai» Auditu per ee poesunt ientire^ 228. ' Unde animale genns generatim
neque esse. Ita nihil (quod putabat in lumina vitae Reddncit Venos/ &c.
Lambinus) in argumento Locretii ad quem locum lege qnae notavimns.
deerit, et nos vix nisi in auditu pro Lamb.
andiium a Mss. reressimas. *Seor- 641 Abnuii^ Negat. Lamb.
sum auditu anris' est idem qnod sine 642 Fakiferoe memorant cKmaYAp-
auribns. Nemo interpretnm hic satis fun-a 9peitaprfp6pa : qucB sic describun-
fuit oculatns. Hav. tnr a Xenophonte lib. 6. Cyri Instit»
6S4 Et quoniam toio $entimu8y ^.] IloAe/uun^pia «carcirxf^cr Apfuera rp»-
Cum totnm hominis corpus sit ani- x<»« « {(rx«vo«s, &s pii ftfiUn trwrpifi^
male, !. e. cum tota anima per totum ^«u, A^otri rc fuucpois, ^ok 7^ itporpi'
corpus pertineat et permanet, sequi- »«"« »<^a rii ir\wr4a. r^ 8i ^i^pom
tur, nt corpore humano diviso, ipsa rois^p^6xotsiiroln<rw,S<nr€pwpryoptoxi''
quoque dividatur. At quod dividitur, p^ I^Xara', f^iof 5i To&nm iorl /Uxp*^ rSm
mortale est : ergo, Sic. nemo est, qui iyia&iwp, &s Hdycivrai ipnoxs^t^ai oc tmt
uon videat, boc argumentum esse val- ^^p rm Zi^pvif, rohs 8* ^i^x^s idmpd-
de iniinnum. Quod antem animam «t^e ir6anas irXV rS» 6<p$aXfU9¥. wpoa4'
m toto corpore homiuis inesse, et per 0ipt^ ^ uai Zphtwa vMip^ay &s 8dr4x>8>
totum hominis corpus esse fusam dicit Tfibs rohs ii^<»as Mtp «ral M&f iw rp»'
Lucretius, neque quisqnam negat, (lo* x^' "^ ''^^ *^ ^ '''$ ^'^' ^ T^
quor de sensu animali, seu de anima fiKhtoi/ra, &5 iftfia\o6rruif cis robs ^rar-
vitali) hoc non est verum in ceteris rlovs rois SpfMotriy, \, e. ' Cnrrus belli-
omnibnsauimalibus: Nam Plinius32. cos fabricandoscuravit ex rotts vali-
2. ' ait certum esse, animam mnran» dis, ne facile comminuerentur, et axi-
in cauda esse, eaque icta celeriter ex- bns longis : minns enim evertnntiir
animari, at capitis ictu difficulter.' omnia qnae lata snnt. Setlam aatem
Lamb, Decimum quintum vss. 36. aurigis fecit tanqnam turrim ex lig-
qnoniam anima per totnm corpus fusa nis validis constmctam : altitudo por-
sit, scindi mediam necesse est, si cor- ro earum est usque ad cubitos, nt
pns medinm raptim scindatnr : si, possint equt supra sellas anrigari.
exempli cansa, falcifero cnrru prafci- Aurigas vero armavit totos, pneter
datur militis membrnm, animam una ocnJos : addidit autem etiam axibns
sectain arguit partis resectas niotio, falceis ferreaA rirciter dnorum cybi.
qnam fuse et ornate describit Poeta, tornm ex utraque parte rotanim : et
qn» etiam clarius in partibus sectae item alias infra snb axe in terram
serpentis observatur. Fatendum est versas, tanquam ipse cnm suis in hos-
igitur plures animas esse in nno ani- teis cum curribus impetum factnri/
mali, homine viz. aut serpente, et Idem Lncr. 5. 1299. * £t bijngo prins
aciem ferri, temere llcet impacti, est, quam bts conjnngere binoa, Et
niembra istius anlmalis tam accurate quam falciferos inventnm asceDdere
partiri, ut singnlis animabus snae se- cnrrns,' et Veget. de R. MiU S. 24,
des relinquerentar. Quae tamen ne- ' Qnadrigas falcatas in bello rex Aja-
mo sanns dixerit ; vel concedenduni tioclius et Mithridates habaemiit:.
T. LUCRKTll CARI DK RERUM NAT. LIB. III. 1273
Qiitt ut primiiin magnnni In acie in- lia. ' Nec tenet' aiitem, pro nec scit,
tiilere terrorein, ita postmodiim fiiere eliam supra usnrpavit 2. 1170. ' Nec
derisui.' Lamb, Qnibus olim oricn- tenet, orania panilatim tabescere, et
talium exercitus instrncti erant. Sed ire Ad scopnlnni/ &c. Lamb,
cnm plus terroris qnani periculi fa- 650 Ah$iiitX€\ Sic 1. 986. ' CoD-
cerent, omissi smit, et in desnetiidi- flnxet.' Creeeh,
nem abiere. Faber. 651 Nec cecidiue alau dextram'] Sic
643 Desubito] Sic 2. 265. ' Vim cnpi- apud Vir^il. 10. 395. ' Te decisa snnm,
dam tain de^subito, qnam mens avet Laride, dextera qnvrit ;Semianime8-
ipsa.' de ciirribus falciferis iterum qne micant digiti, ferrnmque retrac-
Lucret. 5. 1300. Creeck. tant.' quod Virg. ex Ennlo expressit,
Permista cttde ealenteis] Sic legen- ut admonet Servins p. 138. ' Obscitat
dum, et ita habent lib. vet. non caden- in cainpis capnt a cervice repolsnmy
tda, ant cadentum. et ita 5. 1312. * Ne- ScmianimeHque micaut oriili, ferrom-
qnicquam : qnoniam permi^ta caede qne retractant.' Lamh,
calentes Tnrhabant sapvi nnllo dincri- Ck» ecandit] Cum ascendit vel ia
mine tnrmas.' Lnmh, raurn», vel in eqnum, vel in corrum,
647 /n pngnte xtudio quod dedita] ' In vel in navem hostilem : nt Cyuffgirns :
studio dedita ' ^eniis loqiiendi notan- cui (nt refert lierodot. in Erat.) pup-
dnm, qno utebaniur vetcres. sic 4. pimlKVamann apprehendenti, ea Ip-
813. * Prapterqnam qnibus e8t in reb. sa maniis hipenni abscissa est. qno
deditns ipite ?' et CatnU. in Jnl. et fiicto, dextram pnppi admovit* qna
Manl. nnptias : < lo mala Deditns vir almiliter amputata coocidit. Lamb.
adiiitera.' Laini^. Ita Catullos et Plan- 657 Quin etiam ipsi m} Dilemma.
tiis. Frther, siqnis serpentis caudam in plnrets
618 PetiH^it'] Ita ex vet. libris icrip- partes di vidat^ singulas parteis vide-
si. Gif, mns moveri et circomagi. alterum
Ctf(/d«9ifffp«itwi/]PartimKicbabent igitur e dnobus vernm est, vel in sin-
lib. mannsc. partim petesrit, Utitur gulas inesse animas totas atqne inte-
eod. verbo M. Tnll. Tnsc. 2. * Qni gn^ ; vel animam esse dissectam et
hanc landem petisnnnf, niiUnm fn- discissam.siUlnddices.falsurodices:
giiiiit dolorem.' Idem 2. de consnl. sjn alternm, ergo animam mortalem
* Menteqne divina caeliim, terrasqne esse fatendnm est. qnicquid enim di-
petiftsit.' Festus : * Petessere, sen viditnr, mortale est. Hujus rei ex-
petis8ere,antiqnipropeteredicebant, gtat exemplnm apiid Virg. ^n. 5.
ea quidem forma verbi, qua snnt la- 274. < Qnalis ssppe vi» deprensiis in
cessere, et inceXsere : sed, nl mihi vi- aggere serpens, ^rea quem obliqnnm
dctnr, tum eo significabaot saepius rota transUt, aut gravis ictn Semine-
petere : at petessant, sapplnt petant.' cem liqnit saxo, lacemmque viator.'
Nonnulli petisiii dici volnnt, noo pe- Lamb,
testit. qnos nnnc sequor. Lamh, Ltngua tibrante] I. e. emicante, et
649 Nec tenet amissam, ^f.] Ordo cornacante. Virg. ^n. 2. 211. 'Si-
verbornm est : nec tenet, i.e. et ne- bUa lambebant lingnis vibrantibus
scit, vel oec meminit, vel nec inteUi- ora.' Interdnm tamen ' vibrare ' est
git, sappe rotas et falceis rapaceis in« iwtpyirruebiff nt * sicas vibrare ' apnd
ter eqnos abstraxisse raannm laevam M. TnlL Catilin. 2. et 'spicula vi«
nnacnm tegmine: i. e. elypeo, ant brant' apud Virg. 11. lEn, 606. e%
^cnto. * abstraxe ' positnra pro abs- < vibrare caesariem ' apnd Arnob. Ub.
traxinse : qnaUa snnt illa, * promia- 2. Lamh,
se,' apnd Catnll. < divisse,' apnd Ho- Minantis Serpentia caudam procero
rat. ' prodoxe,' apnd Terent. et simi- corpore] Sic reperi scriptnm ia
1274
VOTfi VARIORUH IN
membraDia cilamo exaratis, qnibos-
com eoDspiraot exeropla Parisieosia,
typis impressa. 'Caodam* aotem
* procero corpore/ i. e. caudam pro-
ceram. Lamb.
657 Cumdtm procero carpor^li Caa-
dam loogam ct proceram, Lambiotts :
aiii tamen leguoty Minaeem Serpen"
tem, et caitda proeero eorpore. Creech.
Utrimqw] Sic legeodum videtur
potitts, quam ntrumque, Lamb.
060 Amaea'} Sic habent doo codi*
ces maottacript. Vatican. et Bertio.
qaoasecolos snm. < Amcisa* autem va-
let circomciia. ' an ' eoim, teo 'am'
pottot, io compoaitiooe valetcircomy
nt alias notavimos. Alii babent tii4:t«i.
Prmterea qoidam libri babent eermtf
pro eenuM. Lamb. 'Am' oUm ex
dfi^» pro circom, dicebant. Ex-
empla innumera in vocibos composi*
tis. Faber,
664 Omnibut eeu igtivr, tfc.] Lege
interrogando. Lamb,
666 At earatume'] At ea ratione:
I. e. si qois dicat, omnibos io par-
tibas serpentis totas et integrss
esse aniinas, sequetur, unnm ani-
tnal plnreis animas habnisse: qiiod
falsom est : una est enim nnios aoi-
malisanima. Lamb,
667 Ergo dietsa eet] Altera pars di-
iemmalis. Ergo (ioqiiii) difciKBa et
divisa est anima. At qnod dividi
polest, etiam interire potest. ergo
aoima est mortaliff. Lamb,
670 Pneierea ei immorialief tfc,] De-
eimiim sextom v«s. 9. Si anima sit
immortalis, si ante perfectiim cor-
pus integra existens (ea erat Pytha-
gorse et Platonis sententia) in corpns
taudem infnndatnr, cur nemo (ooo
Pythagora excepto) anteact» vitse
recordetiirf Quod si anima isto in
corpus ingressu omnem recordatio-
nem amiserit, quidoi res tantopere
vitiata sit ulteriori corriiptiooi, luorti,
obooxia ? Creech.
671 Et w corpue] Qood volebaot
Pytbagorei : et qoidem quamlibet
aoimam in qitodvis corpus iotroire ;
qood non probatnr Aristoteli : sic
enim lib. 1* de Anim. Ilepi fk tm
Zefioithov ff^pajot ott^ Mri wf
pi^ovaVf inep Mex^^f"'^ mmrk
nveajoptmi» pMovSy tV rvxenmm imj^
ffls T^ Tvx^ MAta$at eroifim. 9ometyip
laaoTar nior fxw «^r «o^ /ly^^i. t. c.
< De corpore autem animam reoep-
turo nUHI pr«ti*rea definiant : qmasi
firri possit, juxta fabolas Py tlmgori.
caSy ut qoaelibet anima id qoodvis
corpus ingrediatnr. Videtiu- eniai
nnomqoirque propriuD apedcas et
formam habere.' Lnnb.
InnmMalmr] Sic loqnitar EBnins p.
183. * Inde venit pnllis divinitas ib-
ainuaDs se Ipsa anima,' Lmmh.
672 Car enper anteactam] Inter hnae
versnm et eum qni deinceps aeqoitnr,
incolcatos erat hic versn« aUeno loce,
/n^mtssf, et qam namc esl, ^. qnrm
ego delevi, et siio loco reaervavi,
nempe poot sexlom ab liiDC TersasL
Lamb»
674 Mntaia poteatoM] Codez Ber-
tinian. ei nonnnlli codioes
liabent, viitota poteetae, ego Bihil
to. Lamb.
VUiata poteetaM] Ita ex Teteribos
libris restitui. In aliia :
Gifan.
675 Omnie ui aetamm] Librt
scripti hoc loco inter se non caosen-
tiont. Alii enim liabeoi^ Omms «t
actarum, qoemadniodum exrndeDdnai
curavimus: alii, Oauiiiifliy 4^. qme
posterior scriptnra fortasse proba-
bilior est. Omnino uiraque ferri po-
test. Lamb.
OmmMm ut oftarinii] Ita in veteri-
bos oostris. lo aliis quibosdaa ve-
teribos: Omnie. Gif.
Rttinentia] Nonieo Locretianna,
et aliis, qnod sciaro, innsitatam:
qnod significat (opinor) Mian^nFf si ve
py^flVf i. e. recordationem, aen me-
moriam rerum prieteritaram : vel
(ut quidam nialnut) continuatiooem
quandain partiumi ex quibns consia-
T. LUCRETJI GARl 0B RERUM NAT. LIB. III. 1275
•
iniig, periDftoeiiteiD. Ego per reti' nt aTein in cnvea, vivjere sibi, et so-
nenliam, illam, qtiain inf. vs. 86S. re- lani, boc est, a corpcre aepi^ratam :
pttentiam nomioat, (qna voce Amo- quemadmodnm evis in cavea inclnsay
bias utitor lib. 2. in eadem propemo- a cavea «eparata est. Lamb, Deci-
dum disputatione) 8igni6cari nialo. mQmseptiinum vss. 18. si anima in-
Sic autem Arnob. ' Sed ego com ferretnr in corpus perfectQm, id sic
audio ne.scio quid pr«estans, aoimam deberet fieri ut in ipso degeret| qua-
dici, Deo vicinum et proxinmm, sci- si avis in cavea, non at videretar cam
entem omnia, huc adventare snperi- eo crescere, atque ita contexii ut iif-
oribns de sspcnlis: nolo iUam dis- de exire non potis iocolnmisy pri)-
cere ; sed docere : qec ex docta, ut deret se ortui atque interitui obooxi-
dicitnr, elementariam fieri, sed re- am. Creech.
tinentem res suas rorporibus semet 681 Viia cum limenl Sic legendum
circnmligare terrenis. Nisi enim est, non lumen» Nam primnm sic
sese babuerit res ita, discerni qni bal^ent codices veteres optimi, Vati-
poterit, utrnmne illnd, qnod audit, canus, Memmian. Prspterea iUus-
reminiscatpr, an discat, cnm mnlto tris traiatio est, 'vit« limcn inire/
tit facilins credere, discere illam pro, vitam, seo in vitam ingredi.
qnod nesciat, qaam oblitam, quod Postrrmo qnemadmodum hic dixlt
paullo ante sciebat, et oppositu cor- ' linien vit»,' sic sup. lib. 8. 959.
poris amitti reprtentiam prioriim?' Meti jam limine ab ipso Ad vitam
l^anb. Vox iinHi^t, neque enim ali- possintconlecta mente reverti:^ et
bi qoam apud Lucretiom reperitnr ; Catoli. ad Manl. * et a mortis Umine
significat autem recordationem. Fa- restitnam.' Lamb,
6cr. Xiiiiiai adiatiis] Sic ex veteribas li-
676 Nom (ni opmor) ca] £a, oempe bris scripsi. lu infra, hoc Ub. vs.
aoimi potestas. Lamb. 1055. ' decnrso iumine vitae.' £t vs.
Iioi^er] Sic Sosipater, et veteres 861. ' data lomina vitae.' Vulgati :
libri. Gifan. Sic reposniaex Carisio, Umen inimui. Gifan.
qoi bnnc veranm proferens lib. 2. 682 Hoifd ita amveniebai^ Some
Instit. Gramm. pag. 183. ita leglt: infinitivnm * vivere,' scilicet in cor-
Longiler. Lueret. lib, 8. Non (ui pore. Lamb.
apinor) ra a leto jam ImgiUr errat. 685 Cenvenity nt eengu, tfc.'] Hnnc
i^uod antem idem versos in voce versom quis non videt non esse Lu-
< longiter ' apnd Noniitm sic legitnr, cretii, sed alici\ius indocti, aliqnid
Non (ut fljmior) id a Ucio tam longiier deesse existimantis ? Lamb. Honc
roit, et adacribitur Luciliio : primum potat Lambinus esse nothum. Gifan.
ipendose legitiir, et mendosns est Hunc versum delent Lambinus, Oaa-
hoc lof o Nonius ; neque est emenda- sendus, alu. Plures retinent. Sine
tns ab iis qui se gloriantnr eum iUo qoidem argumentam est satis ex-
emendasse: deiode banc eineuda- plicatum,et forsan 'afiluatomnecor-
tionem nostram confirmat, qaod ad pus sensa* Latiam non agnoscit.
adverbinm ' longiter ' attinet. Lamb, Creeeh*
679 Pr^tereaf eijam perfeeto] Pras- 688 Nom neque iantopere, ife.] Cum
terea (inqnit) si anima ingreditnr in boc versu copalatur iUe alter, qui est
corpus jam perfectum^ cum vivere ab hoc ocUvns, CHJns principiam est,
incipimns ; non conveuieb^t eam ita * Nec Um contextse cum sint,' Scc. ut
vivere in corpore, quasi una cnm cor- sit hsBC hnjus loci scntentia : Nam
porenataesseetcrevissevideatunsed neqne pntandam est, animas tanto-
potius erat eonsentanenm, eam ita, perepotaissecamcorporibusconoec-
1276
hOTM VARIORUM 111
ti, si extriDaecns in corporm iDtrai*
sent : qnas tamen Tidemas magnopere
esse connexas : nec com sint ita cnm
corporibus conoexse et cootextiPy
credibile est e corporibas exire inco-
Inroeis posse. Lamb.
001 Ntmqme tta coMwara, ^.] Pro-
bare cooatnr dentes sensn partici-
pari ; idqne ex eo ostendi ait, qnod
nonnnnqnam morbo tententnry dolo-
remque ex nimio aqnse frigore sen-
tiant; tnm porro id qnoqne firmari
experientia quotidiana ait, rom lapi-
dosnm panem, ot ^ocat Horatius,
mandinius : Namqme ita eatmexa ett
[antma] per mnos, rueera, nervoe^ Ob-
eaque, ati dentes quoque eenau partiei-
pentur: Mcrbue ut tndtMt, et geUdai
etringar aquai, Et lapts opprentuM saM-
iit e/rugibu$ agper. Postremnm ver-
snm quamvis ita legi in Mss. Codd.
testentnr interpretes, et recte qui-
dero, inquit Oifanins homo acotns,
scillcet : tamen enro esse cormptnro
qnovis pignore contenderim. ' Dis-
solvamus' enim, qnaeso, 'membra
poetsp,* ex salnberrimo illo Horatii
praecepto, videamnsqne qnid ibi re-
periatur. Nil alind certe qnam qnod
ante ocnlos habes : ' Dentes sensn
participantnr, nt indicat lapis asper
oppressus e frngibns snbitis.' Istnd
scilicet, * subitis frugibns,' res bella
est. quidni enim f Sed tamen qiiae
ille * snbitBB (rnges ?' Nemo expli-
cabit, scio. Dices, panem intelligi,
id quod ego qnoque sine monitore,
sine praenion»tratore videre hand dif-
ficulter poteram. Sed ciir ' subitns
panis' dicetnr P An qiiia repente in
08, qnasi offa, objectus est ? An for-
tasse qnia sobito veluti fnngns in fi-
meto, ita repente panis in ore ortns
sit ? Sed nogarum et ineptiarnm
satis. Yersnm illnm Et lapis oppret-
iui eubitis e fimgibue asper, ita legere
soieo, Et lapie oppreeaus tubitie ojffrac'
tibut atper, Qna voce, ' offractus,'
nnlla nnqnam significantior,nul]a ma-
gis Latina, magis propria, magisqne
ex ingeoio rel et poeUe reperietar,
scio. Faber,
092 Sentu partieipenttarj I. e. oeiisas
partidpes sint. Lamb.
09S Uorbut] Dentinm «eiliceC. Qni-
dam tamen ad morbnm totins corpo-
ris, et febrem refemnt : qnla interdnm
dolorem ex morbo natimi aeqwtv
dentinm stridor et crepltna. LaaA.
Siringor aquai] Fngan aqvse qoo
dentes perstringuntnr, cam aqva fri-
gida bibatnr. Lamb. et CretcA.
094 Subitit e frugibua] OmDes qni-
dem codices, qnos vidiy slc faabent,
Et lopts opprettut tubUiM e /rmgibmt m^
per: sed qnibnsdam placet legi, sals-
io de /rugibut, ipe. alii», tub 4ade e
/rugibut atper. Quam postreanB
scripturam valde probarem, si
codices veteres adjuvarent.
Omnes Codd. Opprettut aubUis a /m-
gibut : onde quidam tubUodefmg^bmt.
Faber Subitit ojfraetibut. Legi tanwB
potesl, Ei lapit exprettut miAitm defru^
gibutatper, Creerh. Subitit e Jrmgi-
but. Sic omoes libri ; et recte. Gff.
Opprettuttubdeniee/rugibmM] UM
* snb dente ' non dnbito qnin ab aliena
mann sit, Ittet non displiceat Lambi-
no, et in contextnm a Fabro aliisqne
receptiiro fnerit. Dentlnm diserta
Jam pnecessit mentio, cigns iteratio
bic absona, saltem supervacna. Qnod
aiitem in libris omnibns repertam
testantnr viri docti : tubitiM tftugibmtf
ut ferri possit, ipsi satis viderint. In-
geniose doctissimus Faber In voee
/rugibut roendum latere arbitratni
est; et, sir6i/ts ojf^aeiibut sabsiitnit.
* Offringere ' enim notnm ex M. Var-
rone, R. R. capp. t9. et SS. et alg-
nificantissimitm verbnm eat ; irerafli
ne sic quidem, qnis sensns ait, expU-
cat. Fabri vestigiis inaisteDS maifi-
nalis noster, aut Ipse Is. Voss. q^He-
^t6its snppeditat ; nimlram a fricando.
Verum, licet hoc verbnm ad dentet
valde proprierefertnr, ut ex vocabnlo
*dentifricium' apnd Plin. 30. S. et
80.31. satis constat; qul et Sl. 0.
T. LUCR£TII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1277
dicit : ' spniiia aqn» affrictu verrucas
toilit :' noudnm tanien liqnf t, quid
lapidi aspeco opprenso cum fricandis
dentibus. £go,*pace tantornm viro-
rmn, a voccyn^'6aif pr»ter necessi*
tatem discedi puto. Lucretiana est,
et optime qoodvis panificium e frn*
mento fieri solitum denotat. Vide
lib. 1. vers. 880. et lib. 6. et ipso
princ. sed legendum, cum Lsmbini-
ana prima ed. et aiiis, donec melins
qnid appamerit : mUnlo de /rugilfus,
Preig. Nemo, ut puto em«ndatio*
nem nostram ex Cod. Bodl. refngiet,
Gui subeat, toties duos tresve adjec>
tivos a poeta conjnngi. Hov.
696 Nec iam coniexta atm sw<]
' Context»,' i. e. connexe, nt snpra*
Lajii6.
696 Quod si forte] 'Aifevrwpopd. dl-
cet aliqois, animam ita insinuari in
corpns, ut per omnia membra perma*
net. At si boc dabimns (inquit) tan-
to magis anima, bomine mortuo, dif-
fiisa iuteribit. nam quicquid perma-
nat, facile dissolvitur. Lamb. 'AyOv-
wo^iopd, G^an, Decimum octavum
Tss. 15. Formetur Igitur extra corpus,
nt isti volunt, anima, et demum in-
fundatnr; dum per varios flexiis et
meatus corporis diffusa sit necesse
est nt mntetur, situs et ordo partium
mntetnr, tota denique sul»tantia dis-
trabator. Qneiibet enim res tot 6s-
tnlas, tot meatiis et foramina qoot in
corpore sunt,permanet,eamqueniul-
tis modis distractam senties ; alimen-
tum considera, dom per venas, alios-
que ductus ad singula corporis mem-
bra defertur, deposita priori forma
aliam prorsus diversam induit. Cre-
dendum ideo animam quoque parem
mntationem subituram esse, et pro-
inde niortalem. Creeck. Quod ai/orte
puUu extrinaeeue tasiiiiHi^am Perma"
neore aaiifiain nobie per membra iolere ;
Tanto quaque nuigis cum corpore fuaa
peribit. Quid? *Qiisque' anima P
Ridiculum. Lege, nti formula refu-
tandi est, Taiil0 nanpe magiM cum cot'
porefum peribU, Rem fustns explicare,
otio abuti foret; et miror tot doctos
viros npn auimadvertisse t^ ftrovor
bujus lectionls. Faber, Vere Lncre-
tianam voculam huic alieniori, uti sal-
tem videtur, substituit Faber, nt re«
futandi formulam efficiat. Nam et
4. 1167. 'Nempe aliae quoque sunt.'
Sed ita proprie non tam refutandi,
quam objurgaodi atque indignandi
formula foret, nt patet in prirois ex
adductis ibi exemplis ; qoae bic lo-
cum non babent. Ego perspicacis»
simo viro,ciijus emendationem Marg.
qnoque noster conMnemorat, accesse-
rim ; nimiriim : Tanio cuique wutgit^
^c. * Ciiiqne' subintellige homini,
quod negligentiorem uffendere po-
tnit, et ansam variandi prabere.
Preig. Quoique vel cifi^as scripsisse
poetam, patet ex quique in Mss. quae
lectioex ore dictantis male intellecto
nataest. Har.
702 Diiperiiiur enim'] Marg. nos-
ter : Disperiita ergo. Qnod sane non
estconteninendum. Solet enim poeta
eieganlissimus, in primis quoties max-
iroe triumpbat, id genus vocuias in-
geminare. Vide 4. 1167. * Nempe
aiias quoque sunt, nempe bac sine
viximns ante; Nempe eadem facit/
&c Sic ibid. vs. 1 116. ' Adde, qnod
absumunt vireis perenntque labores,
Adde, qnod alterios snb nutu degitur
aetas.' Imo et hoc ipso lib. vs. 840.
' Adde furorem anlmi proprium, at«
qne oblivia rerum, Adde quod in ni-
gras letbargi mergitnr undas.' £t vs,
849. ' Adde repertores doctrinarum,
atque lepomni, Adde Ueliconiadum
comites,' ikc, Quid ni ergo et hoc
ioco i Quod permanat enim duspjmlur,
interU ergo ; Dispertiia ergo per caulae
corporie ommeay {Ut cilms t» mcmbra
atque ariui cum diditur onmeis) Dispe-
riiy ifc* Sed obstat Mlboaa^ quBB
mox seqnitur. At vs. 756. similiter,
* Quod mntatur eiiim dissolvitnr : in-
terit ergo. Triyiciuntur enim partes,'
&C Preig,
127B NOTJE VARIORVM IN
Per ctodiu] Per tnanfs, per fora- nna excesserit, perabsarclani rit, k
miDa, ef meatnii. i>iin6. raagis adhuc, dicore nnamqammqne
. 70S Dkditurl Distribnitnr, dimanat, nnt deligere seminn, ez qnibns fabri-
diffiinditnr : non,nt vnlf^ns, iiMitm'. cetur sibl corpas proprlmny nt ea ps-
Lamb. tlatnr inconmioda, qus sine oorpore
704 DUperit, atque sUamf t^e."] Cnm esse neqtiennt, ant snbire tn corpns
cibum oporteat esse similem ei qnod Jam e1alH>ratiim> cnih qao comieeti
alitnr, 81 fotnrnm est, ut alat: tum intime, et colisentire non ralcat
denique autem slt similis, cum con* Creeek.
coctns fnerit : ante qnam autem con« 716 Haud erit «I meriio] OAa&ni
coqnatur, contrarins sit ei, qnod alen- tmn, non poterlt contingere, nt, &c.
dum est : necessario cibus in aliam sic 1. 614. * Noti erit, ut distent.'
natnram commntari debet prlns quam l4mb,
alere possit ; qnoniain, nisi commu- 716 Quei^iam Ubata'] Libata, i. e.
tetnr, concoqoi noh potest. Lemb, deminnta. Tralatio est a llbamiaibasy
Snjficit} Snppeditat, subministrat, in qnibus de vino qnod libatnr, i. e.
pr^bet, wopLfn. Lamb. Snbstituit, funditur, aliqnid detrabitur. qnidam
subjicit, suppeditat. Faber. tamen legnnt Hmala^ ut stt tralatio a
710 Qiue tvne periiat partiia'] Qnas lima. Alii Ubraia ieg\ malant : ' li-
tunc cormmpitor, cum est didita et brata'anteminterpretantardclibrata,
dlstributa per artus : quemadmodnm i. e. extennata, et demlnuta, nt
diximus cibum disperire et coramn- 1101. ^nec delibrare vaiemas Ti
tari ante quam alere possit aniroan- pore de mortlrt.' Lamb.
tem. Com libri omoes mannscriptl Libaia] Ita omnes libri. Gifa
habeant, ^ims tnfi^ peritai partUo^ i^e. 717 Sia Ha eiHceri$ membrU aUeid
egohactertiaeditionesicedendumcu- pro/Hgii] Error est: non en!m id
ravi, in prima editione cod. vnlgatos agltur nunc, Utmm, cum animaabit,
secutas,cnmsatishabui88emlectorem integra remaneant membra ; (q«is
de scriptura vetere admoncre. Lnmb. enim ea de re nnqnam diibltet ?} ^,
Peritai] Cum veteres iibri bmnes Utrumanima,cum abit,deminatasaj
ita babeant, viilgatum, pmtl, re- parte, et libsta recedat. Tln' ta
tineri non debuit Gif. quftsttonem, utl ab ipsomet Lncretio
718 iSemuia praterea /ta^uan/trr] A- formata et eoncepta est, aiidire ? £b
llud argumentum, qnod constat di- tibi: ^Semina praeterea linqanntor,
lemmate, hoc modo : Cum anima esc- necne, a.iimal Corpore in exanimo?'
cedit e corpore, aliqnane sui semina Cetera tnte ipsc legere poteris rae
retinquit in corpore, an tota abit» quiescente, me tacente. Qnamobiem
nnllis relictis sui Incorpore reliquiis? invitls et reclamantibus omnibns ie-
sl eam aliqna sui semina rellnquere gendom est : Sin Ua siacera ex mea.
dlces ; ergo non abit incolumis, neqne brie ablata prefagU. Simeera est inte>
integra : sin nulla prorsns : nnde gra, et illibata ; (qnod versus seqnem
nascnntur vernies In cadaveribos ? ostenderit, ' Ut nnllss p^tes In cor-
Lamb. Decimnm nonum vss. 28. Si pore llquerit ex se.') Addei^e potenmt
anima discedens e corpore quasdam fyunutol et locum illura qai ante oe-
sni particulas io eo relinqoat, disso- cArrlt : Seinditar aiqui
lobilem argnunt delibatsft particulse : meturay stee uno Tempore stsoera exietH,
si non relinquat, reddi cdosa bequeat mertaU» habenda eet. Fab.
qiiamobrem tot Vermes gfgnantur 719 Unde eadatera rancemti, ^r.]
io cadavere ; cum dicere quidem tot Seciitiis snm codicem Vaticannm, et
animas eo confloere extriosectts unde Bertinianum, et Meniuilauum, et ple-
T. LUCRETII CARi BB RERUM NAT. LIB. III. 1270
rosqne impressoa. nam in Faern. et Xi}«ras,ntiin8ao.ri8 Bzod. 16.20. apnd
Tettrano, et nonnullis iTOpres«i& legi- lxx. occnrrit, et Plirasi HebroBe,
tiir, Vnde cadaverCf rancenti jam vu- non minoris, nt ita dicam, significan-
eere,tirmiM ExipirantJ Hnjiis antem tise respondet; ex Lnciano, addo-
scriptorae, qnam secutns siim, vide- cunt ^icas tncwkfiKwif, Preig.
tnr mihi probabilior ratio reddi posse, 721 Exoe et exeangttU, ^c.] Arno-
qnam alterius. Si anima (inquit) e bins lib. 4. *Si omnino non essent
corpore ita sinceni et integra exces- apes nliae in terris, aut si exos ha-
slt, ut millam sul partem in eo reli- manum geniis, velnt qnidam vermi-
qiierit; nnde cadavera e viscere ran- ciili, nasceremur, dea Meilonia non
centi vermeis edunt ? atque ita ' ver- esset, aut Ossilago solidatrix ossium
meis ' erit legendnm in qnarto casn, noraen proprinm non haberet' No-
et 'exspirant' significabit actionem nius hnnc versum profert in nomine
qnandam : nt 2. 854. ' Sangninis ex- * exos.' Lamb.
spirans c&lidnm de pectore flumen.' Ejcaanguie] Si insecta omnia ex-
et 4. 128. ' Prsterea qnscnnque sno sanguia snnt, ut docet Aristoteles I.
de corpore odorem Exspirant acrem.' 6. de historia anim. et item alibl :
ibid. 704. ^ Tum flammam taetro spi- mnlto magis vermes ; ex quibus mag-
ranteisore Chimaeras Pascere natn- namparteminsectanascnntnr. Lamfr.
ram,' &c. et exhalat apud enndem, 5. 721 Tumidoi perfl,'] I. e. per tnmi-
254. « Palveris exhaiat nebnlam.' Si dos artns flnctnat. ejusdem generis
qnis tamen alteram scriptnram pro- est iilud Horatiannm Epist. 1. 1. 7.
babit magis, non rcpngnabo. Qood ' Est mihi pnrgatam crebro qni per-
autem ad verminm, qni in corpore ex- sonet aurem,' &c. Lamb,
ocnimo nascuntnr, rationem pertinet : 722 Quod ti forte «miiiiiM] 'Ay^vro-
partim in visceribns nascuntur ex pu- ^opd, At dices (inqnit) fortasse ani-
trore ef refiqno animalis recens mor- mas extrinBectts in vermeis insinnarl.
fui spiritu: ut docet Aristoteles de Primiim absurdnm est dicer^ tot mil-
Hist. Anim. v. 10. partim a moscis lia animarnm eo cobvenire, nnde
ingenerantnr : qnod et Homeriis in- unica aniroa decesserit : deinde qnae-
dicavit inis versibns, qni snnt *lx. r. rendum et in controversiam vocan-
28. ubi Aehilles, acceptis a Thetide dnm est, utrnm anlmae captent et
matre armis Vulcaniis, ante quam eis exquirant primordia vermicnlornm,
aecinctns atque instructns in certa* et ex iis ipsse sibi corpora fabricen-
men prodeat, orat Thetidem, det ope- tnr, an in corpora vermiciilorum jam
ram, ne corpns Patrocli mortui a perfecta ingrediantur. dilemma ett.
vermibns deformetur, atque inqni- Hnnc antem versnm^ et enm qui
netnr, qnos mnscae viilnera snbeuntes proxime seqnitnr, profert Nonint
generarint. SicHomerns: axA^/tdU* Marcell. in voce 'priva:' et docet,
ehms he(90, ft^ fiot rS^pa M^oir/b» antiqnos ' priva ' dixlsse pro singulis.
iXicifwtf vSbr MvTai icMvffai jcaT& x^'^^'' Lamb, 'Avihnro^pd, Gifan,
r{frovsin9tXilsltb\ia^yy^rtafraifd^ueUr- 728 Et privae in eorpora poese M-
atfOii^peKphPfScc, Lamb, mlre'] Veram lectionem neqnaqnam
Cadavere'] In allls: eadatera; vi' dubito, qnin snppeditet nobis marg.
tere, Malleoi ego : vitere ; sed ob- nost. qui habet : et priva fi. cnjua
stat, Exipirai; qaod verbnm milit vesiigia Pii illa repraesentat, in var.
valde saspectum est. Vernm, at dixi, lect. lego itaqne : Quod n forte ojii*
eadatera, etiam bonom est. Gifan, ma» eaftrinaeeue titfiMtart VermibuM, et
720 Exipiramt] * Vermeis exspirare ' prita si tii eorpora poue venire Credie,
idem plane qood GrieCis iat4tuf okS' Nimio saeplus variatnm conitati quo-
1380
NOTiE VARIORUM IN
tiet Ulis aliqna, nt posterlor In * pri-
TE ' boc loco,8yllaba prodiicenda ve-
niebat. ' la priva corpora/ i. e. in
propria, ita iit onaqneqne sunm, sibi
propriom destinatnm, aptam ingre-
diatnr. Repetitio particnlap * si ' no-
tat bipartitam proponi adtrersario-
rum objectionem sfn senlentiam.
Preig.
726 Et m di$erimen agendmm] I. e.
et in roniroversiam vocandnm, ^-
^ifffiilT7rT4<nf, Lamb.
728 Ips<tque Mfbi fahricentur, uin
SMi] Et ips» sibi domicilia fabricen-
tnr, in qnibns babitent Lamb.
729 Anjam corporibm perfeetis] Sic
legendnni, ut vesiigia scripturae ve*
teris indicant, non, nt vnlf^o, An
quoMt corporibus jnrfectii tnsuumitfnr.
Lamb.
750 At nefwe, eur faeiant] Prior
pars dilemmaris : At neqne licet di-
cere, cur ipsae sibi domos fabrtcen-
tnr. * Suppeditat,' i. e. snppeditatttr,
ant suppetit, licet. Lamb,
751 Neque enim, tine eorpore'] Ra*
tio, qtiare animae Ipise sibi domos non
fabricentnr: quia (inquit) sine cor-
portbos tion spgrotant, non algent,
non esuriiint. his enim incommodis
corpns quidem afficitnr, animus an-
tem liber est. Lamb,
732 Algoque] Ita omnes libri, et
Noniiis. Lambinus mavult, algu.
Oifan.
Alguque] Priscian. lib. 5. ant vetns
nescio qnis apud enm grammaticus,
in extr. docet usnrpari a Latinis al-
gor, is, in tertia inflexione, et algus,
us, in quarta: ut minjme dubitan-
dnm sit, quin ita legendum sit, non
algoque, Nam quamvis sic habeant
libri mannscripti, nihil hoc me mo-
vet, ctim sciam librarios illos s«pe o
pro 11, et tt pro o scribere solitos es-
se. Adde quod Sosipater Carisius
libro primo notat, ' algu ' dictimi
esse a Latinis, profertqne locum ex
Plauto in Rudente, 2. 7. 24. • tu vel
snda, vel peri algu.* Idew ille gram-
■Mticiis apnd Prisciaaiini citiLt
locom Planti in Vidobria : * Inopiaa,
luctnm, mvroreoi, panpertatraa, al-
gnm, famem.' Obstat kis Noaim,
qui hnnc locnm |-rofereiis Irgit, wtgo-
pse, fameque: docetqoe, ' algo ' pro
algore nsnrpatom es»e a ▼eteribas.
Ego hoc tantnm respondere poasoa^
vel Noninm usnm ease comptis li<
bris, vel ip»um Nooioai esse meodo-
snm, atqne apud enra legendani algu
pro algore, et loco» omDeis, qoi abea
proferuntur, sic esse re^titoeados.
Lamb,
Fameque] Fams boc loco qninta
inflexionis est, non tertis : at apod
Virg. JEb. 6. 421. ' Oljicit. lile faase
rabida tria guttnra pandean.' hamb»
7SS HiM oiitis adfint imbor^] On
semper antea iiie locos, nt eat ia li-
bris omnibus scriptns et ioiprcssasy
in qnibus Ita leg itnr, etfnt etcfimt is-
hoirai^ me offendisset: (alieno enia
loco et tempore de finCy I. e. niorte,
serroo a Lncretio babebator, qoia de
incommodis tantum, qne aoimas per-
peti cogitiir, dnm est in corporcy hie
agitur :) in secnnda editiooe libros ve-
teres, quos etiam tnnc peoes sne ha-
bebam, consnliri; qnos noo hjLbebaiB,
eorum scriptnras in nno meo libro
impres^o reprapsentatas rele^i^inax-
ime ad hunc locnm. In qniboa cam
varietatis ant dissimilitadinia niha
reperissem : nisi qood in Bertiniano
scriptnm reperi, Ais rtltts atfime bAo-
rat : ego priino non animadverti, ne-
qne attendi, quid hsec scriptnra sig-
nificaret, quidve boni contineret. ali-
qoot post mensib. com animi relax-
andi caiisa Amobinro relegerrm, et
ad eum locum pervenissem, nbi ani-
maruro incommoda enumerat, qnr,
qaamdin corporibns inclas« atqiie
irietitae tenentnr, perferunt; libnit
mibi hanc ipsam dispntationem Ld-
cret. de animab. sen animis cani Ar-
nobiana comparare. ' Qiio facto, coa-
tinno conjeci hic adjine esse legen-
dum, facili motatione ez l in d, et
T LUGRETII CARI DB RERUM HAT. LIB. III. 1381
sentfntia pfaiDt, et g^nere loqnendi lorilmt omnia pingunt/ Utitm- et
Latlnis nsiuto, ntqne eleganti. Qaod Arnob. llb. 7. « Temporibns quon-
ciim, editlone secnnda jam absolata» dam civiutis et reip. duris, ye\ qam
evenis«et, neqne res jam tntegra es» Ines infesU faeiebat continua pepa^
set ; noR ita mnlto post cognoirl, hoc Um» conlage cooficiens : vel q4J»/
i«ie» ciiidam homini pessinM de me Ste. Constat tamen <eooUgi»m' et
merito, eideinqae Umen nuUa nm* ' conUgio ' esse nsitatiora. idem Lh-
qnam injnria a me lacesaito^ nt qoem cret. snp. emk lib. 472. ' Quando^
ne nalnm qntdem esse seiebam, in qoidem penetraot in e«m conUgia
nientetn venisse : aut eertey Ulnm, morbi.' Virg. Ecl. I. frl. * Nec ma-
enm alterl ibrtaasis in nMntem veois- U vicini pecoris contagia kedeftt.' et
set sibi arrogasse, atqne adseripsisse. Oeorg. S. 460. * Dira per incautum
boc enim factitare consoevit, ut ab iia serpant contagia vulgus.' De coi»-
aeeepi, qni eum bene norunt prop- Ugioae Festas scribit, ' coDtagio ' dl-
ter cansam supra a me commemora- eeiidom potitu«, quam ' contaginm.'
tam, hane hujas locl emendationemy Itaqoe illo potlui, qnam hoc utnnUr
mea aeoientia, cerum et dobiutio*^ oratores. Xmnfr.
ob expertem, pro mea vendiUro n*' CtmUge fimgkur oiis] Ita omnea
ku, sed sno anctof i, qni prineeps oam VeUres. Marullua: fomtiigU. Lam-
excogitavit, quisquis ait, reddendaio iMnus : eon/UigL Gtfan* Leg. eontugi^
existimavi. Dictnm autem est per- cnm Lamb. quicquid contradlcat Oif.
rleganler ' afllots vitiia/ pro parti- Nam in 4. Sft7. corripltar ' cooUge.'
ceps vitiorum, vel alligatus et oboo- Preig.
zios vitiis. Sic Ter. io Ueautont. 7S5 iSrd iamen hu etU, &c.] Sed
S. 1. S. ^ earum rerum affiaeis, quaa Umen demus, quaotumvis esse his
fert adoleseentia :' sic M. TuU. * affi- utilo corpns sibi fabricarl eo ipso
oio fiicittori et turpitudini :' sic Li- tempore, quo in corpos Introire de-
vius, * noxe affinis.' Jongitur enim bcnt. at nnlla via patere videtnr, vel
cinn geaeraodi vei enm daodi casu, ouUus 'modus apparet,. quo modo id
iimp6^, Sic aotem dictum ' vitiis possiot. coocessio est ejns rei qu»
adfiae laborat,' ut illnd 1. S44. ' mo- faculUtein non habet» et qnsB est
tu privata carerent.' Lamb. lU (od* &S^roros. Lamk.
Jime) conjectnra ductus resritui. Vul- Qmomou uiile} Qnantumvis utile.
gati : etjine, Oifaa. in £d. alt. tantum. Creeeh,
7S4 £t mala mmlta aiumae eeadage^ Sed tamin hu eat9 quamtia faeere
4V'] I. e. et animus fungitur, seu uiile eorpuSf Quom subeant] In pos-
^rt, et patitur multa iocomrooda, teciori versu legeudnm, Quod subeant ;
contagiooe corporis. Sic autem re- utiiAgeoioaeetverecoi^ecit***ami-
stitoi hnnc versuiOy com mendosus cua meus, qui se prm modestia ap-
esset in vulgatis, in quibua ita legi- pellari noluit. ^aher» Quod aubeant :
tur, £t malam.a» eontagiafung»^fua: Faber^ recto : oUm eoim iU scrip-
comqiie reperissem in quattuor ma- tum, inde Qm0«, et Undem Chib.
nuscriptis, eontage, Nani ' contagi ' Creech.
pro conUge in seiLto ant septiroo 7S0 At pM po$a, tfe,} At via nuUa
castt eadem rattone dietnm est, qua videtur, qna via possint sibi corpus
^parti,' ' colU/ * vocl,' et simiUa, pro fabrieari. Lamb,
parte, colle, voce, &c. Jam * con- 7S8 Nee iamen eat utjam per/,] Sic
tages ' idem valet qnod cootagium, ii, restitui, ab aoliquis et manuscr. co-
seu cootagiOy nis. Utitur eod. no« dicibns ad veram (oisi fallor) scrip-
roine 4. SS^. < Quae cooUg^ sna pal- tiiram quasl manu docius. Nam sic
Deiph, et Var, Claa, Lueret. 4 M
1282 KOTiB VARIORUM IN
luibeDt codicet Ftern. et Tettttn. portbiu coimex», neqne fiertnt con-
ff^e kmm eHy ui qmi eam: Vttictnns ttgit ex consensn corporti et tnimi.
niitem sic, Nee tnun ut qui etm : Ber- Lamb,
tinitnns, Nee iamen ut qui cum per/. 740 Ne^ eotuent» coni.] Neqae
Mt. qntt scripttirtB omneis nemo non per eonsentam fient conttgit : OUk
videt esse deprtvttts, itt ttmen, nt roh v^iaaffi ^vpartifenfrm of if»X^, «^
redoletnt qatedtm germtn» scrip- rtSs tfwx"^ ''^ mfij^utni: i. e. ' Neqte
tnr« vestigit. Ntm cnm itt t Ln- enm corporibns tfficientnr tnimi, ne-
eretio scriptnm esset, Nec tamen eet, qne cnm nnimis corponu' qnod fieri
«I jtiR petf. tfe. vel sic, Nee tawte» eet^ videmns. £a«^.
qui Jom perfeelia, t^e. Primo sic for- 741 Denu/me cur ocris tioL] Hnjts
ttsse lisec scripturt deprtvttt foit, argnmenti hiec vis est : Si tnimi es-
Nee tumen ett mt eam. deinde sic, Nee sent imniortsles, et ex tliis corpori-
tamen ett, ftt mir: deinde, Nee tamen bns in tlit corpom mlgrtrent ; non
ett quanjamj tfc. cniii singnlt ctpitt essent tnimtntiom cujnsqne generis
eorom qoi sibi tliqnid intelligere vi- proprit qnsedsm ingenit, propriiqne
derentnr, tingults mutttiones et vt- moret : sed esseot permisttt et coih
rietttes excogittrent. Ego, ne qnis fnsls moribns. Atqui videmns, leones
dictt, me, qnod in tliis peccttnm re- esse irtcnndos ct Tiolentot nttnrt ;
preliendo, id ipsnm pecctre : primnm vnlpeis dolosts ; cervos timldos et fn-
nntiquorum librorum scripturtsocn- gaceis, et itt de ceteris sentiendnm :
lis lectornm snbjicio : deinde ex iis ergo, &c. Lamb. Vigesimnm vst. S9.
scriptnris untm elicio, qose et ad Si tnims ist« immorttles toties htc-
illts proxiine tccedat, et elocutionem tenns commnttssent tnimtlinni cor-
Lucretianam olett, et, qnod ctpnt est, port (Py thtgortm et Plttonem nrget)
sententitm cum iis et qnas tntece- debemt senslm esse imrantttt nnimt-
dunt, et qosB seqnnntur, consentt- Uum indoles; sicqne Jtm leo esset
netm exprlrott. Quod igitur td elo- non ferox, cervns Don timidos, vnl-
cntionem tttinet, saepenooiero tdmo- pes non dolost, Jtm canis cervnm fii-
animus ita Lucretiiim, et alios scrip- geret, acctpiter columbam ; bmta sa-
toreii Latinos loqni solere, ' est nt,' perent, et homines desiperent ; qnip-
et ' non est nt,' pro < fieri potest ut,' pe anima colnrobaB accipitrl, anlma
et * non potest fieri nt :' quod Gr«ci bmti horoiui, et vice versa, stepe Jan-
dicnnt, lonr 5v«t, et o&jc lirru' Snts» geretnr. Siqnis vero dicat aoimamm
Est autein baec altera pars dilemma- indolem nna cnm corporibnt mutaii,
tis. Lamb, easque cojnscnnqne generis tinty in-
Ut quijam perfeettM] Sic vet. libri. dnere eos mores, qui Istis corporibns
In quibusdaro : e$t, «<. T^ eet irrep- eonvenitnt, nihil ampllns reqairlmns.
sit. Inqnibnsdam:«<9«tc«mper/ec- Qnicquid enim mntari potetf tllad
tie, Gifan. in ed. pr. mortale est, cnm in omni matatione
E$t qui perfectit] H«c verisslma sit partlnm trajectio, atqne ideo dis-
scriptors. In quodtm veteri : nt ; solntio. Sin vero tffirmet tnimat, ex-
qnod e glosst rov quL Ut t^ eet in- empli ctust, bnmtnts immigrnre to-
repsit. lo qnibosdam: utquieumper' lum in hiimana corpora; cnr illa ani-
feetia, Oifan. in ed. post. ma, qaos modo in homine adolto tt-
7S9 Neque enim polfmiiO Rttio, piens vixit, in pnenim infnst detiplt?
qntre non fit verisimile, animas in- An in tencro corpore tenerascit aai-
gredi in corport jtin perfecta. Quit rooi? ttim mutttnr; et nemo tnnos
(inqoit) si itt esset, animae non es- asseret rem tantopere mntataiii ini»
sent s^btiliter et examnssim cnm cor- mortalem esse. Creech.
T. LUCRBTII OARI DB RBRUM NAT. LIB. UI. 1283
TWife 9emMHimi] Crnilele, nax-
iiuii ; Virg. Eel. S. 80. * Trlste lopus
lUbnlis, mataris fnigibin liubres.'
Cr€tehm
742 Delu8 vmlpibiul] Hanc seripta-
ram in veteribns nostris reperi. In
qnibasdam Ubris, vulpu dsias ; in qol-
bnsdam librisy cervoe ; male. Varietas
nata est ex trs. inf. 861. iib. 6. Hoe
stepe deprebendi et aliis maitis leeis.
Volnit interdnm copiam ostentare
Poeta. Hoc aiii non observaverant.
IMu* volpibui] Sic reperi seriptnm
In doobas cod. manascr. atqne Ita
melins cnrrit oratlo et sententla. Nam
alii libri habent, mdpeUdelui? Hane
scrlpturam, quam secntos suro, simia
illa se in sais libris reperisse jaclat,
qaasi ejns restitntor. Lamb,
^^ fH^ cervit A puiribus datur] Se-
cntus sam volgalam : nam mannscrip-
tl sle habeat, eifugaeervo», nnde doc-
tns qnidam snspicabatnr, hunc ver-
sam, A paltribu» daiurf et puiriue p. tntf.
miuMy esse Interjectnm et allenum,
non poetn. nam eo sublato, et serva-
ta ea icriptura qnsB reperitur in libr.
mannscriptis, prssterqnam quod le*
gendnm esset, mdpeie dotes, ut est in
vuigatls et nonnulUs calamo exaratis ;
sententia constaret : ut totus hlc lo-
cus sic kgatur, eur uerie vMeniia irie-
ie Uemwm Sradmtim eequUur, vulpeie
debUf eifugaeerveel EH jam ceiera de
geu, 4^. Vernm tamen jndicet lector
eroditns. Nam quod ad me attinet,
sic puto legendnm, nt excndendnm
cnravi : neque tamen alteram lectio-
nem damno. Est enim valde concin-
na et venusta. Sed hasc qnoqoe est
perelegans, et Lucreiio digna. jLam6.
744 Ei jam eeiera de geuere hoc] Cre-
bro ita loquitur, et sseprnnmero hoc
venus principium reperitnr, Ceiera
de genere hae : ut supra hoc eod. lib.
480. ' £t jam retera de genere hoc,
qnscumque sequnntnr.' et 6. 84S.
* Ceteni de genere boc monstra, et
portenta loqunntur.' et 6. 248. < Ce-
tera de genere hoc qna vi lacere om-
nia possint,' &c. qnod Imitatas est
Horat Sat. 1. IS. ' Cetera de generc,
adeo snnt multa, loquacem Delassare
valent Fabinm.' Lamb.
Cur amma mewtbrie] Cur omnia In
membris. Lamb»
745 Ex ineunie eevo iiugmeraeemd']
A generoy ae, fit geueraeeo^ ut a labo»
as, labasco, ab integro, as, integrasco.
quldam tamen boc loco legunt gnm-
deeeuntf i. e. crescunt, a quibus dis-
sentio. Laiub,
Inque genuuiur] Et in membrls in-
genuntnr, seu ingignuntar. sic autem
restitni, conjectnra dnctns : nam vul-
gata et recepta scriptura ingenioque
ferri non potest. Hoc enim querit
Lucretins, Quamobrem sui enjnsque
corporis sunt mores, et sua ingenia,
et sui habitus, et su» affectlones ani-
morum? cnr leones sunt iracundi,
vulpes dolosae, cervi fugaces et timi-
di? cnrceteri similesanimommaffec*
tns et habitns omnes ex Ineuote etate
ingenerantur in membris et corpori-
bus, nisi quia certa vis animi, certa-
que affectio nascitor incertocorpore,
et certis prlncipiis, ex quibus corpus
concretum et conflatum est ? Nonne
igltnr nnnc inepte loquatnr Lucre-
tiuSy si ita postea quserat, cur certa
ingenia, et certi mores in certis io-
geniis gignnntur? quod voinnt isti
hebetes. Non enim ex ingenio cujns-
qne ingeneratur dolos aut pavor in
animatibos : sed contra mores, et in-
geuiuro, et affectus, I. e. vel dolns,
vel pavor^ vel iracundia, et similia in
membris animalium ab ineunte aevo
ex seminibus et primis corpusculis
cnjusqne proprils innascnntnr et in*
geiierantur. Lamb,
Generaeeunif iugenioque] Sic omnes
libri. Lambinns tamen : tn^ gmim-
<iir; male. Gi/an.
Ingeneraaeunif in^ genuniur] Iliud
prios habet aliqnid latinS| et quod ad
1284 >IOTiE VARlOltUM iN
»peciem pertiaet aiagftt ; at iagmwm^ 756 PUHi] Matftri. LMmb.
$mry ad singnlaria, sea individoay nt 756 Qiud maiater enMi] Sie sa^
▼ocant. Faber, 51& ^Nam qaodeuiii<|iie sats iBvta-
746 Semine ammio^e] lisdem fere tam fiaibos exit, Continiio hoc
▼oeibuB haod tamen idcm dieity ^se- est iilius, qood foit aote.' LatHk,
men ' enim materia est genitalis, et 758 Qnare di$$okn ^m$gmg, ^.]
ipsoai irw4piut ; ' SenuMiom * Tero ao- letis duobos hiMe veistbm, imtegra
bolem significat et genef ^ propagi« ibret senteiitia, et argoiiieBtiifla soiis
nem, ot ^ leonom semiainm ' superlos eaplicatam. Cneck.
▼s. 74S. ot recte obserTatom TuroelK 759 Denifue ut intereamt} !• e. ilo
Adv. ai. 9. setl qood idcm Yelnt ex al taodem iAteieant. leumk,
Locret. til». S. citet, ' Hftc aUqoo sioe 761 Tamen fiurraM] Sie iMdbeot Irei
semioto gravlore coorta est/ vereor libri manuscr. vulgati, fiMeres
nt doctissimum virom memoria fefe^ lecte. Lemb»
lerit. JSfae. Cur e eepiemHy ^e,1 Vi^eoH
74(7 CiMB eerpore ieto] Sic habeot «tales alias aliis esse pmdi
lib. manoscr. volgati aotem, «iur eor' ot senectotem adolesceutie : iiei
pore qmquo, qnamqnam infra non etiom alios aliis esse aapiemlierea.
longe ab hoc loco, obi et hic versos ^hooMi bomlni qoid pnestat?* iaqeit
et soperior iterantur, scriptura eodi* 11 le. Cicero in Catone : * Temeritea
com veterom nihil a volgata disere- esl videlicet florentis «tatis, pnidkB-
pat. Lamb, Ita (Mo) veteres libri. iia seaectotis.' I^mmb.
lo qoibosdam tameii : qMO^ue. Et ita 762 Nee prudemo eUpmermihui] Cobi
vulgati. Hoe natom cst ex vs. 765« prodentia versetar !• refams aiBgiila.
Vide et snp. vs. 6S4. et Inf. vs. 806, ribos, rts singoJares aatem •■•
GyhM, Rectlus iHe qni legit Corpore iMscantor : poer anlem Boa
quoque^ ot vs. 765. et vs. 770. Cree^ esse nso peritns, sed BOBierBa
Sl ita legas, erit pre qooconqoe. JEfav. rom, et longito<lo tempena UMm ui-
749 PermieHe animumUe mmibue es- lerat : poer prodens esse jmmMa
eent] Hoc illud est (opinor) qood di-^ potest. Arislot Mb. 6. de
cit Aristoteles eo qoem sopra proto- Nicom. Lam^.
tiraos loco, soam cojosque rei esse 768 Qumm/ontie ofui w] Sic
formam : quo significat, snam cojos- tar sop. va. S. ' Coosimile ia coi
qoe eorporis esse animam. qni aotem posaint, ac fofftis eqni vis.' *• fbeti
aliter sentiunt (inqoit ille) simile equi vis,' i. e. fiirtis eqoosy
qniddam dlcont ac si dieerent, artem Lamkb,
fabricandi in tibias Intrare posse. 765 Vie animi parUer] Delet
oportet enim, nt artem sois ac pro» venom Mss. Marg. BoaU sed prsetcr
priis instromentis; Ha aniniam soa rationem. Vid. et sopm 747. Ftm^.
oti corpore. Lamb, 766 TsNsrasofn] Teneram eeae. sic
750 Hyrcano de semiiie] Canis (in- enim intarpretaftor Nooios Bfarcellas»
qait) ex semine tigris Hyrcanee con- atqoe hniic versnra prefert et Die-
ceptiis atqne editos, cervum fngeret, medes lib. ft. Sic aotem Homeraa de
nedum perseqoeretnr. Virg. JEn, 4. pneri ingenio et mente, &«aAial ^p^m»,
367. * Hyrcansqoe admoroat obera nt sopra retoUmos. Iiam5. Ite 1.961.
tigres.' Lamb, < novellos mentes/ nt et Tertnlliaiias.
755 Deaipereni heminee] Homiees Horat. Od. 5. 84.5t. 'Ettenermei-
mentis et ratioBis expertes essent. mis Mentes asperioribos PermaiMim
Ixim^. stodils.' Melins moUo^ si pro/irmi
T. LUCRBTII GARl DB RBRUM NAT. LIB. 111. 1285
da 8Crip8imet durtmda, Ab ea<fein matrona potentis; Snnt mihi, qnat
rati<me *teneraB annos' dieebant. Hic ponsint sceptra decere, manns/ Qni
¥ero emendabia etiam Pnblii Otidii sapinnt, mirabor, si priorem versnm
locnm qnemdam in Epist. PhsdraB probabtint : ieg^dnm arbitror, Dig-
ad Hippoly tnm ▼•% 86. ' Ars fit nbi a naqve twn fteri regis matrona potentis;
teneriscrimencoiidi8citnranni8;Qoie Qnod scilicet trersn seqnenti confir-
venit exacto tempore, pejns amat.' mat;namqne 'Sontmiliiqoas/ Epis-
Legendnm est, Cai tfenU exacto tem- tolaatitem 0. vers. 11. *De8 tibl Lem-
pore, p^m wmat, Antea dixerat ts. bos erit, terra ingeniosa colenti, Me
90. ' Venit amor gravins, qno serins: qnoqne Jam tales inter babere potea.'
urimnr intns, Urimnr, et ciecnm pec- Hoc a nemine intelligi scio, neqne
tora mlnns habent. Scilicet nt te- «deo potest. Lege emendatione cer*
neros lardont jnga prima jnvencos, tisstma, nisi bene fallor, Me q^ne
Fnenaque rix patitur de grege eap- J^ maire$ inler htilhere potee, Videli-
tna eqnas. Sie male, vixqne sobit cet ex Jasone geminam prolem sus*
primos mde pectns amores.' Sensns ceperat Hypsipyle; qnod versibus
e8t, Ubi amor a teneris annis addisci- seqnentibns fi rmatnr : * Nnnc etlam
tnr, (nam * crimen ' hoc loco, ut alibi, peperi : gratare ambobns, Jason,^ &c.
atrocis signlficattonis non est,) facile Nntns ille terentii Adel. 4. 7. 10.
in artem, sen babitnm transit : at illn, locns: * Natns pner est * * Dii vor-
seo ilte, pejus (i. e. gravins et mise-' tant bene,' &e, Sed tandeni hapc
rius) amat, cni ars venit (a qno ars missa faciamns. Fiiber,
addiscitur) exacto tempore. Erit 7«7 Conjlngent] f ta in Vetefe nos-
autem operas pretinm videre qnanto- tro. Vnlgati : Con^gient; qood ma-
pere se illic torqneant Interpretes et llm. Vide Indicem. Lambint 8crip-
a vero abeant. Sed qnando semet a tnram, Nonfngienty fugio. Gif,
via degressns snm, alinm locom in N&n/tqient'] Cnm libri omnes ve-
eadem Epistola ostendam vs* 80. qni teres et recentiores haberent Con^
et ipse cormptus est : neqne ab nllo /iigieia, praeter adniodum paucos :
editore animadversum vitinm fnlt : atque ex hae scriptnra docti quidam
postremu8certe,qnemin8pexi,qtiam- fH^issent, eonjtngent, qiio modo ha-
qnam in eo mirifica qnaedam diligen- bent et nonnnlH tibri vUlgati : ego ad
tia est, non vidlt. ' Tn modo duritiem veram lectlonem, qUasi mann dnctns,
silvis depone Jngosis, Non som mate- reposnl, Nonjkgknt: qnemadtaiodum
ria digna perire tna.' Sensus esse snpra noo minus probabili, atque
alins Bon potest qnam hic : * O for- adeo certa conjectnra, ex non JUty
mose, dnritiem istam tnam depone, quod erat corrnptnra, feci conJUty 8.
neqne enim digna snm qnam materia 41S. < Id quoqfle enim sine pernicie
tna tam mlsere perdat.' Qnid istnr, confiet eornm.' ^Nonfngienfnntem
inqnies, nMffrialiMMfp^rdtt? Nihil, interpretor, non poternnt noftare,
inquam, et tamen ita nsque adhnc lec- neqne refutare : nt snp. 8. 02S. * tum
tnm est : sed, opinor, non Ita in pos- piraeterea qnod fngimns ante/ dec. sic
teram fiet. Certa enlm emendatio, antem necemrio legondnm esti non,
et sole ipso clarior est, qosp Jam a nt vulgo, em/ingtnt. Hoc enim sig*
nobis proponetnr. TU modo dwritiem nificat Locretins. Non poterantne*
tibri$ depone jngoiii; Non eum dnritia gnre, mantem esse teneram in tenero
digna perire tna. Vernm porro per-. corpore, verbl caosa, mentem pneri
gamus. In Epbtola ff. 86. qnse ab bimnli, ant trimuli, non poterant nt*
CEnone ad Paridem icripta est, legi- gare esse teneram et imbecillam»
tor, < Dignaqne snm et cnpio fieri Qn»d HJamJHt i. e. si f eram est men* «^
1286 NOTjB VARIORUM llf
t«oi esse teoeram io corpore teocro. ette/ Itm ooodoa diclt, advi
ergo mortAlii ett. At si Irgator cm- eo eonfugere, ted nt eq c:ODf«giaBt,
fMgenty aot cm^ugiad^ vide, obaecro eoocedit, aot potiuB cogit. C^tenn
te, lector, qnid dicatur. Gonfngieot genns loi|neiidi : ' CoBfagivnt/ pro,
eo iciiicet, nt dicant, meotem tene- confogtnnt eo, nt dicant, dcc. boCob-
rasoere in corpore tenero. Qnare dom, nt singnlare et elegana. Ne
bnc oonfngerent ad? ersarii, cnm boc cni aotem suspectnm ait oMpliBS,
maaime negare debeant, cnmqoe hoc operse pretiom faerit, a&milena pror-
nnimi Lncretius lioc loco probare et sns significantise vim notoase» ia ver-
▼incere velit, mentem nna cnm cor- bo, qnod com maaime amcciirrity
pore crescere et decrescere, qno . Grseco, pront apnd HeUodoram in
probato seqnator animnm esse mor- fthiop. asorpatur;nempeteMriote
talem? snpra boc eodem lib. 446. pro ; * erronee/ sen * per errore» ct e-
* Prseterea gigni pariter cum corpore, dere, persuasnmre babere :' ' eo os*
et nna Crescere sentimos,' 4(c. Ni- qne decipi ac falli, nt credaa.' liocos
btlo magis emifii^aU ferri polest. nte- est, lib. 1. pag. ed. Bonrd. U. Am*
reotor enim eo ipso argomento, qno uw^kkitrw 34, ir^ hn^ ^ hpfdfg^ vi
Lncretins eos oppngnat Mirnm est fidpfiapow ^r letm iwvy^ rV ^inm
qnosdam homioes ita infeliciter esse vmnifUaf, vpotmupw ixta^ t^ fihm
natos, nt non solnm cscci sint in Ince Aidar froi nai^Mdm mimSs mml p»-
clara, Temm etiam, cnm tales sint» r^ Adbwror, Ainri^u^sr, % X"V^ «»-
Ita se geranty itaqne se venditent at- Acfiiot ical ttfiptm lEoipovpMPor. In-
qne oatentent, qnasi sint Lynceu terpres Latinns In alia ibi oauMa afalL
Lmh, Malim, nt a Lambinoemen- Sensnsest: Barbaros pertinaces, ac
datom est, ror /Mgientf I. e. negare triste geons hominom esae, dtc. ' Ubi
noo potemnt. AUi conjtciont legen- antem,' inqnit, ' de salate dooperaF
dnm, caK/Ugewi, Faber. Al. Csii^ Terint, in more iis positnm est, nt
g«nt. Laniblnus Naa fiigiini^ u e. tollant, ettanqnam pr«ambalamsibi
non potemnt negare. Hoc enim sig- neci dent qnicqnid camm hobcat,
nificat Lncretinsy non poterant ne- sire id secnm nnf fntnraai etiam
gare mentem esse teneram in tenero post mortem, errooee ac falso sibi
corpore, verbi caosa, mentem pneri persnadentesy sire a yi bcwtili et
bimuli ant trimuU non poterant ne- cootnmelia yindicantes, ant prmripi-
gara esse toneram et imbecillam: entes.' Oblitos foerat iaterprcs»
Quod si vernm sit, mentem modo quod pag. SQ.meUns exceperat: l^
robnstam in tenero corp6re teneram tk 6p^ ^amiiopuaij wy^r» kmwLm
fieri, ergo mortalis est. £t hsec soa- hatwr&iuu. Pag. t4fi. tamen» abi ia
deot, ul malim Ntm fagieni : ferri ta- eodem loqnendi genere aibl conatat
men potest Cei{/ifgtcnl. Cnm enlm Anctor nesclo qnas ambageararsm
aUi dicant vs. 76ft. ' Antmum mntato captat. Preig, Imo non modo alte>
corpore flecti,' cnr noo alii, nt vim ar- rnm ez Mss. Lngd. Bat. idqne opti-
goipentorum evitarent, JntaMjn ta mum, ezprosse ee^ftigutmi legit, sei
ienere eerporo ientrateeref docerentP et jam olim qnestut ett Tnraeb. Adv.
£t itta voce *scilicet' sippo utitnr ftO. 10. perversam fnitae haoc ke-
Poeta cnm advertario effnginm veUt tionem ab iit qoi inmntant ca qom
prsedudere. Cneek, £gregie mar- non intelUgnnt. ' Atqni illnd (v^ba
ginalie notter: Cei^tfgMnl. Nimi- Turaebi tunt) ee^fngitnUf belUsti-
rum, nt sup. vs. 660. ' £t veluti ma- mum sentio et amaenisaimam : hoc
nns, atqoe oculus, oaresve seorsom sensn sciltcet: Illis bic receptnmet
Secreta a nobis neqneant sentire, nec hoc perfogiimi reUqunm ait, nt di-
T. LUCRBTII OARI DB RBRUM MAT. LIB. III. 1287
cant in tcnero corpore moiiteni (iic)
remolewcre. iptryt iitttm KurmptA^*
^tT^r. Nam ite •aepeoeraero aacto-
res OrecoA loqni, qai eonira literii
tlnctasetty et inteliigit. Unum ta^
men et alterara locom proferam De-
moitlienifl confra Aristofitonem, «(
fUr <b TJ^ rotf fitov ftrrpUnira luX ou»
fpoa^wninurrifwyw, Iteraro: ^rh^
latfrov fiioy KOfra^oifirrm At wAppant mU
pJTpu9* Hsec ille. qolbns accedo In-
bena, nam et apad Piaotam ieptnr
InMosteil. S. 1. 49. «Qnia Id enlm
mazime f olo, nt illi istoc oonfogiant.'
Agitar qnidem ibi de ara, nt prsesi-
dio miseria ; sed et boc argnroentam
nt aram et sacram ancboram, qno per^
dita re conlngiant, Poeta considerat.
free.
Qnod Jt jum /1] 81 mens in eor-
pore tenero tenera est, in valido an-
tem fit valida : ergo anlma matatar:
si matatar, ergo mortalis est. Lamd.
770 Qnoro modo poterU, /|r«.] Pont
pagnam snmmis vlribns magnaqne
animi intentione depngnatara, et fo-
gatos, ntiopinatnr, adversarios, ar-
gnmenta qnsBdam leviii armatnrsB
tanqnam ad prsdam colligendam
emltlit. Primum antem vss. 7. in-
qnirit nnde aniroa adnltnm corpns
tam impotenter deperiret, et votis
snis omnibus optaret? Unde etiani
membra sfnio confecta Ingeret, et
exire properaret? Immortalls enim
sit, et nnnquam teneri corporis im-
becillitatem, ant senescentls minam
metaet Cne^.
771 Korc»] *Aiip4pf. sic sap. I.
56S. * qaibos poasint sevi contlngere
6orem.' Lam&.
779 Vu rnrail, /|r«.] Hnnc versum
quidam Codd. noo agnoscunt. CneclL
77ft Quldrf /orotsiM] I. e. ant qaid
iibi vnlt, qnod anima exlt e corpore
senectute confecto? iMmb»
8emteti$] Senio eoiifectisy aot certe
alTectit. Plaat. Aalttl.9. S. 75. * qnem
seoecta state lodos faciat.' Lucret.
5. 884. ' Post abi eqnum valid» vires
state senecta, Merabraqne defici-
nnt,' dec et item ssepe. Sallost. Hist
4. * Oranes, qnihos tetas senecto cor-
pore animus rollitarit erat.' ex Prls-
cianolib.9. snbextrk et lO.nonadmo-
dom longe a princlp. Lamb, In vet.
qnibnsdaro llbris iatectff. Olfan. 8e-
nectnte eonfectis. Senectns, a, nro ;
nt ' «tas senecta.' Faber,
776 SinU immorloit] In quibnsdam
Wbnejammertuti. Forte legendnm:
emtjam immortatL Oifan. ed. prime.
Qnorum postremnm in posterioria
Contextnm recepit.
At non emitjam {mmertelt] At, si
anima est immortalis (inquit) non
debet metnere, ne ant roina domas
obrnatur: autqaovii alio incomrao-
do afficlatnr. Non celabo lectorera,
ita scriptum eiie in codiee Bertin.
At non emUjam mortM: onde iuipi-
catui ium cise legendnm, At non innl
Jem imwnertalif tfe, i. e. at jam, il ani«
ma immortalii est, nulla ei pericola
imminent. Qoa» lectio longe concin-
nior cit, quam vulgata. Haec cum
in prima editione icripiiiiem, Thrli-
ioiiei arripnerant, snnmqne fecemnt.
Ego igltnr qood meam eit, meo jore
repeto ae reenpero. Itaque iic nunc
edenduni curavl, cum in llbrii vulga-
tii legatur, At non iicnt laimorf aii, 4*«.
Lamb.
777 Demqae eeemahea ui Fraerii]
Qnidam libri habent, Si non «oncnMa
ad Veaerie, Lamb. Secnndnm vii. 8.
docet rldlcnlum eiie credere anima-
mm quasi examen circtunitare ad
coitui partuique animalium, et de
iniinnatione in corpui Inter ie mntno
contendere, nisi forte conventnm iit,
nt primo advenientii ilt conditio po-
tior. Creeek,
789 8i nen feHe] TElpmeia Cit. Ri*
dicntnm eat, inqnit, aniroai, ciun iint
immortales, ad cononbltui p«rtuique
anlmaotittm prmato adeiio, et cer-
tare inter ic, qnm prioMi eanun in
corpBi receni et modo natum in«
1288 NOT^ rAMlORVU IN
troMC: Biii forte bec anter te !«• «jas Kbertetis lot cscmpki ssDt
dert iirienuity ot corpera qoaHiae LecretieMy 'VWg, eeterot^i
riot priinarmn adreoieationiy atfoe pnNertioi ▼etnttforesy iis aC |»ral»>
ita fkiade occepentiow ; qneoiad- rtadis tnfifnedfndinn eJustiHeenk
modnm ▼nlgo dicere solemns, qnt Bntio antem ita lefsendnni anndctt
prior sit tempore, «mn priorem esse cogit : Nam ez ialaa soppoeitiene,
jnre. Leinfr. ' ADima primnm in capite. ant
785 DemqM m «^Afre] Hic venm ris» ant imis calcibns eeeet ;
cnm dnodecim deineeps seqncntilins, in toto lioniine, nli aqnn in tnto vi
iteratnr lib. 5. non longe a priecipiOi maneret.' Qocmadmodam n^nn
Lamk, Tertiara tss. 16. obseiTat, Infanditor, priaM» partem infii
qaod ot certa^ nascendi, cresceodi, vasis, mox medismv deniqac totam
eaistendiqne regio definita sit rebns vas et oniversnm e^es impUet. Fnlcr
calerisy ita qnoqne animo ipsi, ac ta Emead,
proinde oon magis possit eitra cor- 794 Tmtiem tn esdem, ^.] Vide
pnsy in qno nascitnry crescil, et ex- Emcndationes. 8i tanM*n ^nnlea boc
istit, degcre, qnam piscis extra referri ad illnd argnmentiun* qnod ^
aqnam, qnam arbor in aerey nnt ia IftS. legitnr* idem com maliia
mari nnfaes. Qaod vero cnm toto ties. Tn videris. £go nbeo. AA. m
corpore nascatnr, crescat, et evistat Nof. Honc verftom negligoat intcr*
aaimamiaimednbitandamestyqnippe prctes. Faber legit: Tnndcm sn ieto
alim anama modo io capite^ modo in AMntnr, nfaa n< tn fote vem mmifnrf,
bnmeris, imo calribns fonnari, et Est qaidem in iUo versn Annpmstns,
inde per totnro corpns sensnm dif- inquit^ &c. Hac Faber. Qom inge>
fnndlsentiremns. Creeeh, aiose quidem excogitala a velpmm
IV0n«9a«rriBcfto]Alias,asn4Bfnm Codd* scriptiira qnam maxioie ab-
selm. ttt S. 198. Lamb, soot: et rrjicieadns pottna e»t iste
76S VH fMtdfMtd msseet] Sic 1e- versns» qui nibil profecto bic loci
gnndnm : fiidqmd antem valct qnid- H^t^ 9ii*n> 1^1» cmendatio admit-
qne, nt sflppe alibi. Imnfr. tenda. Aliqnis tamen legit Tm^cm
700 Bt eemgWM Umgme emr] Qui- vi^ eodem hemme^ effas tn CMlem onm
dam doeti legunt etiam boc I0009 men<nu via. Soleret menere ia eodem
ynfUsr msf, nt snp. S. 070« * Non vase, i* e. in capite, bnmerisy nnt cnl-
(ut opinor) id ab leto jam loogiter cibns : omnia displicent. CreedL
errat.' Ixun^. 79S Qiisd qmmmm in aasCm, %«.]
791 Hee ei poeeei m<«, meUte prtas Post vocem coipofv tolle diatinctio-
ip99 anion vie Im eapUe^ eaU keumerie^ neitiy et lege conjanctim coasM ccrw
aat ieeie pmiibMe eeee Peeeet^ et tannsci tum^ i. e. certom est. Xem^.
9««rii tn ports eelerei: Tmidem tn 708 Gern^ir] Priscianos Ub. Itt.
eedem koedne at^ ta tedem wue ma- < Gigno, genui : pro qno vctoatisciaBi
nsTft] Postremus illorom versnum geno protnlernnty Varro Aunbata:
inf« 6, IM. repetitnr : sed et bic et Sed quod hsec loca allqoid geanat,
illie mendosnm eme arbitror, nti iilos, Sie, ciyus infinitivnm paaaiwns Lu.
qui tamen doobus in locis reperie- cretios in ft. protalit, cenl»' &e*
bantur, ostondf snperios mendosos Lemb. Ita bie omnca libriy et Pri-
esse. Faciie antem confido fore, nt scian. lib. 10. Gifm^.
qui diligenter attenderit, fateatur 801 Qutpps ct«ntm moHolCy ^]
ille legeodiim esse, Taadem tn tete Qnintnm vss. 6. aaserit snmmnm essa
Jmmine eqw «I tn tete eose mmieret, £st dementiam pntaro res adeo diverana
qoidem in illo versu anapmstus ; sed ac suot immortale et mortale coa»
T. LUCRBTil CARl 1>B EBftUM NAT. LIH. 111. 1289
j«Bgi {MHMy et ran mortaleiii (eor- rei poMit «Uuipari acdissolvi; qnalit
pns) qiue Ciim iepaniU sit a re iato ett anmme •mBmamra^ et remm »■!•
immorlali (anima) nallis iecommodis Tersitan. At animiMiieqae ita setidas
ant malis objiciatnry «Ditam immor* est, nt frao|^i uoo- possit : qnia reinii
tali tot dolonbns et molestiis, qnot ommbos genitis admistnm est iiwoe :
homines qnotidie ezperioBtnr, affid. neqne corpora desnat) qns vim snam
Cretek, in animi natnram ezpromerey eamqne
60S Cotmmtinf] XufiMdrx^- iLoaiK cooficere potiint, cnm stt corporea;
Ei fimgi mvtea] £t mntno pati. neqae locns deest, qno dispergotiir.
Lamb, ergo animna oon est immortalis.
80S Qatd cnwi dtecrstua, ^v.] Sic Lnnb. Sextum vss. 93. ita se babeL
Ariatot. lib. 1. de Anim. *£iriirwi0r MihiJ est «elerBiim ct immortale, nisi
9^ imi T^ /M^x^ ^ vAfitm fiii^wdfu» ant ob soliditalem, ut atomna; aat
MT dirDA»eiJMu, «U wpo^4rt ^#Mn-^, qnin plagm est ezpere, «t inane ; ant
iXtnp fiiKrtuF rf w^ pdi /Aerk ^funw qnia nnllos est locns ez qno corpore
cbw, mi6ybr«|p dttOi rc X^ywr«a<, ind vaK* odrenientla diffrin|^ant, nut in qnom
Xms vup8mm». i. e. ' Cnm grare antem pnrtes illiiu solotSB exeedont, nt (rh
et laboriosum est cnm corporo ani* var) nniversnm. Anlma rcro talo
mam commistam esse, neque ab eo nihil est. Nam res est compoaita o
dissolri posse : fngiendnm est, siqnl- acminibna, atqne ideo non perfecte
dem melins est aaimo non eme cnm solida. Non est iaancy quia affidt
eorpore copnlatnm, qnemadmodom corpos, et ab lllo viciaatm afficitnr :
et dici aoiet, et moltis videtnr.' Sie animam yero t^ ww nniyersum esso
Amob. lib. 2. adr. Oent. idqne moltis nemo dixit : anima igitor est mor*
verbis ; qnm iccirco pnetereo : sed taiis. Creeeh.
loenm mox iodicabo. Iiaiii6. Si4 ^^090« mb ieiu fimgkur hUum}
806 In eoueUh} In omtn. Lmnb. Neqoe quicqnam ab ictn patitnr 1
iSieeaf teierere proeeliae] Sexeentia >ic antem restitoi, mannscriptomm
caalbns adrersis jactari. Translatio codicnm anctoritatem secntns, cum
dnctaa mari. Lege Arnob. adr. Gent. in vnlgatia legator/nmft/icr : in qni*
lib. S. de miserils atqoe «ramnisy bosdam etiam figUwr: qnod otrum-
qnas perfemnt anims hi corporiboa qne mendosnm est, et ab indoctia
hnmanis inclosae, ibi : < Nisi forto depravatom, qoi, quid sibi vellet boc
rex mnndl Idcireo ex se itenitas hne fimgiiwr^ nescirent. Hoc secnli snnt
animas misit, ot, qtt« foeiMit apnd Tiirasones, et nt snnm edidernnt :
se Doflp,' &e. Lam^. ant, ne mentiar, taciii probarunt :
807 Pw<<r>a fMmnn^] Utitnr qnod in aliis aexeentis feceront.
eodem fere arfatfeato, et Tero iisdem Lemb, Ita Lamblnos ; nec fiwigUur
▼ersibns libro qninto ad probandnm admitlendum. Creeek,
mondi interitom. Est autem argo- 818 JHffugiat] Diffngiat, nempo
mentnm ab ennmerattono partiom, snmma snmmarnm. al. ^ugimd, et
hoc modo: Qoieqnld steranm eat, itavnigo. di^i||iaiU attteffl,rcssHbin«>
aut eo mteraom est, qoia cnm soUdo teli. Idimb. Via. sumnia snmmarnm.
corporo constet, non posslt ab iojoria Aiii D^ugiaut: vii. partes «nmms
exteraa frangi ant dissolvi, ictosqne snmmarnm. Creeek,
omneis contemnat ac repellat ; cnjns- Qm« Pamt ineiiere] Qn« possint
modi sunt corposcnla prima: aut incidere in snmmani rernm. Ulitnr
quia sit intactnm, neqne ictns ollos eodem verbo sup. lib. 2. 227. < Inci-
in se recipiat; cnjnsmodi est inane: dere e sopero levloriboa.' Lemh.
ant qnia nnltns sit locus circum, qno 820 At meipu {uti danrf)] Removet
1290 NOTiE VARIOBUM 111
nane et refellit trU ilU, qaonun «no bioi lib. S. adv. Oent. ' Oanu» eiiia
eUqeo potito poMet ewe anime iBi« passio leti atqae interitm janae eatt
nortalii : qao facto leqmtar eaoi ad morteni dncent Yiay et inevitnbi-
eue mortaieni. Ltmk, lem rebos aflferenslbnctionem.' Idcm
8^4 Prwuere ktme'] Fateor eqni- eod. libr. ' Rortot vero ti aninMa leti
dem in librit manaser. legi Comwrr, adenot janoas (Epicari nt lenteniia
qoeotadmodnm et in volgatis. Ve- definitar) nec sic cansa est compe-
ramtamen repotni Prorofre. Nam tens, car ezpeti philoaophia delieat.'
'cormere' ▼erbom est absolotom, Ixnn6. Id jamsaepins; aiiiBM perit
nisi qnod o Piaoto videtnr asurpari AkoirxepAs» Fak,
itfepywnnm io RadenU 2. 6. 68. < me 8S0 Qaad it fmte tdco oi.]
corrnere posie aiebas diritias.' et fopi : qom occapnty qnod dici pete-
item alibi. Veram non significat in rat pro aninue immortalitate, nempe
illis loris evertere, ant percellere, eam a rebns letalibos et mortiferia
qnam verbi significationem bic locot ette tntam, ¥01 quia incommoda ilU
poatnlat, ted . nna ernere, et coUi* non tint prorsos a salote aliena, rel
gere, teotfimi^^i^cifr : nt et apnd Var- qnia qatB ei eTeninnt ineommoda et
ron. de L. L. 4. * Corbet ab eo, qaod noxia, priot repellantnr, qoam, qnid
tpicas, aliodYe qoid conniebant.' noceant,sentirepossit. Idigiturtio-
Apnd Catnllnm aotem in carmine ad tam ona eademqoe opera removet nc
Manlinm, obi yulgo legitor comieri^, refeilit. probatque este fiilsnm, onm
legendnm ierrmerU. ts. 64. ' Nam mi* a morbis corporit, qnibns ipsn q«o-
fai quam dederit doplex Amatbnntia qne laborat, tnm ex ipslns animi pre*
cnram, Scitis, et in qno me torrnerit priit, dom et fntnromm metn cmein-
genere.' qnod mihi indica? it non ita tnr, et prteterifomm dolore, ac m«-
pridem Tomeb. cnm ante sospicalut rom, et celerit affectibns contnbes-
estem legendnm exereiterU, Prerwere clt. Legendnm antem ett ita, nt
igitnr hoc loco repotni, Lucretii ten- excndendmn coraTi, ie<«lt6ns oh rp*
tentiam tecntut : qnod significat lon* 6iit mnmte : i. e. tnta ab ea pnrte.
ge lateqne percellere et penrertere, qua res letales eam Imdere ct peri-
ntapnd Hor. Od. 1. S5. IS. ^lnjn- merepotsent: non, nt ▼nlgo, mlnii-
rioto ne pede proroat Stantem co- 6nt «6 re6nt. Sic enim loqniutnr
Inmnam.' Lamb, Ita omnes librl: Latini,'a periailo tatns,"afriKore,'
corrvcre. Lambinns : Prenere, Gif. * ab injnrin cmli,' et timilibns '
Codd. Cemure, Lambinnt Prorugre^ tot.' Lomfr. Septimnm vm. IS.
qnoniam Cemure noo ntnrpatnr tinetor. Siqnis vem dicat nnii
ipfpTifriicfit : alii Lambino non cre- rel eme adTersns contraria mnnitnmy
dnnt, dnm rem eadem sit senten- vel qnm contraria adreninnt nd ip»
tia, de lyllaba litigent grammatici. samntqaenon pertingere,¥elai per«
Craedk. tingant printquam noctnnt repeUi,
Fielmlo Inr6uw me(em] Hot versni id mfutent corporit morbi qQihun
mente volntabat Virgilint, icribent ipte etiam animns Inbont : ndde oi-
^Bn. 6. 780. 'Totamqne infoia.per rat, mctni paenaram pott OMirtna^
artns Ment ngitat molem, et magno conicientiam qnm impiot fiitignt, ia-
te corpora mitcet.' Hen, laniam deniqoe et letiiargnm, et fate-
897 Exaferg%\ Foras dispergi et beris nnimnm a rebns pemicioaia
ditsipari. jLam6. nitnm non esse, at ab illis
888 Perire] Tcncri. Gif. oppressnm. Creech.
889 HmMi ^gitfnr ie«t, ^rc] I. e. non 8S1 QwhI ld6oU6nt] AIU
Igitor mens immorUlis eit. Arao- Inepte: nt et ^Picna saintis' in
T. LUCRBTll CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1991
qaeiili ▼•rau. Cmdi,
882 Autquiafumveniuniyifc,'] Hic
^t. cum dnobos deinceps iequenti-
bna, fncrant tnrptter et foede sno or-
dine et loco nioti : eos anteni in snnm
ordinem et locura restitni, a codici-
bos mannscriptis adjnlns: nempepoet
Tersnm, Quod hiaUbua^ ifc et ante
versum, SeUuet u veru hugif 4re* boc
eoim ordine, et sic leif^bantnr in
omnibus libris, QuodtMihUfifc. &i*
ltc€< e vera hnge, t^c, Aui quia non «f-
«timf , ^. Aui ^uia qam vemmai^ ifc.
PkIss prias, ifc, Prmier ent» quum^
ijfc, £go tamen ▼elim versnm, Aui
guia nou veunmiy Ifc, legi post hos
dnos, Auifmaqumvemuui^9fc. Puiaa
prtiis, dfc. HsBC omnia dfsslmnlamnt
fiAmaw homines. RefelUt antem (nt
dizi) negatque dnas ilias rationes,
qose possent ▼alere ad confirman-
dam animi immortalitatem : quamm
bsBC prima cst, ea qns animo letalia
aont, non accidcre animo prorsns
aliena a salnte : altera est, ea qnss
letalia ei eTeiiiant, prius ab eo re-
pulsa recedere, qnam damnnm sen-
tiatnr. Lmh,
AUcua caluiic'] Vel sic legen-
dnm: nam ita scriptnm reperi in
dnobns lib. calamo ezaratis : vel elie-
flia se/ifie. ' aliennm salntis' aotem usi- .
latum loquendi genns esi Latinis, et
* aliennm salnte,' et * aliennm a sa-
late.' Legitur antem mendose in
▼ttlgatis, plhie caluiic, Lamb. Bfe-
rallns, pessime, contra omn. libros,
plena, Oif. Sic 'aliena rogoram' 6.
1S8I. « aliena consilii' Sallnstins diut
Cat. cap. 40. < alienum dignitatis'
Cieero 1. de Flnib. et alibi. Est an-
tem loquendi genus a Gr»cis trac-
tnm, de qoo vide Vossinm Patrem
de Constractione cap. nndecimo.
Hm.
816 Prmier euim quam fnod merM
est, cum cerperi mgre eei] H«c est ve-
ritsima scriplure, ex veteribns nos-
tris restitota. In qnibnsdam vnlga*
tis, offstef. Ut estet Creticns quinto
loco ; nt et alibi. Forte etiam, mer-
triecumeerperinegrei, Oif.
Prmier eatm quam quod merbis ium
cerporie mgrk'] Hnnc veranm misere
laceratnm in libris vnlgatis, restitni
ez vestigiis antiqnoram codicum :
qnoram in aliis legitnr, cum corporie
mgrU : in aliis, eum corpore eegre esl,
quod antem ad principium versus
attinet, cnm in vnlgalis qnidemfet
doobns mannscr. ita legatnr, Preeter
euim quam quod merbi eet^ (qns scrip-
tnra sine dubio mendosa est,) in. aliis
antem dnobns partim ila, Praier
euim quam iam: partim ila, Prmter
euim quod qaam moHn eei: neqne boc
sine liinra : ego sic raposni, Prater
euim quam quod morbig ium corporie
mgrii: i. e. prseterqoam enim qood
tnm morbis corporis segra est sen
tegrotat. £x hoc * spgrit' scilicet,
qnod non intellexerant arrogantissimi
Thrasones, declaratnm postea a doc-
to quodam viro, factnm est mgroiai,
8ic antem edidi jam tum cum prodiit
editio seconda: nam in prtma sic
scripseram, Prmier euim quod ium
uunii esl, eum corperi etgre eeiy eamqne
scriptnram panlinm immutatam simi-
ns ille sibi adscripsit, et secutns est,
nt suam. qnam semel jam a me in se-
cnnda edilione repndiatam, ac rejec-
tam, iteram hie improbo : et alteram
illaro, Prerier eiitjR, quam quod morbie
ium corporie mgrit^ amplector, prss-
sertim ab Adrian. Tnrnebo eodem
teropora approbatam : cnm ei idem,
qnod mihi, paucis anle mensibus
qnam e vita decederet, venisset in
mentem. Non dissimulabo tameo,
Zoiluro istam hanc secundam scrip-
tnram in animadvenis probasse, a
Tnrnebo, et a roe in secnnda editione
admonitnm. Ijamb, Ita Lambinus
aliqnando legebat Prater euim qued
ium morH eti^ eam corpori eegre eet,
Alii Prater euim quam quod morbi cst,
eumcerpuemgrotai, Creech. Malim:
ergret, Vide quat sop. ad vs. 107.
notavimos. Idem Gifanio ibi placetj
1202
NOTA VARIORUM IN
aeqae Mc dwplicet, qaemdmodam
et Ts. hojot lib; fttO. et 6. ▼•• 8M. «•
gmeere nen «^friMcfv edendam cora-
▼erat. Forte taoien et * «grit* et
*cgrct' dizere veterei, proat in
^mgrere' peaaltioram aot corripe-
rent, aat prodacerenty ■ienti in ' fer*
▼ere/ et similibiit ; ande tam vfriv
cere et ferTiscere, q«un irgres-
cere, et fertetcere, dfc. Qood an-
tem VoJgatom illndy cefpaitffrM,
ncqoe hoc loco Improhat idem Oi-
fanios, ' et 6. IISS. dnm aperte ibl
retioet : * An o«eliim nobia altro na>
tora cormptom Deferat.' taeite sie
aatit defendit, oiroirom, nt ilt Creti«
coa in qointo loco, de quo in Coitee-
taneis : oppooere ei juvat, qn« In
Ad?. «nis cootra Pieriom Tameb.
dispatat, 31. 10. ' Si ita impone/ in-
qoity ' licerety syllabaram leges yio*
lare, qois non carmen ptngeret^
Quid nobis pr«ceptis opns essetf
Scriptom ftiisse pnio craeivfVNi, tfc,
(Vide Mb. 6. loco cittto) Nlhilo seei-
ni et illod eidem non assentiar, Lo-
eryCtiam lib. 4. (imo, hoe loco, lib.
8.) scripsisse : PrteUr emm pmmqwd
moHn €st, oon ecrfmi ttgnfttit, Nam
et hic leges antiqnantor syllabaram,
et io antiqno ezemplari reperio:
Fneter enim qumm quod marhU cam
eoTjfefU €Bgrk, Quomodo plane le-
gendnm censeo.' Hsec Tomebus,
qoem ride et SO. 10. Aliam Tiam
insistit Christoph. Rofos, tom. ii.
Fae. Crit. pag. 605. nimirnm, ottf
diphthongum in ' cegrotat' correptam
a Locretio velit, qoemadmodom in
' sadibosTe pr»astis' a Virgilio ; rel,
expnngendamlitteram $ in, ' corpos/
oty ^corpn' «grotaf per synala-
pham spond»nm pro dactylo consti>
toat, Sce, Cojos rei exempla prodacit
4. 215. 0. 929. Sed notandnm, pri«
mo : In * praeostls,' pora, uti vocant,
diphthongns est« ntqoe ita Orseco*
rom, eoqoe tritlssimo, more corripi*
tor. Tale et illod, qood io Ind. Oi-
fanius prodoclt : * Insnls lonio in
magno.' Secos teee rea habet in
»grotat. Deinde, qnod ez 4. 915.
^Qoam poDcto temporis imago,' et
ex 6. 220. * Et liqoidom poncto fadt
SBS in temporis, et aarnmi^ id Ibr-
taste Doo ita contemnendom ; oasn et
priori looo eandem agnoacnnt Var*
Lect. tcripturem ; et timiliter Iwad
dobie etiam scripiit Lncretiosy 8,
208. 'Nonne vides etiam pateftctia
temporis pancto Carceriinm?' Noa*
dnm tamen synakephis opna est*
Salvi ibi nnmeri, modo • in * temporia'
tta tnppretserit aot extriverit, nt
ditiyllabam fiat, ex.gr. * temp*ria
imago,' 'temp'rii et anmm.' Potte»
riori loco litteram s esterl, in coii«
Ihato ett. Preif. Etiam Vottint io
Etyosolog. p» 12. reponit «fre<, ab
< tegrea' enim ' ssgresco,' nt a ' calea»'
^calesco,' ab < horret,' * horreteo/
dicimot enim 'mgretco/ aon Tera
*tegriieo.* Hea.
889 iidhijtse mm] Ita hoac locwn
tcripsi. In vet. libris : oMdts, nmM^
ma2e odiaissa. ' Anis'antique> prooB*
nis. Hinc variatnm. Gif,
Pr€tteriti»iue admine «onts p. r.]
Cum bi dnobos codicibos manutcrip-
tii, Pr^eriiietf^t adaitSM maats,scrip«
tom reperissrm : leciio aotem ▼nlgn»
ta , PrmteritiMgme mdmuee wmtie peeemimy
9fe, non dico mihi, sed virit doctia»
limit non ferenda videretnr : ego coa-
Jectnra dnctns, et scriptnrse reterit
▼ettigia tecntos, aie reititni : Prette'
ritieqet edmlua emiie peeeeie remerdemt,
qose lectio sine dnbio rectn et gciw
mana Loeretlana est. Nam qnod
alil libri manoscriptl habent, Ptmim^
Htieque nude edmimie peecetOf i^. fai^e
qooque depravata est. Com hsec itm
edenda corassem io doabas jam edi*
tlonibus, Zoilns meot, lilii Iwc totnaa
vindicavit, hoc tantnm immntmns •
mea emendatione, qnodaais pro omvta
posoit. Qoasi vero ignoraresay ve»
teres dixisse * anns ' et < anellnt/ pr«
iii qofle hodie ninrptmoi, * aoQua' ct
<anneUas.' Sic tolent fttret* Lom^
T. LUCRBTII CARI OR AERUM NAT. LIB. IIK 1293
Rejico vero PfwUfUitque «rfMMM
Creeelk
840 wiMe» uiiMe} Vide qii» wl 4*
1116. Preig.
842 Ni^ ii^t<iir mtr> «•<, «i «m m-
fiM, 4r^.] Concladit «IBC ex eo, qnod
aninie ut mortnlis, quod probere co*
aatu» esty mortem BiUi eese, BiliilqBe
Bd Boe pertinere. Qna de re eic Epi*
cam» apod Laertinm: aw4l>{'* 8i iov-
rVr A^ r^ rofiifw fi!i|8^ «^s ^htwb c&oi
0i(pwr«i* S0ar twho'» ^pM^ fiajl^p •bm
Vfhs ^ot T^y tfcirafror. 4«0^iMrrbr 7^^
iTMtf? r^ T^ {'•»09 0n|T^, o^ Krapor
vpo<rr«9ti(M xp^^^ AAAA r^ &9eMUp(cM
^lfcXojpiini «^r, &c. i. e. * AssBefao
toipeBfli ei cegltatioikiy at pates mor-
tem BiUl ad nos pettiBere. Naoi
orooe boonm et nu^m ki seiMB eat.
Mors antem, sensos prrratio ett : ex
qao recta opiBio et Botitia nascitBr,
mortem nihU ad nos pertiaere» Dat
OMm 0)08 mortalitatis, qos» ▼its est
particeps, frneiida» fiicBltatem, noa
iBfinitBm tempna adjicioBS, sed in»-
mortaUtatis desiderinm aaferens.'
Idem apnd Platarcli. Ubro, Ikc Mk
tfp Wrur 4iUm Korr* 'flatimwpop: Bi^srtSp
ri THf ip rtf fii^ iidKT^ rhv filt^ hrmms ;
ifn^r4rffam» rh yitp \v6hf itmurOtfro^ rb
8* Arofo0VTO«r^ Mkp irp^ ^lfMU i. 0«
< Tnne melius qnippia» iis qiiaB snat
in vita, post vitam tiba cogitationo
depiBgis P magpepere falleris. Nam
quod dissoltttum est, seoau caret:
qood antem senMs caret, nibil ad
nos.' Ad eaadem seotaBtiam perti-
aet Grsoam illud epigramma : lAm
9iipmr9P ri ^ofiwr^tf rhn VHX^a* 70*
ptr^fOf T^ «a^orra i4<roMi^ Kel««ylivs
Mpa» ; Moiwof &ira^ AniroSi yapoyiroTBi,
o&Btf «<rr* eMr E25^r ris «nrnM' Mr^'
fop Ipxiijutpop, Al M piaoi^ iroX\al iGal
iio«U\ai» A^Xor' ^ tfXAor *B^x4<cmb
OinrrHr^MalfMTa^aXA^Hmi* i»e. (ut qoi<
de» ego IttdibBBdBs verti) 'Qaid
mortem horretis, canaara matceaque
qaietis } Pelleotem morbosy pauperi*
emque gravem? Sola ad mortaleis
seinel adrenit illa, aeque umquam
Adroiiientem iternm cernere quis
potnit. At mnhi et varii hinc illiiic
iBvadcro pergBBt Nubc huncy nunc
illam morbi alii, atqoe aliL' Lamb,
Qotd veio si anlma mertalis^ si ali*
qoaiido nata* oiim etiam peritnra
foret, quid inde lucri? Respondet
LBcretiae vss. Ig. BCortem ipSBm, et
peenas post mortem^ quas viilgus lio<»
miaam taotapere timety nos toti mer-
tales Bon amplios metBomus. Ut eaim
nos nondum natos pugB«, tiuiMiUuSy
pBuiea deBiqae belia aoa torbarBnt,
sic etiam mortuosy qaoniam anima
aN|Be ac corpas interit, bella, tnmnU
tus nuUa solicitndine afficieat. M.
TuU. Ub. 1. Tusc. Quast < Qni enim/
&e« CrreoA.
844 £* MiB< OBteac/o] Ad buBclo-
com yiBstraBdam pertiBent iUa M.
TttlL Ub. 1. Tose. < Qni eaim satia
vidarity id quod est lace clarius, aei-
mo et corpore eonsumto, totoque ani-
maBte deleto^ et lacto ioteritn Boiver-
so» Ulod aBimal, qaod fBerit, factam
essoBihii: is ptene perspiciet, iBtet
Hippocentanram» qai immqaam fa-
erityet rcgem Agaroemnonem, BibU
interesse : nee pluris Bunc facere M.
CamiHum hoc civile beUom, qoam
lllo vivo ego fecerim Romam cap-
tam/ &c. Idem ibid. pancis post ver-
sibos, ' Nalura vero sic se habet, utt
qaomodo initiBm nobis rerua om-
aium ortns noster aierat» sic eutam
Biors : qasBy at aihil pertinuit ad oos
ante ortumy sic aibii post mortem
pertiaebit : ia qoo qaid potest esse
mali, cum mors neo ad vivos pertiBe-
aty nec ad rooctoos P alteri niiili sfmt^
alteros non attingit.' Ijkmh^ Eadem
fero habet Qatai^erus ad Antoiiiiu \3L
S4. Mac.
84ft OmMto 911MB btUi trepido cob-
siissa taaufltii Harrida cofiCrsoNMrr] Sic
Arnob. lib. 7. 'Uannibalem illum
PouiBmy hostem potontem ac vali-
1294
NOTiS VARIORUM IN
dnm, snb qao iincept et dnbia ret
Rom. contremait, et magnitado tre-
pidavlt,'&c. Lamb,
847 Orit] Italegendum. Vulgati:
«arii. Otf.
Awrii] Alii mf : sequentem vemnm
recte edidit Lambinns, licet Codd.
In dMbio^ /uere MirorMM «d regna:
unde OtAmiuB In dnbiepu/keret «ir»-
rHM od r. e, Creech.
848 In dtMeque fnerei^ mirerum ai
regna cedendMm] Ita ex Yeteribus li-
brit restitui, qui et Jveref Tel fnerii,
habebant. Fneret est dissyllalram.
Ottidam Teteret : ntreque. Oifan.
In dmhiefue fnit, eub uirerum regna]
Kihil fere diBcrepabant boc loco libri
mannscr. a vnlg. qni tine dubio eor-
rupti snnt, cum lic habeant, In diiH>
equefuere utmrum ed regna eadendmm,
pfc, itaqne menm institutum, ne qnid
mntarem, nisi ez auctoritate Tetemm
codicnm, tenere hic non potoi : sed
sic excudendam cnravi, In dubi"
oque fuit, eub utrorum regua eadendum
OmMibuef dfc. 1. e. et dubium een in-
certnm fnit snb ntrorum imperinm
cafuri eB«ent omnes homineiy Kar-
thaginienBinm ne, an Romanomm,
hec enira Bcriptora multo facilior et
planioreBt. Nara primnm ita allbi
loquitur, ^ in dnbio init,' pro dnbinm
fuit, inf. eod. lib. 1009. ' PoBteraque,
in dnbio CBt, fortonam qnam vehat
stas.' deinde Plant Trinnm. 9. 4.
lOS. <In ambigno CBt ctiam nunc
quid de hac re fiat.' Deinde ^ cadere
Bttbimperium, regnum, etleges,' et
Bimilit, nflitatiora Bunt, qnam ^ad
imperium,' &c. nt idem fi. 1146.
' qno magtB ipBum Sponte ana ce-
cidit Bob legcB, arctaqoe jura.' M.
Tnll. oratione pro Fonteio, * Mnl-
toqne ejuB Budore Bub popnli Rom.
imperium ditionemque cecidernnt.'
Araob. Ubr. 7. ' AnctoB imperli ^»
neiB, innumeraBqne provinciai Bub
legei vestri cecidisse dominatus.'
Itemm M. Tnll. accus. 11 b. 5. * Nnm-
quam te snb legom et judiciomm
potestatem casnran ease patatli!'
Recepta anlem et ▼nlgatj
tnra durior, et qnae immi
aliter explicari posse, qoam ai
bnm ' fuere ' referatnr ad Ul«d
antecedit 'onuiia,' boc modo: ct
cum omnia fnera in dobio, ' ad nti»-
ram ragna ' cadendnnneaoet onMihm
hominibus terra et ■«ri, id cst, is
ntroram sen snb ntroraiD regon
homines necessario caaari
Nam ' cadera ad regna ' loqoendi ge-
nus est insolens et inaaitafan. Qbs4
sequnntur tamen et probant IW^
sones. Sed hoc malo, qoam eoa
tam Bcriptvram, qoam repert,
assnmere, ut consaeverant.
hoc eis fnit satis : sed
tissimnm finxerant* Lacretioqae i^
finxernnt: Indmbieqme/merei^
ad regna cadendum, Noone
tentnm eBt,non verans?
/a dubieqme fmi] Hoc almpMcisri
mnm pnto. Oilanii Jmermi, idqoe di>
syllabHm, suo facile anctori reKaqaa.
Quod reliqnum est, In dmkieqmefuat,
licet* magnis fnltnn aoctoritatihoi,
neqne sic tamen placet. Qum etm
hssc ratio loqoendi est i ]>alMtaTere
homines, nbinam tandem ooudliai
homlnlbns cadendnm foret; oisi qait
forte ad eadem illa onmim hoc releRe
velit de qnibns prozime: qood ia-
snlBum foret. Recte itaqae In ds-
bioquefmi eub mirorum regnm. emdemium
Omnibua hmmame foret, Vel, qoomt-
do etiam legere nihil vetar, /a
que/uity uirorum adjregma
' In dubio foit,' non apod
adeoqne eosdem illos,
dnm erat, sed apnd fortonam, a
mente Lucretii. Silins io prosms
sno, hoic manifeste loco inteatos, s-
militer : ' Qntesitnmqne dia,qaa tu-
dem poneret arce Terramm ibrtnas
capnt.' < Qnflesitnm * vnlt et illOy om
nt opinor, ab hominibna aed a
quoB agnoscit, aot ipsa, ci^ns
tam mentionem facit, Fortooa. Nots
fomam loqnendi, * Onnibos
T. LUCRBTII CARl DB RBRUM NAT. LIB. III. 1295
ttii/ pro hominibns ac mortalibiu ; Qt
niilla a OaMendo in hnjus lib. ▼&. 80.
matatione opns sity ubl noster simi-
liter * ▼its Percipit hnmanos odinm,
Incisqne vidende.' Oass. iM§frmio$ sal>-
atitnit. Oallis hodieqne U$ hmutmi,
Preig. Qnit dnbitet, quin Ti tum Imi-
tatos sit Lndhnns, qni ad Cleopatram
et pognam Actiacam respiciens, ita
canit 10. 66. ' Leneadioque fuit dn-
bios snb gnrgile easas, An mondnm
ne nostra qnidem matrona teoeret*'
CTIronm] PsBnoram vel Romano-
rom. Fdter,
850 SUf M nom criaws] Sic, ubi
BOD erimns, i. e. cum animns a cor-
pore sejuDctas erit, ex quibns con-
stamnSy et nnnm quiddam cffecti sn*
mns : ' Scilicethaud nobis quicqaam/
&C. iMmb,
861 QwftiisesnmMS«ail€r«plt] I.e.
ex quibas conflati et coagmentati sn«
mns. Cormpti erant hoc loco vol-
gati codicesy in qnibns legitnr, ipUim
k4tiimu»f pro qmbM • msnm: qnm
scriptnra sine ulla litnra reperitnr in
lib. mannscr. La«6. Ita Tcteres
codd. Tolgati: A^sianis. Versum adnl*
terinum: N«m n Nutfsrtam, 4pc. quia
a libris vetcribas aberst,circamscrip-
simns. 6i/mi. Festus, ' Comprehen-
dere vinculo antiqai^ apere' dicebant,
nndo ^ aptus ' is qoi coD?enienter ali-
cai jnnctus est.' Catnil. £p. S8.
' AptissarciDulu et expeditis/ CrtttK
859 &t/iMl kuMd na6is, 4v.] Hic
Ts. pertinet ad ilbi snperiora: sic,
nbi DOD erimns, et cnm anirous a eor-
pore discimos ae divalsos fuerit, ez
qnibus snmns nnnm quiddam iiicti :
scilioet haud nobis quicqnam acci-
dere omnino poterit neqne commodi,
Deqno incommodi. Versnm autem
iilum, JVam st mercrimn, ife. qui aiie-
no loco fherat incnlcatns, neqne iiic
reperitur in libris mannscriptis, sos-
toli. hmh.
QNt non ertmiis] 8ic habent itbri
numnscr. Don, nt Yulgatly ewm non m»
WMM. nam particttla tai,' refertnr ad
particulam M^ supra : ' Sic ubl,' iie,
iMmb,
Qiri nen trimMM tam] Cum noo eri«
mns. G^tm,
854 Non st jem i9rra\ Non poterit
(inquam) nobis qoidquam accidere,
ne si terra qnldem mari misceatur,
et mare cmlo. Hnnc Tersttm imita-
tus, atque adeo mutuatns est Juto-
nalis Sat. 9. 25. ' Qnis cselum terrm
Don misceat, et mare c»lo V Immb,
855 Et H nos<ro] I. e. et si jam de-
mns, animam, posteaqnam distractn
et divnlsa est a corpore, sentire de
nostro corpore, i. e. ex eo corpore,
cnm qno juiicta fnit, sensnm qnen-
dant contraaisse : tamen Dihii hoc ad
Dos pertinet, qui constamas ex animo
et corpore. Ldm6. Locos perico-
losus; sed qnia faciie iotelligitor, Id-
terprete opas ood habet. Fmber. Deia-
de Tss. 10. hsBC addit : QoId etiam
iicet sopponatnr, animam secretam
aliqnid seotire ; nihil hoc ad nos spOc-
tat, qni Don sola anima, sed qnidpiam
ez oorpore et anima compositum sa-
mos. Imo snpponatnr, nos eosdem,
qni jam existimos, reditnros, ob ▼a-
rios viz. niotos concnrsnsqae atomo-
rum qnas ad idem corpus rursns con-
stitueDdum iternm cogi, nihil repng"
net ; Dihil tamen seu nos, qui jam sn-
mns, sen qoi tnm erimns, attinebif.
Qnemadmodom viveotes jam Dihil
soliclti sumus aatde iis, quiolim foe-
rimus, aut de iis qoi olim snmns fn-
tnri. Id nimirum, qnia nobis disso-
lutis, ea sit eztandi interrnptio post
qnam nalla memoria viget status ejua
in qoo fuerimus ; ut neqne jam nlla
prmsentlo illins, in qno fntnri snmns.
Creeek,
857 Qui ctetUf cetifugiequel Bic ha-
bent aHqnot lib. mannscr. aiii, qui
eemtu ; alii, qfd ceiiu, * cmtns ' antem
idem valet qnod coitos, mntato t in
e, Lamb. .
Ceitu'] In qnibnsdam llbris: wmp-
#11. Inaliis: eertu, Oifiin.
IS96 NOTiE VARIORUIf IN
859 Nie H wmieriamf ^.] H«c di- Mdeai Mani. OiiMiao wytlnilMi ni-
cit : Nee si post obit«ira ■Mtrnni, ox lii niagi» placot, quam repmtiaf atqoa
eadeni materia, ex qaa constaniiiSy hane scriplaraai coB6nBat voniit aib
aliM Imno nascatar» ita nt ▼ideanar boc oetavns, infra, 871. ^ Noc ncinori
qoodammodo revixisie: non (inqiuun) tanen id qnimna repronderc nento.*
hoc factim qnicqnan ad noa porti- et anctor ▼ocabnlarii Latiiiogrsci, in
neat, cnm semel ropetentia nostra qno acriptum ost: Repetontia, Ar«
fnorit intcrmpta. Limb, oMUjifis. Yeffnm taneifindicet lec<»
Molman iMStmn] Quidnn Mb. ba* tor. Lamb,
bont noiiW. Lanb. Sen nMlri, ut ReCmmtio ffoilrt| Hnc cfit ▼erisal-
et in vi. 868» legas^ peitnde oat. na acriptnra, ex veteribna Ubris de-
ClrMdL promptn. Sentontia porapicna:
88ft Pffrtincfll] Sume copQintionem semel desilmns rerineri, esscy manere.
■egantem nse; »t stt bic Locretii sen- Vnlgnti : repentim, Qnldain reteros :
sttSy et si boc iat, non pertineat quio* r«|Mi«n<ta. Oifan.
quam ad nos id factnm. Lcun6. Imo^ tUpeteMtim nssftre] Oplima LanUni
qnod ante factom actnmve est. Vide enendatio. Intelligit, coatm qnana
▼ar. lect. Hoo. alii interpretantnr, abmptnm oaoe
868 MtepeteniU noi<r«} Sic cnravi evi^xe^ actionis ; atqno adeo nHill
excodendnm, fretna aactoritate lib. ad nocy dic. Id ipanm eat qnod mex
mannscr. nam vulgati, alU habent dicit, 872. 'loter enimjectaest viCni
repetenltiie moetrm, alii rvlinAifto nosim* pousa, vageqno Deerramnt pasfim
' repetenUam ' antem interpretor M» motoa ab sensibas omnes»' AK» ez*
/iiffriy, et recordatianen^ et retinen^ plicationes a scopo abeont. Fmk,
tmra qnandom, nt sap. Hb. eodom : Lambions tamen ipoe interpmtatnr
675. ^Onmis nl aetaram exciderit ' repetentiam ' M^iviya^cF, mcordatio-
mtincntia mrunu' Nota anten est nem e vs. 871. ' Nec tamen Id qoi-
ntrinsqne nominia origo. Nam ot a mns memori repmhendem nnnte.'
retinendo, retinentia : sic a mpeten- Oilanios ffthimtio: vlo. Cnm semol
do^ rppeteotia dicta est. Jam ' repo- deslimna rettneri, manem, esae. AIK
tera memoria,' et * retinere/ Latiaia RepeeHm: i. e. Vitm cursos. Onndk.
snntnsitatn. Voce < mpeientia/ nti- Glossse: hno^tf^f Idem qood *r«-
tnr lib. 9. Amob. ' Cnm mnlto fiui- petHio.' Jlfa»g'. Imo et * mpetentia*
Uns sit credem, diacere ilUm qnod In iisdem qnn Or«cis, qna Latioio
nescial, qoam obiitam qnod pauUo legitur ; nisi qood praster vocena iwet-
aote sdobat, et oppositu corporia i4\ir^», etiam AraMUq/ifir, vitioee, nt
amitti mpetentia» priornm.' qoon» opioor, legitnr. Fretf,
locom so^a retnUmns. Idem ali- 864 £t nimc nti od «m, ^e.} I. e. et
qnanto post : ' Qnod enim rebns in- neqno nnnc de ils soliciti snnmo, q«i
gressia prionim repetentiam detra- fherunt iidem ip»», qni nunc samos :
hit, id intm se gesta irrecordabili aeqne rarsna de iia Inboranna, anh
debetoblittemtiotte deperdem.' Qnod eoram tncommodia angimnr, qid d«
si quis mnlet legi repmlM, nt babont moteria nostn cmobuntnr. Aanai^
etiam nonnnlli scrtpti manu, inter- Marg. nost. Te nanr. Unde con*
pmtabor tacitam quandan et sensin joctnm dnctno adjicit : Porte: Emmc.
progredientem vivondi assiduitatem, Preig.
vel simpliciter, itionem, sivo iogres- 864 AMe Qnt/atmnt] Qnl fnimas
sionem, sive incestnm, sive cni»um antea aUi nos. verbi gratia, fnge, iBe
vttsr: nt lit translafto a mptUibos. abhinc mtUe annos fnisse et vixiooe :
UCet eliam legere rtltnmtto nosln, iUios temporis nuUus ad me sei»ons
T. LUCRBTU CARI 0£ RERUM KAT. Llfi. III. 1297
penpenit, qui nnnc vivo, neqne nir- orepant, nlai qnod Bertin. et Mem-
sum, sicasos ita ferat, nt post sex- mianus liabent, D«6et Mtm mtsfre eum
Centos annos alins Lambinos ex mea /vrte, tegreqKefutwrum est. £st autem
roateria nascatnr, id ad me qnicquam b«c sententia : Is, 'coi forte misere
nnnc pertinel, aut me nlla volnptate aegreque futnrnm est :' i. e. is, qnl
yel molestia afficit, si Lambino iili forte miser et seger est fnturus, debet
futnro fortnna propitia et benigna* eo esse tempore, quo tempore ci
vel saeva ct maligna fntura est. Lnmb, male accidere possit. alioqui non po-
867 NoM euM ret/nctos] *Mvro^opii terit tMe miser. At homo mortuns
est. Poterat enim qnispiam ita di- desiit esse : ergo nullo modo miser
cere: Qni fieri potest, ut alius ego esse potest, nullaqoe in enm miseria
vel multis ante sffculb fuerit, vel cadit. Hsc eadem dispntantur ei de-
mnltis post seculis nascatnr ez ea* monstrantnr a M. TuUio libro 1.
dem materia i Huic igitnr respondet, Quaesl. Tuscnl. Lamb, Yss. 0. idem
non esse incredibile, si retro specte- argomenCum fusius explicat. Is qui
mns prseteriti temporls spatinm im« forte miser futurus est, d«bet exis-
mensnm, et si consideremns materise tere in eo tempore qno maia et aegri-
motus varios et multipliceis, prlmor- tudo premant : at mortuos desinit
dia remm, es qnibns conslat hodie esse, nec unquam a sepulchro rever-
homo aliqnis singnlaris, eodem ordine tetur. ' Vestigia nuila retrorsum/
et olim posita fnisse, qno nunc sunt Ideo mortnus nullo modo miser esse
ordine coUocata, et posthac eodem potest. CreecK Plana ac dilncida
coUocatnm iri. Negabit tamen in- Is. Vossii haec est eraendatio : Mieere
fra, etiam si hoc detnr, enndem, qni eiforie tegreque futurum esl, Iftse 9«o-
nnnc sit, aut oiim fnisse, ant post- queesseineo tumtemporefCuimalepoe-
hac futnrum : quia scilicet vitse sit Acddere, verum et recepta lectlo
intermptio facu sit per mortem. probaest. Preig,
Lamb, Misere cui forte, tegreque futurum
NumeumyMwo^pd, Gifim, esi] In veteribiu quibnsdam : mt-
871 Reprendere mente'] Sic habent seretquistofgrequefuturus, Egotam-
Ub. manuscript. vulgati antem depre- etsi putem legendnm misere et : quoi
hendere mente, vitiose. Lamb, esty agreque futurum est ; niliil ta-
872 Inter enimjecta est vUai] I. e. men mutavi dum adstipulantes habu-
viiae interrnptio facta est. patua,- i. e. ero plures libros. Gif,
quies, et cessatio qnaedaro. Utitnr 876 At quomam mars eximit tm] I. e.
eodem verbo inf. hoc libro, 94S. < Fri- at qnoniam mors eripit et liberat
gida qnem semeiest vittu pausa secn* enm, ne possit miser esse, &c. * im '
ta.' et sop. 2. 118. ' nec dare pausam pro eum dictum esse a veteribus tes-
Principiis,' &c. Lamb, tantnr Pomp. Festns, et Carisius, et
87S Deerrarunt^ Ulilur eodem ver- ceteri. Quod antem libri manuscrlp-
bo Virg. MeUbseo, sen Ecl. 7. 7. * Vir ti habent esse, Ulnd esse factnm est ex
gregis ipse caper deerraverat.' et 'em,' vel Hm:' quod ntruroque idem
auctor ad Herenn. ' Si non deerra- valet quod eum. nam cum a librario
bimus ab eoqnod caepimns exponere.* scriptum esset u pro im, factnm est
et Plaut. Menaech. 6. 9. 54. * Inter postea ts: deinde ab eo qui corri-
homines me deerrare, atqoe inde gere gestiret, reposltom est esse: at-
avehi.' Lamb, que ita hic locus depravatus est igno-
S7A Debetenimndserequmferte^ife,'] ratione Ungnae Latinta antiquse. sic
Sic habet Uber Vaticanns, neque ad- autem nsnrpat verbnm 'eximendi '
modum ab hac scriptura ceteri dis- Plaut. Epidico 5. 1. 5, ^lta non oro-
Delph, et Var, Clas, Lucret, 4 N
1298 NOT^e VASIORUM JK
Bei poteraiit tx craciata exiaiefe le cui biec eftdem inci
EpidicHin.' Lamb,- Iibs noe conflictamiir, Tel m qwikm
Im^ frokUfeiqu§] Ita qnidem Lam- Tenamary evenire poeaint, !• cu ^
bloai, cnra in ▼eteribnt libris tit: ▼tvat, ante ftierit, actre licet, &€.
me. In quibiiadam : eme bide, Ma- Videtnr bic locos pnfiisre
rallns, et vnlgati : td prdUfrd^iic. qo« snpra dixit, cx mmteria alicajpB
Mihi aqna hapret. G^an» Hoc etiam hominis aliiim hominem mollia poit
es librorom ▼etnstate exscriptom est: saeculis nasci posse, qiii ait qaedasi
Z>eft0l eatin aitseiv at ferte etgretpufu' modo idem alter. respandeo, hoc qoi-
terMm eet^ Ipn qmoque eeee tn eo ium dem snpra dictnm taae : oed noe ca
tempore^einmaUpoeeiiAeeidere:idquo» mentOy eave gratia* ot aaaeveEaicf,
niom more eximii eeeeque prohibei, lU enmy qni ex materia mei, ▼eriii gia-
lam cat posrart tncammoda eoneUiari IUm tia» multis post vel sspcolia ▼el enii
eademf quibue im wune nos stmws, oii^e nasceretur, fore altenim me : aed nt
fuitee, 'Prohibet' aotem per vocs- ostenderet, etiam si id fieret, oihil
linm comprehensionem et conjnnc- b<>c tamen neqne ad enm qei aatc
tionem aadieodam est, dnabiis in ▼izisset, ejas qnl postea ex eadem
longam coaletcentibos. Tameb, Ade. materia ezstitiirns esaet, caaos; m^
SO. 10. qne ad enm qai postea cx eadem ma*
/m] Emki : qood et in nentro dice- tena conflatns, ▼ictnms eaoet, e|«
bant ; nnde * interim/ i. e. inter id, qai ante vixisset, incoaiiiioda perti-
inter ea. Faber. 1. e. Enm : Plan* nere. i:4mi6.
tus Epidico, 6. 1. 5. < Ita noo omnes 878 Quibue e mmc aosomaas] £i
poternnt e crociatn eximere Epidi- vet. Ubris, qai partlm ita, partim»
cnm.' Alli tamen e Codd. Eximitt et aaae, habent, et, 9w'tes aaac, raali-
Eeeeque prohibelf qnibns si Salmasio tni« Ut, < hsec eadem/ referatar ad
credimns nihil est aptins. Creeek. Dn- ' Aiisse.' Marulius tamen : qmSbmaW"
rtL ommitko feximitim^prohibetqueiUum, grinae eumme. Siesnp. ▼». 861. fai-
Lambiniana scUicet ista emendatio, ^m e SHmus, ^. Ubi etlam meadam
viri8doctlt,Oronovio,Salma8iOyqoem Irrepserat. Gifan,
▼ide Ep. 63. ac nostro deniqoe Is. In quibue ei nmne no$ sitanm] Secnlm
Vossio, iraprobsta ; qni ad vetera olim fueram hoc loco libros ▼nlgatos^
confogientes monumenta, verbnm in eo qnod habeot voeem digri ; in eo
eeee e fnga retraxere, et synalmpha, quod habent aaiie, ante ▼erbom *• sa-
nostro hand inusitate, legont pfvAi6ee mns/ mannscriptot: In qolbos par-
9ur\aM0»s ; deinde id, pro at ; hoc tim ita scriptam est, qmibma ai mmme
modo : Id ^aeniam more eximiiy eeeeqme noe svmaS| partim Ite, fw6aa c aaae
prohibet lUumy tfc. Marg. n. Id qwo» moe eumue. atqoe ite edideram, qmib^
niam mtox eximit eeeeque prohibeique, nunc eegri eumue, ante /. aentootla
▼eram perperam hand dnble modo aperte. Nunc mions longo a scrip-
propositam viri doctissimi conjectn- tnra antiqna discedens, a qua abcat
ram exceperit. Preig. Non repng- voxagri, sic edendum ciiravi, Ume
narem, si mlhl sstisfaeere quis in esdem, ta^ui^iieetRaaeaossHmaayOBle
hisce posset. Credasne id volnisse /. sententia non minus perspicna : ne-
Canim : * Quooisni mors id eximit, que sermone minus usitato. Sic enim
et prohibet lllom esse ante ftiisse, loqountnr Latini, * we,' sen < versa>
qnoi posaint/ &e. At plana Lambini ri in incommodls,' < io malis,' et simiL
lectio, cui potius adhaereo. Hae. Si cni autem magis placet primm edi-
ProkibetqMe UUun, qwn poeeini, ^.] tionis scriptara, baec ejos ratio est.:
I. e. et qnia mors prohibet, ne 11- Pronomen ^nos'adjectnmesaepnta-
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LID. III. 1209
bam ab iis qai ▼erauni perficere vo-
laerint matilatoiny ▼oce«'^ lacerata
et corrnpta* Licere tamen existlma-
bam etiam Ric legere, quUm$ agri not
««miif , vel sic, qM!M no9 agri tmmia»
Qood aatemqnidam retinent scripta*
ram antiqoam, fmbiuemmcnoanamUf
eamqae interpretantnr hoe modo : e
qoibuB nos nnnc samns, i. e. consta*
mas : Talde fallontar. qoomodo enim
constare possamns ez incommo^Vs?
l<}am relatiTum qmbmy refert ▼ocem
McoMOMda, qns aotecedit. Lamb,
Alii Qiii6«s agri mme wmmu. Inepto
▼ero Oifanias cam sau Codd. Q«i6iif
e niiii^ ttos Mamit. Creecb.
880 Nee miaerumjieri, t^.'] Utqois
slt miser, necesse est ut primnm sit;
dein erit miser, Sce, Faber, Hnc per*
tinet Eptgramma illad ex lib. S. An-
tbologisB E2s Mpm •fcc hrUnifuws, nbi
Epicoreas qnldam ad singnla inscrip*
tibnis ▼erbarespondens introdncitar :
€MSpOfid /loi, rl M toDto ; merpU 94 /un,
if rt 8^ rovro ; KXt imw 8* flfi) y4povs,
f} yitp b/ptufpor6Tw ; Xi^oi M4^ms
fXnroi^ fiiov, d yi^ AMC^r; Kci/u<u 9'
MiSf rir. r(r, riri ravra xJyoif ; i. e.
* Nomen quidem mibi. Qnid hoc ad
me ? Patria ▼ero mihi. Et qnid hoc i
Inolyti sum generis. Et qnid si ob*
senrissimi? Oloriose postqoam ▼ixi
▼itam reliqoi. Et qnid si ioglorie ?
Jaeeo aotem oanc bic. Qais es, cai
bccdieisP' JEfoo.
882 Mortalm ottam mors qnoi] Mor-
4em * immortalem' dixit, quia ex ▼e- .
terom iliornm sententia, qoi mortnns
est, re^i^iscit nnmqnam. Sic qui-
damapad Atben»am; Bdmeros Mmc^
rsff. et Catull. ad Lesb. Ep. S. S.
*• Soles occidere, et redire possnot t
Nobis, cnm semel occldit breris lox
Nox est perpetua ona dormienda.' et
ita Horat. Od. 4. 7. IS. < Damna ta-
men celeres reparant cselestia lunae :
Nos, ubi d^cidimns/ &c. deindese-
qoitor, * Cnm semel occideris, et de
te splendida Minos Pecerit arbitria/
ftc Sed videtor legendom ▼ersa so*
periore, tUffomy non, nt habent orn-
nes libri, Differre, Est enlm baec
sententia : neqne qnidqnam referre,
otromis, qoi mortons est, neqne nmi
qnam rerictnrns, nnmqnam natus sit,
an secns. Ziaoi6.
88S Proinde M m videai komimem
imMgmmier ipemn, tfo,'] Honc ▼ersnm
cnm eoqni deinceps seqnitur, sie ex*
plico : proiode nbi ▼ideas bomioem
indignari, sen indigne ferre, quod fa«
turom sitpost mortem, at aot potres-
cat, Sce, Sed mieerarier legendnm ar*
bitror, non indigmirierf idqne ex ▼es-
tiglisobscorisseripiarsBveteris. Du-
riuscolnm enim ▼idetnr ita loqui,
* bominem seipsom indignarier, fore
nt/ Sie. ' miserari ▼ero seipsnm,' pro-
batnm loqncndi genns, pro ' seipsom
iniserom qiieri et dicere.' Lamb, Hic
▼ulgiM nostrorom bominnm est ; qni
coborrescont, ubi fieri posse cogitant,
nt sna cada^era a^lbns, canibns ob*
Jecta, Sce, lode taota sepnlcrorum
cura, qns noonnlli olira ridieole se-
cum cirenmferri cnra^erint: neque
Cbristianos bomines in boc genere
ceteris firmiores fnisse video ; qnan-
qnam a panegyristis landentur. Faber,
Vss. 24. increpat qnosdam homines
de sepultura nlmis sollcltos, eamqne
solicitndinem ex oplnione de animi
immortalitate natam asserit. Qnid
enim ille, qui nibll sensurnm se post
mortem credit, cada^er rnraret ?
Respexisse antem ▼idetur ad tritnm
illud de Diogene, qni rogatos qnem-
admodnm cnrari ▼eliet, cnm mortnus
foret; projiciseinbnmatomjusslt: et
cansantibns qnod a feris et ▼olaed-
bos lanlaretnr; apponi ad mannm
Jussitbacnlum, qno posset ilias abi-
gere : et excipientibus qnod noo pos-
set, ▼iz. nt sensu sic motn privatus ;
' Qttid igitur,' inquit,<si sensn camero,
mea intererit quomodoconqne me-
cnm agatnr f* CreeeK
Mieerarier ipomn] Alii imdignarierf
Istod ament qnlbus placet. Creeeh,
Imo 'se' bic irafMXic^m#f usurpatnr,
1300
KO.T>E YARIORUM IN
nt sap. Ys. 68. Restitui itaqne Msi.
lectionem. JEfee.
884 Corpore peifo] Corpore bann-
to, et in foisa condito. LamMiiiif.
Aln. Ego vero, corpore poifo, nt a to-
lucribns laceretar ; qni enlm pondere
terrtt est obtritns, vi. 906. ille pro-
cnldnbio est in terra conditns et bn-
matns : qnid igitnr timeret pntres-
cero corporeposto, qni pondere teme
oppriaii non timeat? Creeeh. Nngstl
* positum' nihil alind esse nisi mor-
tuam simpliciter, patet ez collatione
Virg. JEa. 2. 644. et Ovid. Heroid.
10. 124. ifipittf»4poit 4p wotrl ko* KMf^fw
pop dixit Socrates apnd JElian. 1. 16.
Uav.
885 Amt flammU interflai] Interflai
pro interficiatnr, i. e. conficiatur, aln
snmatnr, nempe in rognm impositns.
Sie inpra eodem lib. vs. 41S. eemflet
posnit pro conficietnr: *Id qooqne
enim sine pemicie confiet eomm/
JifaluDe/craruin] Ant malis feraram
lacemtur: videiicet projectns inhn-
natns atqoe insepoltas. bnc pertinet
illnd Diogonis, qai cnm se projici
jnssisset inbnmatnm ; tum amici, * vo-
lucribasne et feris ? * ' Minime vero '
(inqnit); ^sed bacillumpropeme,qno
abigam ponitote.' 'Qai poteris?'
Inqniant illi : ' non enim senties.'
«Qnidigitnr' (inquit ille) 'mihife-
rarom laniatus oberit, nihil sentienti?'
Lamb. Abeat vox ista flammia, nisi
forsan aliqnis doleret se flammis ab-
snmi posse, qui vs. 003. se ignibns
imponi patienter ferat : si alia vox
occurreret apponerem, interim lege
e vs. 893. et vs. 901. itice iutetflai
moreu maUsoe/erarMm. Creech.
Interfiai] 2. 1068. et 5. 880. con-
fieri. Creeeh,
886 Non eineerum 9(mere'] 'Sonere'
antiqnnm pro sonare, notat Nonius,
prodncitque testem versum iilnm,
qni est sop. vs. 167. ' Callgare ocolos,
sonere anreis/ &c. Lamb. Proverbi-
aliter dictum, et a vasis, sonitn at-
que tinnitn explomndis, doctofir.
Non absimile illnd Cicer. de Dlvia.
2. 67. * Demosthenes qnidem, qvi a^
blnc annos prope ccc fnit, jam tm
^tKml^Mip Pythiam dicebat, i. e. qn»-
si cnm Philippo facere. Hoc aatea
eo spectabat, nt eam a Pbtlippo cor-
raptam diceret. Qno licet eziittjaiare,
in aliis quoqne oracnlis Delpbids
aliqnid non sinceri fnisse.' i^reig.
880 Abmnde] Librl noDDolfi mn-
nnscr. pro abnnie, qnod est io viilgn-
tis, habent et unde: alii, ei nidr. de
quibns scriptnris nondam dobitare
desii. Qnidam docti et mmda probaar,
et interpretantnr (Tnmeb. videiieet
Adv. 30. 10.) hoc modo: non dat
qnod promittit, i. e. non dat ex ani-
mo. JLeai&.
Et inde Ne radieitne] In qoibnsdam
scriptis est, et inde Nee radiciima. Ls
-qnibnsdam, €f wnde. Itnqne aot Ten
est mea scriptnra, ant qals aKos lalet
error. Ne pro, non. Vnlgati : mkmdt
Nee radieitae^ tf€, CHfan.
890 Ei etdl] «Eicit* pro ejicH:
^eicit' antem disyllabam cst, nt
^reice' apnd Virg. £cl.3. M. «H.
tyre, pascenteis a flamine reice ca-
pellas.' et iteram 'eicit' apod £■-
cmt. 4. 1266. < Eicit emn ralci recli
regione, viaqne Vomereni.' VerniBti^
men alii volunt esse proceleoanati-
cuni pro daetylo, nt * Genna labaat.'
Quemadmodnmantem InTerbia^eicii*
et * reice,' alteram % anblatom est :
item fit in voce ' micnl»,' qoa vooa
ntnntur Cato, e t Varro de re pecoaria:
sontqne roicnlse ovet,qnaspoator reji-
cit ac ramovet de tota grege. rami
801 Sed foiat esse, ^c.] CoBJoage
verbnm eue, cam prmpoaitioiie
nt sit esse siip€r, pro
dam legont, Sedfyeii i^
miper iaeeius ee$e : qum scnptom enet
fHcilior qnidem illa ; verantaiiien ni*
hil mutandnm censeo. Lnmb»
insciiis] /;issMS. Gifan.
803 Cerpu$ uH voluarea^ ^] fJc qn
jacent insepnlU: qualea ilU apnd
T. LUGRKTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1301
Homer. II. a. 4. o^^t 8' ^x^m rtvxf hilMm. Ut lit sensns, credo : neque
icW<riy, OUmitffi t§ wi. Lamb. enim ullo modo se dividit, aut si vel
894 Ipae tui miteret] Nlhil mutare maxime se dividit, non satis se re-
aoBUft sum : qaamvifl legendum exis- movet a projecto corpore. * Sevi-
timem, Jjue wi mieeretur^ nee ee dtotdti dere ' ad formam rov secernere mira-
kUumj vel sic potius, Ipee sui mieere- cnlum verbi, vide, si lubet, in indice
Ocr, nee $e vindieat hitnm, ^^6. Testan- Gifanii. Preig,
tur enim Festus et Priscianns, anti- 895 Retnovet mtia^ Feras, et aves,
qnos usnrpasse ' misereo, res,' pro Fayus. Lepide : Cadaver vis. feras
uiisereor, ris. et qnidem ita Plantus et volocres abigeret. Tam bellnm in-
jn Trinummo : 2. 2. 62. ' cave tui terpretem Diogenes, satis scio, casti-
alius misereat.' ne hoc quidem lecto- garet. Creech,
rem celabo, cnm in Italia essem, in- Et t/ted Sefingii] Et fingit se esse
cid^e in manns meas librum typis illud corpns, qnod jacct mortnum et
impressnm, qui foerat Joviani Pon- insepnltnm. Lamb.
tani: in qno erat eroendatnm, ant S96 Seneuque euo] £t corpns exsan-
certe adscriptnm ipsins mann, /jise gneet inanimum, et sensns exper»,
$ihi mieer eei, Lamb. Democritum sensn contaminat, se adstantero fa-
insimnlavit Epicums, quasi diceret ciens. contaminare antero videtnr
post mortem In corpore sensum corpus sunm sensn, qnia dum ei tri-
fnisse. TuU. 1. Tnsc. Quiest. et enn- bnlt sensum, sui miserctur, et horret
dem pbilosophum Lucretins bic loci ferantm atqne ayinra morsns : quod
castigat. Creeeh* non faceret, si corpus exanimiim om*
Neque enim ee mndicai hihtm] Seqni ni sensn carere sibi persuasum habo-
volueram initio libros vulgatos, qni ret. Lamb. I. e. dum credit se post
habem^aedividiihUum, Sedcumani- mortem cadaver illnd futurnm, sen-
madvertissem, in manuscriptis aliis snm sunm in id quodammodo trans-
ita legiy meque enim ee vidit hilum : in fert, &c. Faber.
aliisy vidU Ulmn, plane roendose, sed 898 Nee mdet, in vera] Nec videt,
nnde tamen vera scriptnra elici et exempli gratia, Dionysius Umbinns,
restitni posset, sic existimavi esse qni indignator se mortalem esse na-
reponendum, neque enim ee vindieai tnm, snamque conditionem deplorat,
hilumy seu potius, nee ee vindieai Ai/imc, non videt (inqnaro) in vera morte nnl-
tfe. ut prior pars vers. mc legator, lum alium fore Dionysinm Lambi-
Ipee eui mieeretur. Quidam tamen num,qni vivnsetstans possit se mor-
vindicit legi maiunt^ anUqne pro vin- tuum et jacentem lugere, &c. Lambi
dicat : quod usnrpatnm est a X. viris 899 Qat posaet otmis, ^c.] Ordo et
in dttodecim tabulis. lamb. seutentia verl>orum est : qni vivus
Ftndwii] Vulgati : dwidU. In scrip- possit sibi Ingere se esse peremtum,
tis: vidii. Lambinns: vindieai. Nos nec qni possit dolere se a feris aut
propios ad veteres libros. Fort» avibns lacerari, ant flammis cremari.
etiam : ee vidit kUum, Oifan. Alii * Sibi ' dandi casns est, omatns can^a
dioidti, qua vox veterit lectionis ves* positus : ut Ter. Adelph. 5. 8. S4<
tigiis,ii«^Miaiseetdtl,magisinsistit. 'sno sibi hunc jugulo giadio.* Sie
Creeeh, Marg. n. adscripta Yossii antem legendnm, nt edidi, non, ut in
auctoritate : dividit iUum. Forte ex aliis libris omnibus scriptnm et im«
ipso Mss. unde postmodum cum Sal- pressnm est, nee laeerari, urite dchre»
masio, quem vide £p. 52. aliisque Lamb. 'Reete: urivedokre* Indeenim
ampiexns fnerit : ii€^e eatm ee dividU mox resp. sibi format. Itaque et jliim*
1902 NOT^ ▼ARIORUM IH
ifiw VI. 885. retinniiDtts coBtra Cree- forttvi et sapieotios ipee PetftMrfof :
ciiiuni. JEfav. atAnim flactibns obmto boii coBtiBgit
901 Ntan n tn morte, ^.] H«c ad sepnitnra, tanqoani interait pctitn-
id pertinent, qnod proxime addidity mm corpus qnae ratio coimiraiat, i|^
nrite. poterat enim aliqois dicere: nis, an flnetus, an mora; qaicqnid
Lacerari a feris malnm est : sed com- fereris h«c omnia eodens ▼eotnra
bnri rogo impositnm, non est »qne snnt : fene tameii corpiM laeera-
acerbnm, ant omalno non est acer- bnnt: tanqnam meliiis igala nedpiai.
bum. Ad boc sic respondet, Dixl Creeck,
' lacerariy nrire/ qnasl sint slmilia. IMM Jat m «Mlle siloBs} Hoc qneqne
Nam si malnm est in morte maxtllis foitsepnltnrsgenttsaTetenbiis
ferarnm diripi et dilaeerari : non Ti- patom, aut certe mtio
deo qnomodo non sit etiam molestum corpornm : qnara coimnemont
et asperom, In rognm imposltom phon libr. qninto 'EAAqMHfir, Bbi oar-
flammis torreri, ant aliis sepnltnrss rat, Agesipofin LacedsnnoBiaBi gravi
generibns, qna snmmo stodio ab ho- morbo affectom, eoqne Ipso nofte
minibns procorantnr et expetnntnr^ die septimo coosnmtom, in nMlle pe-
affici. L^mb» sitvm, et LacedsBmeneds
90S Igmkfu tmfMsiio», 4r«^.] Com- regia sepulture iiif sse decoratam.
bori. Qoo more osi sont Romani» et ba Xenoph. sont hsec : Kot
ante eos Grseci, atqoe etiam Barbari. pui» ^ ^Airi f«0^, tuiX mitmOtiM
Homer. 'IX. «. 51. M M «vpal rwW ts, lrvx« ▼$* fitiffikmSis ra^^j, Vi
jca(oiTotfflvi«iaCi.e.'semperaotemcre- «cf»l ra^s apod Nonlom la
bri mortooram rogl sen acenri com« ' Tolgos ;' Qnare Heraclidea PoBticas
horebantor.' Ad qnem locom notat plos sapit, qoi praceplt, nt CBBrtMue*
Eustathins, bac consnetndine nsot rent, qoam Democritiia» qai at m
esse veteres, ot ostenderent^ portem melle senrarent : qnem ai TBlgaa ae-
hominls divioam, igni, tamqoam ▼»* eotos esset ; peream si ceotBoa dcBO«
hicnlo, snblatam, locnm cselestem pe- rils calicem mnlsl emera possimBS*
tere : terrestrem vero in terra ma* £aio^. De hoc sepnltnra^ geoera Xe-
nere, partim, consnmtam, et in cine- nophon, In Ub. 6. *E\Aipnifii'. Et de
res versam, partim In ossibns rall- lapide sarcophago Plin. 86. 7« Gifm.
quara. * Alii dicnnt,' inqnlt llle, ' id- Xenopbontis, apnd LamblBBSB loee,
circo mortoorom corpora cooborara qoi hnc laciat, gemloos ett ille Joae-
solitos esse, qnod els cadaver videre- phl, de Aristobolo, JodmoraiB piiB-
tar non porara: Ignem antem pnr- cipe, cnjoa cadaver, slmiliter mHle
gandi vlm habere existimarent.' Si conditnm, ab AntoiiioJodsslaiiiiasBm
qnis porro de barbaris dobitat, etlam scribit^ ot in monnmentis regUa ae-
Hectoris corpns apod Homer. DLw. peliretnr; llb. I. de Bello, pog.a.
combnritnr. Lamb. Tres modos se- 7S3. ««^pyUfasy 708^ JmtipMt M vfia
pnltnrsB tangit,qni cremabantor,qui tA TiofLmfbv ^fmAfrm^ M^hc^ ««MLt»
terra obraebantnr, et qni in lapidels m^ o6M ra^i A^ vy wmrp^ f<era^em»
arcis cnm melle condebantnr, qnos hmroV iifijXrrtmnmipoSfmm^wmcpibw
ait in gelidi seqnora saxi cnbare. Hmc -■>— ^ *rr^'^— frrfn-'TinrrnfciT tfar>i^ra,
breriter Salmasins ad SoKnnm p. 860. rns /AviAumif /anittMms ^tmfiim^piam^
Forsan vero Lncretlns castigat Hera- Preig,
didem Pontieum,etDemocrltnm,de 905 ^pmre muBf] In se^aaiitate
qnibns Varro. Indigna enim phllo- saxi : 1. e. in saxo iN|naMliy nnt exm-
sophis tam pntlda sepulchri cnra; qnato et pollto. Lmnfr.
T. LUCRBTII OARI OB RBRUM NAT. LIB. III. 1303
goe Pondere tirrm] Sccvtiif tnm ^ Xc^ift, l^ t0v Ka^ra^ rb M»
omneis libros vulgstot, qaibotcnm fotrof rmf idrn irrmf, iidfr* ttaropw v€pl
consentinnt nonnulli manutcripti. rV rokmrifif iffofJmtr, Th yiip ^opofAw
Nam alii babent pQtndere eroH» ; qnam roit oivuf Im, roa 9\ o&c o&ri «wt h^
•criptoram nonniiili probant, fortatte Ai ; Creeek, Significarat Salmasio
non maley nt referamna ad morem GronoYinSy in libro Yoteri legi : Ftm
KartbaginienAlnm, qni hoc genere noii jom domaity ^. Unde Yir ille ex*
•opplicii ntebantnr : nt Tel ox Plauto celientiMimnt, Eplst. 66. fierl posse:
InieUigere llcet; Pmnulo, 5. S. 65. Qatn non jem, vel : /« Monjcfli,pro:
^ 8nb cratim utl jnlMas fose snpponi» ' Enm non jam domna accipiet te l»ta/
atque eo Lapides Imponi rooltOB, nt monstrabat; Epitt. vero 51. plane le*
80 te neces.' Sed cum bie loqnatnr gendnm antumat : /, non jam domiv,
Liieretins de sepnltnm generibns, ^. £t: IUnd Aty inquit, quod est
noa de suppUciis, malim Tulga* in Vulgatis, nibil ad rem facit. Marg.
tam et receptam scriptnram tueri. noster : ' Am Mss. pro an, particnla
Lemb> afiimiativa 2fM exponitur a Pbilo-
-< 907 Atjem non domns, ^c.] UifKn^ xeno, nlsi malis : ji^iam. Mirari con«
stnHarmn lamentationum, qnlbns nti venit, unde hoc looo tam insperatae
solent qnl mortnnm lugent. iMmb, tnrbm !' Quid enim simplicins nsita*
Videtnr Poeta bic exprimere prssfi* tinsYO, quam objectlonum hoc geniis
camm yocos. Ita enim et bodie in solntiones a particula < At,' * Atqni,'
Htspania femnt eaa gannire. Gifmt. dtc. ordiri? q. d. 'At non jam domns,
Sed, Inqninnt fatni isti morientinm inquiunt, accipiet te laeta,' dsc. Ver*
ant roortuornm iameatatores, Multa buro, oMm/, ys. 911. iarh rod §toorw ad
tibi ndemit mors, dic. Ita est, re* totam objectionem refer. Similia fere
spondet Locretins, sed ea non desi" faceteqne facit lameotantem patreni
deraat mortoi ; ilta antem non ba- in filii obitn, Lucian. de Luctn, pag.
bere qnss hand desideres, quid nwll m. 4S2. «iiirci yi^ 6 woriipj yoopAf rt
9\t i Fmber, Qnoniam Yulgo habetnr ^OfTr^ttwotfitaifapeT^dwrihcoffrmfrmif
malum privari istis rebns, qnibos in yopuifrmo' Tli0or,f|8ioTor, ofxp H^ luX
Yita fruimnr, et actionibns, quibns r4Bv^Kea,KoXw^ipashmiipmdia^,i»/iro9
fnngimur, Yanam hanc opinionem de* ^ ^i r^ liaxior jr«ra\nrdipr, o6 yafgtpretSf
ridet Lncretius ym. 18. dnm vulgaria ob «oiSoronitf^^MVDf, ob orpareood/urot,
refert lamenta, qnlbns mortnos amid oO ytmpy^oas, oba clr y^ipas ikkhf, OO
proseqnl solent, qnasi illi bsec, qu» m^^idd^ itdkaff obft 4pair9iitrif,r4iafor,oiV
moriendo demisemnt, desiderent. h ovftwo^ furh rt^ ^Xutuordr fteOwr»
Mortnns jacet sensns et cupiditatis iHprff, ToSra 8i, «oi r& roiovra ^faci,
expers, nibii optat, petic» ant indiget, tUpuiros rhv vAv Mirtai fikr fri ro&rmr,
quid igitnr deflendus? Socrates io moI htiBopmTr ital ficr^ rV TcXcvrV, o6
Diaiogo qni apud Platonem Axiochns Z^mr9ai tik f»er4xoaf «Mr. Pre^.
inscribitur, llinwra Bh «or^ itdi roO 906 Nee daleee oeearreni oeeula noH
TipMtoo \4yo^oSf dri 6 ^dmrros eb wofA Presftpcff] Videtnrimitatnsesse illud
rohs fmrras lorir, oh wtpl rohs ftoni^Xa* Homericnm, *IX. c. 406. N^ios, oWk r^
«^rat* dri wopi pAo rohs fasfrtu oba dSc icar^ ^p^ Ti^lof v&s, *Om pidk*
Marafy ol ybp iaco9oo4irm oba ct^ir, lio*r« od >i;r«i5f, hs hBarArom fadxoiro, Obh4 rt
ob itopi ao iniv tarwy (oh yiip riiPnfKar,) fwf iraiSci irorl 70^rao'i vonrdJVH^^ir
ol^, cA'1 «d0otf, Irrai wopi OY, oh yhp 'EAMrr' Ik woK^fioie^ &c. i. e. ' Stultns
o6k Uiif, Mdraiof oSr ^ Xvny ircpl ro8 est Diomedes, neque boe intelllgit,
^ Srrot, fK^c iaofobwi wopH 'Affoxor^ aut animo eomprehendit Tydei fiUus,
'AiUxoo ilb^poeBaif aai Sfioier, ^ ci wopi eum non admodum esse dintnmum
1S04 l^OTiE YARIORUM IN
(i« e. noD valde din viTere) qni cnn qnin hve etset ▼€» et ireminiia Ia-
immortalib. pngnet : neque enm filit cretiana icriptnra. N«m rolgnta
sni e pnelio reTeranm, ad genna ore plane inepta est» Nmi pUerU /mttm
balbopatremialntant.'fortas8eetiara flvrentilnu esie, te»fictf, ^c. noB dis-
preficarum consuetndinem significare simalabo tamen, me in VaticaBO ita
atque exprimere Tolnit : qnae hujns- scriptnm reperissey Non pvUrh fmd»
modi Tocibus lacrymas et ploratos ex- fiorentiltnu eue euiqmmm Prmaidim^ ^
citabant. Lmmib, Phraseos pulcrito- de qna scriptnra jndicet lector. Eph
dinem ex Amatornm, atque adeo Imi* nt dicam qnod sentiDy altenrn msAo.
tatomm nobilitate astimare licet. Jam * fortia facta,'- et ' foitibns 6e-
Virg. Oeorg. 2. 589. ' Interea pen- tis/ ct simil. loquendi g«BBa esi b»>
dent dnlces cirenm oscula nati : Cas* nu scriptoribns Latinia naitntnB.
ta pndicitiam servat domns.' Vide Csesar lib. 9. de Bell. Gnli. ^ Alqne
et ^n. 2. 1S8. 4. SS. Cland. 4. Cons. eo magis, qnod in coDtpectn Cae«ns
Hon. S69. Qnid ni antem ex Cic. 1. atqne omnis exercitns rea gerebetnr,
de Div. cap. 46. narratiuncnlam bisce nt nnllnm panllo fortioa factttm Intme
illam snbnectamus ? ' L. Paullns, posset.' M. TuU. lib. 4. Episr. ai
Consul iterum, quom ei, bellum nt Atticnm, epistola, cnjna initiom est.
cnm rege Perse gereret, obtigisset : < Non dubito/ &c. ' Non Bsifai aatis
ut ea ipsa die domum ad vesperam idonei snnt anctores ii qni a le pi)»
rediit, fiUolam snam Tertiam, qnse bantur. quod enim eomm in wep>,
tum erat admodnm parva, oscnlans forte factnm exstitit i* Vir^. JEml, 1«.
animadvertit tristicnlam. Qnid est, SG9. < Qno fogitis socii? pcr vop,
inqnit, meaTertia? quid tristis es? et fortia facU/ &c. Idem 9. 28i.
Mi pater, inquit, Persa periit. Tnm < me nuUa dies tam fortibos nnsisy'
ille arctios puellam complexus : Ac- Sec Postremo in vocnbalnrio
cipio, inqnit, mea filia, omen. Erat nogrsBCO Cl. Pntemi mnnoscripioiu
antem mortnus cateiins eo nomine.' scriptnm legi:
Pr^» qua interpretatione nihil ejLcogitari
010 iVos foteri» fmctU Jlmreutibiu potest aptins. Nam iit kpimrmbf did*
esse tuU Prmeidio^ Hic variatum est tnr Orace, ' qui forttter fo«ut,* ^t
mirifice; credo, ob numeros rariores. <fecit:' ita ApMr*^ n>bil ayod est,
Vide Indicem, ' Versns Diphilins.' quam < forte factum.' Qood aaiem
Veteres libri quidam : faeti ftmrenti' Zoiins quserit, qnid sibi veUl hoc liit,
bu$ esse tuitque. Quid.am : fmcH tifo- cum sit is mortnns qnem aHoqoitnr:
retibue. Alii : fmctie Jlmreutibut «ssi ridicnlnm et stolidom hominem : qni
em^m. Alii aliter. Quidam : pra* non intelligal, hoc ipsom fingji cam
ndimm, Vulg. fuetie floreutibue ee$e mlserabile, enm, qni olim vivos aole-
tuieque Preuidmm. Lambinns : /ac<if bat esse sibi snisque presidio, nnac
ttbifortibueeuetwequiPremdio, Ego raortunm esse, neqne postiiac fofe
ex vestigiis ita restitni. Qnid enim neque sibi, neqne snU nUlem aat sa-
kic sibi vellet, tibi 1 Vide et supra, Intarem. Sed qnid cum taliboa bd*
2. 642. G\fan, lnlg dispnto? valeant cum snis Teni.
Nou poterUfactie tibi fortibue esse] bos DiphiUis. Nam, si Biia placel,
Sic restitni, ad hanc scriptnram hnnc versnm Diphilinm inlocnmger-
ab uno libro manuscripto qnasi ma- mani Lncretiani snbstitait gravis
Du ductus. in 4]uo cum reperissem anctor, Non poteria fmeHm JUrmmtibm
ita scriptum, Non poterU fmeti ti fo^ eeee tuU. Quls non admiretor bomi-
reiibus, semperqne antea hic locos nisacumen? Ne boc qnidem ioqoea-
mibi suspectns fuisset, non dubitavi, di geous, * esae sibi' aot * alicoi alteii
T. LUGRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1805
prttftidio/ ei novmii ant inaoditam Sic liabent libri mannscr. et ita legi
eatf^ai liODOSseriptoresroanib. terit, debet, non, nt est in vulgatis, Ueto.
ocoiisqne legif. otorpavit iterom Lo- Utk» mpUui aiitem, i. e. mortuns.
cretios sop. 2. 64S. ' Prsesidioqoe Lamb.
parent, deeoriqoe parentibus esse.' 918 CmneiiBprivaiugdolorilmiagri»]
Lamb, Alii iVioii poteri» /aeti» floret^' Ita apud Appianom Civil. Beli. 4. p.
ft^iiseswcMifiMm: Gifanius vero Non 665. Brutus introducitur Cassium
pQUriefaetia flQrentibui eue tui», Qoos modo interfectum, et ipsum Epicn-
versos amat I In sequenti versn qni- reom, ob festinationem quidem incu*
dam Jftscr» mtsfre. Creecb. An non sans. koX ifuucdpil^w 6fjMv ^pmrrfSw uai
forte ? iV(Mipsf€risiM<it,^orinli6icf essr, btfoUu iani\K»yfUyoPf id Bpotrroy 4» voToy
iittsfti«y ife, lUnd ' florere/ qood bic fya riKof iinffwai, i. e. ' at e diverso
in Mss. est» mire amat. Yide lodi- mactom felicitatis pnsdicans, qni se
cem, et 1. 266. ubi de sol>ole etiam coris ac molestiis exemerit. Quse me,
dicitor. Hov. inqoit, dncont ad nescio qoem exi-
011 Afissr/o misfr] Qoatnor libri tom.' Hoe.
manoscript. babent, mtsero mtsfre, 919 Cnu/ociam] I. e. in cinerem
qnam scriptnram si recipimns, hsec versnm et dissolntnm. sic NonioSy
verba eront conjungenda cam se- qoi honc Tersom profert. hoc aotem
quentibos hoc modo. ^ Una dies iiH dlxit homo Romanos ex eonsnetndine
featn tibi miaero omnia adcmit tot Romattornm, qni mortnos combnre*
prssmia vitsB.' L»mh* bant. M. Tull. Epist. 1. 15. 'Nos
Jlftssrs «issrt attml, omnia ademiiy hic D. Syllam patrem mortnum habe«
^c.] Ita fere Vulg. et in veteribos. bamos, alil a latronibns, alii croditate
In qnibnsdam: «its«ro mtser, non dicebant, popolos non cnrabat : com-
inale. G^mu bnstom esse constabat.' Atqne bane
91S Nee Hbi iarMm» 4r^.] Qui non tamen consuetodioem a Orsecis aot
desiderat aotem, non Tidetnr carere. Barbaris snmserant, ut ex iis, quee
Sed videtor ita loqni debaisse» nee sopra diximos non longe, intelligere
tibi earum Jam nrum deeiierium euper licet. Lamb,
imtidebU «na, sl versns pateretnr. Buato} 'Bnslom (inqolt Festos)
Itaqoe docti qoidam ita legendom proprie dicitor locos, in quo mortaos
existimanty mee tibi earum Jam rerum est combostns et sepnltns/ &c. Idem
dssidsriam euper iueidet mm: alii sic, ibid. * Sed modo bnsta, sepnlcra vo-
Jam rerum dimiarium rmdtt auper una : camos.' Lamb,
otsitaverbo iosido. Verom tamen 920 DefiMmu] Libri mannscripti
nihil motare aosim. Lamb, Superiu' habent d^tmas: qaod eo aonoUviy
aidere verbnm mihi satls Lucretia* nt ssppe admoneam lectorem, a pro
nnm, hoc est, elegantissimom vide- b^ etcontra b pro a in membranis ca-
tnr. Licet etiam divisim legere, sa* lamo exaratis interdnm scriptoni re-
per tnstdsf. Nam et ita vs. 9S1. Ut periri. Lamb,
mimm sit, cnr malint viri docti non- . 929 Ab} Ob. Gifan. Oifanios Ob
nnlii tasidet, media prodncta, aot om- koe : et forsao melios. Cree^.
nino aliqood verbom fotori temporis. 925 Hoc eHam faciuut ubi^ &c.]
Preig, StoUdi qoidem isti qoi mortuos iii«
915 Dietieque eequautur] Illa dlcU satiabililer iagent, stoiidiores vero
incipient ab eo versn : ' To quidem qni commessationibns indolgentes
ot es letho/ dsc. nsqoe, * lUod ab etiam inter pocula mortis memoriam
hoc/ ^c. Faber, refricant, qnasi siti inexpleta confi-
, 917 Tu quidem, ui e$ letha topUu»] ciendi essent» aat alicojns alins rei
1306 HOTM VARIORUM %V
desideriovexftreQtnrypostqnameTit^ loci baec Aenteotia est: Beiie nobli
mlgraverint Somno sopiti nihil CU' . et volnpe faciamot ; Oeninm memo^
pinnt, nec re aliqua indigent, qnld rem brevlii »vi nnnc placandl tem-
igitar stnlti timeant desideriiim in pi» ett, sen corollas ille, sen Yina,
morte qoae magls disjicit auimee prin- termoneBvey snaves et moliicnlas es-
oipia qnam somnna, et eornm motna eas, aut, si qnid etiam est jocundlnsy
a sensn reddit magis alienos ? Creeth, malit. Si nescis, hme vera vitc gan-
926 Ei imtmbnMt wra eoremU] £t dia snnt; sed ebeu! qnam cito pne-
capltibns imponunt coronas e flori- tervolaot! Manum itaqne injice:
bns : qnod erat asitatiim yeteribua hrevu kic eet fructui komUU ; hone
UlisOrBBcis et Latinisy ut et ez utris» momento ^fuerit' [i. e. perierit, ut,
que scriptoribns intelligere iicet, et Fuit Ilinm] neque post nnqnam revo*
nos in comment. Horatianis, aliquot care licebit : * Infemis neqno enim
exempUs coUectis, ostendimns. Lamb^ tenebrls Diana pudicnm Liberat Hip-
9S7 BreviM eet hieJrMctua homtiHiM: polytiim ; Nec Letfasea Talet Hiesetu
Jamfuerii] Mifiiiair eorum quse dicere abrumpere caro Vioeula Piritlioo/
solent bomines in pocuUs. sic Apol- Faber,
lonides 1. 2. Epig. Graec. "Enra^ W 028 JetmfuerW] Manifesto ad frne-
•6 «i^iic(r0a,iro\^9X^ixor &\Ady ^f^- tnm, non ad homillom relerendam.
yev, 'H voXft^ K^i^^ Arrerai ^IMtI- Adeoqne inanis iste Fabri a solee*
p«v. i«e. ' Tempns erit longnm, qno cismo metnsest; neqae in voce Ao«
non potabimns : eiaCorripitenoobia miii/i« mntandiim qnicqnam. Prei^.
tempora canities.' Plant Baccb. 5. 080A<^orido(err«]SichabeBtdiio
8. 76. 'non tibi venit in mentem, cod.manuscr.Faem.etTettiamu.rei*
amabo: si dom vivaSy Tibi benefa- Uq«i dno, ariia tmrats oonnnlliviil-
ciaSy jam pol id quidem csse haod gati, orida forrat : mendose. Nam
perlonginqnum? Neqne sl hoc ho^ nino legendnm, erida lerna, otedidi:
die amiseris, post in morte id even- non torrat, neqne terreat, Lamb.
tnrnm esse unquam i* hamiUi» antem Atque orida iifrreat] Vnlgati : iM^
excudendum cnravi, non hommUiif ut rut. Veteres qnidam : temt, Qiil«
habent Ubri vnlgati. nam diminnti- dam: terra, Oif.
vnm nomen ab horoine, est < homn- Torreat^ Terra Lamblnns, finatm :
Ins :' deinde ab *bomolo/ bomuUos^ In sequentt Tersa alil legttnt pest, ita
othomiUns. JLam6. Hbmiittiis, an, iit enim veteres. CriMe/k.
potios reor, homiUue dici debeat^ noo 021 Ani aUar, ^tffs dssideriMas t»-
est fortasse tanti, nt stndiose qosera- sidsat res] Dno cod. mannser. bn-
tnr; id enimaUiaote nos fecemnt» bent, Aut aUm c. d. taf. ree, qno
sed nemo, qood qnidem sdam, ante- modo blim excndendnm cnravi : ne-
hac monolt, esse in hoc loco gravis- qne nnnc mnto. Memmianns aiiten»,
simum peccatnm a Ubrarii mann. Le- Vatioanns, et Bertinian. rei^ noo male.
gendum enira est, . . . . Brene hie eet Licet etiam legere re. Jii<e antem pa.
JraetuM hamUU. Primum quia llgnra trins casns est antiqnns, nt aotaiit
ingeniosior slt et magis morata, ^- Diomedes, Sosipater, Prisclairas, et
icwT^si nnmerum singnlarem nsnr- ceteri grammaticl. de qno snpm
pes ; (notnm Ulnd .... * qnara totns plnra, ad iUnm locom 1. 680. * neqne
homnncio nil est !') Dein qula, nisi nlla Prmterea rei, qnss corpora nUt.
vera nostra emendatio est, tnm so« poss.' dsc. Jam patrins casns qaSatie
lcBcismns in ocnlos involabit. [Jam declinatlonis ftiit veteribns ea, e, el,
fuerit] alioqni scribendnm erat [Jom et ii : ut dies, genit dies, vel diei^
fuerint} bomiUi, scillcet. Totins enhn vel dU. Ennins 16. Ann. * PostreMe
T. LUCRETII GAIil DB IIBRUM MAT. LIB. II I. 1807
loQglnqiia dies eonfecerit «tas/ Tall.
pro P. Sextio: * Eqnites vero da-
tiiros iiliaii dies poBnas.' Virg. Oeorg.
1. (»87. * Libra dii soniniqne paret
nbi fecerit boras.' Licet igitnr le*
gere hoc loco ye\ re, vel ff«, vel reif
nt ftit disyllabnm. ^aafiw antem po$i-
tnm pro alieuj^is, nt sit haec sent^n**
tia : ant tanqnani aliae cnjiupiam rel
deaiderinm insideat ac remaneat.
lamb,
Rei} Ita omnes veterea fere. In
qnibnsdara tamen: re$; etiam bene.
Vide Indicem. Gifm,
992 Net mbi mim qnwgwm^ ^.]
Salmas. Epiat. 53. versn ab boc ter«
tlo euprmaf vel, ntpremo legit pro,
eoporem* Ae lotnm locnm ita con-
eiiknat: Nee $Un enim ^uuqmum Htm te^
vitamqMe requbrUf Citm pariter wkene et
eorpue eopUa qMdescanty Nee deetderiHm
■eefri neeadiigit uUam ; Nam Ucet teter'
num per noe eic eeee eapremaf vel, ««•
praiNo. Vide et Epiit. 60. Preig.
OSS Cam parUer mene et eerpeui]
Cnm dormimns altnm et placidnm
somnnm. Lamb,
934 Nam lieet eetemnm per not']
Nam ' licet per nos/ &o. i. e. non
reciiaamns, vel non obstamns, qno
minns ita sit aetemus sopor. sic lo*
cntus est, nt cnm dicimus, * per me
stertas licet,' ^ per me trahantnr pedi-
bns omnes rei:' i. e. non impedio,
qno minns stertas : non recnso, qnin
omnes rei pedibns traliantnr. Lamb,
Hnnc versum seqnenti snbjicit Sal-
masins, et cnm iu Cod. OronovH in-
veneritpnvjRo, proMpor«m, legit JViiim
Ueet eHemam per ntt tie ette taprema :
Per nos, inqnit, licet sic esse sn-
prenMy mortem nempe ipsam, nt est
ille somnns : vel etiam fortasse «tc
ette tupremt, Snpremo nempe so-
pore vel somno, sic iicet esse per
nos sstemnm, nt et isto qnotidiano
qoo reqniescimus. Ita laborant illi,
qnibos nihil plaeet prster difficiles
nugash CreecL
935 Necdetideriamnottrinoiodtigit
mUam] Sic reposoi, cnm Tnlgatomm
■lii habent aitigU, alii indigU: manu-
icripti antem, od^, qiiod deprava-
tom est ez adtigU. * adtigit' auteni
prsesentis temporis est pro attingit,
a verbo tago, qno ntebantur antiqul
pro tango. Vide Festuni in verbo
' tagit,' et voce * tagax.'sic Plantns in
Epid. 5. 2. 58. * ne atfigas.' et item
alibl. mendose alii, ant qni adiget ant
qni adlicit scribi volnnt. iMmb^
Adigit"] Ita veteres libri. In qui-
bnsdam Veterlbos: idigU: recte
etiam. Marallns et Vnlgati : aitigU,
Lambinus : adfleU; nirais longe. Tnr»
nebns : adUeU nUum, Gifan.
AtOgU] Ut, * ne me attigas,' Ter.
Plant. Faber,
936 Et tamen Jumdquaqttam] Cum
dormimns (inqnit) nosmetipsos non
requlrimns, neqne vitam nostram, ne«
qne nllo nostri desiderio afficimnr:
et tamcn corpora prima, ex qnibus
antmns noster constat, non longe tnm
aberrant a motlbus sensiferis, neqne
tota anima foras ejecta est : qnin ex
somno excitamnr, et expergtfcimnr;
Qnanto minns mortem ad nos perti-
nere existimandnm est, In qna nnllus
sensns reinanet? Lamb,
Haadqaaquam nottrot tune iila per
artnt Lenge ab] Nam si nimis longe
aberrarent, et si omnis anima esset
foras ejecta: tnm mortuus esset
liomo, ' tnniqne jareret /Elerno cor-
pns perfiisum frigore leti,' nt ait4.
9S1. Lamb.
IMO Si minut ette potett^ !fc.] Si po-
test esse aliquid minus eo qnod nihll
eit: qnod certe non potest. Lamb.
Ter. ' Cni minns nihilo eit.' id qnod
ab £schylo esse sclmns. Faber.
941 Di^ectut] Diigectio, dissipa-
tio. Lamb.
942 ContequUurleto] Qitidam doctl
legunt, letum, libri autem omnes ha«
b«nt leto. qnod interpretor in leto,
sen in morte, vel per letnm. Lamb.
ExpergUut] * Expergitus (hiqnit
Festus) ab alio excitatns : quem 80«
1206 NOTJS YARIORUU IN
letaiu dicereeipergefactaiB.' Liieill* aiide atiqae ezeimdaai cst?
' E lomno pneros cttm mane exsper- ▼iTamos, curandom est : sed «t a^
gito' clamas.' Diomedes: Exper- tii. Nam, ot dia ▼ivaSy ff oipm
pacor, ezperrectaa: expergor, ez* est: ot satia, aaimo. Ijonga est Yita,
pergittts. Aniob. Ub. 5. adv. Gent. si plena eat. Impletnr utem, coi
princip. ' Ezpergitosqae illos statim animos sibi bonom saona reddidit, «t
perdocttisse regem, qoibtts ad terras ad se potestatem soaai traaslalit.
malis Japiter potset sacrificiis elici,' Qaid illom octogiata «Diii javnaii
&C. Lamb. Anlas Gell. 6. 10. * tttm per inertiam ezncti? Nom Tiut isle,
vel mazime juTenis animos ista re sed in vita moratas est; oec sera
ezpergebat.' Creeek» mortaas est, sed din.'
94S Frigidm f ««m, ^f^.] * Frigida eo iibeotins adscripsi, quod et Ners
vitse paosa,' i. e. mors, qnsB est vi- inter reram verbonunqae
tSB intermptio et cessatio. Itaque lias, qaibus mortuani Claodiana i»
recte dizit * frigidam,' nt sttpra eod. sectatns est, * morari eom inter lio-
lib. 531. ^gelidi vestigia leti,' et 4. minesdesiisse:'N. ft.prodactapnaa
922. * JEieno corpiis perfnsnm fri- syllaba, jocabatnr, feste Soet. cap.
gore leti.' aic Virg. i£n. 4. 385. < Et 33. En viri sapientissima atqoc np-
com frigida mors anima seclnserit timi tandem sliqnaDdo disctpalnm
artus,' &e. Lamb, Furte, ailseeuta Neroaem. Preig^
ettf ita: * Frigida qoem seroel ad 945 Sicimcrepei] Uaqne ad va. 963,
vitai paasa secata eat.' Hav» Virgi- < Quid respondeamna, lusi
lius insernit operi sno et Grapca Scc. Fuber,
verba, sed bac licentia larglas usi 946 QM tibi tenfsperc]
snot veterea, quippe ilU dizemnty «oilftNatarae: i.e. oratio» inqnaLn-
< Paosam,' * Macheram,' * Aaotiam/ cretins facit Natoram ciua bonuae
et^Malacen.' Macrobioa. Creeeh, nimiamvitaa cnpido,inortenaqaehar-
944 Deniqiieeivocem^^e.] npofftnro- rente, loqaentem, gmTimioaaqoe at-
voda Naturaa ad ^iXo^ovs t€ acol /u- que acerrinia objargatiooe ateatem.
<roecv<kovf. Gif. Ut magia valeret Sic M. TuU. in CatiL 1. patriaa £»!
contra timorem mortia diaputatio,na- loqaentem : aic Piato legas, ia ApoL
tnram inducit loqnentem, auaque ar- Lamb,
gumenU personae auctoritate snsten- . 948 Num u irutm/kU tibi viim, ^]
tat vss. 21. 8i rebns adversis usus Marg. noster : Nom grmtim fmii Oki
fuisti, (Naturam andis) recede miser, vitm; nulla adjecta anctoritate : qae
et qutetem tandem disce pati: si scriptura sl ex aliqao veteri cod.
prosperis, tiim bonis illia, quae tam originem trahat, nnde trahere
bentgne contnli, coutentua abi, nova verisimile fit ex lectionum Pii Bono-
ne expectea, ut temporum sic etiam niensinm cognatione, fortasse noa in-
reruroomniumconversiopisdemsem- utiU opera ezpendetnr aecamtina.
per eadem succedunt: si vires tuas Nam, et gTotta retineri, et/aity priori
senectus nondum confecertt, bona producta, locum sanm tneri polest,
omnia qusB tibi proponere possum modo a geminetar, et inde fiat fuoL
percepiati: at aenex aia, quid est Sic Turneb. assentiente Lambino, 1,
quod moraris emori? Creech, Huc 387. legendum assemit: /alsrcorysrtt
respexit Seneca, Epist. 93. Ucet pro quod fitoat poesidmt taoae. pro yaal,
fato Stoico verba faciena : ' Utrnm, qnod vel ita, vel in Jimt mntatam ibi
obaecro te, aequius jiidicaa, te natu- babent libri Mss. £t fortasse etiam
ro^, an tibi parere naturam i Qnid 6. 582. Msstorum lectio, Jlmmmi^ pos-
auteni mterest, quam cito exeasi tnlat, ot et ibi faciamus : OsMia ^aa
T. LUCRBTIl €ARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1309
ptKioJluwmt quareve creentw. Prseser- denarios in cloacam cadit.' Plant.
tim, qnnm 2. 46S. reperlamnt *fliivi- 1. 3* 185. . * In pertusnm^ingerimns
da/ ejnsdem formaE^, et vs. 465.yl«d- dicta doHum : operam lodimns.' Se-
dum; nbi, quod pro vnlgato^nmdaHt, neca iternro, de Morte Clandii, circa
▼ariantes Lectiones fluvidua substl- fin. * Tnm ^cns jnbet illom alea In-
tnnnt, roanifesto ad roasc. * sndor/ dere, pertuso fritillo.' Vide in sa-
dequosermoest,referendnmyealege cris Haggsenm Proph. cap. 1. 6.
vt particnla < qnod' cansalis, non re- Preig.
lativa sit, ibiqne valeat quoniam ant 950 Atque ingraia inier'] Et si non
almile quid; qnemadmodnm lib. 2. ingrata interiere. Lamb.
▼s. 1010. e contrario eadem, ex rela- 951 Cwr iwa, ui plemui] Imitatns
tlva facta causalis, nescio qnas tnr- est hnnc locnm Hor. Sat. 1. 1. 117.
bas dedit. Qnod antem ad sensnm ' Inde fit, nt raro, qni se vixisse be-
loci hnjns attinet,is haud inconcinnus atum Dicat, et exactocontentns tem-
erit : Nam graiit fuit tibi vitii, i^c. i. pore vitae Cedat, nti conviva satnr,
e. nnllo tno merito vixisti ; qnod reperire qneamns.' Marins (ot re-
▼ixisti, gratis tibi concessnm. Qns ^^f^ Platarcbns in Mario) cnm annoa
antera seqonntnr : < Et non omnia,' <lnos et aepinaginta vixisset, septies
&c. ant ita retineri poterunt, et sig- consul primns omninm renuntiatns
nificabnnt: bominemtitiqne,nonbrn- ac declaratns fnisset: snam fortn-
tnm aliqnod animal, ant stlpitem fnis- nam deplorabat, qnasi a morte occu-
•e apnd qnem commoda tsta omnia pi^tns ante qnam ea qnas cnpiebat,
statim perfluxerint atqne interierint assecntns esset, qnaeqne cogitabat,
Ingrata. Non enim, nt 6. 97S. * 8ic* perfeclsset, e vita exeederet : tam in«
Qt amaracinnm fugitat sns, et timet explebilis vitae cnpiditaa hominea
omneUngnentnm,'itaetbomonatn8: tenet. Melins Plato, qni moriens
▼el, levi immntatloDe vocnlas ai copn- geniora snnm, fortnnamqne anam lan-
lam et locum cedere jubebimns. At- dabat, primnm qnod liomo, non fera ;
qne ita totns locns, nisi vehementer deinde qnod Ortems, non barbaruji :
fallor, Lncretlano, h. e. arduo illo fn- postremo qnod «tate Socratis natns
rore dignis plane verbisy ita aeae ha« esset. Qnod tamen reprehendit Lac-
bebit : Nam gratie fuvU tiin vita ante Untins de Fals. Sap. S. 19. Lamb.
aeta^ fritrque, Si nMi omnia pertueum Stat. in Snrrentino PoIIii : < Qoem
congeeta quan ta va» Commoda perflux- non in tnrbine rernm Deprendet su-
ere^ aique ingrata interiere; Cnrnoii, prema dies, sed abire paratnm, Ac
ifc. Hmc dnm meditor, Ingratnm ne- plennm vita.' Preig. Unde et toties
scio qnid deprehendere eadem opera in Sacris Libris, * diernm et vitas
mihi videor in istis : * si grata fnit plenna,' de felici patmm obitu. Ad-
tibi vita, See. et non ingrata omnia diqne meretor Mnsonii apnd Stobae-
coramoda perfloxere,' &c. Preig, um locus, citante Llpsio Manndnct.
949 Periusum congetta quaei tn va$] ad Pb. Stoicam Dissert. 22. * Sicnt
Qvod Bihil continet, qoodqoe nnn- e domo exigi videmur, cum locator
qoam expletnr : inf. 1022. .* laticem pensione non accepta, fores reveliit,
pertosum congerere in vas,'&c.Lam5. teg^las anfert, pntenm obstmit : ita
Sen. Epist. 87. De impuro quodam, et hoc corpuscolo pelli videor, com
qni mnltonmi bsres fnerat, et mnl- natnra, quae locavit, ocnlos adlmit,
toa haboerat haeredes: * Qnid ergo ? anres,manus, pedes. Non inoror igi-
atram illom peconia poram eflfecit, tur amplius, sed veluti e coovivio dis-
an ipae pecnniam impuravit ? qns cedo, nibil aegrescens.' Uav,
sic in qaoadam homlnesy quomodo 95$ Si» ea, qua fructue cumqueee]
1310 NOT^ VAEIORUM IN
1« e. sio ea ooinia commoda, qae is f^if Z4 na $pa Koi fitKrUip cdrtf^ ^cvjf,
▼ita percepisti» tibi e meroortaefflttz- Odff^t^ IK^, 4 Kvpc, oMr ^f ^ci^ rf
eront» vel te noa expleverttnt, et vi- Irya0^&r9pi/u(x<^^ ^^* iiuafof hftti*
vendo in aliqnas offentiones incur* «*€< rwro fuixaf^fiinfoSf As iato^hp rhr
risti: cnr amplins addere qttaeris? ofrav fitKrimfa. i. e, *Si qnis antefls
cnr vitam prodncere et prolatare cn- eo melior exsistat, bono animo es,
pisi/rnHuB antem excndendom cn- Cyre: non erit tibi neceese eam
ravi, secntns auctoritatem libromm viro bono ct forti pngBare: sed itte
nannscriptorttm, cum in vnlgatis le- nnns hnic rei satis erit, omnem ad
gatur fimehu^ mendose. * Fmctns Iwnc rem machtnam adhlbens, nt vi*
snm' enim pra^teritnm est a verbo rum se meliorem de medio tollat/
frnor. M. Tnll. in Hortensio : * £t Sic Plant. Captiv. 3. S. 14. ' neqae
hnmanitate snmma perfmctns est.' jam servare salns, Si volt, me potest :
Lamb, nec copia est, nisl si aliqnam oord«
054 VUaque t» offensu'] Et si vita machinor Astntiam : qnam, malnai ?
est in offensn, i. e. in offensione, vel, qnid mackiner? qnid comminiscar
nt qnidam legendnm censent, tn qf- miser?* Polyb. lib. 1. otfre H^Xip^oiSe
/maa, i. e. si in vlta offendistl, et fiW §^pia9ai 9p6s rovro laoC'^ fciwa
incnrristi in aliqnas difficnltates, et r^r. i. e. * neqne ullam aliainad hoe
res adversas. tno^^^iiiM autem reposui, machinam reperire pote.' Lncret. 4.
cnm in omnibns fere libris offiam 1112. * Nec reperire, mainm Id poa*
reperissem, memor perverssB librari* sunt quse macbina vincat.' Limh,
ornm illoriui consuetudinis : qni • 96S £arf«M maU oauiM seiNper] Fa*
pro M, et « pro o scribere solebant. octissimns exstat apud Lncian. M^-
Qttod si legimus tn tffenaa e§t, * of- nippi et Chiroois dialogosy ia qno
fensa/ accipiendum erit pro offendii ChironinterrogatusaMenlppo,qaaiB*
cnlo. Alii t» o^«aso retinent, minns obrem, cum ei immortali eaae Ueeret*
recte, meo qoidem jodicio. Latab» mori malnerit, respondet, perpetnnna
In offeneo] Sic omnes veteres, rec* reram tenorem, et similia omnia sao
te. Gif. ta alt. taiatum ed, tempore viclssim recnrrentiay viUn
W7 Nam tibi prttterea quod ffMdkt« satietatem stbi peperisse. Lamb.
ner] Nam qnod tibi prseterea exco- 968 Atque etiam potiu»] HaBC
gitem ant fabricer, aut comminiscar, versnm qnidam improbe rejicittiit*
quod tibi placeat, nihil est. mcicAiiMrt Creeeh,
dixit Latitie, pro eo quod Grsfrci fni* 963 Qind rMfpontf Mmas] Omnetq«l«
XaFao-tfau dicnnt. Plato in Gorgia, dem libri toro mannscripti tnm typia
l^ li l^0{7» fA^X»^^'' 2^' ^ 'm^^» excnsl habenty re^toudemue: sed vi-
«Md fih 9^ ^tienv ^ iyfi^ s i. e. * sl detor legendum vel, Qaid respomfca-
aulem venerit in jndiciom, omnis in* Mas, ut o eta coolescant in naam sylln*
eunda ratio, omnisqne machina ad* bam; velyQaJdreijponderiawSyinpne*
hibenda est, ut effugiat, et nt ne det terito conjonctivl. Sic sop. S. 900.
peenas.' Idem Apolog. Socr. in extr. < Concillantnr ita, nt deheant aBimo^
Otfri yhp Iv S6q7, otff' Ir «oXi/i^ olh^ Ua gigni.' Iiam(.
I^, otfr' ftXAoo odMra 8f < rwro fuiXBt' Retpondemue'] Forte : reepomde&mma i
yfi^M, hrms &iro^c4«rai, irar iroiM', nt snp. vs. 930. Git^an. Lndan. d«
•dbwror:!. e.^Neqneenim in jndiciOy Lnctii, pag. m. 4S6. «p^ Aibs thhm
qeque in bello, neque me, neqne nl- X^ re^a 6 peuphs iwurrpai^s, iamkKt»
Inm alinm hoc oportet machinari, nt yof ahrhw hr* fkymmoSy oi«r ftr BMpuQ^
omnem ratlonem experfns mortem &Kai^arafty a^^ tlrffi^; Pretf,
efffiglat.' Xenopb. K^ iroiS. t. 965 At quleHntumkmenteteir «nscrl
T. LUGRBTII CABI OB. RBRUM NAT, LIB. III. 18U
I. e. At qoiy cam sit f alde niiser, larii Latinogrttci, mihi a Cl. Pateano
mortem tamenlamenteturyUODoena- commodati, < Bardof / inqnit, i. e*
gU eam increpet atqne objnrget, qni iufoio^trroSf fipaih»^ Appw, qne oomina
aiortem,mi8eri« sns portom, fugiat? Latine reddita valent senitts expers,
Lamb, Modo natnra mitins egit cnm tardnsj^ amens. 8ed ego boc loco
vitm cnpidis : jam omnes immodeste baratkrOf aot baraihri^ legendom pnto«
appetentes, et prsesertim senes vss» £t fortassis apnd Hor. Sat. 1. S. 2.
26. acrins castigat. Singulls homi- legendnm, ' Mendici^ mlmBt, bara*
uibus, nt in sceaa, sose snnt partes ; tbrones, hoc gennsomne.' Sed nibll
nec immodestins persona, qni nibU nmtandnm est apnd Horatium. Nam
*8>it, qnam senex in bac Tita mora- * balathrones' dicti sunt a baratbrone,
tur. AlM,fatue,aliiKConcedelocum: aut barathro» propter affinitatem li*
nihil faabea quod amplins agas, ideo* quidarum 2 et r : nt contra < parma'
qne agaa animam. Quid horres? a palma dicta est. Atqne bsee esl
Qnies altaet sopor sstemus te maneL Tumebt nostri sententia : cni assen»
Qnid sedes infernas, et p<enas post tior. In hoc loco aotem, nt ad Ln.
mortem? Fabnlas times: poetarnm cretinm redeam, terde nnllo modo
figmenta iata nihii qnidem Tori in se probo, natumqoe pnto ex Toce hara'
cootinent; et jam Tivi patinntur bo- ihre^ ant haraikro^ non intellecta.
nines mala, quss futura inepte metn- Lamb,
nnt Creeck» Barathro] Qni barathro dignns es.
067 A^fer ab kme iacrumai^ barde'] Vldendus Aristopbanls Scholiastes
Ita in veteribns nostris. In qnibns- duobns locis. In al. edit iegitnr
dam ▼eteribns : Baraiie, Baraire, 6a- barde, i. e. stnlte ; bardns, 0fMs.
rairo: ex mala pronuntiatione. Ut Faber, Apnd Ammoninm Moscbopn^
ex delibo, delibero : £x nigro, nige- iom, et alios Grammaticos inTonies,
ro, Ac Bardef stulte. Ut modo: Bdpadpot.ifnr/ftdTi^ttTobs mKo6fyoui
* stnlte, quietem.' Forte etiam : bara» MfiaXoy kwb roirov Klyrrat Koi Kr-
ikro. Vide Indicem. Gif, epotwos fidpoBposy 6 ixiepov A^ios, Alii
A^fer abkme laerymae^ Baratkro'] tamen Barde^ i. e. stnlte, fatue. alli
BaraikrOf i. e. homo iosatiabilissime Baro: qoavoce utitnrTnll.de DiTin.
atque aTidissime. senem enim (nt lib. 2. et Perslns Sat. 6. Heinsins
qnidam Tolunt) alioquitnr. itaqne autem ad Ov. A. A.9. 3. ' Aafer,abi,
yersusy cnjus initinm est * Orandior/ hinc lachrymas, Balathro, et com*
debet coUocari ante versum, * Anfer pesce,'&c. 'Balatronem'«antem vi-
ab hinc lacrymas/ Sec, nt illi cea* dentnr veteres snmsisse pro bomine
sent. a quibns dissentio; et ' bara- nibiliet nugaci, qnosignificatnetiam
thro,' sen, ' barathre,' interpretor apod Varronem occnrrit lib. S. de B^
bomo barathro digne. Reperio enim R. vid. etiam Festum in ' Balatrones.'
in Tbom» magistri lexico, fidpoBpos Creeck, Ms^. nostri (qnos secuti sn«
bpoerumSf 6 fiapdBpou A^ios Mpmwoti mns, Vossio consentiente ad Catnl-
U e. ' barathras in genere mascnlino, Inm p. S20. et 821.) Baraikref qnod
liomo baratbro dignns.' Secutus sum etiam magis Turneb. Adv. gO« 96.
aotem bic libros mannscr. qui partim placet, qui addit, nt i\M$pos Oraeci»
habent baraikref partim baraikro: pro adjectione nsorpator, cnm sit
qiiibnscom consentinnt nonnulli ty* vocabniom appellationis, sic 'Bara*
pis excosl, vnlgati antem babent thrnm' dici qui barathro dignus sit^
barde. Jam ' bardus' idem valet qood Hao,
stuitus et Ingenio tardns, nt docent 068 Graadhr kie vero, i^,] Si qois
Festns^ et Nooius. et anctor vocabn- vero natn grandior qtteratnr, qnod
1313
NOTiE VARIOHUM IN
sibi 8it moriendain, tic eum Increpa-
bit natara : ' Omnia perfractas vi-
tai pr«mia, marces/ i. e. omnibns
vit» premits perceptis, atqoe in vita
degenda abnnde gastatis, jam «tate
confectns es : qaare moriendnm tibi
aeqno animo est. peffnutut autem le-
gendum, non petfunctMS, a veri>o per-
frttor, nt sap. diximas. Com his
congrannt illa Earip. in Alcest.
M(infv Hp* ol y4poPT9S ^xnmi Beaf€uf,
riipas ^f4yoyrtSf kei fuucfi^v j(p4imf fiiov,
*Hy 8* iyyhs HxJ^tf ediwos, oMcls jBo^A^-
rcu 6i^xf iK, rb y4pas 8* olnc $1^ Htn'
olfToa fiapC, i. c. * Fnistra igitnr senes
optant roori, senectntem vitnperan-
lesy et longnm tempns vitse. Qnod
si prope accedat mors, nemo vnlt
mori : senectns antem non amplins
est eis gravis.' Lamb.
Quieratur] Sobandi, Ei homini di-
cet natnra, ' Omnia perfnnctns vitai,'
&c. Lamb,
069 Marces] Forte tegondttm : mm»
res? Qnidam libri : mariet, Gifan.
970 Quod abest] Videlicet futn-
rum. Lamb,
971 Ingraiaque vHa'] £t non grata^
neque tibi satisfaciens. Lamb.
972 Ante, ^am satur'] Hor. Sat.
qnam supra roemoravirons, 1. 1. 119.
* Cedat uti conviva satnr.' Lamb.
974 Nvn^ aliena tamen] Sic Hor.
Epist. 2. 2. 21S. in extrem. * Vivere
si recte nescis, decede peritis. Lu-
sisti satis, edisti sati^, atque bibisti :
Tempns abire tibi est,' &c. Attende
antem, eum jnnxisse hic vocem aliema
cnm anferendi casu : qua de re sn-
pra, ibi, aiiena salutie. Lamb. Ter.
in Adelph. 1. 11. 80. * Alieniore «-
tate post faceret tamen.' Preig. An
mogiiis, qood in Mss. est, dictom nt
* peritis' modo apod Hor. ? Hav.
970 Jure (ut opinor) agaf] Jnre te-
cnm sic loquatur: vel jure tibi hanc
litem intendat. Lamb.
IneiUique] * Incilare est increpare,
vel improbare, atque incnsnre,' in*
qnit Festus Attins Meleagro : * Qui-
que non me spenienSy indlanB pro»
bris, sermone indecorans, tnrpi fama
differret.' Pacnvins Doloreste : *Si
qnis hac me oratione incilet, qnid re*
spondeam V Lnciliins : * Nnnc Cai
qnoniam incilans nos Imdi victssim.*
Lamb, Intra parenthesin concloden*
dns hic versus : ' Incilare' autem sig-
niilcat reprehendo, arguo, increpa
Falh
977 CedU enim rerum novUaie'] Sic
Hor. Epist. ad Pison. vs. 60. ' Ut
siivm foliis pronos mutantur in an-
nos,' &c. ad quem locnm lege, si va-
caa, qnsB annotavimos. Lmb. Nam,
nti apud Ovidinm Pythagoras Met.
16. 258. * Remmqne novatrix £x
aliis alias repetit Natnra figuras.
Necperit intantoqnidquam(mihi cre-
dite) mnndo : Sed variat, faeiemqne
novat: nasciqoe vocatnr, Incipere
esse alind, qnam quod foit ante ; mo-
rique, Desinere illnd idem. Cvm
sint hnc fbrsitan iUa, Hsec tranriata
ilhic > snmma tamea omoia constant,'
jrfiso.
979 Net quieqnam] I. e. nec qnic-
quam in nihilnm interit, nt docnit
1. 216. sfd omnia resolvuntnr, et re-
vertuntnr in corpora prima. 'Hbc
ftccedit uti qnseqae in sua corperm
rnrsnm Dissolvat natnra, neqne md
nibilnm interimat res.' LaMoh.
DecidU atra] Ad oram libri fter-
tin. «dscriptnm erat a neacio qw»
emendatore, deeidit : inipso contextu
scriptum dedit: io nno alio mann-
Bcripto integmm inest deeidii : in
volgatis dediiur. qnod ut non damno,
ita deddit magis probo. Lamb. Qni-
dam agnoscimt deditur^ et vs. 96S.
QtiaM tu pro Qiiam tuiiic, legvmf.
Oifonios, Nec mmi» ergo ante kaec
quam cecidere cadentque. Creeclu
I>«dtficr] Veteres quidam : ilectirffC.
Gif.
980 Maieriee opue eai] Sic aup. S.
814. locotns est : ' Scire licet sH
principiis opns esse colores.' Bff.
ToU. Epist. ad Coriou. Ub. 2. * l>ax
T. LUCRBTII CARI DK RERUM NAT. hlB. III. 1313
nobif €t Ruetor opus est, et eorum qtim tu eeddere: superioraque illa
Tentoriiin, quos propoKui, moderator omnia fere ita scripsissem, hoc ex-
quidam, et quasi guliemator/ Sic cepto, Tliraaolegendumceosuitmag-
4. 1261. < Nec inotus opu< lunt nos- no sapcrcilioy Nec miMUt ergo a»ie
trii uxoribus hilum.' et item alibi, h^e, quam cecidere. Et vero haec no-
iMMb, tans, in 'ergo' (inquit) o non elidi-
981 Qua tamen omata, ^c.] Qnm tur. O, qnem te appellem, uescio :
tamen omnia, nbi vita defuncta fne- non eoini nllnm nomen tno stupore,
rint, te sequentur, et morientury iit tnaqne confidentia dignum reperio.
tu. Lam6.
962 Nec uunut erga anU, htec quam
cecidere'] Sic ▼eteres nostri; optime«
Mamlliis: quam te. In veteribns
quibttsdam : quam tuufi. In aliis qoi-
bnsdam veteribos : ^quam nune, In
aliis : fiiain tu ; omnia male. O non
exteritur in ergo, Gif.
Nec minuB ergo ante haCf quam
nunc^ Hic versus varie reperitur et
acriptus et impressus in codicibns.
Alii enim habent, quam nunc cecidere^
nt excttdendnm coraviy aHi, ^iiam tu;
aliiy quam tune ; alii^ quam cecidere :
ut facile appareat, mendum subesse
in particula tunc, ant nunc : ego tune
non probo: tUy aut nuncy legendnm
censeo, ita tamen ut, si legamus quam
wuMC, videatur legendum a$Uekac : si,
quam tUf anie hac: qnorum utrom
sit meliusy judicet lector. sententia
qnidem utriusque lectionis planaest;
ct codices tres manuscripti habenty
quoM tu: reliqui diio» et aliquot vul-
gati omnium emendatissimi, quam
nunc: qiios nunc seqnor. ciijus mei
facti hanc rationem afferre, siinoli|ue
hnjiis lectioDis sententiam sic expU-
Noo te talinm portentornm pudeti
boino omnium mortalinm impnden-
tissime? Lamb.
98S Sic alid] Alid pro aliud ab an-
tiqoo nominativo a/ts. de qoo snp. ad
illum versum 1. 264. ^Quando alid
ei alio reficit natnra, nec ollam/ 6cc.
Lamb,
Dfsietet'] Sic habent libri mannscr.
et aliqnot typis impreisi. Lamb.
984 VUaque maneupio nuUi datwr]
I. e. nnlli dator vitBt proprietas, sed
nsttSy ant osns fructns tantom : ' man-
cipinm ' seu ' mancnpium ' idem sig-
nificabat apud veteres, qnod a |>o»te-
rioribus jurisconsultis dominium ap-
pellatom est : dictumqoe est a mann
capiendo. Itaqne mancipio ea ac-
cepisse dicimnr, quorum donilniuni
nobis qnsesitum est, seu qnornm do-
mini sumns per abalienationem ali-
qnaro, videlicet per emtionem, lege
mancipi servata, aut per donatioDem»
aut per in jure cessionem: et ^res
mancipi * dicnutur, quarum dominl-
um ab alio in alium traiisferri potest,
qnfeque alienari possuot : et ' manci-
pio dare/ est rem niaDcipi, pnta,
care possum : Nec miniis haec, e qni- fuiidum, domum, equum, servum.
bns tu nnnc constas, antea cecidere,
nempe com id qnod erat ex his coo-
cretum, intertit : nec minns cadent
postbac, cnm scilieet id qnod ex iis-
dem conflatum erity interibit, quam
nuDC cadunty ctim moreris. Hor.
honc locom mntoatos est Epist. ad
Pison. vs, 70. 'Multa renascentar,
qoae nunc ceciderc, cadentqne, Qnae
alienare per traditionem ita ot prae-
staro debeas emtori : ant per io jnre
cessionem. M. TuU. Topic. * Finge
mancipio aliquem dedisse id qnod
mancipio dari non potest : nom icrir-
coid ejiisfactum est, qui accepit?
aut num is, qni mancipio dedit, ob
eam rem se ulla re obligavit?' M.
Curius ad Cic. lib. 7. Epist. < Snm
nanc suot io hooore vocabola, si vo- ^n\m-xf>h^eiiijkif{}»z.mn qiiideni) tuus:
let usns.' Cum io prima edttioue «r^ciM (i. e. poisessione et maoci-
lectionem alteram secatoi essem, pio) Attici nostri^ £rgo fructus est
Delph, et Vetr, CIom. Imcret. 4 O
1314 NOT^ VABIOmUM IN
UM : «lacipiui vere illifls.' M« Aa^y abi tect
TalL ad Cor. eod. lib. ' Atcici ^aia per o, oao
proprioai te otic dicis aMocipio eC aMKe vetei
Bcza, oicaia aateai ara ct frocio, teatiaai cxpUccmos. Atqoe ca(ia-
eootcatat Isto tom. Id coiai cojoft- qoit Lacrct.) OMaia qn poetv pvo-
qoc proprlooi cst, qoo qoisqac fiiii- dlderaot cssc apod »fnos, TaBtafiy
tor, atqoc otitar/ Plaaios Carcoll- Tityi, Sifjpkty DaBatdoM pannp, Cer-
one 4. S. 8. ' Qols tibi haoc dcdit bcros, Pofi», Tartaims, dbc ant aa-
BMacoplo? aot oade eoiisii? fac bis io Tlta, aoaqoe vivoa exoffeeat, la-
sciaBk' Araob. lib. t. * Qoodi si seo- ccraot, ezcrociaBt, exteirent, Mi-
tioot aoiaiSy ct tactai cjos atqoe io- caot. Ad
corsionibus cedoot, oso et frocto scribit Servlos od illi
ilUs est vita, ooo maocipio tradita.' ' CcrBcre crmt, per teta bovbm,' Ac
CoiD hls coofrooat illa M. ToU. Ub. JEn. 0. ftQ6. his TcrMa : ' SoBe de hti
l.Tnsc. QoKSt ' At ca qotdeni (oa- omnibos rebos Biire reddidit rmtia-
tora) dadit osoram vitse, lanqoam nera Locretios, et
pccnniae, noUa praestitnta die.'Xiaai6. tra cssc Tita omBla,
JLocil. apod Nooiom, *CetCFa coo- delaferis: dldt eoiaa, Tityes onH-
temntf , ct in osora omoia pooit Noo rem cssc, hoc cst KbidiBem : qaae se*
inagna ; propriom Tcro ntl oemlocm coodnm physicos ct BMdieos ia jc-
habcre.' Domioinm ct proprictas, core est, ot rison lo spfeae, incBBdis
manciipiom cst. Vide Sigoniom et io felle,' &e, Lmmk. Ut Baortis ma-
joris interpretcs. Fuber. tom homioom animis pcititBs eTcUe-
985 Retfice] Retro aspice tempos retTss. 4«.poctaromfabalasydeTM-
pratteritnm. Lamb, talo tss. 8. dcTityo vss. II. de 8isf*
980 Qsamnasrimtir oa^f] Ante qnam pbo tss. 8. dc 6liabas Danoi tss. 8.
nasciraur. Lamb, de Cerbcro, Foriis, et laca Solphorii
987 Hoc igiiur s^caiam] Ut, qncm- vss. 18. commode czplicat et lllas-
admodiim praelerituui tempns, quo trat: quippe istaS faboim narraatar
non fnimos, oiliil ad nos pertinct, iu de Tivis. Snperstitioeos est Taau-
nequ«rfiiturnni,qno nooeriinu8,qaic- Ins; Tltyns vero lUe qni fteda fibi-
quain nos attingat. Lamb, dinc captus et victos doeitor: Sisy-
968 Exponit] Propoiiit, feris ponit, phus rcprxseotat illam qnt iaipcria
et expromit. Lrimfr. et magistratns impotenter aabit, oec
Po$t morlem denique] Haec con- unquam est voli compos. FIIIb
jnnctc lc;{o cum snperioribos. Lamb. Danai snnt cnpidi, et insatiabiliter
989 Num quid ibi, tfc.] Ibi, nempe avari. Cerbernm antem, Pnrias, et
in tempore prflPterito, quo non fni- id geniis reliqua inter camifices re-
mus. Lamb, In tempore praeterito, quiras; sen potios in ipsa, maaisM
Lainbinus : aUi, in temporepostmor- isto toitore, impiomro oOMcieBia.
tem fiituio. Creech, Creeeh»
991 Alque ea Nimtrum] Hic versns Atqae] Ita omncs Vctares. Msp
erat depravatus in omnibiis libris rulltis: Atqai. Et ita valg. male.
impressis, in qiiibus ita legitur, Atqui Gifan.
anhnarum etiamf qutecumque Acherunte 993Nttmiserimp«Minis]Eorip.Ores-
profundo, integer et incorrnptus in te : Kopv^s ihrc^^AAorra ffn^infi^p
tribus codicibus inanuscrlptis, quos Tpoy*AiffMTmrcu,Ka2r&«cTa^n|ri{a^.
secuti snmn». accedit Priscianns, qoi Sed apud Homer. alia poena Taataios
lil). 1. bunc versum ita legit: Atque aflicitnr: quam Hor. atdgit Sat. 1. 1.
ea ntmtrum quneeunque Acherunte pro* 68. ^Tantalnsa labris sltleos fiigiea-
T. LUCRBTU CARI Dtt RBRUM NAT. LIB. 111. 1315
tia capUt Fiumiiia.' M. Tiiil. Tascui«
Quvst. iib. 1. ez vetere aliquopoeta:
^MeDto sammain aqoam attiogeiis,
titi enectus Tantalos.' Ijtmb,
904 CoflM /•nmdtiw] loant roeto.
096 CoMumqu»] Losos qoidem et
scommo in ista voce, et casus saiam
impendeiw et casttnim rospicit : iste
Ittsus forsan poeriiisy sed raasimi
▼iri iogenio noiiniiiM|aaa abutontar.
Crtich,
QiieiiuvmfiM/tfntf /ort] Ita legi de-
bet ; et ita scriptum est in libris anti*
qois/ nam Tuigati mendose hal>ent,
Qann cm/jpufenAfvru Lamb.
007 ATec T^on oolii4:ret] Uor. Od.
5. 4. 77. * Incontinentis nec Tityi
jecor Reliaqait ales, neqoitise additus
Cnstos.' Lmh*
Jdceatem] Porrectumi projectom.
908 iVcv, ftaimh magn»\ In qiii-
busdam libris: giiod. In aliis: ^at.
£x iis UKAy f «ot. Ut iopra, 1. SOS.
et 617. Qaidam iibri : Ne ^id.
Oifan.
Nec fiiod mik wmf^ Nec certe pos-
sent, aut possint perpetno reperire
qoicqoaro, qood sub Tityi pectore
scratentoretpascantar: faot aotem,
quod valt Zoilos, ferri noo potest.
Lsiii6«
000 PoiiMi] Ita vetr libri. Ma-
rullas : postiml. Lambiaas : jMlonm^.
Oifan.
1000 Qiwmlt^tf* tmmfldit, ^T^.] I. e.
qaantomfis magnnm terras spatiom
800 corpore occopety de qnosic Virg.
6. 506. ' per tota novem coi jugera
corpos Porrigitnr : roitroqne imma-
nls vultar adanco Imroortale jecnr
tondens, ftecnndaqne pceois Yiscera/
&c. Laiii6.
Pn{yechc] Ad bmc verba Virg. £n.
8. 600. ' Projectaqae saxa Pachini
Radimns :' Pri^ecta si secundnm con-
soetndioem dicaW, lotelligitar Ab-
jeeid: si secondnm Veteres Pnjecta
porro jactay ot alibi ait JEn, 10. 587.
' Projecto dmn pede laevo Aptat se
pugoae.' Macrob. Sat. 6. 4. Frustra
vero hsc, nec ad veteres fugiendnm ;
Liv. 22. 20. ' Nec Contlneutis modo
projectas oras prster vecta.' Creech.
1001 Qat Noit ooltf novcm, 4^.]
Nota Tityi moles : * Viscera praebe-
bat Tityos lanianda, novemqoe Ju-
geribas distractos erat:' Ov, Met.
4. 467. ' Per tota novem cni jngera
corpas Porrigiturt' Virg. 6. 606.
Cr0ocA.
Dtspcjuts] H. e. dispansis et dis«
tentisy a verbo dispando. sie antem
legendnm censet Tarneb. (AdT. 22«
10. nbi tamen d^pessts legitar) cam
libri Tnlgati habent dtfpersis. Lamb.
DMpeNitJ legas an dUpannMf non mag-
nopere certandom pntem. Sed dts*
perma, qnod alii prfletulernnt, plano
damnandam pntem. Faber, Alii dti-
pereiSf imperite. Creeeh, Ita Tnmeb.
Adv. 22. 10. malebat, quam diapertu.
Sed non nisi tanqoam coojectarinm'
et arbitrarium accipi volebat. Seca*
tos euni Lambinos est. Apud Tor-
neb. etiam i. c. legimns : Qiiod noit
aela novem^ ifc. Preig.
1002 Obiineai] Qoidam veteres :
OpHneat, antiqno more. Gifan,
1006 Sed Tiiyaa no6ii] Amator (in-
qnit) Tityns est. legc Macrob. 1. 10.
in somn. Scip. de Inferornm poenis.
Lamb, Addc etiam Servii notam ad
Virg. 6. 506. ' Sane de his oronibns
(inqnit) rebns mire reddit rationem
Lucretius: et confirmatin nostra vita
esse omnia qoie lingnntnr de Inferis.
Dicit enim Tityon amorem esse, h. e.
libidinem: qnse secnndnm physicos
et medicos in jecore est : sicnt risns
in splenCy iracnndia in felle. Unde
etiam exesnro a vnlture dicitnr renas*
ci : eteniin libidini non satisfit, re se-
mel peracta, sed recrudescit semper.*
nnde ait Horat (Od. 4. 8. 77.) < In-
continentis aut Tttyi jecnr.' Ipse
etiam Lncretius dicit per eos, snper
qnos jamjam casoms imminet lapis,
soperstiiiosos significari : qui inani-
1316
mrrs vARioRtJM in
ter temper rerentar : et de DiU, et
c«le, et locift superioribai male opi-
aantnr. Nam religioai aant, qni per
leTerentiam timent. Per eos aatero,
qai •axam volvant, ambitnm vnlt et
repalsam lignificari : qoia semel re-
palsi petitorei amblre non desinant.
Per rotam antem oitendit negotia-
toresy qai semper tempestatibua tar-
binibnsqae ▼olTnntur.' Hat.
1006 Anxiui angor] Anxuu «mgvr
sic dictum, ut illud, * souita sonanti,'
1.820. Lmib,
1007 TorpediMe] Ita veteres nostri,
et aliorom fere. In qaibusdam vete-
ribus : emppedine ; quod irrepsisse pn-
to ex aliis locis, infra lib. 5. et 6.
Vide Indicem, ' Cuppedo.' Similia
vide8npra,vers.742. Contra, Marul-
Ins ex hoc loco mutarat infra, lib. 6.
et 6. torpedme pro euppedine suppo-
sato. GiAm.
Cuppedme cwee] Codez Vatic.
Memm. et Bertinian. habent, cuppe-
dime euray qaos secutns sum : alii et
pleriqoe valgati, torpedine cwa, Qnod
autem Thrasones quidam andent di-
cere, Marullnm ex boc loeo torpeduUf
pro cuppedinef snpposuisse, 5. 46. et
6. 84. boc ego eum puto, ot multa
alia, in virum doctissimom et claris-
umum ementiri. Lamb» Illnd torpe-
dtif«, ne quid dissimnlem, non expri-
mii sententiam quam deiidero, et
quam velle vtdebatar Poeta eloqni.
Scio equidem dlci poese aoxiam ejus
animo perpetno inbnrerecuram, quas
vnltnre, ejns fibris assidne immorante
8lgni6cetnr, et ' torpedo curae' voce-
tnr : sed Lncretins cnrsm amoris,
quae cnpiditatis est, videtur explicare
volnisse. Itaque legeodnm esse puto
Aut alia ^uavie seindunt euppedine euree,
lo quam emendationem eo snm pro-
pensior, qnod maxima barum vocom
afllnitas est in literatara, et quod 6.
34. nbi euppedo perspicne scribendnm
est, in libris quibusdam torpedo repe-
ritur: <Et finem statnit cuppedinis
atqne timoris*' torpedime ei^im atque
timoris in excmplaribnf qaibasdam
editur. Tumeb. Adv, 10. 8.
Cuppidine] Gifanius torpedine e
Codd. Quibns etiam ego crederem,
si bonus ilie vir acntam aliquam tor-
pedinem, qua * curm scindantnr ' de-
monstraret. Creeeh,
1008 iSisypJkKs] Ambitio8ns(ioqnit)
in bac vita Sisyphns est. Lamb.
1000 QmI petereapopulo/aaeeis'] Qnf
petere a populo bonores, Scc, Lamb»
1010 imhibU] ImbibU petere, i. e.
indnxit in animnm petere ; hoc sibi
persnasit, honores esse petendos :
certum ac deliberarnm ei est bonores
petere. sic loquitnr 6. 71. ^nt ex
ira pcenas petere imbibat acreis.' ct
iU M. Toll. Orat. pro Quinrtio:
' Qnod si facere nolir, atqne imbibe*
rit ejnsmodi rationibns illnm ad soas
conditiones perdocere : sese nlhil
precari,'&c. sic enim hic locus 1e-
gendns, et ita impressum est in libris
Manntianis. Atqne boc de verb»
lege cap. 5. lib. 1. Var. lect. M. An-
tonii Moreti. Verumtamen Jo. Anra-
tus imbitai legendnm existimat. * Im-
bitat' autem valt esse verbnm ab in
et ito, as, at. Ego imfnbit in banc si|^-
nificationem non ausim ex omntbna
libris, et psene dicam, ex tota lingna
Latina exterminare. Quin tntatnr
hanc scriptnram, et hanc hnjns verbt
significationem illud ez Amob. lib. 5.
adv. Oent. * Qai sub specte cnlUonia
plus in eos ingeratis maledictionnm
et criminaro, qaara si aperte hoc fa-
cere confessis maledictionibns com-
bibissetis.' nam apad Arnoblum com-
6i6t«selts,interpretor 'constitutam et
fianm in animis haberetis.' Lamh,
Sibi in animnm indnxit. Ft^er. Vide
qoB notamns ad 6. 71. Prtig,
Et eemper viet, triMtieque reeedii'] Sic
Horat. Epist. ad Quinct. 1. la. )5.
*Pone, me«m est : pono, tristisqne
recedo.' Lam6.
1012 Atque in eo eemper] Cod. VatU
cauus habet, Atque ideo oemper^ ^.
Iccirco aotem Epicnras negabat, sa-
T. LUORBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1317
pientem ad remp» accessurom. Ho-
ratiiis iD ea qaain modo commemoravi
epistola, paJchre ostcodit, popolareis
bonores esse admodom incertos, floz*
09, et caducos, Paosaniaa in Atticis
boc ampUus graviter aMeverat, non-
diim cuiquam^ qui sese effose ad rerap.
gerendam contitJerit, sefteqne anraB
populari crediderit, optabilemexitnm
contigisse. Verba ejns snnt litec : E9
Z4 /Mi XMhAxf^f 9wntf Mpa ikpMs
IAMW09 rh ro9 9^^, /<4*w iraAdf rc-
\Mvniffau Lamb,
laee] Qoidam codex : irfeo. Lamb.
lOia Hoe €9t advenof ^c.] Hoc fa-
cere (inquit) est nixantem adverso
monte saxnm trudere. sic de Sisypho
▼etns quidam poeta, apnd M. TnlL
' Qnod Sisypbn' versat Saxnm sodans
nitendo, neqne proficit hilnm.' Lamb.
1015 JEquora camjn] Planitiem cam-
pi. Lamb, Ita de Babyloniis Cic. de
Divin. l. 03. Mn camporiim paten«
tium apqnoribns babitantes.' Adde
Virg. Georg. 1. 60. S. 541. g. 195.
JEn. 7. 738. 9. 68. 10. 611. 12. 742.
Nonium atqoe Ind* Lncret. contra,
' caropos salis ' et ^ iiqnentes' de mari
Virg. iEn. 10. 214. et 6. 724. Imo de
pUnitie coeli dixit ttqnora Attius
apud Nonium in ' sonere/ hisce :
' Concussa repente aequora cmli/ &c.
Hav.
1016 Udade imimt tagrafdM] Deinde
(ioquit) animum pascere semper l>o-
nis rebns, et numqnam iis ex rebus
explere, neque satiare. qnod fit cnm,
redeuntib. annts, tanta remm, quas
terra parit, copia frueotes, nnroqnam
explemur tamen : boc est aqnam In
doiiom pertnsum congerere ; qnod
de Danai puellis ftbnlantnr poetv.
Nonins Marcell. hos versus profert in
verbis ' explere ' et *■ satiare :' atqne
ita interpretatnr» 'explere qnidem
animom bonis rebus, sed nnmqnam
latiare/ qnasi 'explere' sit minus
qiDam * satiare.' Sed errat, mea qui-
dem sententia. Virg. £n. 1. 717.
' Expleri mentem neqnit, ardescitqoe
tneodo Pboenissa/ &c. Idem 8. 680.
' Nam simnl expletns dapibns vino-
que sepultns/ &c. Qnis non videt»
hic ' expleri' et * expletns' idem va-
lere qnod satiari et satiatns ? sic
itemmLncret. inf. 1020. ' Nec tamen
explemur vitai fractibns nnquam.'
Lamb,
1017 Atpi£ explere bonio rebu» t.]
Ordo: atque expiere nnmqoaro, nom*
qnamqne satiare bonis rebos. hnnc
versnm profert Nonius (ot dixi) doo^
biis locis. Taleis antem describit le*
nas Argyrippusille apnd Piant. Asin.
1. 3. 16. qualeis hic Lncretins homi*
nes nimium vitsB cnpidos, et infinita
vivendi cupiditate ardenteis : ' Qni
moda'iit dandi? nam nnmqnam tu
qnidem expleri potes. Modo cnm ao
cepisti, hand mnlto post aliquid, qnod
poscas, paras.' Latab,
1018 Ctrctofi €um red«iiii<] Cnm re*
volvnntor, tlrtwtpifyxorrat. ex quo ap*
pellantor Mavrol, quasi in se rede-
nntes, et anni mpatk&ftepoi ab Homer.
dicti, qnasi vc^voAo^/mmi. Lamb.
1021 PMcUas] Danaidas, cnm dolio.
Paber.
1022 Laiieem periueam eongerere in
tfae] Hor. Od. 3. 11.26. * Andiat Ly-
de scelns, atque notas Virginnm poe-
nas, et inane lymphas Dolinm, tnndo
perenntis imo, Seraqoe fata.' ad quem
locum plora. Lamb,
1023 PoteHur] Ita loquebantnr ve*
teres. cnm jungebatnr huic verbo in-
finitivtts passivns. Qnadrigarios An*
nal. 3. ' Adeo memorari non potes»
tnr.' C»iius Aunal. 1. ' Cnm jure sine
pericnlo bellum geri poteratur.' Virg.
JEn. 8. 402. * Quod fieri ferro, liqui*
dove potesttir electro.'sic enim iegnnt
Nonins et Priscianiis, reclamante
Politlano, qni legendum contendit,
poieet eieciro» Vide qnse notavimua
supra ad illum locum 1. 1043. ' Dum
veniant alie, ac suppleri summa quea*
tur.' Lamb. Plautus in Merc. 9. 2.
10. * Demum igitur, cnm Senex sis^
1818
hOTJE VARIORUM IN
taoe in otinai Te coliocen, dum potes-
tnr/ PacnWas apud NoDiam : * Slqaa
potestar iDvetttgari vla.' et Eonias
apud Diomedem : ' Nec retrahi po-
tettar imperiif .' Creeek. Addnctis ■
Lambinoallisqac esemplisaddePlant.
Rad. 4. 4. 20. * Ut neqaitar compri-
mV Preig,
1026 Htfc] Qni. Ollao.
1088 InngnUmM mngwui] Captavit
forroalam Poeta, qaaiem u(iarpai»aot,
qnoties jiistam pflenaram retrlbutio-
nem signi6care vellent. Ut in ootfe-
•ima 11 la : «aic^ icaK&s kfoKhoL, qnse
noo apnd Comicot modo, at Aris*
toph. Plat. 1. 3. 8. E2 fd^ ffifftis 7^,
kwi 9* iKii icatAy KOKah, Sed io sacrts
literis occnrrit, Matth. 21 . 41. KoKcvt
Mucdr iewoKivet Kirro6s, Adde Lnciao.
icaromeolppo, pag. m. 803. Kouko^
KmKth iaroKovrrai <rfUfSaX4^ Ktpawf*
Eodem aUnsom taltem ab Aristopha-
ne, nirsna io Eqnitibns; Act. 1. sc.
3. 'AXX', £ *yAty o^ fioiM-ueV ^ttrra-
fuu nxV ypofifidrMff iral raSra fittn-oi
Kwck «rofcfif . Et forte a nostro, snpra,
▼ers. 911. ' Mlsero minere, ainnt,
cynola ademit Una dies infesta tibl
tot prsemia vitae.' Preig,
SteeUrieque Uula\ Et carcer, «cofi^
oMtwi», sceleris expiatio et posna.
6lc ego hnnc locom ezplico. Sed
nonnalli codlces typis excnsi, in qni-
bus snnt Aldini antiq. et qoidam
niaonscr. habent, eeelerisque wumeOeu
Est aotem ' nomella' (ut docet Noni-
n8)maehine genus ligneum ad dis-
eruciandos noxios comparatum, qoo
et collom et pedes Immiitnnt. Fes-
tus autem scribit, ' geoos esse vincii-
li, quo quadrupedes deligautur.'
Plaut. Aslo. 3. 2. 6. < Nervos, cate-
nuH, carcerem, onmellas, pedicas, Im>-
ias.' Ego quid sibi velint hiec iceU-
rieque numeUaf noo vldeo. qnare vul-
gatam et receptam scripturam probo.
Lamb, Ita (luela) legendiim. Vide
Indicem. In qnibusdam vett. nrnne-
la; vel, ut io alils, itam^Ka. Oifan.
A fngio et caveo, * fugela,' ' caotela/
ita ^ laela* a iuo. Ceterom de robo-
re, saxo, naoMlla (oam et hic qoldam
ita lefoot pro kuim) pice, iamno, tte-
dis, et aliis id genus, adeondt Plaaii.
Jovenalis, etTertolliaoi Interpreteji.
Soxnm aatem illod Tarpeiom eat.
Feiber.
1029 Di Mxo iKciuB desrwm] Ita
Lambinns, ex iibro qaodam, 10 qao
erat dMroM. In aiiia omniboa : co-
mm. Oifan. ed. pr*
Et kmtikiiiB de MatoJueiUf deore,] Sie
restitni f acili conjeetora dnctns . N am
cnm reperissem in qnodam cod. per«
▼etosto, juetuM iemrum: ampeqne in
hoc loco hcsissem, ntqae viderem
qoo pertineret vox eerum^ qom eat in
vnlgatis et plerisqoe maooscriptia,
facile addoctos som, at repooerem
ieorsum, Neqoe est qood quemqnam
moveat, qood hoc loco sit trisylla-
bom : com io 2. 280. slt dissyllabnm,
ibi, 'Nam per aqoas qnvcnmqoe ca*
doot, atqoe aera deorsom.' et iteoa
alibi. fit eolm hoc idem io aliis veci-
bos, Ht in * snevit,' * soadet,' ' aeor-
som :' oempe, ot modo slot diaeylln-
b», modo ttisyllabsB : nt hoc Hl>. sop.
400. ^Cooturbatnr, et(nt docoi) divi.
sa seorsum, Disjectatur eodem illo/
&c. 4. 369. ^Aer,ld qood nos onibmna
perhibere suemus.' et 2. 202. ' Qain
vacoom per ioane deorsam cuoeta
feraotiir.' dejiciebantor aotem olim
de saxo Tarpeio, qni falsnm testino-
om dixisse coovicti erant, nt refert
Oell. 20. 1. in extr. et perdneliiotiis
rei, idqoe jusso triboni plebis, Hor.
Bat. 1,6. 30. * aodes Dejlcere e saxo
clvels, ant tradere Cadmo ?' Qoidam
putant legi posse deossoa^ anllque,
pro deorsnm. Lamb. Saxom Tarpe-
iom; Hor. Sat. 1. 6. 89. *Andm
Dejicere e saxo cives ; aot tmdere
Cadmo.' Creeeh,
JaeiuM deoium] Ita Nos. LambU
nas, ex lib. quodam, in qno erat»
deprvm, fecit, rfeorMm. Saepe r pro «•
ot 5. 1092. G^. m ed, pofe. Vide enm
et 6. 334.
T. LUCRETII GARI DE RBRUM NAT. LIB. 111. IdlO
1030 jRo6iir] <Robns' (nt docet
Festus) ' dicitnr is locns, quo pra^-
cipitator nialeficorom genns, quod
ante ercis robnsteis incladebatur.'
£x qoibns Festi verbis pntabam hic
legendani ro6itt. Sed fortasse tutios
ett per rofrur intelligere equttlenm ex
robore, in quo eontes insidentes eru-
ciabantnr : vel lignnm et fnstem ex
robore, qno tundebantar. Anctor
vocebnlarii Latinogrfrci manuscript.
Robor (inqnit) tlfef {^v fiiKap fpvft"
rotf. JAmb, Ita veteres Ubri, et vnlg.
Gifan, Varia tormentomro genera ;
^De roliore prsBcipiUti snnt:' Val.
Max. 0. S. ' Atra pix te agitet apud
camificemy et capitl tuo illnoeat.'
Plantns in Capt. 3. 4. 66. Laminas
autem ardentes, et tedas qois nescit ?
Crtieh. De singnlis hbce fnse vide-
ri potest Brodaeos in Misc. lib. 2.
cap, 10. Tom. 3. Fac. CriL pag. 47S.
Addnctis antem ab eo locia adde
Tae. Ann. 4. 89. ' In patrem ex ser*
vis quaesitum« Et qn»stio adversa
accnsatori fuit* Qni aoelere vecors,
simnl vulgi mmore territos, robur,
aut saxum, aot parricidarum poenaa
minitantinm, cesait nrbe.' Ubi vide
Lipsinm. Pnig,
Pix] Pice fervente infosa olim qno-
mndam maleficoram bominnm cor>
pora nrebaotor. Piaot. Capt. S. 4.
66. * Atra pix te agitet apnd carni-
ficem, ac tno capiti iiioceat.' Lam^.
IiamjfM] Lamina candeoa. Hor. E-
pist. ad Vaalam 1. 16. S6. < Scilicet,
ot ventres lamna caodente nepotum
Diceret urendos.' M. ToU. Verr. de
suppliciis : ' Quid cnm ignes, can-
dentesqn* laminm, ceteriqne erucia-
tus admovebantnr ?' Lamb.
Tted€B] Faces ardentes, qu» ocnlis,
aliiaque sontinm partibus admotap,
eos miserum in modum crociabant.
quod suppiicit genus commemorat ct
Plato Oorgia: K&y hiue&if Mptnrot
Ai|^ rvpam^ lvij9o«\ff^, «mI Xi|^lf
crpffiKSiTtUf jcol ^ier^fiyiirai, luA robs ^*
fh^^wifM ^KMiiirai, &c. i. e. ' Et ai qois
qui injuste faciat, et tyrannidi insidi-
etur, oaptns sit, et caplus torquea-
tur, et exseeretnr, et si ei oculi dea-
rantnr,' Scc. Lumb.
lOta Prameinent] Ante qnam sit
damnatns, aut accnsatns, metnens.
Lamb.
1096 Hine Ackerutia] Ex hoc (in-
qnit) stoltoram vita fit anxia, solUci-
ta, sramnosa, omnibns deinde pce-
nis et cruciatibus referta, ita ut vi-
deantor vivi eas poenas perferre, qni-
bns Tantalus, et Sisyphns, et Tityns,
et Dauaides, Scc, affici apud Inferos
putantnr. Lomft.
1037 Hec etiam iibi tute] Prascri-
bit hic qusBdam, quae magnopere
valent ad mortem aeqno animo feren-
dara, cum recordemur, viros praestan-
tlAsimos, potenti8simo8,et ctarissirooa
eadera condilione usos esse. Lam6.
Demum vss. 29. vnlgns hominum,
nnmeram istnm, nt loquitnr Hora-
tins, et frages consumere natum in-
crepat. Quid enim isti sibi aliisqne
prorsus inutiies indignarentnr se iia-
dem legibus necessitatis subrfici, qui-
btts maximi imperatores, conditores
legnm atqne nrbinm, scientiaram
authores et ingenio artibnsqne iUus-
trea viri jam tenentur, et olim tene-
bantur: deterior debet esse eoram
conditio, et tamen de seqna qoerun-
tar immodesti! AncnsMartius^quar»
tns Romanorum Kex, vas. 5. Xerxea
ille Persanim imperator vss. 5« Sci-
pio Afrlcaons vss. 2. ollra obierant.
Poetse omnes, et eornm pater Home-
rns vss. 8. Democritus denique vsa.
%. atqiie Epicnrna rcliquis omnibna
praestantior philosophna interiit, vss.
8. Abi igitnr tu, quicnnque es^ nec
deplora istam sortem, quam talea
tantique viri, praecipue Democritoa
et Epicnrns, lasti snbiernnt. Creech.
1088 Lumina eie ocuii» etiam] Sic roi-
atitui ex anctoritate qnattnor iibro-
rum mannsoriptoram. 'sis'autemanti»
qnnm prosuis : quemadmodum ' sum'
pro eum posnit Ennins lib, 1. p. 44.
1320
VOTJR VARIORUM IN
' At te noDy nt saoiysnmniam serrare
decet rem :' et lib. 8. ^. 61. ' At
lese siim qn« dederat in Inminis
oras.' et ' sos' pro eos antiqni dice-
bant. Idem Ennins : < Constttit inde
loci propter tos diva dearum.' et in-
terdnm pro snos ponebant, nt cnm
.per dativom casnm idem Ennins p.
64. effert <sis' prosnis: < Postqnam
Inmina sis ocnlts bonus Ancu' reli-
quit.' Hsec fere ad Yerbum Festos.
unde perspicnnm est, Lncretinra
hnnc Tersnm ab Ennio mntnatnm es-
se. iMmb*
Si8 ocuUt] Ita omnes Veteres, eti-
am nostri. Marullos hoc deformarat
in, nc, Qood et alibl accidit. Gifi».
Sententia horum versnnm ex Home-
ro est : II. ^. vs. 107. Kdreaift ical nd-
rpoKXos, 5s>cp ff4o iroXXhp iifUUfWP, * Sis'
autem ' sos/ ' sas/ pro snis, suos,
sna». Ita et * nis' dicebant pro nobis.
Festns. Fmber, Viz. Suis ocuiis ;
nam ' Sis/ ' Sos/ ' Sas/ pro Suis, Sn-
08f Soas, Veteres. Enniiis : ' Virgines
nam sibi qnisqne domi Romanus ha-
bet Sa»:' Nasvins : ' Sis Paeni con-
tremiscnnt artubus.' Frastra igitur
qnidam legunt Lnmtiia rie eHam ooUt»
Creecb.
BonM ilncKs] De qno Livins:
' AvitflB gioriae memor ; medium erat
in eo ingenium, et Nnm» et Romnli
memor, cuilibet superiornm regnm
beili pacisqne et artibns et gloria
par/ Cntch, Adde ipsius Lambini
Notas ad illud Hor. Od. 1. 28. 7. < Oc-
cidit et Pelopls genitor, eonviva De-
ornni.' Egregie enim veteres in lo-
cnm hnnc quasi commnnem snnt ex«
spatiati, et Homericos illos ssppins
laudatos versus, qni et Ennio et Tito
facem praetulerant, narrat Lib. 9.
Laertios perlibenter et scpios pro-
tnlisse Pyrrhonem^ Eliensem philo-
sopfanm. Hav,
1041 Magnit qui ginUbut imjiefi-
lanotf] Imitatus est hunc versnm
Hor. Sat. 1. 6. 4. ' qui magnis legio-
nibus impcritarint.' Lamb,
1042 IUe quogue ipte'] Xerxes, qoi
Heliesponto jnncto, Atbone perfosso,
maria ambulavit, terramqne naviga-
vit, nt narrat Herod. Polyhymn. tt-
fert M. Tnllins i. 2. de Finib. hU
verbis: <Ut si cnm Xerxes tantis
ciassibns, tantisque eqnestribns et
pedestribus copiis, Heilesponto jono>
to, Atbone perfosso, maria arobnlaa-
set^ terramqne navigasset,' Sce, et
Dion. Chrysost. oratione de regno
tertia : *H obK Mimas, &n B^^vf 4 vwr
Uwffw fiofftkibs vV M^ yv' ^^rokm
9iKaffffo»y 9MKii¥ rh /i^yurroF T«r ^pfir,
icai huurriaas ^h r^f iftnipov rhf^ABtt
9iik 8^ T^t SakAmit r^ vcf^ or^^
6ytMf ffAaivo» i^* ipfam-os; &€• Le.
' An non andisti, Xeraem, Pefsamn
regem, terram quidem reddldlsse
nwre, diviso maximo monte, et A-
thone a terra continente separnto :
per mare antem pedestreis copins
trajecitincnrra?' &c. Et.£schlae%
Korii Krnat^, Obx ^ M^ T«r IltfrtSp
fiaariXobs 6 t^ 'ABm Siop^of , 6 rb^ 'EA.-
K^amrroir fo^as, Scc, i. e. ' Nonne rex
Persaram, qni montem Atbonem per-
fodit, qui Hellespontnmjnnxit,' &c.
Qnibns adde, qnas refert Plntarcbos
lib. vopi iopyiprias, eadem de re, aed
maxtme de monte Atbone. Ne Ar-
nobins quidem Hb. 1. adv. Gent. hoc
loco praeterenndtts est, cnjns hmc
snnt verba : * Vt ille immania Xerxes
mare terris immitteret, et gressibns
maria transiret, nostri nomlnis effec-
tnm est injuria?' Lawtb, De Xerxe
ioqoitur. £x hoc loco emendandos
Manilius lib. 1. edit. Scal. * Persidis
et victor, stravitqni dassibns aeqaor.'
Legendum pnto, Petridu et reeiar;
nam quod ibi vir illnstris, id baiid
probat. Faber,
Per mare mogmnn] Sic dicit Larre*
tins, etiam cuni loqnitur de Helles-
ponti angnstiis, qnas Xerxes poate
coojnnxit ; credo ad maris totius Me-
dilerranei magnitudinem et vastita-
tem respiciens, non ad eam taatma
partem referens, quae contabvlata
T. LUCKETll CARl J)B RBRUM NAT. LIB. IJI. 1321
ponte fuit. Itaqoe »ic de mari loqui tameUose qnipplam io altenim aut
prope mirabandi . solebant. Tunub, dicere, aot facere. Virg. iEn. 8« 569.
Ado, 20. 20. ' neque finitimns Mesentius uroqaam
1044 Docuit] Tralalio. Sicloqnitor Huic capiti insnltans tot ferro ftflBVH
Hor. 1. 14. 29. Eptit. ad ViUicam: dedisset Funera.' Quod si dicas,
^Addit opus pi|cro rivus, si decidit boc tantum a Lucretio significariy
imber, Multa mole docendus aprico Xerzem equornm pedibus mare pul-
parcere campo.' idero Epist. ad Pi- sasse ant ▼erberasse, respondeo, pri-
son. vs. 67. * Seu cursnm mutavit ini- roum satis intelligi Xerxem eqnorum
qonm frigidus amnis Doctus iter me- pedibus Hellespouto insuitasse» cnm
lius.' lamb, dicitur insnltasse. deinde non solnm
Superire] Sic habent qnattnor I. equornm pedibus Xerzes roari insul-
mannscr. et ita Ifgendnm, non, ut tavit, verum etiam mnltornm homi-
▼nlgo, rajwrare. Lamb. Ita veteres num peditnm pedibus. D%inde * in-
libri ; in aliis, miperare. Gifan. Ut sti- suitare aquis' venuste dicnnt Latini^
pernmdere, snp. vs, 914. Preig. ut VirgiUus « insultare solo/ et Va-
1046 Ei emiemeUt aqme iniuUanSj rius < insultare campis/ et Horatins
murimcra] £t tiM«ttaii« «futf» i. e. pon- Mnsnltare busto/ quornm poetamm
to, sen mariy snbintell. equornm et testimonia mox proferemus. Prae-
hominum pedibus contemsit mnrmu- terea si legamns etpHa^ snbintelUgen-
ra pontl: videtur enim legendum dnm erit necessario ^mari,' aut
aqui$f non eqme, sive intelligas, dici < aqnis/ aut aliquid siroile. At mol-
Xerzem eqoitavisse in mari, sive lins et tolerabiUns est subintelligi
illam historiam spectes, qnse est apnd * equis/ sen * eqnomm pedibns/ qnam
Herodotum Polybymn. ubi narrat <aquis' ant 'mari.' Prseterea. si
illoy Xerxem indignatum, quod an- alio verbo usus esset, quam insnltan-
disset pontem in Hellesponto factum di, verbi cansa, verbo puimmdi aut
coorta sseva tempestate esse distur- verbermidif merito addidisset equis:
batum et contritum, jussisse trecen- nt Horat. Od. 16. Epod. 12. * et or-
tas plagas floctibus infligiy et roare bem Eqnes sonante verberabit ungn-
verberari, et compedibns constringi, la.' et Virg. Cnlice : ' Non HeUes-
cnm quidem ii quibns hoc negotu da- pontus pedibns pnlsatus eqnorum/
tum esset, taUa quaedam loquerentur Nunc antem, nt supra diximus, ver*
objurgantes, To viicpbjr 08«p, «cflUoAfiv- bom imtulUtre satis per se insnlta»
p^,8c<nr^f TM8tici|y^iTi0fiT^c, 9ri tionem eam, qum fit equornm, sive
/iv Ifiitcfiaas, Mk¥ irpl>$ iKtitfw &$ueoy hominnm, sive utrommqne pedibns,
vo^* ml fiairOiths phf Uipfyis Zia^e- significat. Nnnc proferamus locu-
To^ (fc, ^ Tf 0^ 7f fiaitkp, liv tc /i^. aoi pletium anctorum tesUmonia* sic igi-
M amrk Mawf lHpa o(Ms MpAawf tur Varius demorte, apnd Macrob.
9{toi, &s AWi 9o\opf Tf nol o^nvp^ *o- 6. 2. 'Qoem non ille sinit lenta mo-
To^. i. e. ' O aqua amara et salsa, derator habenae, Qna velit, ire, aed
dominns has de te pcenas snmit, quia angusto prius ore coercens, losnltare
eum injnste Icsisti, nolla ab eo ac- docet campis, fingitqne morando.'
cepU injuria : et rex qnidem Xerxes et Virg. Oeorg. 8. 115. * Frena Pe-
te trajiciet velis nolis, merito autem lethronU Lapithse gyrosqne dedero
tibi nemo homo sacrificat, otpote qoi Impositi dorso, atqne eqnitem do-
sis flavios dolosos et salsos.' Eodem cuere snb arrois Insnltare solo, et
pertinent illa Plutarchi libello ircp^ gressns glomerare soperbos.' ubi no-
ko^ynaiaff eo loco quem supra com- Ut Oell. 18. 5. eqiaUem pro equo acci-
memoravi. Jam ' insnitare ' est con- piendom esset Hor. Od. S* %, 40.
1332 NOTiE VARIOftUM IN
^ Dam Priaai ParHKsque biislo Iinul- ten.* Stat. Theb. 2. pa^. m. lOS.
tet anneiitam/&c/IdemTttletetm« ' Neqae enim temnenda jacebant
t^mtmn: qno Terbo mltnr Arnobins. Funeray fulminfUB Dorylas, qnem re-
litmb. gibut ardens iEquabat ▼irtus, Mar-
1045 Et emaetnpgit, equia inaMliant, tisqne e semine Theron Terri^nas
«nnnMriapoNH] Sic libri omnes. Non eonfessns avos/ Et lib. 4. pag. m.
igitnr admitto, aqui$ LambinL Virg. lOS. ' Ecce inter raedios patrte ciet
Cnlice : * Non Hellespontus pedibns agmina gentis Fnlrainens Tydens.'
pnlsatns eqnomm.' Qiiidam libri : Denique et Silins Ital. 7. 106. ' £n
toiUMtit efnas. Gtfan. Aquii immdinm nbi nnnc Graccbi ? ant ubi snnt onnc
•racte Lambinns: *Insaltare solo/ fuimina gentis, Scipiadae ?' Prng.
Virg. ' Insnllare basto/ Hor. CHfa- 1048 Fninde ae] Tanqnam, proin-
-nins vero Eqni$ tnsiiftaNff, cni favet de ac si. Lamb*
Balmasiu^ (cojns hne snnt Terba ad Famid iR/iimw] Famni, Cumilns (in-
Joh. Fr. Grooovium, Ep. 60. ' Veiim qnit Nonins.) Euiiaa p. 16. * mor-
etiam soire eodem libro non longe talem fortnna repeDte Reddidit e
ab loco snperins indieato, quomodo snmmo regno, nt famul infimns ea-
legat tnns Uber isto Tersn : Et coii- set.' sic aoCem emendavi Ennli vnr-
tmnpnt ofictt msnttans mnramn p§nH> snm, qui eorruptas eat apad Nonium.
Qnieqnid entm ibl dkot Lambinns, ^ Famnll origo (inquit Festns)abOs.
nsagis probem, scribi : Et ctmitempdt cis dependet, apud qnos servns fa-
sfinstnsiiUmismnnnitniponli /niidtare mnl nominabatur: nnde et fanMlia
«9MS mnrianra poafs. Sic * insnltnre vocatn.' Lamb» Famnl pro ikmolns,
fores,'apudComicom.')Qnasiidage- ita apnd Enniom^utet debil hono.
ret Lncretins, ut sctremns Xerxem Ita ex volupe, volnp, dce« Fnher,
Hellesponto Jnncto tam eqnites qnam Idem Eonins debil homo pro debilis :
pedites trajeeisse. Cr^adk. Varro fSscnl et difficnl, * Qnod tttmm
1040 Animnm m/mbmdo oorporf >»- sit magnnm an parvnm, lacnl ao
iiU'\ Xerxes ah Artabano interfectus diffieni.' Creeeh,
eaty com annos amplios 90. Persa- 1049 A4de, ^.] Vlde qnse notannss
mm regoum obtinuissel, nt scribit »14.1115. Preif^,
Diod. Sicnlns lib. 2. Lnmb. 1050 Aide HeHenMtnm'] Adde(in-
1047 iSbipsadas] Seipio. sic Hor. quit Lncret.) Mnsaram eomltcs,
Sat. 9. 1. 79. * Virtns Seipindai, et pe poetas. proftrt hnno versnm N<»-
«itis sapientia Laeli.' Lncr. snp. 1. nins, enm eo qoi deinceps seqoitvr,
27. * MemmiadsB nostro/ Lamb, in verbo psftor, docens hec verlMmi
Am /kdmina] Virg. JEa, 6. 844. interdom Jnngl eom qnnrto cnsn, tit
^dnofulmina belli,Scipiadas.'Iiam&. hic: et ita Ter. Adelph. 5. 4. 17.
JEmolatos nqstrnm Vlrg. j|£n. 0. 844. « lUe antem sine labore patrln potf-
* Aot gemmos, doo folmina belii, tor commoda.' Lamb,
Sdpiadas.' moneote pneter Lambi- Qaomm tmns Hememt Seepim poCs*
nnm etiam BeroaldOy Annot. in Serr. tuM] I. e. qoornm nnus Homems pri-
Tom. 1. Fac. Crit. pag. 974. Vide et mns et principatnm obtinens. Lan^h.
Macrob. 6. 1. Quo aotem manifes- (7iia«Hom«ras] AUiii«HS,lmp«rtte.
tins pateat qnantopere honc iocnm Creeeh,
admlratl fnerint prssstantissimi qai- 1051 Eadem altts soptlvt] Ormco-
qne poetarom, ride et JEn. 0. 812. rnm more locutns esf, rf abrf toSs
obi dicit : * Falminens Mnestbeos/ HMmi, i. e. * eadem atqoe alli.* ue S,
Item Qeorg. 4. 601. ' CsBsar dom 917. * Atque animalibus sunt naovw
magnos ad altum FuUninat Euphr»- talibus una eademqne.' et 4« lltlT.
T. XUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 1323
* Nempeeademfacit, et scimuiilkee- dem motin a Lticretio ^ memoreB'
re omnie tarpi.' et Hor. de Art. Poet. appelUri : corporis vero, ' senBiferos/
▼s. 467. ' lovitnm qni servat, idem Qniii neqae motiis corporis, sensiferi
fiiCit occtdenti*' iMmh» esse possnnt sine anima, aut mente :
105S DeiUifiu DemoaiUMy ifc."] D^ neqne anima ant meas sinemotibus
mociitnm, com eentnm et novem an- sensiferis eonstare potest, ez senten*
nos vixisset, primo mortem propin* tla Lncretit Qnare nn^tnr, atqne
qnam dies aliqnel nidore pannm re- adeo insanit Zoilos. Et solet, com ei
tardaasey defaidB spoote sva mortem aliqnid a me ezcogitatumet emenda«
oppetisse, traditMi est. Ltmb. Her- tnm son proiiatnr» adscribere, ' men-
mippns apnd LaSrtinm hnnc locmn dose,' * male,' * pessime.' Ain' tn^
axplicat: Democritns cnm jam senio omninm mortalinm petnlantissime
confeetns, et propinqnus morti Tide* atqne impndentissime ? Immo ve ro
retnr, mssrentem sororem, qnod illo qme ex tna officina prodiemnt, qnse-
Ar rf rm0 $tfffi»^opimf ktprg morituro, qne altls non snflhratns es, snnt pes-
ipsa Dcm vota exsolvere neqniret^ sima. Lamb, Admomrii wumcrem om»
iMNioattimo esse jnssit, panesqne ca- nino legendom, non mem&rei; qnod
lidos,sibiqnotidie afferre; eos igitor optime vidit Lambinns. Faber.
enm naribns admovlsset, Tivnm se do- 1^& Jp^ Epiewmt] Ipte Km^ ^ox^
oec ea oelebritas transiiwty servavit: dictnm, et ^fjtipmrrmAf, Ilind antem
obi Tero diea illi transiemnt (tres altemm Mpse,' qnod aotecedit, idem
antem emnt) b^mrirvn r^ /8(or vpo^- ralet qood nltm. Non enim Demo»
aiirs. Diof . Laert. lib. 0. in vit* De- critns diem mortis exspectavit, sed
mocritl. Crvfdk. antevertit, et capnt ei ultro obtnlit :
19S% Admmmitf «emsret ms«««] Ita nisi qeia dicat, legendnm oHwiU tpii,
omn. lib.; optime. Memeree insfMs nt Mpsi' cobaNreatcnra voce Meto,'
•MRlit, i. e. mentem. Sic et Inf. 4. manente eadem sententia. Lamb.
760. Pessime Lambinns: «Mmor«m. Qnidam hoo retrahnnt pr«cedens
Montis motns vocat memores Poeto ; * Ipse^' ita nt sit * Ipse Ipse Epicn-
corporis, sensiferos. Gifmi, ms,' et pro fcantne legnnt UmUe.
AdmemtU memorem'} Bic eraendaTl, Creech. Dezterrime /pss, /jwf, ^.
redamantibns codicibas omnibns, in emendamnt Tiri doctu Sic solet
qnibns scriptum aot impressnm est noster, et res hoc looo tale qnid ex
mnnorM. Qnin antem lla sit legen- ipaioa hypothesi postolabat. Ita 6.
^nm, nemo doctns dobitabit. No- «• * !>««• »Ue fnit, Dens, inclyte
tnm proTcrbinm, < Memorem mones/ Memml/ SimUiter, 9. 434, *Tactns
sen « admonea.' Plaut. Sticho. 4. 1. «ni», tactus, proh Dlvnm corpora
79. «captl consllli memorem mo- sanctar Unde et 9. 1145. omnino
aes/ Qaod antem Zoilus scriptnram ita scripsissa mihi persoadeo, nt in-
▼nlgatam defendens ait, LocreUnm ter alia var. leet. reprsBsentant : Om'
per * memores motas nientis' men- nU debet emm eUme inUgrm noMUMfo,
tem signifioaro: dlco, per < motns Ei /Mre: eibue, cilme emmU enMUn'
mentis,'sine epitheto 'memores,'sa- fare. Preig.
tir hoc idem significari. * roemores Deemw hmnmt vUet] Dnse tralatl-
mentis motns ' antem raeraorian po- ones dissimiles boncurrentes et con»
tins,qoammentemsignificarent. At fiissp. Nam * decarrere spatinm vi-
Lncretlos non vnlt Democritnm sen* tse,' seu * decorrere setatem,' trala-
sisse, solam memoriam in se langnes- tio est a carsoribns. Ter. Adelph.
cere, sed totam mentem. neque ve- 5. 4. 5. * nam ego vltam diimm, qna
ram est qnod idem dicit, mentis qni. vixi nsqne adhnc, Prope Jam decnr-
1324
NOT^ VAftlORUH IN
•0 ipatio, initto.' PUut Stich. 1. 9.
14. ' Quid mihi opns est.decurso
spatio cum eis gerere beiiam?' M.
Toil. proQuiDCtio : ' Propeactajam
aetate, decursaque.' Jam ' iameii ▼!•
t» ' aitera tralatio est. Ita ' decar*
rere iamen vitaB ' duas continet tra*
lationes permistas. Simile qoiddaro
notat M. Anton* Maretas apod Ca*
toii. ad iiiom iocam^ ' Loqaente saspe
sibilum edidit coma,* ad Faseinm«
Non dissimnlabo tamen, legi in ali-
qaibos iibris, Deewrwo timiU vita,
Lamb.
Detwr$o Ummi\ Vide sap. ▼&• 081»
1056 Et omm$ Pra$MnxU] lU in
Tet. iibris, In quibasdam vet. i2«-
itrinxUy ut et apad Lactatiam. Sed
liac in re s«pe variatum est. Sup* 1.
487. Maie etiam bic vulgo inter-
punctom est. Gj^. Hic codices miu
uuscr. neqae cum iropressis, neqne
ipsi inter se oonseDtiont: sed aiii ha-
beot Raliiuntf alii Reoirinxiif alii
Exstinxii, Ego aatem partim his
scripturis consideratts atqne ioter se
comparatis, partim senteatia Lacre*
tii exquisita, non dobitavi reponere
PraUinxUf nt sit praeteritam a ver-
foo ' praesdngtto :' quod verbnm li-
brariorum cuipa paBoe e tota lingua
Latina deletum esset» nisi ego a No-
nio Marceilo commonitus restitois*
sem. Nam nbicumqne apnd M. Tull.
Plautam, et ceteros legittir prtfs<rjfi-
gere^ et pret$lrinxitoeulomm ociemt ie-
gendum est prentingmere, et prtfjtin-
snt. est eaim verbum compositam a
pras et stinguo: quo verbo ntitur
Lncretins iib. 2. et4.* Prtestinguere '
autem (ut docet Nonius) valet ob-
tenebraro. Quamquam apud Noni-
nni iegitiir prtf«(ri»gfre, meudose : for-
tasse ipso etiam Nonio errante, ut in
muitis aliis solet: quod aiias osten-
dam. Sine dubio enim apnd Plau-
tnm is locnSy qnem profert ille ex
Mii* Glor. 2. 1. 4. sic legendns est :
* Prsstingtiat ocuiorum aciem in acie
bottibas:' non, nt volgo impi
est, prtfsltagerf. Neqne vero
vent ant simioii, ant Zoili, vel
volentia livoreqne snffoai, vel i]
rantia occaecati. Qaaiitiintvia caim
redament, atque adeo dimsapaBtv
licet : pios potcst apnd ane ratio ct
veritasyquam ramnscnii taiiiian bar-
iiaroram. Sed, ot ad Plaatan r»>
deamy eondem locom profert Awit^
nias ad iiiod Ciceronis Divio. 01 Cae-
cil. ' prftsttngoat aciem,' nbi hec
notat : < Vei a prsBstlgiatoribas traBa-
tnlit verbam, vel a tironibos, qos If-
nari et rodes pngn», etiaas ▼ano ar*
moram sonitn terrentor prvstnictis
luminibus.' Apud AaconioHi igitar
quis non videt iegendam
non prtfUrt^ts? Qaonam nsodo
a ' prspstriogendo ' dici posait *■ pr».
stigiarum ' aot ' prs»stig;iatorom ' oo-
men? Cum igitar hoc loco Locrt^
innoat et significet, Epicuram edk^
rom oinniam philosopbomm nomiaii
splendprem et gloriam obscorasse,
atqne (ut ita dicam) obtenebrassei
qnemadmodam sol eaoriens steHanoB
fulgorem obscnrat : dobitari noo po-
testy qoin iegendom sit
non reeiinxUf ant eaealtiixif • non
sol exoriens stellarum splendorem ex-
stingnit, sed dnntaxat pnestingnlt
* Restinguit* aatem multo mioos:
najn * restingnere ' aut de ardore aat
calore dicitur, non de iumiae aot AI-
gore. PnettinxU igitur hic legendmD.
Ac sententiam meam adjnvat M.Tail.
2. de N. D. ' Sol dictus vel qoia so-
lus ex omnibtts sideribos est tantos;
vel quia cnm est exortns, obacaratis
omnibusysolnsapparet.' Nondixit«p>
atincti8f sed obeeuratie, i. e. obteoebn-
tis ac prststinctis. A qiio verbo dictn
sunt' prestigias/eta pnestigiis'prc^
stigiatores/ ut videtnr subiodicare
Asconins. Eadem opera etlam Mino-
cinm emendabo, in Octavio, circiter
medinm : ' Quis ergo dnbitat horaoi
imagines consecratas valgns orarp,
et publice colere? Dom opinio et
T. LUGRBTll OARf DB RfiRUM NAT. LIB. III. 1325
meni imperttonmi artis concinnitate
decipitnr, auri fulgore perstringttnr,
ftpgenti nitore et candore eboris be-
betatur V legendum prttstinguUurf
qnod qni non videat, caecnni se in lit*
teris etlingna Latina fateatnr. < Prae*
atinxit ' igitur hic apttd Lucretinm
Interpretor obscnravit : ut apnd Mi«
nociam perspicue idem valet * prae-
fftinguitur ' qnod ' obscuratur, el a«
roittit facnltatem recte fungendi mn*
neris sni/ i. e. recte opinandi, recte-
qne inteiligendi. Qnoniam antem sa-
tis mvlta jam de hoc verbo et hic, et
in notis Ciceronianis, et in commen^
tar. Horatianis verba feci, nibil am-
plins addam, prseter hoc unum^ quod
a virO docto fide digno accepi, cnm
de litteris nna loqueremnr, hoc vo*
cabulum, nnum fuisse ex ducentis vo-
cabulis Latinis, quod Oul. Pelisse-
rins episcopns Monpess. honio lin-
gnsB LatinaB omnium qni liodie vivnnt
scientissimns, se solnm tenere pr»di*
care vere solebat. Hos Tersns pro-
ferens Lactantius, sive Lntat. lib. S.
de falsa sap. ' Quos eqnidem versus '
(inquit) * numqnam sine risn legere
possnm. Non enim de Socrate, aut
Platone boc saltem dicebat, qui vel-
nt reges habentor philosophorum :
sed de homine, qno sano et vigente
nullus apger ineptinsdeliravit.' Lamb.
Hanc vocem mnltis contra Barbaros,
nt loqnitnr,defendit Lambinns, e con-
tra Salmasins, ' Lego e scriptis Re-
itmxity obi perperam Lambinns Pra'
itinxUf coutra iidem librornm, et
Latine loquentinm usnni ; Epicurui
omnes Ingenio sno superavit, et ex-
tinzit, stve restinxif, ut sol adventn
sno stelias restingnit, cum Inmen
sunm illis adimit: sic 6. 121. ' Prae-
Clarumqne velit solis restingnere 1n-
men :' TertulIiannM,<Reaccendnntnr
Steilamm radii, qnos matntina suc-
censto extinxerat." Attamen post
tanta certaniina, tam 12ef<tiixtf,quam
PrtntinxU sine nllo incommodo lega-
nins, Creeeh, Salm. Ep. 60. ' Lego,'
inqnit, * e scriptis : Qm genus huma-
n»m ingenio iuperavU, et omnes Reatin'
xU, steliae exortun uti atheriut aol. Ubi
perperam Lambinns: PrtMtinxit, con-
tra fidem librorum, et Lattne loqnen-
tium nsnm.' Csterum conferri me-
rentnr Lucan. cann. ad Pison. vs.
88. * Sed snper ista movet plenus
gravitate serena Vnltns, et insigni
prapstingnit imagine visns :' et Clau-
dian. Cons. Hon. 3. 1S3. ' Floret cris-
tatis exercitns nndique tnrmis, Quis-
qne sua te voce canens. Praestringlt
aena Lnx ocnlos, nudique seges Ma-
vortia ferri Ingeniinat splendore
diem.' Reetinxit Marg. qnoqne nos-
ter agno8cit,ut etamtupro atheriui^
addito Vossii nomine. Preig, Repo-
sui veterem ex Mss. lectioneni. Kf-
itinxU enim esse legendnm, non Prai'
itinxitf clarissime apparebit conferen-
ti versnm 5. 121. ' restinguere solem,'
aliosqne, qni ex Indicibns peti pos-
snnt. Imo qnantnmvis prastingue'
re defendere nitatnr anctoritatibus
scriptorum Lamblnus; nulla tamen
ex iis est, qnin diversnm ab hoc loco
sensnmadferat ; prspstingiiuntur enim
Inmina illius, qui alios boc casn vi-
dere non potest, exstingnnntnr, seu
restingunntur ejns,qni ab aliis^videri
neqnit, qnod hic ct alils In locis apud
Lncretium intenditnr. Hav»
Omnei»'] Omnels philosophos et sa-
pientes, vel omneis homines : et ita
adscribe notam distinctionis verbo
'Pr»stinxit.' Lamb,
1057 SteUas exortus uti atherius sol]
De Homero illo, qnem Carus modo
nt regem poetarnm descripsit, simt-
litudinemeandem nsnrpavit Leonidas
Tarentinus Lib. 1. Anthologiae Tit.
49. in Poetas : "harpafikv ^ifAaipwrt «cai
Upii K^Xa (T^^yiTS, "A^ora Harffcas, Hfi^rv-
pos liiKtor *Tiuwir6Xiovs ky^Kifihv &in}-
ftdxZw^y "Ofiripos, AafiwpSTarov MowrStP
^^yyos iyaffx^f^os, Cnjus Epigram.*
matis h»c Venatorii est versio : ' Om-
nia vi Incis superat sol igneus astra,
Obfnscatqne orbes, pallida lima, tit-
1326
NOTiE VARIORUM IN
Of. Sic paMim proprio superat spleo-
dore poetas Odidcs, MasarHni lamen
Homeriis habens.' lo iDitio aotem
▼ersos LiicretUini AesftMBtf jnitaMss,
ot dixiy scribendam est, aeqae at 5.
120. ' restincuere solem.' et ' restin-
gui flammam' 4. 1081. et deniqne
< restingaere ignem ' 4L 871. io qoi*
bits omoibas locis etsimilibas ilind n
vim daplicationisamittit,ei nihil nisi
iDtensionem admittit. Hao.
1059 Prapejam vwo atfu* vhImK]
Zfim Kol ipSt^it proverbium olet. Sic
idem Lucret. 5. 001. 'Viva videns
Tivo sepeliri viscera bosto.' Ter. £a-
nach. 1. 1. S8. < vivns, vidensqae pe-
reo.' M. Tall. pro Qainctio : * Haic
acerbissimam vivo videntiqoe fanos
dacitor.' Idem pro P. Sextio : * Vu
vas ' (ot aiaot) ' est et videns cnm
victo ac vestita sao pablicatos.' Plan-
tas Mosteil. 2. 1 . 80. ' Lodos ego ho«
die vivo prsesenti hic seni Faciam,
qnod credo mortno namqaam fore.'
A.ntiphon, oratione secnnda ex. accu-
satione ejas, qui jovenis senem inter-
fecit : 'Hftoff rc, rohs nimpowras ai^ft
(wf r€ «cal Pk4ww ^wp4as airrov ^niohf
c2yoi.i. e. ' et nos, qui ei opituiamnri
vivus et videns sni interfectores esse
dicit.' iEschines latrk Kn^crt^. Tit 9^a
rdUorra 6pAwTmfy ^pofo^ifrWf fiKnr^tof
ifukf tKaBo¥ ^tXiAfuBW : i. e. ' Decem
talenta, videntibtts, sentientibus, as*
picientibus vobis furlim snbtraxe-
runt.' Lamb, Ita vidua luxitrians
{'Mra r^^yi)m,Panlo 1. Tim.5.a. Hao,
1061 Et vigUatu sieriii] Sic Am-
phitryo iile in Comoed. sui nominis
apud Piaut. 2. 1. 170. ' vix apud me
sam : Vigilans prope dormio, vigilans
somnio, vivus et sanus intereo.' ex
quo ' dorniitator' ab eodem pro de*
liro et slolido ponitur. Lamb,
1062 Casta/ormitUne] Inani ttmore.
Lamh,
1064 £6riiif] Mc0^ Tralatio. Sic
Demosthenes Philippum didt esse
* ebrium rebus secundis ;' et Horatius
Cleopatram * fortnna dulci ebriam :'
et Theocritus qaendam ' ictibos ebri-
nm/ LoMib,
Ebria» cicrts] Quem cur» penetrant,
subeunt. Tale qutd apad Plantam.
£t hinc intelligi locos ille Terentii
debet» 'TemnleDta es.' Tom ille,
' Sie sint,' inquit, ' qui mihi male vo-
loot.' in Ennoch. 4. 8. 12. ' ebria
malis, ssgritudine.' Nam in eo ar-
gnmento et rb * ebrius ' nsurpabant.
Faber,
1065 Aifu* tNceno, tfe,'] In vnlg.
et veterlibtts quibusdam : amimo: male.
Gifam* Ordo : Flnitans iocerto aat*
mi errore vagaris. ' Error animi' et
' error mentis' qnid signtBcent ap«d
scrtptores, non obscamm est. M.
Tull. lib. 8. EpUt. ad Attic. ' Nam
qnod acribis, te andire, me etiam
mentis errore ex doiore affici, mihi
vero mens integra esL' Idem lib. &*
Epist. ad Famil. < Hoc in sermone cnm
a me exponeretur, quse mea exapec-
tatiofuisset •rationistusB,qnaatoqae
in errore versatus essem,' dtc Hor.
Epist. 2. 2. 188. ' Pol me occidistia,
amici, Non servastis, ait ; cui sic es-
torta voioptas, Et demtns per vim
mentis gratissimns error.' Ad qneai
locnm plara exempla coUegi. Ita ne-
qoe de veritate hujas scriptnrae doln-
tandnm est, et vulgata illa, At^mmi-'
mo iaeeriOf ife. rejicienda est. Ve-
rnntamen doctns quidam, idemqae
mihi amicissimus, pntabat legendiuB,
Atque animi inceriifieiUmM errore «■-
garis: a qiio dissentio. Zoilus liniic
scriptoram tacitus probat, nt nllas
iunumerabileis. Lamb,
1066 Si poeseni Aomaet, ^c.] Hi »,
vss. satis laadari non possunt. 81
quid certe in homine philosopbo boni
est, hinc peti debet. Faber. Mortia
timorem fontem et originem omnis
aegritudinis supra docoit Lncretins :
idem jam agit vss. 2S. Nec alinad*
tamnltos et instabilitas in vita homi-
nnm : modo in viUara tendont, modo
in nrbem revcrtuntur ; hec jam ap-
petunt|deindeeadem fnginnt; in om-
T. LUGRETJI CARI DE RERUM NAT. LIB. III. 1327
ni coDditiooe cura atqne sgritiido, anlmos netcit quid velit Hoc idem
quippe htiuc metum, omnesque cupi- eat. Neqne domi nnnc no5, nec mili-
ditatet ex illa natas tecomferunt; tin snmus. Inras hnc, binc illuc
veram autem philosophiam, Epicori Cum illuc ventnm ett, ire ilUnc lubet.
vii. sapientiam, seqoantnr, animom Incerte errat animna; prseter-propter
mortalem etse diacant hominet, et vita vivitnr/ Exatant aotem bi ver-
deponet qnisqoe sarcinam^ qnamgra- sns apud Gell. 10. lO* Hit adde bonc
vem tentit. Creidi. Horatianom Epitc. 1. 8. 12. ad Cel-
1068 Et qwUfUM id jfiatl Si iU pos- tum : < RomtB Tibnr amem ventosos^
sent hominea etiam tBgritodinom et Tibore Romam.' Lmnb,
molestiarnm tuamm caosas cognot* 1076 /J/ainMt] £qttos breveit et
cere, utsentinntmolettiarnmacnleos parvoi. Hor. Epist. ad M«cen. 1.
et graviutem : non ita viverent, ut 7. 77. ^ Impotitns mannisy arvnm
magna ex parte eos vivere videmoa. cselnmque Sabinnm Non oeasat lan-
Videtur legendnm, Et qmbuM id JUU dare.' Lamb*
etnMii cognoic, ^pc. et iu babent cod. 1077 AmxiimM Udig quad f€rt$}
Parisienses, codex Bertiniannt ma- Significat SBnumm festinatiooem.
nutcr. qnos nnnc teqnor. Nam alil JUmb.
babent, E qmbua td fad caum quoque 1078 Otdiol extempto^ OseiUtio,
noacere, ifc, Lamb. hominit ett aliud agentisy et prttten*
Cognooc€r€] Ita ex vet. qnibnt- tibnt non oontenti^ et, qne adsonty
dam lcgendum. Viilg. quoquo nooare, fastidientis, et, qnas abtnnt, detide-
OifM. rantis. OelL 4.20. * Deliberatumqne
1069 MuH tamquam moUoJ EMr. ettdenotaijns,quiadcENS.abamico
quod si dixisset «mali moles/ non ad- advoeatns est, et in jnre sUns, clare
dito < Umqnam/ foisset translatio. nimis ac sonore otciUvit, atqne inlbi
Sic lib. 1. de Orat, ad Q. Frat. prin- prope ut plecUretur, fuit : tamqnam
cip. 'Ineomaximaemolestiarummo- illnd Indicinm *vagi animi foret, et
let, et turbulentistimae tempetUUt balncinantit, et floxse, atqne apertae
exttiterunt.' Idemlib.S.Tntc. *Ant secnritatia,' &e. Lam6.
temper aliqnam molem medlUbar 1070 AtquM obUna qmnifi Qnerit
mali.' Lamb, qnomodoeaobliviscatnrqnastibimo-
1071 Quid ribi quioquc'] Sic legen- letU tnnt. tic Hor. Sat. 2. 6. 60. < O
dnm, et iu liabent libri manntcr. et rnt, qnando ego U adtpiciam i ^nan-
uonnnlli impressi. Lamb. doqne Ucebit, Nonc veternm librit,
I07S ExUMpe/oraMmagnuexadi» nnnc tomno et inertibnt borit, Do-
bui] Talit describitor Cliarinns ille cere sollicitae jncnnda oblivia vitm?'
Plantinns in Mercat. S. 4. 1. 'Snmne Lamb,
ego homo miser, qui nosqoam bene 1081 Hoe h qmetfua modti\ Hor.
qncoqniescere ? Si domi snm, foris est Sat. 2. 7. 111. ' adde quod idem Non
animns : tin foris snm, animnf domi horam tecnm este potes : non otia
est: lu mihi in pectore atqne in 'recte Ponere: teqne ipsnm vitaa
corde facit amor incendinro.' Talis fugitivns et erro, Jam vino quaerensy
ille quiotionescitoti: deqooEnnins jam somno fallere cnram, Frostra&
hit versibus, * Otio qni nescit nti, nam comet atra premit, seqnitnrqne
plus negotii habet^ Qnam cnm est ne- fogacem :' nemo igitnr se fbgerc po-
gotium in negotio. Nam cni qnod test, ne ii qnidemi qni relicta patria
agat, institotom est, nnllo negotio Id alias terras petnnt. Qnid igitnr (in-
agit : stodet ibi : mentem atqne ani- qnit idem Hor. Od. 2. 16. 18.) < ter-
mum delecUt suum. Otioso initio ras alio calentes Sole motamui l
1328
NOT^ VAKIORUM IM
patriflB qois exsol Se qooqoe fugtt ?'
hamb,
At^ qnem ieilieei^ td JU] Ita ex vt-
teribus nostris restitui. lo qnibnt-
dan vet. ad quem, Ad pro at, qiia
in re saepe Yariatum est. Mamllosy
et Tolg. quod, Giiao.
Atf quem edtieetf mt flty ^c,'] Seco-
tos fnerain initio codices vulgatos,
qoi habent, At qued eeUicet^ ^fi^y ^c,
sed tanieo adseripseram me snspicari
hoe in loco ioesse aliquid ulceris:
qned mannscr. haberent, At quem
ieiUeetf 4^. ut fortasse, inqnaro, le-
gendnm sit, At quem aeilieetf ut ftt^ t^e,
cnjnl lectionis hsec esset sententia :
At is, qnem non potest effngere:
nempe ipsemet, (nemo enim se effu-
gere potest,) ingratiis h»ret: vel sume
krh Koawv vocem * raorbns,' hoc mo-
do : At roorbnii, qnem effugere non
potest, ingratiis hsret, et angity quia
ipsins morbi causam ignorat. Zoi-
l«s, cnm haec essent a me annotata,
ea arripnit, sibique Yendicayit suo
morc. Vernm infinitnrasit singalaejns
fnrta ennmerare. Lamh,
1082 Hgrmtiel Ingfatiis, ant Mn-
gratis' pro ingratiis, vei adverbinm
est, quod significat invite, et prseter
▼olnntatem, et non sponte: qnod
Grffci dicnnt hMwalots: vel potins
nomen cempositnra ex in et gratiis ;
qno modo ' injussn ' ex in et jnssn,
' iocnltus ' apud Sallust. ex in et
cnltus: 'intaetus' ex in et tactns:
de qnibns snp. l. 454. ' tactns cor-
poribus cnnctis, intactus inani.* In
qnibns omnibus in prsepositnm no*
mioib. substantivi<, negationem sig-
nificat: qnod fit nsitatins in adjecti-
vis, nt improbns, indoetns, impins ;
4te. ' gratiis ' autem nonicn esse,
casns ablat. a recto gratise, nnnieri
mnltitndinis, qnid est quamobrem
quisqnam neget? Plaut. Amphitr. 1.
1. fil5. ^Sos. Non aedepol toIo pro-
fecto. M. At pol profecto ingratiis.'
Idem Cnrcnl. 1. 1. 6. ^Tamen est
•nodimi, quo imperavit, ingratiis.'
Idem Cistell. 2. S. 82. * Nnnc miki
bonae neeessn^st esse ingratiis.' Ter.
Ennnch. S. 1. 14. ^ Opns faciam, ut
defatiger nsqne, ingratiis nt dor-
miam.' Idem Heantont. S. 1. IST.
' ea coacts, ingratiis Post illa ceepit
victnm vnlgo qnrrere.' Velim an-
tem non ignorare lectorem, quosdam
libros vulgatos, in qnibns snnt Pari-
sienses, habere hoc loro iMmhu ai-
harety pro vera scriptnra iMgroHit
haret, qnod iccirco notavi, nt memi-
nerit qnod supra plnribns verbis egi,
ad illum locnm, * Tum qnast talipe-
dans,' &c. hanc vocem urtntes, sen
intitOf fnisse annotationem : deinde
ab impprito et stnlto librario in tex-
turam verbornm Lucretii transcrip-
tam esse. Lamb. Praeter volnnta-
tem: ingrutHe: Vossins : Sic Plant.
in Casina 2. 5. 7. < Vobis invitis, at-
qne amborhm ingratiis :' et in Mer*
catore Prologo, 4. 60. ' Tob ingra-
tiis:' inf. fi. 215. ' Cadant ingratis
illa necesse ett Semlna^ qnse faciunt
fulgorem.' Creeeh,
1084 Jam rebus quisque r^ietie'] 'Re-
bns relictis ' usitatnm genns loqnen*
di vetf ribns, quod idem valet aiqne
' rebns aliis omnibus relicti».' Plant.
Epid. 4. 2. S5. * Ego relictis rebns
Epidicnm operam qnsrendo dabo.'
Idem Tme. 2. 1. 20. ^Probns est
amator, qni, relictis rebns, rem per-
dit suam.' Ter. Audr. 2. 5. 1. * Heras
me, relictis rebus, jn»sit Pamphilnm
Hodie observare.' Idem Heantont.
4. 7. 12. ' Mibt nnnc, relictis rebns,
inveniendus est Aliqnis, labore iii->
venta meo cni dem bona.' ubi tamen
vnlgati libri babent r^ctie oamtftvs,
cnm sit legenduin relictie rebmSy ita-
que scriptnm sit in libris mannscrip-
tis. iMmb. Formnla solemnis. Ter.
Plant. FtAer.,
1086 Tempnrie aterni quonitany ^«.]
Qnoniam non est controversta, vel
non certatnr de statn nninshorae» setl
de statn temporift «temi atqne in4*
niti, quod e$t post mortem, * amblgi-
T. LUCRRTII GARI DB RBRUM NAT. LIB. 411. LS29
tar :* i. e. in centroveniain Tocatur,
itfi/pia0trr§irau Lamh,
1068 ilfanaula] Sic If genduDi, non,
iit in lib. vulgati% moMndo: ordo an-
tem et tententia est : In qno statn
temporis aeterni, omnin stas, que-
cumqiie post mortem restat, niorta-
libua est mamenday i. e. perdtiranda :
in qno statn temporis «temi, homines
^mnem »tatem,qaaecnmque post mor-
tem restat,nece8sario permaiiebnntet
perdurabunt : neque umqoam de in*
tegro hanc Incem intaebuntur,etiam-
ai eandem materiam, ex qua consta-
bant vivi, temporis longinquitas de-
remns, st lieeret. Lmb,
Nec devUari ietum poit quin obeU'
mwi] Ita interpongendum. ' Letnm
obire/ dixit et inflra, 5. 1419. Gif.
1096 Sed dum abeMQ Hic m non
eliditur. qua de re supra diximus ad
illum locum, * Corporum augebit nu-
merum,' 1. 437. nunquam (inquit)
fruimur bonis prapsentibus, sed fiitu*
ris sempcr inhiamus: qne iibi adep-
ti snmus, alia item quae absunt, desi-
de^amus. recte igitur prncipiunt,
qni Buadent, ut in diem vivamiis, ut
Hor. Od. S. 29. 41. ' iile potens sui,
LsBtnsqne deget, cui iicet, in diem.
nno colligat, et in eundcm ordinem Dizisse, Vixi. Cras vei atra Nube
atqne in eandem posituram redigat. polnm pater occupato.' Lamb,
Lamb. Maueudo, Oifan. 1090 VekMi'\ Sic Hor. Od. S. 29.
1089 Demque taniopere in dubiUi] 48. 'Quod fugiens semelhora vexit.'
Demnm vss. 4. stnlte id fngiinns^ et Virg. Oeorg. 1. 461. ' Deniqoe
quod evitare uon possumns ; imo si quid vesper serus vehat.' Latnb,
mnltas setatea viveremus, eadem ta- HOO FiUaiii daitf«iMlo] Vitam produ*
nen nos teneret cnpiditas vitss : vss. cendo, et dintins vivendo. Lamb,
7. qusB nnllara novam volnptatem af-
ferret, qus incerta semper, et malis
obnoxia : et vss. 8. mors erit eque
immortalis et »terna si hodie, ac si
crasoccnpet. Creeeh.
/n dMiM irepidare pericUi] 'Pe-
ricnla dubia' dicuntur, quia incer-
tum est utmm qnis ex iis salvus
evadere possit, necne. sic dicimns
' in dnbiis rebus.' Plaut. Mostell. 6.
1. 1. ' Qoi bomo timidns erit in dn-
biis rcbns, is nanci non erit.' sic ' do-
bia tempora,' et ' dubii casns' apud
Horatinm. Qnid est (inquit) qnod
tantopere trepidemns in rebns ad-
versis et pericnlosis ? nam quantum-
vis diligenter et accorate vitae et
saluti nostrse cousnlamos, moriendnm
tamen est aliqnando. Lamb,
1001 Ceria quidem'] Rectius qnam
Cerie equidem» Creech.
Certe equidem] Sic in veteribns, et
quibusdam vulgatis. Alii: Ceriaequi'
dem, lo quibusdam : Cerie quidem,
Oif.
1092 NeedevUare leium poie] Pote,
i» e. ^urarbp, qnod * possiil^ile' dice-
Demimui] Detra|iimu8, deminui-
mns. Lamb,
1101 Nec delibare vakmug] In qui-
busdam libris : delibrare, qnod et
probat Lambinns. In quibusdam :
deliberare, Omnia mendose. Vide
Indicem. Gr/.
Nec delibrttre fNilemue] Nec possu-
mns quicqiiam deripere, sen demrre,
sen detrahere de tempore mortis.
'delibrare' valet, libmm sen corti-
cem de ligno detrahere : quo verbo
ntitnr et Caesar lib. 7. de Bell. Oall.
< Firmis ramis abscissis, atque horum
delibratis ac pn^acntis racnminibus.'
Unde per traoslationem deminuere
signi6rat, nt sopra dixiii|U8. delibrare
antem habent duo cod. mannscripti,
quibnscum congruunt Parisienses :
alii deiiberare, qnibuscum consentiunt
Aldini antiqniores : quod quideni fac-
tum est ex delibrare^ cum indocti,
sive librarii sive lectores, qnod sibi
vellet delibrarey non intelligerent.
Sententia auteni biijus loci haec est:
Non possnmus qnicquam detrabere,
ten demere de temporc mortis, qno
De!ph,ei Var.Cla».
lAieret»
4 P
1330
NOTJS VARIORUM IN
minoii din mortal iiimus : id est,
etiam si aliqnot annis, atqne adeo
■mcolif tardius moriamnr, non ideo
tamen minas din mortui erima*. Zoi-
}un, cnm b»c legisset, ' omnia men-
dose/ inqait CenAorem aliqaem lo-
qni potea, cnm lioc nomine nibil «it
stolidioB, oibil pingoios, nibil contem-
tins. Inane tandem, belloa? omnia
mendose ? Tn vero omoia mendose :
qoa modo altis non safforatos es.
Lamb, Rectius, deJt^rf . Fab. Mal-
lem hic retinere verbnm Lambino
placitum. dtUbare enim refertor ad
exigonm illnd qood qnis ex aliqna re
carpit. ddibrare autem ad ipsam rera
potins pertioet, qnse hoc modo mini-
mnm patitnr. Tertulliaous, ut plora,
etiam boc verbum a Lncretto snmpsit
lib. de Anim. cap. 17. ' Non licet
nobis in dnbinm sensns istos revo-
care, oe et in Christo de fide eorom
delibretnr.' Unde forsitan etiam de-
It^rondttm rectius in Apologet ejos
legas cap. 21. p. 190. ' inflati ad de-
librandom, derivantes a disciplina in
profanom modum.' Sed metaphora
non a cortiee arboris, sed aqnae de-
rivatione et snlco (jnxta Festum in
' delibrare') deducta. Hm,
1102 Morte ptremti] Mortni. Virg.
iEn. 6. 163. ' indigna morte peremti/
idem 9. 463. * et primis nna tot c«de
peremptis.' non celabo lectorem, me
Bcriptum reperisse in lib. manuscrip-
ti.4, merte perewHj » ante i. Qnod eo
notaodum duxi, nt intelligant tan-
dem omnes literamm studiosi, vete-
res scripsisse ' pereratum,' ' adero-
tnm,' * emtom,' * comtum,' et simi-
lia, per m, sine p, ante t : postqaam
antem Italiam barbaries oppressit,
alios scripsisse * perentum' et simi*
lia per n ante t: alios per m, inter-
posito p inter m et f, existimanteis m
ante ty sine p, nec scribi debere, nec
pronnntiari posse: quomro errorem
coargnimus et convicimns in epistola
ad lectorem, quam prmposoimnscom-
mentariis Horatianis. Qnod antem
doctoB qnidam Italos, nnlla alia ra-
tione addncttts, qnam qnod libri ma-
noscripti sic habent, etiam hodie
Bcribit ' dampnare' et * temptare f
satift ejns inscitiam ac stnporem mi-
rari non poBsnm. Qoasi vero libri
veteres sint osqoequaqoe seqneodi,
et non com jodicio tractandi ac le-
gendi : verbi gratia, in eis fcre sera-
per scriptnm reperias, 'dampnare,'
^antempna,' ' Bompnnm,' * solempne/
et similia quamplnriraa : qnam scrip-
toram tamen nemo eat mediocriter
eraditus, qui non respuat : ant qnasi
' tentandi' verbuni non oriatnr a ver-
bi teneo snpino teotnm, seu tentn:
quaB vel cum m et p scribeoda snnt»
temptnm, temptu: quod si qnis di-
cat, deliruB jndicetnr : vel ne tn ten-
tu quidem his Utteris m et p locns
esae potest, nt scribatnr * tempto.'
Lamh,
1108 Omdere emela'] 'Condere 89-
cla' dictnm est vel nt dicimns * con-
dere frnmenta et frnctus,' vel nt
'condere mortnnm,' velut*coDdere
Instrura.' Qnoqno modo dictnna &it,
tralatio esse videtnr. Slc forUBse
Hor. Od. 4. 6. 29. < Condit qoiaqne
diem coilibus in suis.' < condete' fadm
* diem' videtnr, qni ad vespenini^iL *
venit, et cni dies totns conaankVip
est. * Condere' igitnr * tempora,' ^ b61
cula,' ^annoB,' dici posse videtnr,
cai teropora, ssecnla, anni conaamti
et pneteriti sont. Lamb>
1104 IfoTB «#cnM] Odbwres iM^
r»s. ut supv 889. * Mortaiem vitam
mors coi immortalis ademiL' Lamb.
1106 Nec mmoB UU dtn, ^e.] I. e.
et seque diu mortnus erit ille qoi ez
hodierno die vivendi finem fecif, at-
qne ille qoi multlB anle anniB interitt.
nimii com tempas fotnram, ait infini-
tnm, nterqne post mortem tempiis
Beqoe infinitnm mortuns wanebit.
Jjimb,
1105 Ex hodiemo hmuia] Ex 1m-
dierao die. Lamb»
T. LUCRETIl CARI DB RBRUM NAT. LIB. III. 183L
CvM de materia, ejosque rootibasy
(ti modo opiniones quae providentiam
impugnent excipias) disputet Lucre-
tiuSy quis pbilosophorum prudentiusy
aot fei ipsi accommodatins ? Pe re-
bns vero a sencii remotii, de anima
ejusqne facultatibus disserente nemo
vanior aot ineptior. Qualem vero sibi
animam effingit? £n ipsa adest; snb-
stantia corporea tennis, composita e
minotis et volnbilibus particolis ao-
jae, aeris, et caloris, qoae ita per to-
tom corpus sitas snnt, ut parvis in-
tervallis sint a se invicem disjnnctap.
His tribns addas quartum nescio quid
innominatum persubtilcy et mazime
mobile, qqod in pectoresitum sit sen-
sus principium, et imagines ab omoi-
bus rebus venientes percipiat, et tnm
perfecta et consummata erit Epicuri
anima. Breviter, concipe araneum
in pyxide, per totam istins pyxidis
cavitatem telam tezat, mediamque
ipse incolat: advolent deinde muscaey
et fila moveant, quo motn excitatus
araneus filamenta tractet, mnscas ir-
retiat, et captas devoret : haec con-
c^Dfij et babebis imaginem Epicuren
. -m captantis cflSaiAa, qna nnlia nn-
^am fnerit similior. Haec vero dig-
ua sunt philosopho commeota I
Animam non esse corporis barmo-
niam a vs. 94. ad vs. ISd. satis proba-
tum. Inde nsqne ad 162. frustra ani-
nmm, dominom viz. vili servo animae
conjnngit : vehementi metn concusso
animo, laborat anima, fiiteor, sic tre-
mente citharaedo debitos sonos citha-
ra non reddit Pari sncctfBo usque
ad vs. 177. animum corporeum esse
evincere conator, qnod enim argn-
mentis confirmare debuit, id tanquam
certum slbi sumit ; pertinaciter enim
affirmamus contactom posse esse sine
corpore.
Dom vero animam corpoream esse
nondum probaverit, qnid de illius snb-
tilitate nsqiie ad vs.2Sl. inquiramus?
Fatendnm tamen poetam evidenter
demonstrasse animas particulas, (si
modo corporea forct) debere esse
subtiles et volubiles : nec de coropo-
sitione animae osque ad vs. S2S. liti-
gemos, nam ez aeris, aorv, et calo*
ris semiuibos non minns apte coropo*
nat animom qnam ex alicujns alios
materiae partieolis. Qnod vero vs,
280. tribus hisce rebns quartum ali-
quod innominatum addat, ideo coq-
fitetur nollom genns corporis concipi
ant ezcogitari posse, qood sensns sit
principluro.
Pnidenter autem tenuis animi sa-
Intem denso validoqne corpori com-
mendat usque ad vs. S60. et usque ad
vs. S70. corpori etiaro facnltatem
sentiendi largitnr. Qiiid anteni stui-
tius ? qoid a cororouni sensn remotins ?
Qoid deotqoe ipsios placltis minns
accommodatnm ? Unde enim corptis
sit sensus particeps cni nihil qnartai
istins innominatae rei immiscetnr?
Deinde ad vs. 896. contra Derao-
critom feliciter dispotet : nec repng-
no, non enim inqniro utra sententia
potior sit, dnm utraqne est absnrda.
£t nt modo animom corpori cooser-
vandnm credidit, sic ad vs. 417. cor-
poris cnstodiam vicissim animo com-
mendet. Istam tutelam non invidea,
Argumenta vero qutbns ipsnm ani-
mnm expngnat, consideremns.
Primuro a vs. 425. ad vs. 445. te-
nnero et subtilem corpoream snbstan-
tiam, quaiem animuro snpponit esse^
distrahit et dispergit. Atque id fiat
per me iicet, corporens sit animos, et
qnamvis crassos, et e particolis im-
plexis conjunctns sit, eum tamen dis-
solobilero fatebor.
Secondom a vs. 446. ad vs. 469.
Tertiom a vs. 460. ad vs. 464. et qoar-
tom a vs. 464. ad vs. 47S. nihil eilU
cioot: animnm enim nna cnm cor-
pore nasci, adolescerey et seneseere
minime sentimus ; corpus nasci, ado-
1332 NOTJE VARIORUM IN
iMcere, atqne senetcere sentUmity in ant ratiocinandi ▼im habet anina,
animo neqne decrementam neqne in- qaemadmodnm anris audiendi, aat
crementum experimar ; at Tero in in- ocalui videndi matoator ; veram a
fante non viget animas, in sene defi- seipsa id tiabet, ac idcirco mirnm noo
cit : qoo argnmento ? nempe ineptus est, si sejancta a corpore aarii non
eat pner, et senex desipit. Simiiiter aadiat, neqae sejonctns ocalas videat,
artificem peritissimam in macliina secreta aotem a corpore mens intel-
colloces, alisB vero partes istius ma- ligat ac ratiocinetur.
ehinse nimis rigescant, alisB sint aequo Nono a vs. 667. adT vs. 578. boc mo-
flaccidiores, deterantnr alise, aliflB do respondendum: Ut dom fidemos
antem nimis tnrgescant: et deinde militem gladio altisqne armis png-
stulte expectabis ordinatos molns^ li- nantemy non dicimns tamen ilhim ar-
cet maxime elaboret peritissimus ille mis destitotum non posse plagam nl-
artifex. Deinde curas Inctumque lam inferre, cum manus adbuc sop-
snscipit animus. Ergo est dissolobi- petant quibas infligere ictosposait:
lis : qaia vis. (alia non jam occurrit sic cam anima membris nndiqney ut
ratio) luctus penetrans et curse eda- panoplia qoadam indoatur, organis-
ces alibi appellantur. Digna mortali que adeo corporis varias fonctioncs
et corporeo animo.tsta ratiocinatio 1 obeat, dicendom tamen non est, nbi
Qoarto autem argnmento eadem re- istom omnem qnasi militarem appa-
sponsio, qnse secnndo, satisfacit. ratnm exnerit, nnllam ipsi neqae tn-
Tribus seqnentibus argnmentis a telligendi neque sentiendi snperesse
▼s. 475. ad vs. 624. medici respon- functionem.
deant, qnanquam nil opus est respon- Decimi argnmenti a vs. 580. ad vs.
so : crura vacillent, tardescat lingua, 590. vires nemo agnoscet, nisi qoi
et natent ocnli, quid h«c ad animnm ? senserit animum esse quasi fanda-
Jnrgia denique gliscant; neque id mentum totins animalis, et corpns
quidem mirum, qnemadmodnm qnan- animo tanquam sale aliqno condiri ne
tnmlibet alioquin perltus fnerit citha- faeteat et putrescat.
ristes, non poterit tamen non disso- Undecimnm a vs. 591. ad vs, 005.
nantes cantilenas exprimere, si per- nihil aliod est quam in verbo laaiia ;
turbate intenderis, ac diatenderis ideo enim vim aliqnam videtur habere,
chordas cithar», qnas harmonice ante quia ista spiritunm defectio appella-
palsabatnr. SimUiter in morbo Epi- tor aninii deliqninm.
leptico ater ille humor organa detnr- Puo sequentia a vs. 600. ad va. 62S.
bat, atqne inde isti motns incompo- negant animam exire posse integrom
slti. Cum vero organa tantom affi- nisi per fauces expiretur, nec abanr*
ciat et debilitet morbos, quid aiiud de quidem, si corporeus foret animaa.
restitnat medicina ? Septimum a vs. Addunt inanper animam fhtaram dis-
6S5. ad vs. 646. asserit animam homi- solntionem metnentem aegre atqae
nis membratim morientis sensim de- invito exire ; respondet apud Cicero*
ficere atque interire : qnasi frigescere nem Cato, ' Qnid quod sapientisaloias
non possnnt artus nisi anima etiam qnisqne aeqnissimo animo moritnr,
frigescat: liocveroargumentum sop- stultlssimos iniquissimo? Nonne vo-
ponit animam corpoream esse et per bis videtur animns is, qui plua cemnt
totom corpus difi^usam, quod nondum et longius, videre se ad meliora pro*
probavit, et certo scio nemo nnquam ficisci ? Ille autem cnjas obtosior m-
demonstrabit. cies, non videre? Equidem efferor
Octavnm a va. 547. ad vs. 556. nihil itudio patres vestros, quos colui et
aglt, neqoe enlm ab alio iDteiiigendl dilexi, vldeuda ; neque vero
T. LUCRBTII CARI DB RBRUM NAT. LIB. IIL 1833
lam coii?eiiire ayeo, sed iUos etiam»
de qiiibas audivi, et legi, et ipse con*
scripsi. Quo quidem me proficiseen-
tem, haad scio quis facile retraxerit.
Qood si quis Deus mihi largiatnr ut
ex bac sBtate repnerascam, et in cn-
oia vagiam, valde recusem ; nec vero
velini, qnasi decnrso spatio a calce
ad carceres revocari.' Demuro affir-
mant, animnra, quoniam in pectore
hominis semper situs est (si Epicn-
rum viz. andiamus) extra pectus non
posse integrnm manere : qnasi aves
in nido natn extra illum versari ne-
qneant.
Decimum qnintnm a vs. 624. ad vs.
03S. ejusdem est cum reliqnis farinae,
et vnlgus sapit. Nec decimum sex-
tum a vs. 634. ad vs. 669. tam fuse
explicasset poeta, si motom anima-
lem, eaque instrnmenta quae isti per-
ficiendo inserviont perspexisset. Se-
quenti a vs. 670. ad vs. 678. Plato
et Pytbagoras respondeant, istos
enim solos premit, et alia jam ago.
Decimnm septimum et octavum a vs.
679. ad vs. 712. snpponnnt animum
corporeuro per totnm corpus difibndi,
et cnnctis illios partibns alligari, qoo
nibil falsins ant absnrdius : in capite,
tanquam princeps in solio» residety
ibiqne dominatiir.
Quam futulis sit ista a vs. 71S. ad
vs. 740. de vermibns observatio om-
nes sentinnty qni vermes in terra,
planta^ caseo, rebus profecto nnn-
quam animatis genitos videriint.
Qui animamm transmigrationem
defendnnty isti efiiigiant nodos qnos
nectit poeta a vs. 741. ad vs. 769. £t
deinde a vs. 770. ad 776. absnrdns
foret animns, nisi cuperet corpns vi-
vidum et vigens, fngeretqtie senio
confectum. Pe sequentibus a vs.
777. ad vs. 784. isti videanty si qnl
sinty qni Pythagoricas nngas aliqnld
esse pntent. Qnoniam vero vlgesl-
mum qnartnm a vs. 785. ad vs. 800«
idem est cum declmo qnartOy ideo
non alia hic qoam illic adhibenda est
responsio.
A vs. 801. ad vs. 866. rem Inmor*
talem rei mortali conjongere pne-
stantissimis philosophis nondum vi-
sum fuit incongmum ant absnrdnn :
Deinde contra vs. 807. ad vs. 820.
quartnm genns remm constitnOy in-
corporeas viz. snbstantias immorta*
les : Idque impudenter negabit £pl-
cnrns, cum Deos snos aetemos et In*
dissolnbiles constitnerit. Demnm a
vs. 830. ad vs. 841. loctn penetranti
afficiy et cnris edacibus vexari ani-
mnm» et corpore morbb qnibnsdam
correpto illam debitas functiones ex-
ercere non posse confitemnr, at vero
animnm Inde fieri mortalem pertina*
citer neganios.
Jam vero copiosins ostenderem
frustra haec omnia argnmenta con-
gerere et explicare Lncretinmy mor-
tis enim metum non toHnnt ; qnlppe
iis qui bonis prosperlsqoe rebns utnn-
tur, qnid calamitosins ista morte, qnss
sit (rr4(niats sMiiffMn ^ et miseris ta«
lem mortem proponere qna extln-
guantor penitns^sicqne miseriammslt
finis, perinde est ac sl jactato tem*
pestatnm ssvitia proponatnr naafra»
gium, qno snbmersns snfibcatnsqve
procellam deinceps sensnms non sit.
Hoc est egrcginmy qnod prsBstant
£picnri dogmata, solatinm ; qnod
tamen, qnale qoale est, bonls omni-
bus et piis invisum ac Ingratnm» et
impios solosy quos nnlla philosophia
curaredebnityjuvabit. Creeeh,
90